Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Zbigniew Kapiński

Sędziowie: SA – Marzanna A. Piekarska-Drążek (spr.)

SA – Dorota Tyrała

Protokolant: Barbara Krezymon

przy udziale Prokuratora Anny Adamiak

po rozpoznaniu na posiedzeniu, w dniu 13 września 2018 r.

sprawy R. F., syna E. i K., urodzonego w dn. 21 maja 1960 r. w N.

oskarżonego z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 8 marca 2018 r., sygn. akt XVIII K 236/17

1.  na podstawie art. 439 § 1 pkt 9 w zw. z art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k. i w zw. z art. 414 § 1 k.p.k. uchyla zaskarżony wyrok i umarza postępowanie karne wobec oskarżonego R. F.,

2.  kosztami postępowania w sprawie obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

R. F. został oskarżony o to, że w bliżej nieustalonym dniu, jednak nie wcześniej niż 20 sierpnia 1999 r. i nie później niż 1 września 1999 r. w W., przy ul. (...), działając z zamiarem bezpośrednim, zabił R. T. poprzez uduszenie, tj. o czyn z art. 148 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 4 stycznia 2017 r. w sprawie XVIII K 33/16 Sąd Okręgowy w Warszawie uznał oskarżonego za winnego zarzucanego mu czynu, ustalając, że działał on w warunkach recydywy i za to na podstawie art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. skazał na karę 25 lat pozbawienia wolności.

Apelację od tego wyroku w stosunku do oskarżonego wnieśli obrońca i prokurator.

Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 13 września 2017 r., sygn. akt II AKa 116/17, uchylił zaskarżony wyrok Sądu wobec oskarżonego R. F. i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 8 marca 2018 r., sygn. akt XVIII K 236/17 Sąd Okręgowy w Warszawie uznał oskarżonego za winnego zbrodni zabójstwa dokonanej w warunkach recydywy i na podstawie art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i skazał go na karę 15 lat pozbawienia wolności.

Apelację od ww. orzeczenia wniósł obrońca oskarżonego, zarzucając obrazę przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. i art. 442 § 3 k.p.k. i rażącą surowość orzeczonej kary. Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę wyroku poprzez orzeczenie wobec R. F. kary 8 lat pozbawienia wolności.

W dniu 14 czerwca 2018 r. poinformowano Sąd Okręgowy w Warszawie o śmierci oskarżonego (k. 1168), co zostało następnie potwierdzone odpisem aktu zgonu - o nr (...) - wydanym przez Urząd Stanu Cywilnego w I. (k. 1221).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Podstawę prawną niniejszego wyroku, wydanego na posiedzeniu, stanowi art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 414 k.p.k., zaś podstawę faktyczną do zastosowania tych przepisów stanowi śmierć oskarżonego, która nastąpiła w toku postępowania odwoławczego (wpłynęła apelacja obrońcy).

Śmierć oskarżonego - jako bezwzględna przyczyna odwoławcza ( art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k.) - uniemożliwia wszczęcie lub nakazuje umorzenie postępowania z powodu braku strony i braku odpowiedzialnego za czyn, którego proces karny dotyczy.

Zgodnie z dyspozycją art. 414 § 1 k.p.k., w razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności wyłączającej ściganie w postaci śmierci oskarżonego, sąd wyrokiem winien umorzyć postępowanie w sprawie. W przypadku zaistnienia tej okoliczności proces umarza się w każdym jego stadium, w którym przesłanka ta zaistnieje, a zatem także po wydaniu wyroku, przed jego uprawomocnieniem i to bez względu na to, czy mogła wywrzeć lub wywarła wpływ na treść wyroku. Uwzględnia się ją niezależnie od granic zaskarżenia i niezależnie od podniesionych zarzutów, zatem także wtedy, gdy dostrzeżono ją przy rozpoznaniu środka odwoławczego, choćby nie zaskarżał całości orzeczenia i niezależnie od tego, czy strona podniosła taki zarzut, a więc także z urzędu. W razie śmierci oskarżonego po wniesieniu środka odwoławczego przez którąkolwiek ze stron lub już w toku postępowania przed sądem odwoławczym umorzenie leży w gestii sądu odwoławczego.

W komentowanym przepisie ustawodawca wprowadził ograniczenie skutków zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej w wypadku uchybień wymienionych w art. 439 § 1 pkt 9–11, stanowiąc, że uchylenie orzeczenia tylko z tego powodu może nastąpić jedynie na korzyść oskarżonego. Z brzmienia tego przepisu wynika, że gdy doszło do wydania orzeczenia pomimo jednej z ujemnych przesłanek procesowych wymienionych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8–11 (art. 439 § 1 pkt 9) albo gdy oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 i art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy, lub sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa, to uchylenie orzeczenia i umorzenie postępowania (art. 439 § 1 pkt 9) albo uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (art. 439 § 1 pkt 10–11), jest dopuszczalne tylko na korzyść oskarżonego (por. wyrok SN z 16.12.2008 r., WA 43/08, OSNwSK 2008, poz. 2610).

Stosownie do treści art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k., niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia, sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli zachodzi jedna z okoliczności określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11 k.p.k.

Zgodnie z § 2 powyższego przepisu uchylenie orzeczenia z powodów określonych w § 1 pkt 9-11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

Zgodnie jednak z poglądem wyrażonym w doktrynie „Komentowany przepis będzie miał zastosowanie w określonym układzie procesowym. Chodzi tu o sytuacje, gdy sąd pierwszej instancji wydał wyrok uniewinniający, od którego apelację wniósł oskarżyciel, zarzucając zaistnienie jednej z bezwzględnych przyczyn odwoławczych z pkt 9–11 art. 439 § 1, albo gdy sąd umorzył postępowanie i od tego orzeczenia środek odwoławczy złożył oskarżyciel, stawiając zarzut zaistnienia uchybienia z art. 439 § 1 pkt 10–11, albo gdy sąd odwoławczy z urzędu stwierdził takie uchybienie. Wówczas, gdyby nie ograniczenie z art. 439 § 2 k.p.k., sąd ten byłby zobowiązany do uchylenia zaskarżonego wyroku uniewinniającego i umorzenia postępowania (pkt 9) albo uchylenia wyroku uniewinniającego lub orzeczenia o umorzeniu postępowania i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji (pkt 10 i 11). W komentowanym przepisie chodzi więc o takie sytuacje, w których zaskarżone orzeczenie zawiera rozstrzygnięcie najkorzystniejsze dla oskarżonego, a tym samym z powodów określonych w art. 439 § 1 pkt 9–11 k.p.k. jego uchylenie nie mogłoby doprowadzić do wydania orzeczenia na korzyść oskarżonego, np. gdy oskarżony został uniewinniony, a prokurator w apelacji postawił zarzut przedawnienia karalności czynu (art. 439 § 1 pkt 9 w zw. z art. 17 § 1 pkt 6).” /Dariusz Świecki; Komentarz do art.439 Kodeksu postępowania karnego, 2018, LEX/

Powyższa sytuacja nie zachodzi w przypadku oskarżonego. R. F. został uznany nieprawomocnym wyrokiem winnym zabójstwa dokonanego w warunkach recydywy, tj. zbrodni z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i skazany na karę 15 lat pozbawienia wolności.

Apelacja wniesiona na jego korzyść przez obrońcę, nie powoduje wyłączenia procedury z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k., w sytuacji gdy oskarżony zmarł, a więc nastąpiła niepodważalna przesłanka wyłączająca postępowanie karne, wskazana w art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k.

W aktach przedmiotowej sprawy znajdują się dokumenty prowadzące do ustalenia, że oskarżony R. F. zmarł w dniu 14 czerwca 2018 r., co stanowi okoliczność wyłączającą ściganie z art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k. Zaszła więc konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku skazującego i umorzenia postępowania apelacyjnego.

Mając na względzie powyższe, Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok i umorzył postępowanie karne wobec oskarżonego R. F..

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k., obciążając nimi Skarb Państwa.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł, jak w wyroku.

Zbigniew Kapiński

Marzanna A. Piekarska-Drążek Dorota Tyrała