Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Suchcicka (spr.)

Sędziowie: SA Sławomir Bagiński

SA Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant: Edyta Katarzyna Radziwońska

po rozpoznaniu na rozprawie 6 czerwca 2018 r. w B.

sprawy z odwołania A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji wnioskodawcy A. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 5 marca 2018 r. sygn. akt V U 964/17

oddala apelację.

SSA Bożena Szponar - Jarocka SSA Teresa Suchcicka SSA Sławomir Bagiński

Sygn. akt III AUa 347/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z 12 września 2017 r., wydaną na podstawie przepisów Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.), odmówił A. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ Komisja Lekarska ZUS nie stwierdziła u niego niezdolności do pracy.

W odwołaniu od tej decyzji A. B. zakwestionował ustalenia ZUS co do jego aktualnego zdrowia oraz wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z 5 marca 2018 r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że 31 maja 2017 r. A. B. złożył do ZUS wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Orzeczeniem z 8 września 2017 r. Komisja Lekarska ZUS stwierdziła, że odwołujący nie jest niezdolny do pracy. Na tej podstawie organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Sąd odwołał się do art. 57 w zw. z art. 58 Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.), który określa przesłanki przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Na podstawie art. 12 i art. 13 tej ustawy Sąd przytoczył definicje osoby niezdolnej do pracy i osoby całkowicie lub częściowo niezdolnej do pracy oraz wymienił czynniki zawodowe i medyczne brane pod uwagę przy ocenie zdrowia osoby ubezpieczonej.

W celu ustalenia zdrowia odwołującego Sąd dopuścił dowód z opinii biegłej z zakresu neurologii. Biegła rozpoznała u A. B. zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego z nieznacznym ograniczeniem ruchomości i podawanym zespołem bólowym, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego bez objawów korzeniowych i ubytkowych z podawanym zespołem bólowym, przebytą disectomię i stabilizację międzytrzonową PEEK na poziomie C4/C5 (w sierpniu 2013 r.), niedosłuch obustronny, bóle i zawroty głowy w wywiadzie, paluch sztywny obu stóp do leczenia ortopedycznego. Zdaniem biegłej obecne naruszenie sprawności organizmu odwołującego nie powoduje niezdolności do zarobkowania. Biegła wskazała, że w okresie zaostrzenia dolegliwości bólowych wymagane jest leczenie farmakologiczne i fizykoterapeutyczne. Dodała, że u ubezpieczonego zostały naruszone funkcje organizmu w zakresie ruchu i układu nerwowego w stopniu umiarkowanym. Mają one charakter przewlekły, stabilny. Odwołujący posiada umiarkowany stopień niepełnosprawności, który pozwala wykonywać prace w ośrodkach pracy chronionej z możliwością rehabilitacji w czasie zatrudnienia. Biegła podtrzymała tę ocenę zdrowia odwołującego w opinii uzupełniającej, wydanej na skutek zastrzeżeń odwołującego do opinii podstawowej.

A. B. złożył wniosek o niedopuszczenie dowodu z opinii żadnych biegłych sądowych, poza opinią krajowego lekarza z zakresu medycyny pracy. Sąd oddalił ten wniosek, ponieważ uznał, że powołana w sprawie biegła wyczerpująco wypowiedziała się w przedmiocie niezdolności do pracy A. B.. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażone w wyroku z 23 września 2010 r. (VI ACa 36/10), że sam fakt niezadowolenia jednej ze stron z treści sporządzonej w toku sprawy opinii biegłego, tudzież podtrzymywania zarzutów pod adresem tej opinii, nie obliguje sądu do dopuszczenia dowodu z kolejnej opinii biegłego. Zdaniem Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy był wystarczający, aby zostało na nim oparte orzeczenie Sądu, zaś podnoszone zastrzeżenia stanowią jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami biegłego. Sąd powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z 20 października 1999 r. (II UKN 158/99), zgodnie z którym rozbieżność między twierdzeniem strony zainteresowanej wynikiem sprawy (zachowaniem prawa do renty) a opiniami biegłych lekarzy sądowych, których logiczność i udokumentowanie to nie budzi zastrzeżeń nie uzasadnia ani wzywania tych biegłych na rozprawę w celu ich przesłuchania, ani dopuszczania innych dowodów nie wskazanych przez stronę, ani też powtarzania lub uzupełniania postępowania dowodowego. Sąd Okręgowy podzielił też stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 10 stycznia 2002 r. (II CKN 639/99), według którego potrzeba dopuszczenia dowodu z opinii biegłego nie może być jedynie wynikiem niezadowolenia strony z niekorzystnego dla niej wydźwięku konkluzji opinii, lecz być następstwem umotywowanej krytyki dotychczasowej opinii. W przeciwnym razie sąd byłby zobligowany do uwzględniania kolejnych wniosków strony dopóty, dopóki nie zostałaby złożona opinia w pełni ją zadawalająca, co jest niedopuszczalne.

Sąd stwierdził, że zastrzeżenia odwołującego do opinii biegłej nie miały merytorycznego charakteru i opierały się wyłącznie na twierdzeniu, że biegła jest związana z ZUS. Orzekając zaś w rozpoznawanej sprawie, Sąd Okręgowy oparł się na ocenie zdrowia odwołującego dokonanej przez biegłą z zakresu neurologii. Zdaniem Sądu opinie biegłej są fachowe, obiektywne, wszechstronne, należycie uzasadnione i z tych powodów zasługują na uwzględnienie. Sąd dodał, że biegła legitymuje się wiedzą medyczną z zakresu schorzeń rozpoznanych u odwołującego, doświadczeniem zawodowym, a także znajomością zasad orzeczniczych. Podkreślił, że o uznaniu za niezdolną do pracy osoby ubiegającej się o rentę, decyduje bezstronna ocena stanu jej zdrowia dokonana poprzez lekarzy specjalistów. Subiektywne odczucia ubezpieczonego i zgłaszane dolegliwości nie mogą stanowić podstawy orzekania, jeżeli nie znajdują potwierdzenia w obiektywnych dowodach, jakimi są wyniki badań. Biegła wzięła pod uwagę to, że odwołujący jest zaliczony do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Sąd wskazał jednak, że orzeczenia o stopniu niepełnosprawności nie są traktowane jak orzeczenia o niezdolności do pracy, o niezdolności do samodzielnej egzystencji czy o celowości przekwalifikowania. W tym zakresie powołał się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 17 lutego 2009 r. (I UK 233/08), zgodnie z którym, niepełnosprawność nie jest odpowiednikiem niezdolności do pracy rozumianej jako utrata zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i brak rokowań co do odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (art. 12 ust. 1 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach), gdyż zdefiniowana została jako spowodowana naruszeniem sprawności organizmu niezdolność do wypełniania ról społecznych. Sąd Okręgowy dodał, że niepełnosprawność jest pojęciem szerszym niż niezdolność do pracy, dlatego nie każda osoba niepełnosprawna w stopniu umiarkowanym jest osobą niezdolną do pracy.

Z tych względów Sąd orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

A. B. złożył apelację od wyroku Sądu Okręgowego, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając nierozpoznanie istoty sprawy związane z naruszeniem prawa procesowego:

1)  art. 227 w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez niezasadne niedopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy (krajowego lekarza z zakresu medycyny pracy), podczas gdy dowód taki był kluczowy dla rozstrzygnięcia sprawy,

2)  art. 233 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów zgromadzonych w sprawie, a konkretnie poczynienie błędnych ustaleń na podstawie opinii biegłej neurolog, która nie jest biegłą od 1 stycznia 2018 r., ale opiniowała na dalsze zalecenia Sądu Okręgowego,

3)  art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. poprzez zastosowanie tego przepisu w sytuacji, gdy nie było podstaw do oddalenia odwołania.

A. B. wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Wniósł również o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego – krajowego lekarza z zakresu medycyny pracy na okoliczność ustalenia, czy rozpoznane u niego schorzenia powodują niezdolność do pracy w wyuczonych i wykonywanych zawodach, oraz powołanie krajowego lekarza z zakresu neurochirurgii spoza regionu północno-wschodniego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew zawartym w apelacji zarzutom, Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny i wywiódł na jego podstawie trafne wnioski, znajdujące należyte oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym w postaci opinii biegłej z zakresu neurologii. Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z art. 233 § 1 k.p.c.

W istocie jedyną sporną okolicznością w sprawie było to, czy A. B. jest osobą niezdolną do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami kierowcy, ślusarza-spawacza, montera instalacji sanitarnych, pracownika ochrony. Zgodnie z art. 12 ust. 1 Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 1383, zwanej dalej „ustawą emerytalną”) niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy nawet po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej), zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3 ustawy emerytalnej). W myśl art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Nie ulega wątpliwości, iż w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy nawiązał do powyższych regulacji.

Ocena niezdolności do pracy z medycznego punktu widzenia wymaga wiadomości specjalnych i Sąd nie może opierać ustaleń w tym zakresie na własnym przekonaniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 2010 r., II UK 191/09, LEX nr 590238). Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy prawidłowo poczynił ustalenia dotyczące kwestii zdolności odwołującego do pracy, opierając się w tym względzie na wnioskach wynikających ze sporządzonych w sprawie opinii biegłej z zakresu neurologii. Z opinii tych wynika, że wnioskodawca cierpi na schorzenia neurologiczne, które powodują ograniczenie ruchomości w odcinku lędźwiowo-krzyżowym i szyjnym kręgosłupa, ale schorzenia te nie dają objawów korzeniowych i ubytkowych, zaś podawane przez odwołującego zawroty głowy nie znajdują potwierdzenia w badaniach przeprowadzonych przez biegłą. W razie zaś zaostrzenia dolegliwości bólowych biegła zaleciła leczenie farmakologiczne i fizykoterapeutyczne. Istotnie zatem, odwołujący ma naruszone funkcje ruchu i układu nerwowego, ale – jak wynika z opinii biegłej – rozpoznane schorzenia nie dają objawów korzeniowych i ubytkowych oraz nie wywołują zawrotów głowy, na które wskazywał odwołujący. W tej sytuacji Sąd Apelacyjny nie widzi podstaw do podważenia wniosków biegłej o zdolności odwołującego do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami.

Należy również zwrócić uwagę, że biegła dysponowała informacją o przyznaniu odwołującemu umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do 2020 r. Trzeba jednak podkreślić, że niepełnosprawność nie jest odpowiednikiem niezdolności do pracy rozumianej jako utrata zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i braku rokowań co do odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (art. 12 ust. 1 Ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), gdyż zdefiniowana została jako spowodowana naruszeniem sprawności organizmu niezdolność do wypełniania ról społecznych, która może, ale nie musi, powodować niezdolność do pracy (art. 2 pkt 10 Ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – tekst jedn. Dz.U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). Z tego względu orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, nawet znacznym, ani nie jest równoznaczne z orzeczeniem o niezdolności do pracy jako przesłance prawa do renty, ani nie przesądza o istnieniu niezdolności do pracy w rozumieniu przepisów Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2015 r., I UK 345/14, Legalis nr 1325777).

Nie jest ostatecznie trafny zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c. ani art. 227 k.p.c., skoro Sąd Okręgowy w ramach przysługujących mu uprawnień do swobodnej oceny dowodów i w granicach tej swobody ocenił sprawę za dojrzałą do rozstrzygnięcia. Jeżeli Sąd Okręgowy zasadnie uznał sprawę za wystarczająco wyjaśnioną do rozstrzygnięcia, to nie istniał obowiązek dopuszczania kolejnych dowodów z opinii biegłych lekarzy. Z tego względu Sąd Okręgowy zasadnie oddalił (na podstawie 217 § 3 k.p.c.) wniosek odwołującego o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego niezasadny był też wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego, który został zgłoszony przez odwołującego w apelacji. Wniosek ten oddalono na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. w z art. 391 § 1 k.p.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wydane w sprawie opinie biegłej z zakresu neurologii dostarczają niezbędnych wiadomości specjalnych z tej gałęzi medycyny i mogą stanowić podstawę rozstrzygnięcia. Nie ulega wątpliwości, że zgodnie z tymi opiniami A. B. jest zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. To oznacza, że odwołujący nie spełnił jedynej spornej przesłanki, która uzasadniałyby przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie art. 57 w zw. z art. 12 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy nie naruszył art. 57 w zw. z art. 12 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W konsekwencji, oddalając odwołanie, Sąd Okręgowy nie naruszył art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Z tych względów apelacja podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Bożena Szponar-Jarocka SSA Teresa Suchcicka SSA Sławomir Bagiński