Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy w składzie:

po rozpoznaniu 3 listopada 2016 r. w W.

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 2 417,00 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVI GC 123/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 1 grudnia 2014 roku (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie solidarnie od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. oraz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwoty 11.707,54 zł (jedenaście tysięcy siedemset siedem złotych pięćdziesiąt cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami od 13 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wskazano, że na podstawie łączącej strony umowy o współpracy powódka sprzedawała pozwanej (...) towary, które następnie były odsprzedawane przez pozwaną sieci sklepów prowadzonych przez pozwaną pod marką „(...)Przyjmowanie przez pozwaną towarów uzależnione było od uiszczania na jej rzecz przez dostawcę dodatkowych opłat, mających w ocenie powodowej spółki, charakter opłat niedozwolonych, zakazanych zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w postaci wynagrodzenia za usługi reklamowe, katalogów okolicznościowych oraz rabatów retrospektywnych.

Nakaz zapłaty wydanym w postepowaniu upominawczym w dniu 23 grudnia 2014 roku Sąd uwzględnił powództwo w całości ( k.144).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych ( k.148-150).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty (...) sp. z o. o. z siedzibą w K. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych ( k.167-200).

Pozwana(...)kwestionując roszczenie ujęte w pozwie podniosła, że strony łączyła umowa o charakterze mieszanym, z usługami marketingowymi realizowanymi każdorazowo na podstawie osobnej umowy, będącej zawsze przedmiotem negocjacji stron, na bardzo korzystnych dla spółki (...) warunkach finansowych. Jednocześnie podniesiono, że rabat stanowił element marży i z tego względu nie może zostać uznany za delikt z art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. Ponadto pozwana spółka zakwestionowała twierdzenie powódki, że rozpoczęcie lub kontynuowanie współpracy stron było uzależnione od zlecenia usług marketingowych i udzielenia rabatów retrospektywnych.

Postanowieniem z 23 marca 2015 r. Sąd Okręgowy umorzył postępowanie w sprawie w stosunku do pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., z uwagi na cofnięcie powództwa w tej części, pismem powoda z 26 lutego 2015 r. ( pismo powoda z (...) k.306, postanowienie k 314).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 26 lutego 2008 r. (...) spółka akcyjna w W. zawarła z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (działającą w imieniu i na rzecz poszczególnych spółek wymienionych w umowie) umowę o współpracy, której stroną stała się (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Przedmiotowa umowa regulowała warunki współpracy stron w zakresie sprzedaży produktów oferowanych przez dostawcę oraz ramowe warunki wykonywania przez (...) usług reklamowych i marketingowych, zlecanych szczegółowo przez dostawcę na podstawie umowy o świadczenie usług marketingowych, promocyjnych i reklamowych.

Umowa przewidywała różne typy rabatów, w tym retrospektywny (rozumiany jako upust w stosunku do ceny zakupu netto zależny od osiągniętego obrotu towarami dostarczonymi przez dostawcę rozliczany miesięcznie, kwartalnie, półrocznie lub rocznie) oraz kilka rodzajów działań o charakterze reklamowo – promocyjnym świadczonych na rzecz dostawcy. Rabat retrospektywny określony był procentowo w odniesieniu do kwoty stanowiącej wartość obrotu produktami dostarczonymi przez dostawcę. Jego wysokość i rodzaje uzgodnionych przez strony rabatów retrospektywnych określał załącznik do umowy.

Umowa przewidywała także wynagrodzenie za usługi marketingowe świadczone na rzecz dostawcy i reklam jego marki oraz produktów świadczone przez sklep w postaci promocji marki, reklamy (udział w katalogu), promocji marki w katalogu oraz produktu na billboardzie. Rodzaj, czas trwania i należność sklepu z tytułu świadczenia każdej z usług marketingowych określał załącznik do umowy.

Dostawca upoważnił każdy ze sklepów do dokonywania potrąceń ewentualnych należności sklepu wynikających z różnych tytułów wobec dostawcy, w tym usług marketingowych, z wierzytelnościami dostawcy wynikającymi z dostawy produktów. Potrącenia miały być dokonywane poprzez oświadczenie drugiej stronie, przy czym wystarczającym było wysłanie do dostawcy faksu z informacją o potrąceniu zawierającą wskazanie: należności potrąconej, wierzytelności dostawcy z którą należność sklepu została potrącona oraz daty, w której dokonano potrącenia (bezsporne, umowa o współpracy, k. 34-36, aneksy do umowy k.37-56).

Niezależnie od zawartej umowy handlowej spółka (...) zawarła ze spółką (...) szereg umów o świadczenie usług promocyjnych i reklamowych. Wysokość wynagrodzenia za ekspozycje i umieszczenie towaru w gazetkach reklamowych oraz katalogach, określana kwotowo i procentowo, była negocjowana z dostawcami, którzy decydowali się dobrowolnie czy chcą, aby ich towary były umieszczone w takiej gazetce. Na podstawie tych umów spółka (...) umieszczała wizerunek (fotografie) towarów sprzedawanych jej przez (...) w gazetkach reklamowych. Na plakatach umieszczona była nazwa firmy, nazwa produktu oraz cena. Towary do gazetek proponował dostawca, (...) z przedstawionych propozycji wybierała towary do gazetki, co było m. in. uzależnione od tego, jakie inne towary planowano umieścić w gazetce obok produktów (...). Dostawca nie miał wpływu na to, jak dokładnie i gdzie w gazetce/katalogu zostanie przedstawiony jego towar. Produkty dostawcy znajdujące się w gazetkach były w okresie dystrybucji gazetki umieszczane na ekspozycjach w sklepie (...). Ekspozycje znajdowały się przy wejściu do sklepu. Oprócz towaru umieszczano tam plakaty, na których wskazywano firmę, produkty, ich krótki opis i cenę promocyjną. Spółka (...) nie zgłaszała zastrzeżeń do przeprowadzanych akcji promocyjnych. (umowy o świadczenie usług promocyjnych i reklamowych, k.255-264, kserokopie niektórych stron gazetek promocyjnych, k. 217-254; zeznania świadka A. S. (1) e-protokół k. 406, zeznania świadka M. Z. e-protokół k. 406, zeznania świadka M. B. e-protokół k. 418, zeznania świadka A. S. (2) e-protokół k. 418, zeznania świadka G. J. e-protokół k. 559, wyjaśnienia strony powodowej e-protokół k. 566).

Zawarcie umowy (i kolejnych aneksów) poprzedzały negocjacje centralne dotyczące przede wszystkim wzrostu opłat za usługi marketingowe, bonus retrospektywny i progi bonusów warunkowych. Dostawcy narzucono przedmiotowe opłaty (za wyjątkiem udziału w katalogach). Akceptacja ww. opłat była odbierana przez przedstawicieli dostawcy jako konieczna aby kontynuowano współpracę z (...) S. A. (zeznania świadka M. B. e-protokół k. 418, zeznania świadka A. S. (2) e-protokół k. 418, zeznania świadka G. J. e-protokół k. 559, wyjaśnienia strony powodowej e-protokół k. 566). Opłaty marketingowe nie miały wpływu na wysokość obrotu powódki, były jednak uwzględniane w cenie towaru dostarczanego do sklepu (zeznania świadka M. B. e-protokół k. 418)

(...) spółka z o. o. wystawiła spółce (...) faktury VAT (k. 57-135):

1)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 30 czerwca 2011 r. na kwotę 422,90 zł brutto tytułem usługi reklamowej 7% (...)za (...), ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 1.06.2011 r. na kwotę 3.596,52 zł brutto,

2)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 15 czerwca 2011 r. na kwotę 369,00 zł brutto tytułem usługi reklamowej ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 1.06.2011 r. na kwotę 3.596,52 zł brutto.

3)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 19.07.2011 r. na kwotę 246,00 zł brutto tytułem usługi reklamowej, katalog lokalny „ (...)", ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 1.06.2011 r. na kwotę 3.596,52 zł/brutto,

4)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 30 września 2011 r. na kwotę 273,53 zł brutto tytułem usługi reklamowej, 7% (...) ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr: (...) z dnia 14.07.2011 r., (...) z dnia 5.10.2011 r., (...) z dnia 8.09.2011 r., (...) z dnia 15.07.2011 r.,

5)  Fakturę VAT nr (...) z dnia -23.11.2011 r. na kwotę 615,00 zł brutto tytułem usługi reklamowej, ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 2.11.2011 r. na kwotę 7.656,14 zł brutto,

6)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2011 r. na kwotę 533,52 zł brutto tytułem usługi reklamowej (...), ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 2.11.2011 r. na kwotę 7.656,14 zł brutto;

7)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2011 r. na kwotę 257,14 zł/brutto tytułem usługi marketingowej - 1% ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 2.11.2011 r. na kwotę 7.656,14 zł brutto,

8)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2011 r. na kwotę 642,86 zł/brutto tytułem usługi marketingowej - 2,5%, ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 2.11.2011 r. na kwotę 7.656,14 zł brutto,

9)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2011 r. na kwotę 27,15 zł brutto tytułem usługi reklamowej oraz usługi marketingowej, ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) (...) z dnia 2.11.2011 r. na kwotę 7.656,14 zł brutto,

10)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.03.2012 r. na kwotę 364,58 zł brutto z tytułu świadczenia usługi reklamowej 7% (...), ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 7.03.2012 r. na kwotę 1.608,84 zł brutto,

11)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 30.06.2012 r. na kwotę 543,20 zł brutto tytułem usługi reklamowej 7% (...), ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 14.06.2012 r. na kwotę 2.111,91 zł brutto;

12)  Faktura VAT nr (...) z dnia 30.09.2012 r. na kwotę 99,64 zł brutto tytułem usługi reklamowej 7% (...), ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 22.11.2012 r. na kwotę 4.627,26 zł brutto,

13)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2012 r. na kwotę 369,00 zł brutto tytułem usługi reklamowej oraz usługi marketingowej, Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2012 r. na kwotę 327,08 zł brutto tytułem usługi reklamowej oraz usługi marketingowej, Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2012 r. na kwotę 113,87 zł brutto tytułem usługi reklamowej oraz usługi i marketingowej, Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2012 r. na kwotę 323,91 zł brutto tytułem usługi reklamowej 7% (...), ww. faktury zostały skompensowane z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT (...) z dnia 22.11.2012 r. na kwotę 4.627,26 zł brutto;

14)  (...)z dnia 31.01.2013 r. na kwotę 188,10 zł tytułem rabatu (...)% retrospektywnego zg. z umową 5% rabat (...), NOTA- (...) z dnia 31.01.2013 r. na kwotę 386,58 zł tytułem rabatu (...)ww. noty zostały skompensowane z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 31.01.2013 r. na kwotę 3.244,13 zł brutto ,

15)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 30.03.2013 r. na kwotę 630,18 zł brutto z tytułu świadczenia usług reklamowych oraz usług marketingowych -(...), ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 21.02.2013 r. na kwotę 4.520,25 zł brutto,

16)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 30.06.2013 r. na kwotę 648,79 zł brutto z tytułu świadczenia usług reklamowych oraz usługi marketingowej - (...), ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 10.06.2013 r., oraz nr (...) z dnia 6.06.2013 r.,

17)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2013 r. na kwotę 572,10 zł brutto z tytułu świadczenia usługi reklamowej oraz usługi marketingowej -(...)., ww. faktura została skompensowana z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 19.12.2013 r. na kwotę 6.730,56 zł brutto,

18)  Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2013 r. na kwotę 259,53 zł brutto tytułem usługi reklamowej, Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2013 r. na kwotę 382,19 zł brutto tytułem usługi reklamowej , Fakturę VAT nr (...) z dnia 31.12.2013 r. na kwotę 230,16 zł brutto tytułem usługi reklamowej, ww. faktury zostały skompensowane z wzajemnymi wierzytelnościami (...) S.A. w W. wynikającymi z faktury VAT nr (...) z dnia 19.12.2013 r., na kwotę 6.730,56 zł brutto.

Pismem z dnia 13 czerwca 2014 r., powódka wystąpiła do Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej zapłaty łącznej kwoty 17.721,73 zł jako nienależnie skompensowanych kwot z tytułu świadczonych usług reklamowych, usług marketingowych oraz rozliczenia rabatów retrospektywnych. Strony nie zawarły ugody (wniosek k. 136-140).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności niespornych między stronami oraz powołanych powyżej dokumentów, których prawdziwość nie budziła wątpliwości Sądu, jak również nie była kwestionowana przez żadną ze stron w toku postępowania. Nadto, ustalenia faktyczne zostały poczynione w oparciu o zeznania świadków: A. S. (1), A. S. (2), M. B., oraz G. J., które Sąd uznał za logiczne i spójne z zebranym materiałem dowodowym, a także częściowo w oparciu wyjaśnienia strony powodowej E. M.. Sąd nie dał wiary zeznaniom E. M., że M. B. przedstawiciel handlowy powodowej spółki nie brał udziału w negocjacjach, nie jeździł do sklepów i nie zamawiał dodatkowych lokalnych akcji marketingowych. Powyższe stwierdzenia pozostają w sprzeczności z dokumentami zgromadzonymi w aktach sprawy „Umowami (...)”, na których znajdują się podpisy M. B.. Jak również z zeznaniami świadka M. B., który wyjaśnił, ze jako pracownik powodowej spółki odpowiedzialny był za kontakty handlowe z sieciami handlowymi i klientami strategicznymi ((...)), ponadto świadek w sposób szczegółowy opisał postanowienia umów łączących strony, z czego należy wnosić, że miał z nimi styczność i brał udział w ich zawieraniu ((...)). Również treść zeznań świadka G. J., bezpośredniego przełożonego M. B., świadczy o tym, że to ten ostatni był odpowiedziany za bezpośredni kontakt ze sklepami ((...) (...)).

Sąd oddalił wniosek pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu marketingu i reklamy na okoliczność ustalenia, czy czynności pozwanej wykonywane w ramach spełnienia usług reklamowych i promocyjnych powodowały przysporzenie w majątku lub przedsiębiorstwie powódki, a jeżeli tak to w jakiej wysokości (celem ustalenia czy wzajemne świadczenia stron miały charakter ekwiwalentny), ekwiwalentności świadczeń stron, a dodatkowo na okoliczność kosztów samodzielnego stworzenia przez powódkę akcji marketingowo-reklamowych o zakresie tożsamym z zakresem spornych działań pozwanej. Ustalenie wskazanych okoliczności nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie skoro – w ocenie Sądu – pozwana nawet nie wykazała, aby za pobrane wynagrodzenie (objęte żądaniem zwrotu) wykonywała realne usługi o charakterze reklamowym. Określanie zatem przez biegłego wartości świadczenia (...)w postaci wydawania gazetek i katalogów oraz tworzenia w sklepie ekspozycji, było bezprzedmiotowe.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia wobec uznania, że gazetki i katalogi nie stanowiły reklamy, były również przedstawione przez pozwaną wydruki dotyczące kosztów produkcji i dystrybucji druków reklamowych (k. 208-216). Oczywiście nieprzydatna dla tej sprawy była opinia biegłego (k. 370-379) wydana w innej sprawie (ze sprawy Sądu Okręgowego w Łodzi, X GC 540/12).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu w całości.

Zgodnie z treścią art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j.: Dz. U. z 2003 r. nr 153, poz. 1503, ze zm. – dalej: „u.z.n.k.”) czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku poprzez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Regulacja ta została wprowadzona w związku ze stwierdzeniem praktyki pobierania przez sklepy wielkopowierzchniowe od dostawców szczególnych opłat, w tym zwłaszcza za samo wejście do sieci, za reklamę i promocję towarów, za miejsce ekspozycji towarów oraz za wprowadzenie towaru do sieci informatycznej. Celem tego przepisu jest wyeliminowanie sytuacji, w której zawarcie umowy sprzedaży zależy od dodatkowego świadczenia pieniężnego po stronie sprzedawcy. Nie oznacza to, że pomiędzy sprzedawcą a kupującym niedopuszczalne jest nawiązywanie relacji umownych, w których po stronie sprzedawcy istnieje obowiązek świadczenia pieniężnego, jednakże pod warunkiem, że ekwiwalentem tego świadczenia jest świadczenie kupującego, inne niż sprzedaż towaru zakupionego od sprzedawcy. Przedsiębiorca nabywający towar do dalszej odsprzedaży musi spełniać na rzecz zbywcy świadczenia niezwiązane z realizacją własnego interesu dotyczącego przedmiotu umowy i niezwiązane ze standardową sprzedażą towarów finalnym odbiorcom, np. na życzenie dostawcy umieszcza w sklepie reklamy o treści przez niego określonej lub z nim uzgodnionej, albo dokonuje szczególnej akcji promocyjnej ( vide: E. Nowińska, M. du Vall w: Komentarz do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Lexis Nexis, Warszawa 2008, s. 195).

W przedmiotowej sprawie strona powodowa dochodziła zwrotu jako nienależnie pobranych przez (...)opłat z kilku tytułów. Były to należności pobrane tytułem wynagrodzenia za świadczenie usług o charakterze reklamowo – marketingowym (udział w katalogach, budżet promocyjny) oraz rabatu retrospektywnego. W ocenie Sądu materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy pozwala na uznanie za niedozwolone opłaty, o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. jedynie opłat pobranych tytułem wynagrodzenia za świadczenie wszelkich usług o charakterze marketingowym, w tym budżetu promocyjnego.

Jak już zaznaczono na wstępie art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. nie wyłącza możliwości świadczenia przez sklep wielkopowierzchniowy na rzecz dostawcy usług w zamian za wynagrodzenie. Istotne znaczenie dla oceny dopuszczalności pobieranych przez market należności jest jednak, czy usługi, za które pobierane jest wynagrodzenia, są rzeczywiście świadczone na rzecz dostawcy, czy dostawca odnosi z nich realne korzyści, a także czy pobrane za nie wynagrodzenie jest ekwiwalentne w stosunku do świadczenia wzajemnego sklepu. Pozwana spółka wskazywała, że usługi marketingowe świadczone przez nią na rzecz powódki polegały na zamieszczaniu towarów pochodzących od spółki (...) w katalogach, gazetkach reklamowych pozwanej, ekspozycji towarów dostawcy na terenie sklepu. W ocenie Sądu samego zamieszczenia produktu w gazetce (katalogu) zawierającej ofertę handlową marketu nie sposób traktować jako usługi marketingowej świadczonej na rzecz dostawcy tego towaru. Jak wynika ze złożonych kserokopii gazetek i katalogów tematycznych, zamieszczano w nich zdjęcie produktu dostarczanego przez powódkę (walizki, torby podróżne, itp.) oraz jego cenę i podstawowe parametry, a także nazwę (...). Obok produktu nie znalazło się logo (...) S. A. W takich działaniach nie sposób doszukać się jakichkolwiek cech promocji marki dostawcy lub samego dostawcy. Działania te bowiem ani nie prowadzą do zwiększenia rozpoznawalności marki, ani nie uwidoczniają w żaden sposób przewagi produktów powódki nad towarami konkurencyjnymi. Tym samym Sąd przyjął, że zamieszczania towarów pochodzących od powodowej spółki w gazetkach reklamowych – w szczególności przy opisanym sposobie ich ekspozycji w tych gazetkach (wśród towarów podobnych od innych dostawców) – było działaniem podejmowanym wyłącznie w interesie sklepu, a zatem nie może być traktowane jako realna usługa marketingowa świadczona na rzecz dostawcy. Świadczy o tym chociażby fakt, iż dostawca nie miał realnego wpływu na to, w jaki sposób jego towar zostanie przedstawiony: ostateczny wybór towaru do gazetki należał do pozwanej, która również decydowała w otoczeniu jakich towarów i gdzie zostanie on przedstawiony. W ocenie Sądu w omówiony sposób pozwana spółka jedynie prezentowała własną ofertę handlową (towar dostępny w jej sklepach), a jej zamiarem nie było promowanie dostawcy. Brak jest zatem podstaw do uznania, że odnotowany wzrost sprzedaży w okresie, kiedy towar był eksponowany w gazetce i na terenie sklepu na specjalnej ekspozycji, pozostawał w związku z promocją marki, a nie obniżeniem ceny. Oznacza to, iż wzrost sprzedaży nie był wynikiem poprawienia wizerunku marki (...) i nie był to cel wydawania gazetek oraz ekspozycji sklepowych. Dowody przeprowadzone w toku postępowania wskazują, że jedynym działaniem podjętym w ramach wykonania usługi budżetu marketingowego oprócz gazetek było wystawienie towarów powódki na ekspozycjach tematycznych. Działania te mieszczą się w sposobie działania pozwanej w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, nie wykraczając poza standardowe czynności podejmowane celem zwiększenia sprzedaży. Pozwana nie wykazała, aby ekspozycje stanowiły jakąkolwiek usługę o charakterze reklamowym. Należało zatem uznać, iż tym samym żądanie od dostawcy zapłaty zarówno za wydawanie gazetek z ofertą sieci i sklepu pozwanej, jak również za ekspozycje towarów dostępnych w sklepie, zgrupowanych wg określonego klucza, np. wyjazd na wakacje, piknik (innych form działań marketingowych przewidzianych umową, np. billboardów nie podejmowano) stanowi przerzucanie kosztów działalności pozwanej (i sieci) na tego dostawcę. Opisane działania zostałyby bowiem podjęte niezależnie od tego, czy dostawca je zlecił, a ich celem było zwiększenie sprzedaży sklepu, nie zaś promocja dostawcy.

Nie bez znaczenia dla oceny opłat pobranych tytułem budżetu promocyjnego był potwierdzony zeznaniami świadka G. J. i prezesa zarządu powódki E. M. (przy braku dowodów przeciwnych) fakt narzucenia tych opłat powódce w trakcie negocjacji centralnych.

Tym samym Sąd uznał, że opłaty pobrane przez pozwaną spółkę z tytułu wynagrodzenia za świadczenie usług marketingowych i reklamowych, zostały pobrane mimo braku świadczenie ekwiwalentnego ze strony (...)

Zdaniem Sądu Okręgowego w każdym przypadku pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży dochodzi do popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji. Bez znaczenia jest, czy sprzedawca mógł zbyć te towary innym kupującym oraz czy zbycie towarów przedsiębiorcy pobierającemu takie opłaty jest mniej, czy bardziej opłacalne ekonomicznie dla sprzedającego, niż zbycie innemu przedsiębiorcy. Możliwość zbycia towarów innym podmiotom nie wpływa w żaden sposób na kwalifikację pobieranych przez market opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży jako opłat zakazanych na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. W każdym zatem przypadku pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży dochodzi do popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji. Należy także dodać, iż samo nałożenie przez kupującego na dostawcę lub sprzedającego obowiązku uiszczania dodatkowych opłat jako warunku dokonywania zakupu stanowi utrudnienie dostępu do rynku w rozumieniu rynku kreowanego przez klientów tego kupującego (tu: pozwanej i pozostałych spółek sieci (...)). Trudno uznać, że pobieranie opłat bez innego ekwiwalentu po stronie pozwanej spółki niż możliwość dokonywania dostaw do ww. sieci nie stanowiło dla powódki utrudnienia w dostępie do rynku. W rozpoznawanej sprawie możliwość dostaw do jednej lub kilku spółek sieci była uzależniona od zawarcia ramowej umowy o współpracy z całą siecią, dysponującą poważnym rynkiem zbytu dla produktów powódki na terenie całego kraju, co wiązało się z kolei z koniecznością uiszczania omawianych opłat. Brak zgody dostawcy na warunki umowne określające prawo pozwanej do ich pobierania oznaczał brak współpracy z pozwaną (i siecią), a w konsekwencji ograniczenie w dostępie do znacznej części rynku, kreowanej przez klientów pozwanej i innych spółek (...) (...). Omawiane opłaty poprzez konieczność uwzględnienia ich przy kalkulowaniu kosztów prowadzonej działalności gospodarczej wpływały na niemożność obniżenia cen, co mogłoby z kolei zwiększyć sprzedaż, a tym samym rozszerzyć rynek zbytu powódce, szczególnie wśród klientów sieci(...)

Równocześnie należy podkreślić, iż powyższe rozważania dowodzą, że pobieranie przez pozwaną spółkę opisanych opłat było sprzeczne z dobrymi obyczajami (zasadą uczciwości kupieckiej), naruszając interes innego przedsiębiorcy (powódki) w związku z brakiem ekwiwalentnego świadczenia wzajemnego w sytuacji braku równowagi pomiędzy dostawcą a dużą siecią handlową w ramach której występowała pozwana (...). Tym samym zachowanie pozwanej wyczerpuje również znamiona czynu opisanego w art. 3 u.z.n.k.

Stosownie do art. 18 ust. 1 pkt 5) u.z.n.k. w razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych. Ustawowe odesłanie do zasad ogólnych oznacza, że mają tutaj zastosowanie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, czyli art. 405 i n. k.c. Przesłankami powstania omawianego roszczenia jest zatem wzbogacenie jednego podmiotu prowadzące do zubożenia innego oraz związek przyczynowy pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem. Ciężar udowodnienia, iż wymienione przesłanki zostały spełnione, spoczywa na powodzie dochodzącym wydania korzyści (art. 6 k.c.). Powód nie jest natomiast obowiązany do udowodnienia winy pozwanego ani pozwany nie może skutecznie bronić się, wykazując, że wzbogacił się bez swej winy. Należy przyjąć, że bezpodstawne jest wzbogacenie podmiotu odpowiedzialnego za czyn nieuczciwej konkurencji, jeżeli wzbogacenie nastąpiło w związku z popełnieniem tego właśnie czynu. Dokonanie czynu nieuczciwej konkurencji oznacza, że wzbogacenie nastąpiło bez podstawy prawnej. W przedmiotowej sprawie strona powodowa nie wykazała zaistnienia zubożenia po jej stronie w odniesieniu od opłat pobranych tytułem wynagrodzenia za świadczenie usług marketingowych. Powódka wykazała bowiem wprawdzie, że opłaty te zostały przez pozwaną pobrane (za wyjątkiem faktur nr (...)), poprzez ich potrącenie z należnościami powódki z tytułu ceny towaru sprzedanego poprzez złożenie do akt potwierdzeń przelewów i dokumentów kompensat, w których wymieniono podlegające potrąceniu należności oraz potwierdzenia zapłaty przez pozwaną kwot pozostałych do zapłaty po ich potrąceniu. Konsekwencją powyższego było uznanie za udowodnione twierdzenia powódki o pobraniu tych opłat , o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. Wolą pozwanej było zatrzymanie (nie wypłacenie) części należności powódki z tytułu ceny sprzedaży. Pobranie tych kwot z ceny sprzedanego towaru oznacza, że pozwana uzyskała towar o wartości wyższej niż dokonana zapłata. Jest to korzyść, o której mowa w art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k. (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2009r., I CSK 230/09).

Jednakże powódka nie wykazała, że na skutek pobrania przez pozwaną opłat tytułem wynagrodzenia za świadczenie usług, została ona zubożona. Sąd w oparciu o zeznania świadka M. B. ustalił, że wysokość opłat pobieranych przez pozwanego była uwzględniana w cenie towaru ((...)). Tym samym należało uznać, że uzyskana przez powódkę korzyść ostatecznie nie była niższa niż wartość sprzedawanego towaru, gdyż cena żądana od marketu uwzględniała pobierane opłaty. Tym samym brak było podstaw do zasądzenia na rzecz powódki zwrotu opłat pobranych tytułem wynagrodzenia za usługi o charakterze marketingowym, skoro brak jest zubożenia po stronie powódki oraz wzbogacenia po stronie pozwanej. Również gdyby przyjąć, że roszczenie powódki miało charakter odszkodowawczy na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., jego ocena byłaby analogiczna. Jedną bowiem z przesłanek uwzględnienia żądania naprawienia szkody na zasadach ogólnych jest obok czynu niedozwolonego zaistnienie szkody, pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym z tym deliktem (art. 415 k.c. w zw. z art. 18 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k.). Tymczasem jak wskazano powyżej, uwzględnienie przez powódkę w cenie towaru sprzedawanego pozwanej spornych opłat skutkowało jednocześnie brakiem szkody rozumianej jako uszczerbek majątkowy tu wywołany pobraniem niedozwolonych opłat. Powództwo zostało zatem oddalone w tej części.

Sąd nie znalazł natomiast podstaw do zakwalifikowania udzielanych kupującemu przez sprzedającego rabatów jako innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Artykuł 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. wprowadza zakaz utrudniania dostępu do rynku poprzez pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Zawarty w powołanym przepisie zakaz wskazuje, iż strony umowy sprzedaży powinny ograniczyć się zasadniczo do ustalenia wysokości ceny zbywanego towaru (bez znaczenia w tym kontekście jest jej wysokość). Cena to wartość wyrażona w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o cenach). Jej wysokość strony umowy sprzedaży ustalają swobodnie. Zasada swobody umów pozwala na to, by strony, które zamierzają przez dłuższy czas pozostawać w stosunkach handlowych umówiły się co do tego, w jaki sposób kształtowana będzie treść przyszłych, szczegółowych umów zawieranych między nimi, w tym także, by określiły zasady kształtowania cen w przyszłych umowach sprzedaży (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2014 roku, sygn. akt I CSK 431/13). Tym samym nie może budzić wątpliwości dopuszczalność uzgodnienia przez strony, że dostawca będzie dokonywał stosownego obniżenia ceny sprzedaży poprzez udzielenie odbiorcy rabatu przy zaistnieniu określonych warunków, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie. Brak jest przy tym podstaw do dokonania odmiennej kwalifikacji udzielanych przez spółkę (...) rabatów niż uznanie ich za element kształtowania ceny sprzedaży. Strony rabatów tych nie wiązały z żadnym świadczeniem ze strony (...), a jednie przewidziały, że w przypadku przekroczenia określonej kwoty obrotów (sieci lub sklepu) dostawca obniży cenę dostarczanego do tych placówek towaru. Podnoszona przez powódkę kwestia niskiego progu, od którego rozpoczynano ich naliczanie (100 zł) nie stanowiła wystarczającego powodu do ich zakwalifikowania jako opłat niedozwolonych w świetle art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k.

Powódka nie próbowała też wykazać, że ustalona przy uwzględnieniu przedmiotowego rabatu cena była niższa od kosztów wytworzenia sprzedawanych towarów, co ewentualnie mogłoby uzasadniać zakwalifikowanie ich jako cen dumpingowych, których stosowanie jest zakazane zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 1) u.z.n.k. Z uwagi na powyższe Sąd oddalił powództwo w zakresie żądania zwrotu kwot, o które obniżono cenę sprzedaży określoną na fakturach wystawionych przez dostawcę.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty niezbędne do obrony jej praw. W rozpoznawanej sprawie, wobec oddalenia powództwa w całości, należało uznać powoda. Na koszty procesu poniesione przez pozwanego składało się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 2 400 zł, ustalone na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

SSO Anna Maria Kowalik

Zarządzenie: Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.

SSO Anna Maria Kowalik