Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Powalska

Protokolant : sekr. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2018 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa P. A.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w S.

o zadośćuczynienie

1.  oddala powództwo ;

2.  oddala wniosek pozwanego o zasądzenie kosztów procesu;

3.  nie obciąża powoda kosztami sądowymi.

Sygn. akt C 133/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 lutego 2017 roku skierowanym do Sądu Rejonowego w Sieradzu powód P. A. dochodził od pozwanego Skarbu Państwa- Zakładu Karnego w S. „rekompensaty” i „zadośćuczynienia” zarzucając pozwanej jednostce brak warunków „sanitarno – epidemiologicznych w celach”, oskarżył pozwanego o „zamach na jego zdrowie”, zarzucił także utrudnianie kontaktów telefonicznych z rodziną.

W uzasadnieniu swojego roszczenia powód podniósł, że odbywał karę pozbawienia wolności w pozwanej jednostce od 15 lutego 2017 roku i został umieszczony w celi numer 107, gdzie przebywało oprócz niego pięciu osadzonych palących papierosy. Powód podnosił, że jest osobą niepalącą i dym papierosowy powoduje u niego dolegliwości oddechowe. W tym upatrywał „zamachu” na swoje zdrowie. Natomiast co do warunków „sanitarno-epidemiologicznych” w Zakładzie Karnym w S., podał, że w celi (...)brak było lodówki, co powodowało, że produkty żywnościowe ulegały szybkiemu zepsuciu. Zarzucił także brak suszarek do suszenia odzieży oraz to, że ciepła woda w kranie jest tylko dwa razy w ciągu dnia w godzinach od 8.00 – 9.00 i 17.30 – 18.30. Osadzeni nie mieli również „pojemników podłóżkowych” na odzież i środki czystości. W celi nie było nadto odbiornika radiowęzła, co powodowało brak informacji o tym „co dzieje się w zakładzie” oraz jakie posiłki będą następnego dnia. Skarżył się również na to, że tylko raz w ciągu dnia może skorzystać z telefonu.

W piśmie z dnia 7 marca 2017 roku powód sprecyzował swoje żądania dochodząc zasądzenia od pozwanego kwoty 150.000 złotych, ale wartość przedmiotu sprawy określił na 1.500.000 złotych.

Postanowieniem z dnia 10 marca 2017 roku Sąd Rejonowy w Sieradzu przekazał sprawę według właściwości do Sądu Okręgowego w Sieradzu.

W toku procesu powód wywodził swoje żądania także z okoliczności nieprawidłowego leczenia w warunkach odbywania kary.

Pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny w S., w imieniu którego odpowiedź na pozew wniosła Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej nie uznał powództwa i wnosił o oddalenie jego żądań. Podniósł, iż Skarb Państwa zapewnił powodowi warunki odbywania kary pozbawienia wolności zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, które nie stanowią o tym aby miały to być warunki komfortowe. Wywodził, że niedogodności, związane z poziomem warunków w jednostkach penitencjarnych są elementem funkcji represyjnej kary pozbawienia wolności, a powód podczas pobytu w pozwanej jednostce miał wyposażenie cel w sprzęt kwaterunkowy zgodny z wymogami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014 roku w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności.

W aspekcie osadzenia powoda wraz z osobami palącymi tytoń, wskazał, że P. A. traktuje tę kwestię instrumentalnie i czasem deklaruje, że jest palaczem, a innym razem neguje tę okoliczność. Świadczy o tym choćby fakt deklaracji złożonej przez powoda przy przyjęciu do pozwanej jednostki, że jest osobą palącą i chce być osadzony z takimi osobami, a nadto okoliczność wielokrotnego nabywania przez powoda w kantynie wyrobów tytoniowych i zlecenia paczki z żądaniem zakupu takich wyrobów. Wniósł o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód P. A. został przetransportowany do Zakładu Karnego w S. z innej jednostki penitencjarnej z dniem 15 lutego 2017 roku w związku z wyznaczeniem czynności procesowych w sprawie karnej, w której był oskarżony. Od tego czasu do dnia wniesienia pozwu w dniu 22 lutego 2017 roku przebywał w pawilonie (...)w celi o numerze (...) ( bezsporne).

Nie był osadzony w warunkach przeludnienia. Cela (...) jest przeznaczona dla 6 osadzonych. Przy przyjęciu do pozwanej jednostki penitencjarnej w rozmowie w funkcjonariuszem P. L. powód oświadczył, że obecnie znów zaczął używać wyrobów tytoniowych i chce być osadzony z osobami palącymi. Odmówił napisania oświadczenia w tym przedmiocie, bo nie jest wykluczone że może się to zmienić ( dowód: wydruk notatki funkcjonariusza z dnia 15 lutego 2017 r. k. 34 verte, zeznania świadka P. L. protokół rozprawy z dnia 23 stycznia 2018 r., 00:05:02 – 00:09:40 , k. 172 verte).

W trakcie dalszego pobytu w pozwanej jednostce P. A. nabywał produkty tytoniowe i zlecił paczkę z żądaniem zakupu także takich produktów w dniach 17 marca 2017 r., 29 marca 2017 r., 8 maja 2017 r. ( dowód: wydruki paragonów k. 35 verte, 36 i verte, zeznania świadka M. S. protokół rozprawy z dnia 23 stycznia 2018 r., 00:12:55 – 00:18:26, k. 172 verte).

Na oddziale tego zakładu penitencjarnego jest świetlica, w której prowadzone są różnego rodzaju zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe. Wyposażona jest ponadto w telewizor z telewizją kablową. Jest także boisko sportowe oraz biblioteka. Korzystać z tego mogą wszyscy osadzeni, o ile nie są dodatkowo ukarani. Każda z cel miała w tamtym czasie kącik sanitarny oddzielony od reszty celi ścianą . Każdy z osadzonych, w tym powód mieli osobne miejsce do spania i jedzenia oraz przechowywania żywności zapakowanej i rzeczy osobistych. Każda z cel u pozwanego była wyposażona w wentylację kanałową grawitacyjną, otwierane okna, system c.o. i oświetlenie elektryczne . Cele są wyposażone w odbiornik radiowęzła. W celach nie ma lodówek, co wynika z zakazu przechowywania żywności innej niż pakowana lub zakupiona w miejscowej kantynie. W celach nie wolno osadzonym prać i suszyć odzieży, stąd są one wyposażone w suszarki.

W trakcie pobytu w pozwanym zakładzie karnym powód pozostawał pod opieką lekarską i nigdy nie skarżył się do funkcjonariuszy służby więziennej na jakiekolwiek dolegliwości związane z niedostateczną opieką lekarską. W dniu 25 maja 2017 r. powód skierował pisemną skargę dotyczącą leczenia w warunkach pobytu w zakładzie karnym do Ministerstwa Sprawiedliwości (dowód: zeznania świadka P. L. k. 90, pismo k. 130-131, zeznania świadka A. N. protokół rozprawy z dnia 20 lipca 2018 r. 00:01:40 – 00:06:57, k. 243 verte).

W styczniu 2017 roku u powoda zdiagnozowano cukrzycę typu drugiego. Początkowo był leczony w warunkach szpitalnych. Potem leczenie kontynuowano w Zakładzie Karnym w S.. Choroba powoda przebiegała bez powikłań , leczona zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie wytycznymi Polskiego i (...) Towarzystw (...). Chory otrzymywał leki dostosowane do poziomów glikemii. Podwyższone stany glikemii mogły wynikać z nieprzestrzegania diety ( spożywania dodatkowych posiłków). Powód w dalszym czasie mógł mieć zaburzenia poziomów glikemii z powodu nie stosowania się do zaleceń dietetycznych i systematycznego przyjmowania leków. Zdarzyło się, że odmówił wizyty lekarskiej. Postępowanie medyczne służb zakładu karnego w S. w tym względzie było prawidłowe ( dowód: pisemna opinia biegłego diabetologa D. L. k. 151).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów, dając wiarę zeznaniom świadka P. L., M. S. i A. N. jako logicznym , spójnym, nie zawierającym sprzeczności . Zeznania świadków S. P. i W. R. są w sprawie bez znaczenia, gdyż świadkowie jako osadzeni w pozwanym zakładzie karnym mieli kontakt z powodem dopiero po wniesieniu przez niego pozwu w tej sprawie. Wcześniej nie znali P. A., nie mieli też wiedzy o warunkach jego osadzenia. Zeznania świadka M. Ś. nie zasługują na wiarę . Wynikają z nich bowiem okoliczności dotyczące faktu niepalenia tytoniu przez powoda, co pozostaje w sprzeczności z pozostałym wiarygodnym materiałem dowodowym w postaci notatki funkcjonariusza i zleceń zakupu wyrobów tytoniowych, zaś okoliczność nieprawidłowego leczenia powoda koliduje z rzeczową opinią biegłego diabetologa. Opinia ta w ocenie sądu zasługuje na pełny walor wiarygodności jako oparta o dokumentację medyczną powoda, rzeczowa i logiczna. Sąd zaniechał przeprowadzenia dowodu z zeznań stron, wobec ich wyraźnych stanowisk w tym względzie, zwłaszcza, że powód powoływał się na swoje twierdzenia zawarte w obszernych pismach, które składał do akt sprawy.

Sąd Okręgowy zważył :

Powództwo nie jest zasadne.

Powód występując z żądaniem zasądzenia zadośćuczynienia nie wskazał jego podstawy prawnej podnosząc jedynie okoliczności faktyczne mające je uzasadniać . Podnosił, iż warunki, w jakich odbywał karę pozbawienia wolności w pozwanym zakładzie karnym nie są zgodne z wymogami sanitarnymi, co niekorzystnie wpływa na stan jego zdrowia. Zarzucał służbie penitencjarnej niewłaściwe postępowanie w zakresie leczenia schorzenia diabetologicznego i przede wszystkim osadzenia go wraz z osobami palącymi tytoń. Podnosił utrudnianie kontaktów telefonicznych z rodziną.

Dlatego podstawy prawnej roszczeń powoda należy upatrywać w unormowaniu art. 448 k.c. w związku z naruszeniem norm art. 23 i 24 k.c. Unormowanie art. 23 k.c. stanowi, iż dobra osobiste człowieka podlegają ochronie prawnej, przy czym przepis ten nie zawiera zamkniętego katalogu tych dóbr. Zalicza się do nich w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swobodę sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnicę korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukową, artystyczną i wynalazczą. Jednocześnie trzeba wyraźnie wskazać, że zgodnie z treścią art. 24§ 1 k.c. ochrona dóbr osobistych przysługuje jedynie przed działaniem bezprawnym, a tym samym przesłanka bezprawności jest przesłanką konieczną do udzielenia ochrony przewidzianej przepisami art. 23 i 24 k.c. Ciężar udowodnienia działania bezprawnego spoczywa zgodnie z normą art. 6 k.c. na powodzie, a obowiązek wykazania braku bezprawności zarzucanego zachowania obciąża pozwanego.

Rozważenia wymaga więc w tej sprawie, czy podnoszony przez powoda fakt przebywania w jednej celi z osobami palącymi i negatywnego wpływu na jego zdrowie tej okoliczności został wykazany. Zdaniem sądu powód nie podołał temu obowiązkowi w procesie. Przede wszystkim bowiem przytoczony wyżej materiał dowodowy zgromadzony w sprawie przeczy temu aby P. A. informował służbę więzienną o tym, że jest osoba niepalącą. Funkcjonariusz przyjmujący go do jednostki w dniu 15 lutego 2017 r. wyraźnie zapisał w notatce, że osadzony oświadczył, iż powrócił do palenia tytoniu i nie chciał składać deklaracji na piśmie, z uwagi na możliwość zmiany w tym względzie. Dlatego został umieszczony w celi wraz z osobami palącymi. Wiarygodność tej deklaracji potwierdza postępowanie powoda w dalszym czasie odbywania kary kiedy wyrażał wolę zakupu wśród innych produktów żywnościowych także tytoniu. Nie są przy tym dla sądu wiarygodne twierdzenia o tym, że były to akurat w tym przypadku udokumentowanym trzykrotnie zakupy dla innych osób. Nie wyklucza to faktu, że oprócz tych zamówień powód mógł czynić takie zakupy także dla współosadzonych. Dlatego trafne są twierdzenia pozwanego o instrumentalnym podejściu powoda do kwestii używania przez niego wyrobów tytoniowych w kontekście doboru celi.

Co zaś tyczy się zarzutu nieprawidłowego wyposażenia celi 107, bo wyłącznie tego pomieszczenia dotyczyły twierdzenia pozwu, nie można zgodzić się z poglądem powoda o bezprawności. Rację ma pozwany wskazując, że w tej mierze zakład karny nie kieruje się dowolnością ale jest zobowiązany przestrzegać warunków wynikających z przepisów prawa. Takie warunki określają zaś przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014 roku w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności. Nie wynika z nich aby cele miały być wyposażone w lodówki z racji zapewnienia osadzonym całodziennego wyżywienia i braku możliwości przechowywania innej żywności niż przeznaczona do przechowywania poza lodówką. W sprawie brak jest jakiegokolwiek dowodu na okoliczność naruszenia przez służbę penitencjarną zasad sanitarnych. Notoryjnym faktem jest, że placówka penitencjarna systematycznie przechodzi kontrole właściwych służb sanitarnych, a powód nie sprecyzował okoliczności świadczących o negatywnej ocenie w tym względzie.

Także zasady utrzymywania kontaktów telefonicznych przez osadzonych nie budzą zastrzeżeń w wymiarze dwa razy każdego dnia, choć przez powoda mogą być oceniane jako niewystarczające.

Niewątpliwe jest bowiem, że powód nie doznał z tych przyczyny żadnego uszczerbku na zdrowiu. Godność osobista człowieka zaś to sfera osobowości, która konkretyzuje się w poczuciu własnej wartości człowieka i oczekiwaniu szacunku ze strony innych ludzi. Poczucie to, które jest istotnym elementem psychiki człowieka, kształtowane jest przez szereg różnych okoliczności zewnętrznych i jest uwarunkowane historycznie i kulturowo. Jego postawa i rozmiar w istotny sposób zależą od innych cech psychiki człowieka i od całokształtu jego osobowości. Powoduje to zróżnicowanie własnej wartości człowieka i naruszenia jego godności ( por. uchwała SN z dnia 8.06.1971r. III PZP 12/71, OSNCP 1971/11/188, wyrok SN z dnia 7.11.2000r., I CKN 1149/98, LEX nr 50831). Przy tym ocena czy nastąpiło naruszenie dobra osobistego, jakim jest stan uczuć, cześć, godność osobista nie może być dokonywana według miary indywidualnej wrażliwości zainteresowanego, ta bowiem może być szczególnie duża z uwagi na cechy osobnicze, uwarunkowania chorobowe, a tym samym nie może to być ocena subiektywna ( por. wyrok S.N. z dnia 11.03.1997 r., III CKN 33/97, OSNC 1997/6-7/93). Ma to szczególne znaczenie w warunkach osadzenia w zakładzie karnym. Ocena ta powinna być więc zobiektywizowana, czyli musi uwzględniać uczucia szerszego grona uczestników i powszechnie przyjmowane normy postępowania, także w kontekście warunków i poziomu życia całego społeczeństwa.

Trzeba w tym miejscu także wskazać, że wymóg zapewnienia przez Państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z wymogów nowożytnego państwa prawa, co znajduje swoje odzwierciedlenie w wielu normach prawa międzynarodowego , jak choćby w art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego paktu Praw Osobistych i Publicznych z dnia 19.12.1966r ( D.U. nr 38 z 1977r., poz. 167 i 168). Zgodnie z tym przepisem każda osoba pozbawiona wolności zostanie potraktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Z kolei Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4.12.1950 r., także ratyfikowana przez Polskę, wprowadza obowiązek władzy publicznej zapewnienia osobom osadzonym w zakładach karnych godziwych i humanitarnych warunków odbywania kar, nie naruszających godności ludzkiej. Te wszystkie zasady prawa międzynarodowego zostały przeniesione na grunt prawa polskiego i znalazły swoje odzwierciedlenie w art. 40, 41 i 47 Konstytucji. Zgodnie z tymi unormowaniami nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu , nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny. Każdy ma przy tym prawo do ochrony prawnej życia prywatnego , rodzinnego, czci, dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu prywatnym.

Zdaniem sądu warunki, w jakich P. A. przebywał w pozwanym zakładzie karnym spełniały powyższe wymogi konstytucyjne. Państwo ma obowiązek bowiem zapewnienia osobom tam przebywającym godziwych warunków, jednak osadzony, musi liczyć się z ograniczeniami i dolegliwościami wpisanymi niejako w sytuację w jakiej się znalazł ( por. wyrok SN z dnia 2.10.2007r. , II CSK 269/07).

Zasadnie w tym kontekście podnosił więc pozwany, że powód miał zapewnione warunki, nie uchybiające jego godności jako człowieka. Miał bowiem oddzielne miejsce do spania, spożywania posiłków, a kąt do zachowania higieny osobistej był wydzielony od reszty celi, zapewniając intymność korzystającemu z niego. Cele miały też dostęp do świeżego powietrza, odpowiednią temperaturę i oświetlenie.

Nie potwierdziły się także zarzuty pozwu co do uchybień medycznej służby więziennej pozwanego w zakresie leczenia schorzenia cukrzycowego powoda. Sąd z urzędu dopuścił i przeprowadził dowód z opinii biegłego diabetologa, który wykluczył jakiekolwiek zaniedbania, wskazując jednocześnie na lekceważący stosunek samego powoda do jego choroby ( brak współpracy, odwołanie wizyty lekarskiej, nie stosowanie się do zaleceń utrzymywania diety i systematycznego przyjmowania leków).

Trzeba wskazać, że przesłanką odpowiedzialności za naruszenie cudzego dobra osobistego jest bezprawność działania, przez którą rozumie się działanie ( zaniechanie) sprzeczne z porządkiem prawnym i zasadami współżycia społecznego. Przepis art. 24 k.c. przewiduje domniemanie bezprawności działania naruszającego dobra osobiste, co powoduje, że na nim spoczywa ciężar wykazania, że jego działanie było zgodne z prawem.

Odnosząc to do stanu faktycznego przedmiotowej sprawy, należy uznać, że pozwany wykazał , iż umieszczenie P. A. w celi 107 wraz z osobami palącymi i warunkach jej wyposażenia oraz zapewnienie mu możliwości udziału w zajęciach świetlicy, czy sportowych, poziom kontaktów telefonicznych z rodziną i zakresu korzystania z opieki medycznej było zgodne z prawem.

Zestawiając właściwości osobiste powoda z warunkami panującymi w pozwanej jednostce i podnoszonymi przez P. A. na użytek niniejszej sprawy , godzi się zauważyć, że każda zbiorowość w pewnym stopniu ogranicza wolność jednostki. Oczywistym jest, że przebywanie w grupie, nie tylko w warunkach zakładu karnego, wymusza współdziałanie, wzajemne ustępstwa, czy też konieczność liczenia się z innym człowiekiem. Stad też trudno przyjąć, aby wyposażenie cel, które w istocie nie było komfortowe ale zapewniające minimum realizacji bieżących potrzeb życiowych, uznać za naruszenie godności powoda. Nie sposób zarzutów podnoszonych przez powoda kwalifikować więc inaczej jak jedynie pewne poczucie dyskomfortu, które zawsze będzie wpisane w ryzyko odbywania kary pozbawienia wolności .

Z tych wszystkich względów powództwo jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. i z uwagi na trudną sytuację osobistą , majątkową i życiową nie obciążył P. A., który odbywa nadal orzeczoną karę w warunkach zakładu karnego, kosztami procesu, w tym w zakresie kosztów zastępstwa procesowego pozwanego.