Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Ryszard Sarnowicz (spr.)

Sędzia SA – Regina Owczarek - Jędrasik

Sędzia SA – Ewa Śniegocka

Protokolant: – sekr. sądowy Mariola Frąckiewicz

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2013 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa Stowarzyszenia (...) z siedzibą w K.

przeciwko M. K.

o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 10 września 2012 r.

sygn. akt XVII AmC 1900/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść:

1.  uznaje za niedozwolone i zakazuje wykorzystywania w umowach z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści: „Zastrzegamy sobie prawo do zmian w naszej polityce prywatności. Osoby odwiedzające nasz sklep obowiązuje zawsze aktualnie obowiązująca jej wersja, dostępna na tej stronie.”;

2.  zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanego M. K.;

3.  zasądza od pozwanego M. K. na rzecz powoda Stowarzyszenia (...) w K. kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

4.  nakazuje pobrać od pozwanego M. K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 600,00 (sześćset złotych) tytułem opłaty stałej od pozwu, od której uiszczenia powód był zwolniony z mocy prawa.

II.  zasądza od pozwanego M. K. na rzecz powoda Stowarzyszenia (...) w K. kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

III.  nakazuje pobrać od pozwanego M. K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 600,00 (sześćset złotych) tytułem opłaty stałej od apelacji, od której uiszczenia powód był zwolniony z mocy prawa.

Sygn. akt VI ACa 220/13

UZASADNIENIE

Stowarzyszenie (...) w K. wniosło pozew o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści: „Zastrzegamy sobie prawo do zmian w naszej polityce prywatności. Osoby odwiedzające nasz sklep obowiązuje zawsze aktualna jej wersja, dostępna na tej stronie.” zawartego we wzorcu umowy, którym posługuje się pozwany - M. K. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) M. K..

Pozwany domagał się oddalenia powództwa.

Wyrokiem z dnia 10 września 2012 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo.

Sąd Okręgowy ustalił, że M. K. posługiwał się w obrocie z konsumentami postanowieniem wzorca umowy o treści „Zastrzegamy sobie prawo do zmian w naszej polityce prywatności. Osoby odwiedzające nasz sklep obowiązuje zawsze aktualna jej wersja, dostępna na tej stronie.” i zaprzestał tego w okresie sześciu miesięcy poprzedzającym wniesienie pozwu w niniejszej sprawie.

Zdaniem Sądu Okręgowego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie z przyczyn odmiennych niż wskazane przez pozwanego. Okoliczność, że w dacie wniesienia pozwu wzorzec nie był stosowany nie może mieć znaczenia, wobec przyznania przez pozwanego, że miało to miejsce do 2012-02-28. Zgodnie zaś z art. 479 ³⁹ kpc z żądaniem uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone można wystąpić również wtedy, gdy pozwany zaniechał jego stosowania, jeżeli od tego zaniechania nie minęło sześć miesięcy. Od wskazanej przez pozwanego daty zakończenia sprzedaży do wniesienia pozwu minęło 17 dni.

Z punktu widzenia niniejszego postępowania bez znaczenia jest zdaniem Sądu I instancji także to, czy pozwany sam ułożył wzorzec umowy, którym się posługiwał. Jako przedsiębiorca ponosi on bezpośrednią odpowiedzialność za podejmowane czynności, w tym wzorce umów, którymi się posługuje.

W ocenie Sądu I instancji w niniejszej sprawie, wbrew twierdzeniom powoda, nie zachodzą przesłanki wskazane w art. 385 ³ pkt. 10 kc. Zgodnie z tym przepisem, w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie. Analiza tekstu oznaczonego jako „Polityka prywatności" wskazuje w ocenie Sądu Okręgowego, że nie stanowi on elementu umów zawieranych z konsumentami. Posiłkując się najbardziej miarodajną w ocenie Sądu I instancji definicją pojęcia „polityka prywatności" zamieszczoną w serwisie internetowym Wikipedia, stwierdził on, że jest to dokument umieszczany na witrynie internetowej w celu poinformowania użytkowników o tym, jakie dane osobowe są o nich zbierane i jak będą wykorzystywane. Z reguły są to informacje na temat: jakie dane są zbierane od użytkowników; mogą to być dane zbierane automatycznie przez serwer lub podawane przez użytkownika podczas np. rejestracji; w jaki sposób są wykorzystywane, a w szczególności czy są przekazywane innym firmom; w jaki sposób właściciel witryny internetowej będzie się kontaktował z użytkownikiem; w jaki sposób można dokonać zmian w danych osobowych użytkownika; w jaki sposób są zabezpieczane dane pobierane od użytkowników. Tym samym dane te stanowią informacje przekazywane sprzedawcy o osobie kupującego towarzyszące możliwości zawarcia i realizacji umowy, natomiast nie stanowiące jej elementów przedmiotowych.

Zdaniem Sądu Okręgowego nawet jeśli uznać, że polityka prywatności staje się częścią zawartej umowy, to zgodnie z „zastrzeżeniem”" regulaminu obowiązywanie danej treści polityki jest związane z „odwiedzaniem” serwisu. Stosownie do treści regulaminu momentem oceny treści kontraktu jest moment „odwiedzin”" sklepu internetowego. Sąd I instancji podkreślił tutaj, że w świetle treści art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. nr 101 poz. 926 ze zm.) nie jest możliwe przepisanie na pozwanego w drodze umowy uprawnienia do zmiany celu zbierania danych, a w szczególności przewidywanych odbiorcach tych danych. Dodatkowo zmiana zakresu przetwarzania danych osobowych (tj. celu przetwarzania), w świetle treści art. 23 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy wymagałaby wyrażenia zgody o której mowa w art. 23 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy. W konsekwencji istnienia powołanych wyżej, ustawowych gwarancji ochrony celu zbierania i przetwarzania danych osobowych konsumentów Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uznania abuzywności kwestionowanego zapisu regulaminu. Sąd nie doszukał sie żadnego hipotetycznego stanu faktycznego, w którym przesłanki abuzywności kwestionowanego zapisu były wyczerpane. Zasadność powyższej konstatacji potwierdza jego zdaniem również argumentacja powoda, który wezwany do przedstawienia hipotetycznego stanu faktycznego, w którym realizacja spornego zapisu polityki prywatności prowadziłaby do naruszenia interesów konsumenta, wskazał jeden przykład, nadto nie odnoszący się do kwestionowanego zapisu. W przekonaniu powoda naruszeniem praw konsumentów byłoby uzależnienie zawarcia umowy sprzedaży od zgody na wykorzystanie danych osobowych nabywcy do celów marketingowych. W ocenie Sądu Okręgowego argumentacja powoda jest oczywiście błędna w dwóch aspektach. Po pierwsze podnieść wskazany przypadek de facto nie uzasadnia abuzywności uprawnienia do zmiany polityki prywatności (tj. zmiany treści umowy), a dotyczy niedozwolonego charakteru innego zapisu (tj. uzależniającego zawarcie umowy od zgody na wykorzystanie danych osobowych w celach marketingowych). Po drugie dotyczy on etapu kontaktu stron sprzed zawarcia umowy, a tym samym oczywiście wadliwe jest powołanie na wyczerpanie hipotezy art. 385 ³ pkt 10 kc. Ponadto w ocenie Sądu Okręgowego przytoczony przez powoda przykład mieści się w granicach swobody umów i nie stanowi niedozwolonego postanowienia umownego w rozumieniu art. 385 ¹ §1 kc.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości. Powód podniósł zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 385 ¹ § 1 w związku z art. 385 ³ pkt 10 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że zakwestionowane postanowienia wzorca umownego nie prowadzi do ukształtowania praw i obowiązków stron umowy sprzecznie z dobrymi obyczajami, a także nie narusza rażąco interesów konsumenta poprzez uprawnienie przedsiębiorcy do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wbrew stanowisku Sądu I instancji wzorzec stosowany przez pozwanego oznaczony tytułem „polityka prywatności”, ze względu na okoliczności niniejszej sprawy podlegał kontroli w ramach postępowania o uznanie postanowienia umownego za niedozwolone. Błędnie tutaj Sąd Okręgowy skupił się na analizie nazwy w/w dokumentu, pomijając całkowicie dokonanie analizy czy decyduje on o jakichkolwiek prawach i uprawnieniach stron umowy zawieranej przez przedsiębiorcę z konsumentami. Nazwa wzorca nie jest w żadnym wypadku miarodajna, decyduje tutaj jego przeznaczenie i zastosowanie przez przedsiębiorcę.

Zdaniem Sądu II instancji kompleksowa analiza dokumentu wzorca stosowanego przez pozwanego, zawierającego przedmiotowe postanowienie umowne, wskazuje na to, że może on wywierać wpływ na prawa i obowiązki stron umów zawieranych przez pozwanego z konsumentami. Spełnienie przez konsumenta wymogów zawartych w postanowieniu przedmiotowego dokumentu warunkuje kwestie związane ze składaniem zamówienia czyli samym zawarciem umowy, ale także będzie dotyczyć kwestii jego późniejszej realizacji oraz ewentualnych czynności związanych z odstąpieniem od umowy, reklamacją czy gwarancją zakupionych towarów lub usług. Także w tych przypadkach konieczne będzie przekazanie przedsiębiorcy określonych danych w tym danych osobowych. W niniejszej sprawie ma to o tyle istotne znaczenie, że dla realizacji umów zawieranych przez pozwanego z konsumentami, jako że są one zawierane na odległość za pośrednictwem internetu, konieczne jest każdorazowe podanie określonych danych osobowych. W ocenie Sądu Apelacyjnego w takiej sytuacji nie sposób uznać, że w/w dokument nie ma żadnego wpływu na prawa i obowiązki konsumentów. Ewentualna jednostronna zmiana tych postanowień przez przedsiębiorcę po zawarciu umów z konsumentami, bez ich powiadomienia, mogłaby skutkować utrudnieniem lub uniemożliwieniem realizacji przysługujących im uprawnień. Tym samym postanowienia zawarte w w/w wzorcu mogły podlegać kontroli w ramach niniejszego postępowania.

Zdaniem Sądu II instancji przedmiotowe postanowienie stanowi zaś niedozwolone postanowienie umowne. W szczególności spełnia ono przesłanki przykładowego, niedozwolonego postanowienia umownego wskazane w przepisie art. 385 ³ pkt 10 k.c., zgodnie z którym za niedozwolone postanowienia należy uznać te, które uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie. Nie ma wątpliwości, że postanowienie to uprawnia pozwanego do jednostronnej zmiany umowy, chociażby w w/w zakresie dotyczącym wymogów podania danych osobowych, bez żadnej a tym bardziej bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie. Przy tym analiza tego postanowienia wskazuje na to, że na przedsiębiorcę nie został nałożony jakikolwiek obowiązek poinformowania konsumentów o zmianie umowy, co również narusza prawa konsumenta.

Z kolei pozwany w żaden sposób nie udowodnił w ramach niniejszego postępowania, że w obrocie z konsumentami nie stosował w/w wzorca umownego. Przede wszystkim nie zostało udowodnione, że sklep, który prowadził należał do innego przedsiębiorcy o nazwie (...). W tym miejscu należy zaś zauważyć, że jeśli pozwany prowadząc działalność gospodarczą zawierał we własnym imieniu umowy z konsumentami, to bez znaczenia pozostaje to skąd pochodziły używane przez niego wzorce umowne. To wyłącznie na nim spoczywa obowiązek prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z prawem.

Ponadto należy tu wskazać, że wbrew twierdzeniom podniesionym w pozwie, w rejestrze klauzul niedozwolonych prowadzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów brak jest postanowień podobnych do postanowienia będącego przedmiotem niniejszego postępowania. Powód przy tym nie wskazał, które z postanowień wpisanych do rejestru jest jego zdaniem podobne do postanowienia będącego przedmiotem niniejszego postępowania. Abstrahując zaś od powyższego należy tu wskazać, że wbrew stanowisku powoda okoliczność taka stanowiłaby przesłankę odrzucenia pozwu, ze względu na to, że w takim przypadku zachodzi negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego oparto na przepisie art. 98 k.p.c.