Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Suchcicka (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa-Zawadzka

SA Sławomir Bagiński

Protokolant: Edyta Katarzyna Radziwońska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 kwietnia 2018 r. w B.

sprawy z odwołania R. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o przywrócenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 18 stycznia 2018 r. sygn. akt IV U 685/17

I. oddala apelację,

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz R. T. 641,18 (sześćset czterdzieści jeden złotych 18/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję, w tym 240 złotych kosztów zastępstwa procesowego.

SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Teresa Suchcicka SSA Sławomir Bagiński

Sygn. akt III AUa 226/18

UZASADNIENIE

Decyzją z 5 kwietnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonemu R. T. prawa do renty z powodu braku częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy. Organ rentowy wskazał, że skarżący miał przyznaną rentę okresową z tytułu częściowej niezdolności do pracy do dnia 31 marca 2017 r. Na skutek jego wniosku o przyznanie renty odwołujący podlegał badaniu przez lekarza orzecznika, który stwierdził, iż ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do pracy. Również komisja lekarska orzeczeniem z 31 marca 2017 r. nie uznała skarżącego za osobę niezdolną do pracy.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył ubezpieczony, wnosząc o uznanie go za osobę częściowo niezdolną do pracy. W uzasadnieniu odwołania wskazał m.in, że zarówno lekarz orzecznik ZUS, jak i członkowie komisji lekarskiej, ustalając jego stan zdrowia pominęli wyniki badań pracowni laboratoryjnych, a także dokumentację od specjalisty neurochirurga W. O., z której według odwołującego jednoznacznie wynika, iż skarżący jest nadal osobą częściowo niezdolną do pracy z uwagi na utrzymujący się zespół bólowy przy znacznym ograniczeniu funkcji ruchowej. Nadto skarżący wskazał, iż jest zakwalifikowany do operacji kręgosłupa na odcinku C5-C6 na podstawie skierowania z dnia 21 kwietnia 2017 r. i skierowanie jest do Wojewódzkiego Szpitala (...) w O. na Oddział Kliniczny Neurochirurgii, a wyznaczony termin operacji jest to I kwartał 2019 r.

Wyrokiem z dnia 18 stycznia 2018 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał R. T. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy po dniu 31 marca 2017 r. do dnia 31 marca 2019 r. (pkt I) oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz R. T. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt II).

Sąd Okręgowy ustalił, że R. T. urodził się (...), posiada wykształcenie zawodowe. Z zawodu jest aparatowym przetwórstwa mięsnego. W przebiegu zatrudnienia pracował jako kierowca, a ostatnio konfekcjoner opon. Od 2009 roku do dnia 31 marca 2017 r. ubezpieczony pobierał świadczenie rentowe z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Biegły neurochirurg rozpoznał u odwołującego: stan po leczeniu operacyjnym dyskopatii lędźwiowej w 2014 i 2009 r., stan po leczeniu operacyjnym zmian zwyrodnieniowych biodra prawego w 2014 r., dyskopatię szyjną z objawami neurologicznymi zakwalifikowana do leczenia operacyjnego, cukrzycę i nadciśnienie tętnicze, po czym stwierdził, że schorzenia te skutkują częściową niezdolnością do pracy po dniu 31 marca 2017 r. do dnia 31 marca 2019 r.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że spór w niniejszej sprawie ogniskował wokół kwestii, czy ubezpieczony jest osobą częściowo niezdolną do pracy. Kwestie te wymagały wiadomości specjalistycznych, wobec czego Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego neurochirurga. Biegły ten jednoznacznie i konsekwentnie wskazał, iż wymienione wyżej schorzenia skutkują częściową niezdolnością do pracy. Według biegłego niezdolność ta jest spowodowana schorzeniem kręgosłupa głównie szyjnego. Odnosząc się do zastrzeżeń do tej opinii, które złożył organ rentowy, biegły w opinii uzupełniającej wskazał, iż określone objawy neurologiczne nie są opisane ogólnikowo, lecz są takie, jakie stwierdził w trakcie badania. Biegły wskazał, iż brak objawów neurologicznych w tego typu schorzeniach nie oznacza, że pacjent jest zdolny do pracy. To właśnie rozpoznanie i kwalifikacja do leczenia operacyjnego jest przeciwskazaniem lub ograniczeniem zdolności do pracy. Zdaniem biegłego wnioskodawca do czasu wyleczenia schorzenia ma ograniczoną znacznie zdolność do pracy. Biegły wskazał, iż biorąc pod uwagę wyznaczony zabieg operacyjny oraz aktualny stan zdrowia w jego ocenie nie ma szans na to, aby ubezpieczony podjął pracę, biorąc pod uwagę skierowanie na leczenie operacyjne, a także stwierdzone przez biegłego uporczywe dolegliwości i zalecenia ograniczenie znacznego wysiłku fizycznego.

W dalszej części wygłoszonego uzasadnienia, odwołując się do orzecznictwa, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że dokonał oceny opinii biegłego na podstawie kryterium zgodności z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia skuteczności wyrażonej w niej wniosków bez wkraczania w sferę wiedzy specjalistycznej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1990 r., I PR 148/90; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r. w sprawie I CKN 1170/98). Sąd uznał powyższe opinie za kategoryczne, rzeczowe, wyczerpujące, należycie uzasadnione, a przy tym wydane przy uwzględnieniu całej dostępnej i znajdującej się w aktach sprawy i przedstawionej przez skarżącego dokumentacji medycznej.

Odnosząc się zaś do wniosku dowodowego organu rentowego o dopuszczenie kolejnej opinii biegłego, Sąd Okręgowy przypomniał, iż Sąd nie jest zobowiązany do dopuszczania kolejnego dowodu z opinii biegłych tylko, dlatego że złożona opinia jest dla którejś ze stron niekorzystna. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas sporządzonej opinii.

Mając powyższe na uwadze Sąd pierwszej instancji w oparciu o powołane przepisy oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł w jak punkcie I wyroku. O kosztach postępowania orzeczono zaś po myśli art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu:

1) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity; Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.) poprzez uznanie, że skarżący jest osobą niezdolną do pracy,

2) naruszenie prawa procesowego:

- art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. wyrażające się zaniechaniem przeprowadzenia dowodu z opinii nowego zespołu biegłych wnioskowanego przez organ rentowy, który pozwoliłby na jednoznaczne ustalenie czy skarżący jest osobą niezdolną do pracy, czym dodatkowo naruszył zasadę równości stron w postępowaniu opierając korzystne dla strony rozstrzygnięcie na niewyjaśniającej wątpliwości opinii korzystnej dla niego i odmawiając przeprowadzenia dowodu z opinii nowego zespołu biegłych,

- art. 233 § 1 k.p.c. wyrażające się przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów poprzez zaniechanie zebrania wszechstronnego materiału dowodowego, który pozwoliłby na jednoznaczne ustalenie czy skarżący jest osobą niezdolną do pracy,

3) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na błędnym ustaleniu, że odwołujący jest osobą częściowo niezdolną do pracy.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości, tj. o oddalenie odwołania skarżącego i powołanie oraz przeprowadzenie dowodu z opinii nowego zespołu biegłych z zakresu neurologii oraz medycyny pracy, na okoliczność stanu zdrowia skarżącego w zakresie niezbędnym dla uzyskania uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W odpowiedzi na apelację R. T. wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz odwołującego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, o ile nie zostanie złożony spis kosztów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew zarzutom w niej zawartym, Sąd Okręgowy rozpoznając niniejszą sprawę, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wywiódł na ich podstawie trafne wnioski, znajdujące należyte oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym w postaci opinii biegłego lekarza sądowego z zakresu neurochirurgii.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż zgodnie z art. 102 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczenia uzależnione od okresowej niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki to świadczenie przyznano. Natomiast w myśl art. 61 cytowanej ustawy prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy.

Pojęcie niezdolności do pracy i jej rodzaje zdefiniowane zostały zaś w art. 12 ustawy emerytalnej. W myśl powołanego przepisu niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (art. 12 ust. 2 ww. ustawy). Natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3 ww. ustawy). Ponadto zgodnie z art. 13 ust. 1 cytowanej ustawy przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji oraz możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Wobec przysługiwania ubezpieczonemu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do dnia 31 marca 2017 r., spór w niniejszej sprawie sprowadzał się w istocie do ustalenia czy po tej dacie R. T. nadal jest osobą niezdolną do pracy.

Niewątpliwym jest, że ustalenie niezdolności do pracy w zasadzie nie jest możliwe bez odwołania się do wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c. Jak wynika z ugruntowanego orzecznictwa ocena niezdolności do pracy z medycznego punktu widzenia wymaga wiadomości specjalnych i Sąd nie może - wbrew opinii biegłego (biegłych) - opierać ustaleń w tym zakresie na własnym przekonaniu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 r., II UK 191/09, LEX nr 590238).

Pozyskanie przez Sąd Okręgowy wiadomości specjalnych wymagało zatem sporządzenia opinii przez biegłego odpowiedniej specjalności. Z tych też względów Sąd pierwszej instancji zasadnie oparł rozstrzygnięcie na wnioskach sformułowanych w opiniach biegłego lekarza sądowego z zakresu neurochirurgii, który po dokonaniu analizy dokumentacji medycznej, przeprowadzeniu wywiadu oraz zbadaniu ubezpieczonego rozpoznał u niego: stan po leczeniu operacyjnym dyskopatii lędźwiowej w 2014 i 2009 r., stan po leczeniu operacyjnym zmian zwyrodnieniowych biodra prawego w 2014 r., dyskopatię szyjną z objawami neurologicznymi zakwalifikowaną do leczenia operacyjnego, cukrzycę oraz nadciśnienie tętnicze. Biegły neurochirurg uznał R. T. za częściowo niezdolnego do pracy nadal po 31 marca 2017 r. do 31 marca 2019 r. Uzasadniając swoje stanowisko biegły wyjaśnił, że częściowa niezdolność do pracy odwołującego spowodowana jest schorzeniami kręgosłupa, głównie szyjnego. Schorzenia te powodują ograniczenie sprawności organizmu spowodowane utrzymującym się bólem kończyn górnych i ich drętwieniem oraz okresowo nasilającym się bólem kręgosłupa lędźwiowego. Biegły uznał, że w połączeniu z innymi schorzeniami powoduje to istotne ograniczenie zdolności do pracy (k. 17-18).

Istotnym jest ponadto, iż na skutek zastrzeżeń organu rentowego, kwestionujących powyższą opinię, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłego neurochirurga. Biegły, po zapoznaniu się ze stanowiskiem ZUS, w opinii uzupełniającej podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko, zwracając uwagę, że kwalifikacja do zabiegu operacyjnego wynika nie tylko z postawionego rozpoznania, ale z uporczywych dolegliwości powodujących ograniczenie czynności umysłowo-fizycznych. Zdaniem biegłego, objawy neurologiczne nie są ogólnikowe tylko takie jak stwierdza się w trakcie badania. Brak objawów neurologicznych w tego typu schorzeniach nie oznacza, że pacjent jest zdolny do pracy. Biegły zaznaczył, że to właśnie rozpoznanie i kwalifikacja do leczenia operacyjnego jest przeciwskazaniem lub ograniczeniem zdolności do pracy. Ponadto wskazał, że wnioskodawca do czasu wyleczenia schorzenia ma ograniczoną znacznie zdolność do pracy (k. 33-34).

Sąd Apelacyjny nie znajduje podstaw do negowania fachowości i rzetelności opinii biegłego sądowego z zakresu neurochirurgii, dlatego logicznym było poczynienie przez Sąd Okręgowy ustaleń zgodnych z wnioskami zawartymi w powyższych opiniach. Opinia podstawowa, została wydana po analizie dokumentacji lekarskiej i przeprowadzeniu wywiadu oraz zbadaniu R. T.. Badania zostały przeprowadzone rzetelnie, zaś wnioski opinii są jednoznaczne i kategoryczne. Ponadto w opinii uzupełniającej biegły kompleksowo odniósł się do zastrzeżeń zgłoszonych przez organ rentowy. Godzi się również zauważyć, iż stan zdrowia odwołującego w kontekście jego zdolności do pracy oceniał specjalista z dziedziny medycyny odpowiadającej wiodącym schorzeniom występującym u ubezpieczonego. W ocenie Sądu Apelacyjnego, opinie te są zatem miarodajne a przy tym wystarczające do czynienia ustaleń w niniejszej sprawie.

Zważając na powyższe nie można zgodzić się z zarzutem obrazy art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie przez Sąd Okręgowy granic swobodnej oceny dowodów. Jak stanowi przepis art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Granice swobodnej oceny dowodów winny być wyznaczone wymogami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia. Podkreślenia także wymaga, że opinia biegłego podlega, jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., lecz co odróżnia ją pod tym względem, to szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Zadaniem biegłego jest udzielenie sądowi, na podstawie posiadanych wiadomości fachowych i doświadczenia zawodowego, informacji i wiadomości niezbędnych do ustalenia i oceny okoliczności sprawy. Jakkolwiek opinia biegłego jest oparta na wiadomościach specjalnych, to podlega ona ocenie sądu w oparciu o cały zebrany w sprawie materiał, a zatem na tle tego materiału dowodowego koniecznym jest stwierdzenie, czy ustosunkowała się ona do wynikających z innych dowodów faktów mogących stanowić podstawę ocen w opinii zawartych oraz czy opierając się na tym materiale w sposób logiczny i jasny przedstawia tok rozumowania prowadzący do sformułowanych w niej wniosków (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 24 maja 2005 r., V CK 659/04, LEX nr 180821; z dnia 6 lutego 2003 r., IV CKN 1763/00, LEX nr 78280; z dnia 15 listopada 2002, V CKN 1354/00, LEX nr 77046). Ponadto przy ocenie opinii biegłych należy pamiętać, że Sąd może ocenić opinię biegłego pod względem fachowości, rzetelności czy logiczności. Nie może jednak nie podzielać merytorycznych poglądów biegłego, czy zamiast nich wprowadzać własne stwierdzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1990 r., I PR 148/90, Legalis nr 27182). Zdaniem Sądu Apelacyjnego, sporządzone w niniejszej sprawie opinie zarówno podstawowa, jak i uzupełniająca odpowiadają powyższym wymogom.

Niezasadny okazał się również zarzut naruszenia art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c., którego organ rentowy upatruje w nieprzeprowadzenia dowodu z opinii nowego zespołu biegłych z zakresu neurologii oraz medycyny pracy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, w sprawie nie było potrzeby korzystania z opinii wymienionych biegłych, bowiem sporna okoliczność została dostatecznie wyjaśniona. Opinie biegłego z zakresu neurochirurgii dostarczyły niezbędnych wiadomości specjalnych, mogących stanowić podstawę do wydania wyroku. Zdaniem Sądu drugiej instancji, o ewentualnym dopuszczeniu dowodu z opinii kolejnych biegłych sądowych nie mogły decydować również okoliczności podnoszone przez Przewodniczącą Komisji Lekarskich organu rentowego, bowiem stanowiły one jedynie polemikę z fachową oceną stanu zdrowia R. T. dokonaną przez opiniującego w sprawie biegłego neurochirurga. W ocenie Sądu Apelacyjnego, materiał dowodowy w postaci ww. opinii pozwala zatem jednoznacznie stwierdzić, iż rozpoznane u odwołującego schorzenia, zwłaszcza kręgosłupa, nadal powodują u niego częściową niezdolności do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Tym samym, zaniechanie przeprowadzania dowodu z innych opinii biegłych lekarzy sądowych nie spowodowało naruszenia zasady równości stron w postępowaniu.

W świetle powyższego, Sąd Apelacyjny nie znalazł również podstaw do uwzględnienia zgłoszonego w apelacji wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych z zakresu medycyny pracy oraz neurologii. Stąd też wniosek ten podlegał oddaleniu na podstawie art. 217 § 3 k.p.c.

W konsekwencji zatem dokonania prawidłowych ustaleń, że R. T. pozostaje nadal osobą częściowo niezdolną do pracy po dniu 31 marca 2017 r. uznać należało, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo zastosował również przepis art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o oddaleniu apelacji – punkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu za drugą instancję Sąd Apelacyjny orzekł w myśl zasady odpowiedzialności za jego wynik wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z § 9 ust. 2 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) oraz art. 85 i art. 91 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 300). Na zasądzoną od organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 641,18 zł składa się: kwota 240 zł, tj. stawka minimalna wynagrodzenia pełnomocnika określona w § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) w brzmieniu obowiązującym na dzień wniesienia apelacji oraz zwrot kosztów podróży w kwocie 401,18 zł – punkt II sentencji wyroku.

SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Teresa Suchcicka SSA Sławomir Bagiński