Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Janusz Madej

Protokolant st. sekr.sąd. Dorota Hańc

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2018 r. w Bydgoszczy na rozprawie

odwołań: J. W. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. :

- z dnia 20 czerwca 2017 r. nr (...);

- z dnia 4 września 2017 r., znak: (...)

w sprawach: J. W. (1)

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o odsetki

zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu J. W. (1) prawo do odsetek ( od nienależnie opłaconych składek w kwocie 3118 zł 85 gr ) w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, za okres od 10 marca 2015 r. do 25 lipca 2017 r.

VI U 1592/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 września 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. – na podstawie art.83 ust.1 w związku z ust.6g ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych – odmówił J. W. (2) zwrotu odsetek od zwrotu ustalonej nadpłaty z dnia 20 lutego 2017r.

W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że pismem z dnia 10 marca 2015r. płatnik J. W. (1) wystąpił o zwrot nadpłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił zwrotu nienależnie opłaconych składek z powodu niestwierdzenia nadpłaty na koncie. Następnie na wniosek płatnika z dnia 17 kwietnia 2015r. wydana została w dniu 5 maja 2015r. decyzja w powyższej sprawie, od której J. W. (1) złożył odwołanie.

Po odmowie zwrotu nadpłaty ZUS Oddział w B. w oparciu o dokumenty zgłoszeniowe złożone przez płatnika określające okres prowadzenia działalności i podlegania do wszystkich ubezpieczeń z tego tytułu w okresie od 2 sierpnia 2013r. do 31 października 2014r. oraz dokumenty rozliczeniowe, dnia 3 kwietnia 2015r. zawiadomił J. W. (1) o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne. Postępowanie zakończyło się wydaniem w dniu 20 maja 2015r. decyzji o zadłużeniu, od której płatnik w dniu 11 czerwca 2015r. złożył do Sądu odwołanie.

Sąd po rozpatrzeniu odwołania od decyzji o zaległości zmienił zaskarżoną decyzję i w oparciu o wyrok Sądu Okręgowego z 31 maja 2016r. oraz o wyrok Sądu Apelacyjnego z 5 stycznia 2017r. zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych do wydania nowej decyzji stwierdzającej nadpłatę składek.

W uzasadnieniu do wyroku Sąd ustalił, że od 15 listopada 2013r. J. W. (1) zaprzestał faktycznego wykonywania działalności z powodu problemów zdrowotnych mimo jej niewyrejestrowania.

Po sporządzeniu przez ZUS w maju 2017r. korekt dokumentów ubezpieczeniowych, dnia 20 czerwca 2017r. została wydana decyzja o stwierdzeniu na koncie J. W. (1) nadpłaty w wysokości 3.118 zł 85 gr. W dniu 29 czerwca 2017r. płatnik złożył wniosek o zwrot ustalonej nadpłaty, którą ZUS Oddział w B. zwrócił na wskazany rachunek bankowy w dniu 25 lipca 2017r.

Organ rentowy zaznaczył, że ustalenie nadpłaty na koncie płatnika J. W. (1) mogło nastąpić dopiero po rozstrzygnięciu przez Sąd sprawy dot. okresu podlegania i związanego z tym obowiązku opłacania składek przez w/w i sporządzenie prawidłowych dokumentów w tym zakresie.

Zgodnie z art.24 ust.6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odsetki za zwłokę należne są płatnikowi w sytuacji, gdy nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone przez Zakład w określonym w art.24 ust.6d terminie, tj. 30 dni od dnia wpływu wniosku o zwrot nadpłaty. W sprawie J. W. (1) zwrot został dokonany – w ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. – z zachowaniem wskazanego terminu, zatem żądanie odsetek było bezzasadne.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł płatnik J. W. (1), podnosząc że nie zgadza się z zaskarżoną decyzją.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS Oddział w B. wnosił o oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołującego na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swego stanowiska procesowego organ rentowy powoływał argumentację przedstawioną uprzednio w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, twierdząc w szczególności, iż brak było podstaw do wypłaty odsetek, bowiem zwrotu dokonano przed upływem 30 dniowego terminu od wpływu wniosku.

Sad Okręgowy ustalił i rozważył, co następuje:

Pismem z dnia 10 marca 2015r. (wniesionym w tym dniu do ZUS Oddziału w B.) J. W. (1) wniósł o zwrot nadpłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne, wskazując że od 17 lipca 2014r. jest na rencie, o czym poinformowano go w październiku 2014r. Wskutek swojej niezdolności do pracy od grudnia 2013r. (do chwili złożenia wniosku o zwrot nadpłaconych składek) płatnik zawiesił swoją działalność gospodarczą od 1 listopada 2014r. Prosił on o zwrot nadpłaconych składek (od 17 lipca do końca października) gdyż zwłoka z wydaniem decyzji o przyznanej mu rencie (od 17 lipca do października 2014r.) nie pozwoliła mu zawiesić wcześniej działalności gospodarczej, pomimo iż był cały czas na zwolnieniu lekarskim – nie mógł zawiesić działalności gospodarczej i płacił składki na ubezpieczenie zdrowotne.

(pismo – k.1 akt sprawy ZUS)

W odpowiedzi na to pismo J. W. (1) ZUS Oddział w B. pismem z dnia 30 marca 2015r. – powołując się na art.24 ust.6d ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych – zawiadomił J. W. (1), iż odmawia zwrotu nienależnie opłaconych składek z powodu niestwierdzenia nadpłaty.

Jednocześnie organ ten poinformował płatnika, iż jeśli nie zgadza się z powyższym stanowiskiem może wystąpić do Oddziału, w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia, o wydanie w tym zakresie stosownej decyzji, od której będzie przysługiwało prawo odwołania do sądu.

(Pismo ZUS do powoda k.3 akt sprawy ZUS)

J. W. (1) pismem z 17 kwietnia 2015r. (wniesionym w tym dniu do ZUS Oddziału w B.) zwrócił się o wydanie decyzji dotyczącej odmowy zwrotu nienależnie opłaconych składek.

Decyzją z dnia 5 maja 2015r. ZUS Oddział w B. – po rozpatrzeniu wniosku J. W. (1) z dnia 17 kwietnia 2015r. – odmówił wnioskodawcy zwrotu nienależnie opłaconych składek z powodu niestwierdzenia nadpłaty.

W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy odnotował, że w dniu 10 marca 2015r. J. W. (1) wystąpił o zwrot nadpłaty składek na ubezpieczenia zdrowotne. W oparciu o dane Kompleksowego Systemu Informatycznego ZUS organ ten ustalił, że J. W. (1) dokonał zgłoszenia prowadzenia pozarolniczej działalności w okresie od dnia 2 sierpnia 2013r. do 31 października 2014r. Dnia 2 marca 2015r. płatnik złożył korekty deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA z wykazaniem tylko podstawy wymiaru składek na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego dotyczącego obowiązku ubezpieczeń organ rentowy ustalił, że w rejestrze Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej ( (...)) J. W. (1) dokonał wyrejestrowania działalności gospodarczej od 1 listopada 2014r. Zgodnie z informacją Wydziału Świadczeń Emerytalno – Rentowych J. W. (1)jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy od 17 lipca 2014r..

W związku z tymi okolicznościami organ rentowy wskazał, że zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2008r. brzmieniem art.9 ust.4c ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2015r. poz.121) osoby prowadzące działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury.

Wobec powyższego organ rentowy stwierdził, iż J. W. (1) z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresie od 2 sierpnia 2013r. do 31 października 2014r.

Wobec powyższego Zakład dokonał stosownych korekt dokumentów rozliczeniowych za okres od 07-10/2014 z wykazaniem pełnej składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne celem prawidłowego rozliczania konta.

Po rozliczeniu konta z uwzględnieniem powyższych korekt deklaracji rozliczeniowych na koncie płatnika nie stwierdzono nadpłaty.

(decyzja nr (...) z dnia 5 maja 2015r. – k.9 akt ZUS)

Odrębną decyzją z dnia 20 maja 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.stwierdził, że J. W. (1) jest jego dłużnikiem z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie wraz z odsetkami 604 zł 96 gr, w tym:

1)  z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w ramach zakresów numerów deklaracji 01 – 039 za okres od 2014-08 do 2014-10 w kwocie 386 zł 30 gr i odsetek za zwłokę 7 zł;

2)  z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w ramach zakresów numerów deklaracji 40 – 49 za okres 2014-07 w kwocie 71 zł 82 gr;

3)  z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne w ramach zakresów numerów deklaracji 40 – 49 za okres 2014-07 w kwocie 130 zł 84 gr.

Decyzję z dnia 20 maja 2015r. zaskarżył odwołaniem płatnik składek J. W. (1). Na skutek tego odwołania Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 31 maja 2016r. (sygn. akt VI U 1391/15) zmienił tę decyzję, ustalając iż J. W. (1) nie jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne.

Przesłanką faktyczną tego rozstrzygnięcia było ustalenie, iż J. W. (1) w okresie od lipca 2014r. do października 2014r., nie prowadził działalności gospodarczej. Sąd Okręgowy ustalił bowiem, iż J. W. (1) – mimo, iż miał formalnie zarejestrowaną działalność gospodarczą od 2 sierpnia 2013r. jednakże ze względu na problemy ze zdrowiem od 15 listopada 2013r. faktycznie działalności tej nie prowadził, natomiast istotne znaczenie w sprawie przypisać należy osobistej i zdrowotnej sytuacji życiowej J. W. (1), który od 15 listopada 2013r. do 31 października 2014r. przebywał nieprzerwanie na zwolnieniach lekarskich oraz w spornym okresie opiekował się chorą matką. Skoro tak, to w okresie od 17 lipca 2014r. do 31 października 2014r. nie podlegał on ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, a w konsekwencji nie był on dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek wskazanych w zaskarżonej decyzji z dnia 20 maja 2015r.

Apelacja organu rentowego od powyższego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5 stycznia 2017r. (sygn.. akt III AUa 1356/16). Zatem w dacie wydania wyroku przez Sąd drugiej instancji wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 31 maja 2016r. uprawomocnił się.

(wyroki w aktach sprawy Sądu Okręgowego w Bydgoszczy o sygn.. VI U 1391/15 i Sądu Apelacyjnego w Gdańsku III AUa 1356/16 – z których przeprowadzono dowód na rozprawie)

W związku z uprawomocnieniem się powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 31 maja 2016r. (sygn. akt VI U 1391/15) w dniu 20 czerwca 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wydał decyzję nr (...), którą – na podstawie art.123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r. poz.963 z późn. zm.) w związku z art.154 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016r., poz.23 z późn. zm.) zmienił swoją wcześniejszą decyzję z dnia 5 maja 2016r. znak (...) w ten sposób, że stwierdził na koncie płatnika J. W. (1) nadpłatę w łącznej kwocie 3.118 zł 85 gr.

W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał m.in., iż ustalił nadpłatę w łącznej kwocie 3.118 zł 85 gr, przy czym zgodnie z art.24 ust.6g ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w stosunku do kwoty 1.766 zł 85 gr uległo przedawnieniu prawo dochodzenia roszczeń.

Od decyzji z dnia 20 czerwca 2017r. płatnik składek wniósł odwołanie, w którym nie zgodził się z ustaleniami organu rentowego, zgodnie z którym jego roszczenie o zwrot nadpłaconych składek w kwocie 1.766 zł 85 gr uległo przedawnieniu. Skarżący argumentował, iż w decyzji tej brak jest uzasadnienia przedawnienia tego roszczenia i nie wskazano jakiego okresu czasu przedawnienie dotyczy. Ponadto płatnik zarzucił, iż w decyzji tej brak jest orzeczenia o odsetkach od całej kwoty 3.118 zł 85 gr, w związku z tym wniósł o stwierdzenie nadpłaty w kwocie 3.118 zł 85 gr z odsetkami ustawowymi i zwrot tej kwoty z odsetkami.

(odwołanie ubezpieczonego k.26 akt ZUS)

Postanowieniem z dnia 21 lipca 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. – na podstawie art.113 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2017r., poz.1257) w związku z art.123 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r., poz.963 z późn. zm.) - postanowił sprostować treść uzasadnienia w części dotyczącej przedawnienia prawa dochodzenia roszczeń, w ten sposób, że:

-

jest „Po rozliczeniu konta Pana J. W. (1) z uwzględnieniem powyższych dokumentów ustalono nadpłatę w łącznej kwocie 3.118 zł 85 gr, przy czym zgodnie z art.24 ust.6g ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016r., poz.963 z późn. zm.) w stosunku do kwoty 1.766 zł 85 gr uległo przedawnieniu prawo dochodzenia roszczeń”;

-

winno być: „Po rozliczeniu konta Pana J. W. (1) z uwzględnieniem powyższych dokumentów ustalono nadpłatę w łącznej kwocie 3.118,85 zł, która zgodnie z art.24 ust.6a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016r., poz.963 z późn. zm.) może zostać zwrócone na wniosek płatnika”.

(postanowienie – k.27 akt ZUS)

Pismem z dnia 21 lipca 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. poinformował J. W. (1) o tym, iż ustalił kwotę nadpłaty składek w kwocie 3.118,85 zł, która zostanie zwrócona na jego rachunek bankowy.

Ponadto organ rentowy poinformował płatnika, że zgodnie z art.24 ust.6e odsetki naliczane są wyłącznie w przypadku, gdy zwrot nadpłaty zostanie dokonany po wpływie 30 dni od dnia wpływu wniosku o zwrot. Z uwagi na zachowanie w/w terminu, odsetki od stwierdzonej nadpłaty nie przysługują.

Organ stwierdził ponadto, że jeśli płatnik nie zgadza się z jego stanowiskiem, może on w ciągu 7 dni złożyć wniosek o wydanie w tym zakresie stosowanej decyzji, od której będzie przysługiwało mu prawo odwołania do sądu.

(pismo ZUS Oddziału w B. z dnia 2 lipca 2017r. do powoda – k.29 akt ZUS)

W odpowiedzi na to pismo J. W. (1) pismem z dnia 4 sierpnia 2017r. złożył w organie rentowym wniosek o wydanie decyzji odnośnie odmowy wypłacenia odsetek od nadpłaty składek, nadmieniając że o zwrot nadpłaty zwracał się już do ZUS na początku 2014r.

(pismo powoda do ZUS – k.34 akt ZUS)

Kolejnym pismem do J. W. (1) z dnia 27 lipca 2017r. ZUS Oddział w B. poinformował go, że w związku z wniesionym przez niego odwołaniem od decyzji nr (...) z dnia 20 czerwca 2017r. wydane zostało postanowienie z dnia 21 lipca 2017r., którym sprostowano zaskarżoną przez niego decyzję w zakresie omyłkowego stwierdzenia w jej uzasadnieniu o przedawnieniu części należności.

W związku z okolicznością, że sprostowanie zaskarżonej decyzji jest zgodne z żądaniem J. W. (1) zgłoszonym w odwołaniu, organ rentowy wskazał też, że odwołanie to nie zostanie przekazane do rozpoznania przez Sąd Okręgowy.

(pismo ZUS do J. W. (1) – k.33 akt ZUS)

W odpowiedzi na pismo ZUS Oddziału w B. do powoda z 27 lipca 2017r. ponownie wniósł on pismem z dnia 14 sierpnia 2017r. (data złożenia w ZUS 16 sierpnia 2017r.) o wydanie decyzji co do odsetek od składek, ponieważ roszczenie to nie zostało rozstrzygnięte. Płatnik zaznaczy też, że w przypadku niekorzystnej dla niego decyzji wnosi o przekazanie jego odwołania do Sądu Okręgowego.

(pismo J. w. (1) do ZUS – k.35 akt ZUS)

Kolejnym pismem z dnia 23 sierpnia 2017r. J. W. (1) – w odpowiedzi na skierowane do niego pismo ZUS z dnia 18 sierpnia 2017r. informujące go o zakończeniu postępowania w sprawie zwrotu nadpłaconych składek z art.24 ust.6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – ponownie zwrócił się do ZUS Oddziału w B. z żądaniem zwrotu odsetek od zwróconych mu składek za okres od 2013r. do listopada 2014r.

(pismo ZUS do powoda z 18 sierpnia 2017r. k.36 akt ZUS; pismo z 23 sierpnia 2017r. do ZUS k.38 akt ZUS)

W dniu 4 września 2017r. ZUS Oddział w B. wydał decyzję z dnia 4 września 2017r.

(k.39 akt ZUS)

Powyższe okoliczności - ustalone na podstawie dowodów z dokumentów zebranych w postępowaniu administracyjnym oraz dokumentów z akt sprawy Sądu Okręgowego w Bydgoszczy o sygn.. akt VI U 1391/15 oraz Sądu Apelacyjnego w Gdańsku o sygn.. akt III AUa 1356/16 - - nie były między stronami sporne.

Spór dotyczył kwestii prawnej czy w opisanym wyżej stanie faktycznym zostały spełnione przesłanki nabycia przez odwołującego się płatnika prawa do odsetek za zwłokę od kwoty nadpłaconych przez niego składek (3.118,85 zł), wskazane w art.24 ust.6e w związku z art.24 ust.6d ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2017r., poz.1778 ze zm.).

Pierwszy z tych przepisów (art.24 ust.6e) stanowi, że jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone w terminie określonym w ust.6d, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od należności podatkowych, od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust.6c. Drugi z powołanych przepisów (art.24 ust.6d) mówi, iż nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, o którym mowa w ust.6c. Z kolei art.24 ust.6c stwierdza, iż po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot.

Powołane wyżej przepisy prawa materialnego regulują całościowo kwestię roszczenia płatnika składek o odsetki za zwłokę od nadpłaconych składek. W doktrynie podkreśla się, że obowiązek zapłaty przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych odsetek od nienależnie opłaconych składek w sytuacji wskazanej w art.24 ust.6c powstaje z mocy prawa i jest niezależny od przyczyn zaistnienia nadpłaty. Obowiązek ten ciąży na organie rentowym również w związku z niewłaściwie prowadzoną egzekucją administracyjną (tak Małgorzata Bartoszewska w: Komentarz do art.24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - teza 22 – opublikowany w systemie informacji prawnej LEX).

W orzecznictwie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 17 marca 2016r. AUa 1031/15 LEX nr 2016230) z kolei podkreśla się, iż powołane przepisy ustawy systemowej nie łączą obowiązku wypłaty odsetek ani z datą powzięcia przez organ ubezpieczeń społecznych wiedzy, co do nienależnego charakteru opłaconych składek, ani z brakiem zawiadomienia płatnika o ich kwocie, co jest konsekwencją tego, że nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych bądź bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek , a są zwracane tylko na wniosek płatnika (art.24 ust.6a ustawy systemowej).

Z kolei w wyroku z dnia 19 grudnia 2011r. (sygn. akt III AUa 761/11) Sąd Apelacyjny w Katowicach wskazał, że ZUS obowiązany jest do zapłaty odsetek zarówno w przypadkach opóźnienia w zwrocie nienależnych składek, opłaconych w okolicznościach za które sam nie ponosi odpowiedzialności (np. na skutek błędu płatnika), jak i w przypadkach, za które taką odpowiedzialność ponosi (np. od nienależnie pobranych składek w związku z niewłaściwe prowadzoną egzekucją administracyjną).

W rozpoznawanej sprawie płatnik składek złożył wniosek o zwrot nadpłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych w dniu 10 marca 2015r. w reakcji na ten wniosek ZUS Oddział w B. wystosował do J. W. (1) pismo z dnia 30 marca 2015r. nazwane „zawiadomienie o odmowie dokonania zwrotu”, w którym poinformował go o odmowie zwrotu nadpłaty opłaconych składek z powodu niestwierdzenia nadpłaty. W istocie rzeczy pismo to spełniało zatem cechy konstrukcyjne decyzji odmawiającej zwrotu składek, jednak nie zawierało pouczenia o możliwości złożenia odwołania do sądu. Co więcej, pismo to informowało płatnika o możliwości wystąpienia do Oddziału ZUS w B. w terminie 7 dni od otrzymania pisma (zawiadomienia) o wydanie w tym zakresie stosownej decyzji, od której będzie przysługiwało prawo odwołania do sądu. Po złożeniu przez płatnika wniosku o wydanie decyzji dotyczącej odmowy zwrotu składek (pismo płatnika z 17 kwietnia 2015r.) organ rentowy wydał decyzję odmowną z dnia 5 maja 2015r., w której wadliwie wskazał, iż rozpatrzył wniosek płatnika z dnia 17 kwietnia 2015r., w sytuacji gdy wniosek inicjujący postępowanie o zwrot nadpłaconych składek złożony został przez płatnika w dniu 10 marca 2015r.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy dostrzegł, iż jedna z zaskarżonych przez płatnika decyzji – decyzja z dnia 20 czerwca 2017r. wydana przez ZUS Oddział w B. z urzędu zmieniała właśnie powyższą decyzję z dnia 5 maja 2015r. (w sentencji decyzji błędnie wskazano rok jej wydania – 2016 zamiast 2015, ale w pierwszym zdaniu jej uzasadnienia wskazano już prawidłową datę jej wydania – 5 maja 2015r.), która została wydana (jak już wyżej wskazano) na wniosek powodowego płatnika z dnia 10 marca 2015r., w którym domagał się on zwrotu nienależnie opłaconych składek. Zatem decyzja nr (...) z dnia 20 czerwca 2017r. także dotyczyła tego wniosku.

Odwołanie płatnika od tej decyzji z dnia 20 marca 2017r. (następnie w sposób istotny merytorycznie sprostowanej przez ZUS postanowieniem z dnia 21 lipca 2017r.) podlegało rozpoznaniu w niniejszej sprawie (łącznie z odwołaniem płatnika od decyzji z dnia 4 września 2017r.), mimo iż zdaniem ZUS Oddziału w B. wobec sprostowania decyzji j.w. „w zakresie omyłkowego stwierdzenia w jej uzasadnieniu o przedawnieniu części należności”, co było zgodne z żądaniem zgłoszonym w odwołaniu, odwołanie to nie powinno zostać przekazane do rozpoznania przez Sąd Okręgowy (pismo ZUS do płatnika z dnia 27 lipca 2017r. – k.33 akt ZUS). To stanowisku organu było oczywiście błędne z dwóch istotnych powodów. Po pierwsze, jeżeli przyczyną jej wydania – co wynika z uzasadnienia decyzji – był wyrok prawomocny Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 31 maja 2016r. wydany w sprawie VI U 1391/15, to jej przedmiotem powinna być kwestia zwrotu nadpłaconych składek. Decyzja z dnia 5 maja 2015r. (zmieniona przez organ rentowy decyzją z 20 czerwca 2017r.) odmawiała zwrotu płatnikowi nadpłaconych składek. Tymczasem sentencja decyzji z dnia 20 czerwca 2017r. ograniczała się jedynie do zmiany decyzji z 5 maja 2015r. poprzez stwierdzenie na koncie płatnika J. W. (1) nadpłaty w łącznej kwocie 3.118 zł 85 gr. Oczywistym jest, że wobec faktu, iż płatnik składek w dniu 10 marca 2015r. złożył wniosek o zwrot nadpłaconych składek, a decyzją z 5 maja 2015r. odmówiono mu zwrotu składek z powodu niestwierdzenia nadpłaty, to wobec prawomocnego podważenia decyzji ZUS Oddziału w B. z dnia 20 maja 2015r. w postępowaniu sądowym zakończonym wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 31 maja 2016r. (w sprawie VI U 1391/15) w przedmiocie zadłużenia składkowego płatnika, powstał po stronie organu rentowego obowiązek wydania decyzji o zwrocie płatnikowi składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Po drugie, decyzja ZUS z 20 czerwca 2017r. nie poruszała kwestii odsetek za zwłokę od nadpłaconych przez powoda składek. W konsekwencji dopiero w wyniku kolejnych pism płatnika z dnia 18 lipca 2017r. (odwołanie od decyzji z 20 czerwca 2017r., z dnia 4 sierpnia 2017r., z dnia 14 sierpnia 2017r. i z dnia 23 sierpnia 2017r.) ZUS Oddział w B. wydał decyzję z dnia 4 września 2017r. odmawiająca zwrotu odsetek od ustalonej nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne (w kwocie 3.118 zł 85 gr).

W końcowej części uzasadnienia tej ostatniej decyzji organ rentowy twierdził, że zwrot nadpłaconych składek dokonany w dniu 25 lipca 2017r. (okoliczność niesporna) nastąpił z zachowaniem terminu wskazanego w art.24 ust.6d ustawy systemowej, tj. 30 dni od dnia wpływu wniosku o zwrot nadpłaty. Według organu wniosek o zwrot nadpłaty płatnik składek złożył w dniu 29 czerwca 2017r. Organ rentowy uznał, iż pismo powoda z tej właśnie daty (będące jednym z wielu pism dotyczących zwrotu składek wraz z odsetkami) było pierwszym złożonym przez niego wnioskiem o zwrot składek, o którym mowa w art.24 ust.6c ustawy systemowej.

Z tego rodzaju stanowiskiem nie sposób się zgodzić albowiem pierwszy wniosek o zwrot nadpłaconych składek płatnik złożył w dniu 10 marca 2015r., wniosek ten zainicjował postępowanie o zwrot składek i został rozpoznany przez ZUS Oddział w B. decyzją odmowną nr (...) z dnia 5 maja 2015r., następnie zmienioną z urzędu przez ZUS Oddział w B. na podstawie – jak wskazał organ – art.123 ustawy systemowej w związku z art.154 K.p.a. Na marginesie niniejszych rozważań zaznaczyć należy, iż podana przez ZUS podstawa prawna decyzji zmieniającej budzi wątpliwości co do powołania właśnie takich przepisów.

Wracając do rozważań w przedmiocie roszczenia płatnika o odsetki od nadpłaconych składek wyeksponować w tym miejscu należy, iż obowiązek dokonania zwrotu tego świadczenia nie został w powołanych już przepisach (art.24 ust.6e w zw. z art.24 ust.6d) uzależniony od takich przesłanek jak wina czy brak winy organu rentowego, a jedynie od złożenia wniosku przez płatnika o ich zwrot (ust.6c art.24). Powodowy płatnik – jak już wielokrotnie wspominano – wniosek taki (rozpoznany także decyzją z dnia 20 czerwca 2017r. zmieniającą decyzję z 5 maja 2015r.) złożył w dniu 10 marca 2015r. Obowiązek zapłaty odsetek za zwłokę powstaje z mocy prawa i jest niezależny od przyczyny powstania nadpłaty.

W ocenie Sądu Okręgowego organ rentowy z własnej inicjatywy i na własne ryzyko wydał decyzję z dnia 20 maja 2015r. oraz dokonał korekt dokumentów rozliczeniowych płatnika, kreując w ten sposób nieistniejące w sferze obowiązków płatnika z zakresu ubezpieczeń społecznych zadłużenie „likwidujące” nadpłatę składek. Sytuację tę zrównać należy np. z egzekwowaniem przez organ rentowy nieistniejącego w sensie prawnym zadłużenia płatnika.

Powołane przepisy ustawy systemowej nie uzależniają prawa płatnika do żądania odsetek za zwłokę od nadpłaconych składek od innych okoliczności niż złożenie wniosku o ich zwrot ( wymóg proceduralny) oraz od istnienia nadpłaty (wymóg prawa materialnego). W szczególności roszczenia tego nie podważa błędny w ujęciu obiektywnym i w rozumieniu przepisów prawa materialnego, pogląd organu rentowego o nieistnieniu nadpłaty, także gdy pogląd ten jest weryfikowany w odrębnym postępowaniu sądowym wszczętym w wyniku odwołania płatnika składek od decyzji organu określającej rzekome zadłużenie składkowe (które miałoby pochłonąć nadpłatę składek). Taka właśnie sytuacja miała miejsce w rozpoznawanej sprawie, w której organ rentowy w oparciu o nieistniejące zadłużenie powoda próbował podważyć jego prawo do zwrotu nadpłaconych składek, a po uznaniu istnienia nadpłaty (do czego był obowiązany z mocy prawomocnego wyroku sądu ubezpieczeń społecznych) – prawo do odsetek za zwłokę od nadpłaconych składek.

Dodatkowo Sąd Okręgowy zauważa, iż przepisy określające tryb nabycia prawa do odsetek od nadpłaconych składek nie zawierają unormowania adekwatnego np. do art.118 ust.1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS i nie uzależniają prawa o którym mowa w art.24 ust.6e ustawy systemowej od odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Przepisy ustawy systemowej – jak już wskazano – prawo do odsetek za zwłokę od nadpłaconych składek warunkują dwoma tylko przesłankami:

-

złożeniem przez płatnika wniosku o zwrot istniejącej prawnie nadpłaty składek oraz

-

niezwróceniem tej nadpłaty przez Zakład w terminie 30 dni od złożenia wniosku.

Innych wymogów przyznania odsetek za zwłokę przepisy te nie przewidują i dlatego na podstawie art.477 ¹⁴ § 2 K.p.c. w związku z art.24 ust.6c, ust.6d i ust.6e ustawy systemowej Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone decyzje i przyznał powodowemu płatnikowi prawo do odsetek za zwłokę od nadpłaconych i zwróconych mu już składek za okres od dnia złożenia wniosku o zwrot nadpłaty, tj. od 10 czerwca 2015r. do dnia zapłaty , t.j. 25 lipca 2017r.