Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 sierpnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Jolanta Wolska (spr.)

SSA Dorota Rzeźniowiecka

Protokolant: st. sekr. sąd. Kamila Tomasik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 sierpnia 2018 r. w Ł.

sprawy J. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji J. F.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 22 czerwca 2017 r., sygn. akt VIII U 864/13

oddala apelację.

Sygn. akt: III AUa 1246/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie art. 24 i art. 183 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.), przyznał wnioskodawczyni J. F. emeryturę od dnia 20 grudnia 2012 r., to jest od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Wysokość świadczenia obliczona na podstawie art. 53 ww. ustawy i wyniosła 1457,80 zł brutto miesięcznie.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kolejnych lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1970 r. do 1992 r., wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 70,74 %. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił okresy: składkowe w ilości 26 lat, 10 miesięcy i 17 dni oraz nieskładkowe w ilości 8 miesięcy.

Wysokość emerytury na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej ustalono poprzez podzielenie zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz zwaloryzowanej kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie wnioskodawczyni przez dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach. Kwota zaewidencjonowana na koncie, z uwzględnieniem waloryzacji, wyniosła 386,03 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła – 365.360,54 zł, średnie dalsze trwanie życia wyniosło 254,80 miesięcy, wyliczona kwota emerytury to 1.435,43 zł brutto miesięcznie.

Kwota świadczenia emerytalnego ustalona w myśl art. 183, to jest 35% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 (510,23 zł) i 65 % emerytury obliczonej na podstawie art. 26 (933,03 zł), wyniosła 1.443,26 zł brutto miesięcznie.

Organ rentowy podkreślił, że niniejszą decyzją przeliczono podstawę wymiaru z uwzględnieniem kwot wynagrodzeń za okresy od 28 listopada 2008 r. do 31 stycznia 2009 r., od 10 marca 2009 r. do 31 maja 2009 r., od 1 sierpnia 2009 r. do 31 marca 2010 r., od 1 czerwca 2010 r. do 30 czerwca 2010 r., od 1 lipca 2010 r. do 30 czerwca 2011 r. Po dokonanym przeliczeniu, nadal jako najkorzystniejszy pozostaje wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, ustalony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1970 do 1992, określony decyzją z dnia 28 grudnia 2012 r. Organ rentowy podkreślił, że przedmiotowa decyzja uwzględniała również powyższe okresy w stażu pracy z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia w PHU (...).

Od powyższej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych J. F. złożyła odwołanie, wnosząc o jej zmianę oraz o przeliczenie wysokości świadczenia emerytalnego. Wnioskodawczyni wniosła o ustalenie prawidłowego okresu, od którego przysługuje jej prawo do emerytury, weryfikację wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia oraz o uwzględnienie do okresu nieskładkowego dodatkowych 4 dni. Skarżąca podniosła też, że organ rentowy nie uwzględnił przy wyliczeniu świadczenia okresu jej zatrudnienia na umowę o pracę w (...) Zakładach (...), który wynika z dokumentu w postaci świadectwa pracy z dnia 23 lipca 1973 r. Odwołująca się podkreśliła, że dokument ten nie był wcześniej podważany przez organ rentowy. Ponadto wniosła o zaliczenie do okresu składkowego: okresu jej nauki i praktycznej nauki zawodu w (...) Szkole Zawodowej (...) w Ł. w latach 1967 – 1969 , pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 20 grudnia 1952 r. do 7 lipca 1969 r. oraz okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy (zarówno częściowej, jak i całkowitej) i zażądała wyrównania jej świadczenia rentowego za okres od 1 maja 2003 r. do 27 lipca 2011 r. Wnioskodawczyni podniosła, że w latach 2003 – 2011 bezpodstawnie wypłacano jej niższe świadczenie w postaci renty rodzinnej, zamiast wyższego świadczenia – renty inwalidzkiej. Wskazała, że organ rentowy nie uwzględnił w wysokości jej świadczenia waloryzacji z 2012 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania. Organ rentowy wskazał, że emeryturę przyznano wnioskodawczyni od dnia 20 grudnia 2012 r., to jest od dnia, w którym osiągnęła ona 60 rok życia. Według ZUS, przyjęty wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 70,74 %, okazał się najkorzystniejszy. Ponadto, do obliczenia wysokości emerytury, w myśl art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyjęto okresy liczone w pełnych miesiącach. Organ rentowy podkreślił też, że okresy pobierania renty nie podlegają zaliczeniu do okresów składkowych i nieskładkowych w świetle ustawy emerytalnej. Odnośnie zaś okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w Przedsiębiorstwie (...) w Ł., to syndyk masy upadłości w dniu 18 czerwca 2012 r. przesłał do organu rentowego nowe świadectwo pracy, w którym potwierdził, że skarżąca świadczyła pracę w okresach od 7 lipca 1969 r. do 30 grudnia 1970 r., od 5 maja 1971 r. do 26 lutego 1972 r., od 13 listopada 1972 r. do 24 lipca 1973 r., anulując jednocześnie uprzednio wystawione świadectwo pracy. Nadto, organ podkreślił, że przedłożono także zaświadczenie Rp-7, dokumentujące uzyskiwanie wynagrodzeń w ww. okresie. Organ rentowy wskazał, że na okoliczność zatrudnienia w (...) Szkole Zawodowej (...) w Ł., wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnego dowodu w postaci, np. umowy o pracę zawartej z zakładem pracy, który potwierdzałby wykonywanie pracy w okresie nauki, natomiast okresy wykonywania pracy na zasadzie umów zawartych z zakładem pracy a szkołą, nie podlegają zaliczeniu do okresów składkowych. ZUS wskazał też, że okresy pracy w gospodarstwie rolnym mogą być przyjmowane wyłącznie w sytuacji, gdy okresy składkowe i nieskładkowe nie wystarczą do nabycia prawa do świadczenia (art. 10 ww. ustawy), co w przypadku J. F. nie zachodzi.

Na rozprawie w dniu 14 marca 2017 r., pełnomocnik wnioskodawczyni ograniczył odwołanie w ten sposób, że wniósł jedynie o zaliczenie ubezpieczonej do okresów składkowych: okresu nauki zawodu w (...) Szkole (...) w Ł., okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, a nadto okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 20 grudnia 1968 r. do 7 lipca 1969 r.

Wyrokiem z dnia 22 czerwca 2017 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało poprzedzone następującymi ustaleniami faktycznymi oraz ich prawną oceną:

J. F. urodziła się w dniu (...) W okresie od 1 września 1967 r. do 30 czerwca 1969 r. odbywała naukę w (...) Szkole (...) w Ł.. Szkoła ta została otwarta Zarządzeniem Ministra Oświaty z dnia 13 września 1958 r. nr 3 – 32/73/58 i podlegała Prezydium Rady Narodowej miasta Ł. Kuratorium O. Szkolnego w Ł.. Wnioskodawczyni jednocześnie uczyła się oraz odbywała praktyki w różnych oddziałach zakładów piekarniczych na terenie Ł. oraz w pracowni szkolnej – dwa, bądź trzy dni w tygodniu. Skarżąca w spornym okresie nie składała podania o urlop wypoczynkowy. W okresie wakacji letnich nie uczyła się, ani nie pracowała. Wnioskodawczyni nie dysponuje żadną umową o pracę z tego okresu. Brak jest też jej akt osobowo – płacowych za wskazany wyżej okres.

W okresie od 24 stycznia 1996 r. do 30 kwietnia 2001 r. odwołująca się pobierała rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, w okresie od 1 maja 2001 r. do 30 kwietnia 2003 r. oraz od 27 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. - rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, a od dnia 1 maja 2003 r. do 26 lipca 2011 r. - rentę rodzinną.

J. F. była zameldowana na pobyt stały we wsi M., gm. W., od urodzenia do dnia 11 czerwca 1969 r. W rejestrze gruntów obrębu ewidencyjnego M. w latach 1965 – 1970 wykazany był ojciec wnioskodawczyni - H. D., jako władający gruntem o powierzchni 6,843 ha.

W dniu 28 listopada 2012 r. wnioskodawczyni złożyła do ZUS wniosek o świadczenie emerytalne. Decyzją z dnia 28 grudnia 2012 r. organ rentowy, na podstawie art. 24 i art. 183 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyznał J. F. zaliczkę na poczet świadczenia emerytalnego, przysługującego od dnia 20 grudnia 2012 r. Wysokość świadczenia obliczona na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej wyniosła 1.457,80 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1970 roku do 1992 r., przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 70,74 %. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił okresy składkowe w ilości 26 lat, 10 miesięcy i 17 dni oraz nieskładkowe w ilości 8 miesięcy i 4 dni. Natomiast wysokość emerytury, na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ustalono poprzez podzielenie zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz zwaloryzowanej kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie wnioskodawczyni przez dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach. Kwota zaewidencjonowana na koncie, z uwzględnieniem waloryzacji, wyniosła 386,03 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła – 365.360,54 zł, średnie dalsze trwanie życia wyniosło 254,80 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wyniosła zaś 1.435,43 zł. Kwota świadczenia emerytalnego, ustalona w myśl art. 183, to jest 35% emerytury obliczonej na podstawie art.53 (510,23 zł) i 65 % emerytury obliczonej na podstawie art.26 (933,03 zł), wyniosła 1.443,26 zł.

Decyzją z dnia 20 grudnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił wartość kapitału początkowego J. F.. Ustalony w oparciu o przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, to jest od 1 stycznia 1976 r. do 31 grudnia 1985 r., wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z 7 lat kalendarzowych od stycznia 1985 r. do grudnia 1991 r. wyniósł 77,90 %. Do ustalenia kapitału przyjęto okresy składkowe w ilości 24 lat, 8 miesięcy i 22 dni oraz nieskładkowe w ilości 8 miesięcy, 4 dni. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 121.671,44 zł.

Na skutek odwołania wnioskodawczyni od wskazanej wyżej decyzji, Sąd Okręgowy w Łodzi, wyrokiem z dnia 5 czerwca 2014 r., w sprawie o sygn. akt: VIII U 532/13, zmienił zaskarżoną decyzję ZUS w ten sposób, że ustalił, iż okresy zatrudnienia J. F. w (...) Zakładach (...) w Ł. od dnia 31 grudnia 1970 r. do dnia 4 maja 1971 r. i od dnia 27 lutego 1972 r. do dnia 12 listopada 1972 r., na podstawie umowy o pracę, są okresami składkowymi; wnioski J. F. dotyczące wyrównania renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z waloryzacją za 2012 rok i o wyrównanie renty rodzinnej, przekazał do organu rentowego w celu rozpoznania i wydania decyzji oraz oddalił odwołanie w pozostałej części. Sąd Apelacyjny w Łodzi, wyrokiem z dnia 9 czerwca 2015 r., w sprawie o sygn. akt: III AUa 1075/14, oddalił apelację ubezpieczonej od wskazanego wyżej orzeczenia.

Decyzją z dnia 6 lutego 2013 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie art. 24 i 183 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyznał J. F. emeryturę od dnia 20 grudnia 2012 r., to jest od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość świadczenia obliczona na podstawie art. 53, cytowanej uprzednio ustawy, wyniosła 1.457,80 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kolejnych lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1970 r. do 1992 r., wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 70,74 %. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił okresy: składkowe w ilości 26 lat, 10 miesięcy i 17 dni oraz nieskładkowe w ilości 8 miesięcy i 4 dni. Natomiast wysokość emerytury na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej, ustalono poprzez podzielenie zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz zwaloryzowanej kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie wnioskodawczyni przez dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach. Kwota zaewidencjonowana na koncie, z uwzględnieniem waloryzacji, wyniosła 386,03 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła – 365.360,54 zł, średnie dalsze trwanie życia wyniosło - 254,80 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wyniosła - 1.435,43 zł. Ostatecznie kwota świadczenie emerytalnego ustalona w myśl art. 183, to jest 35% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 (510,23 zł) i 65% emerytury obliczonej na podstawie art.26 (933,03 zł), wyniosła 1.443,26 zł. Organ rentowy podkreślił, że niniejszą decyzją przeliczono podstawę wymiaru z uwzględnieniem kwot wynagrodzeń za okresy od 28 listopada 2008 r. do 31 stycznia 2009 r., od 10 marca 2009 r. do 31 maja 2009 r., od 1 sierpnia 2009 r. do 31 marca 2010 r., od 1 czerwca 2010 r. do 30 czerwca 2010 r., od 1 lipca 2010 r. do 30 czerwca 2011 r. Po dokonanym przeliczeniu, nadal jako najkorzystniejszy pozostaje wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony z 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1970 r. do 1992 r., ustalony decyzją z dnia 28 grudnia 2012 r. Organ rentowy podkreślił, że przedmiotowa decyzja uwzględniała również powyższe okresy w stażu pracy z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia w PHU (...).

Decyzją z dnia 21 sierpnia 2014 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ponownie ustalił wartość kapitału początkowego J. F.. Ustalony w oparciu o przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, to jest od 1 stycznia 1976 r. do 31 grudnia 1985 r., wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z 7 lat kalendarzowych od stycznia 1985 r. do grudnia 1991 r. wyniósł 77,90 %. Do ustalenia kapitału przyjęto okresy składkowe w ilości 25 lat, 9 miesięcy i 11 dni oraz nieskładkowe w ilości 8 miesięcy i 4 dni, to jest 8 miesięcy. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 125.642,44 zł.

Kolejną decyzją z dnia 25 sierpnia 2014 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przeliczył świadczenie emerytalne J. F.. Wysokość świadczenia obliczona na podstawie art. 53 przytoczonej ustawy wyniosła 1.489,76 zł brutto miesięcznie. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kolejnych lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1970 r. do 1992 r., wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 70,95 %. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił okresy składkowe w ilości 27 lat, 11 miesięcy i 6 dni oraz nieskładkowe w ilości 8 miesięcy i 4 dni, to jest 8 miesięcy. Natomiast wysokość emerytury na podstawie art. 26 ustawy ustalono poprzez podzielenie zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz zwaloryzowanej kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie wnioskodawczyni przez dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach. Kwota zaewidencjonowana na koncie, z uwzględnieniem waloryzacji, wyniosła 386,03 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła – 377.284,84 zł, średnie dalsze trwanie życia wyniosło - 254,80 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wyniosła - 1.482,22 zł. Kwota świadczenia emerytalnego ustalona w myśl art. 183, to jest 35% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 (521,42 zł) i 65 % emerytury obliczonej na podstawie art. 26 (963,44 zł), wyniosła - 1.484,86 zł brutto miesięcznie. Należność za okres od 20 grudnia 2012 r. do 31 sierpnia 2014 r. ustalono w kwocie 882,20 zł wraz ze świadczeniem za wrzesień – 1568,96 zł, po odliczeniu zaliczki na podatek w kwocie 205,00 zł oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 220,60 zł i ostatecznie Zakład przekazał na rachunek w banku kwotę 2.025,56 zł. Organ rentowy podkreślił, że przedmiotową decyzją do stażu pracy, zgodnie z wyrokiem sądu z dnia 5 czerwca 2014 r., zostały doliczone okresy od 31 grudnia 1970 r. do 4 maja 1971 r. oraz od 27 lutego 1972 r. do 12 listopada 1972 r. i jednocześnie za te okresy przyjęto najniższe wynagrodzenie w j.g.u.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach rozpoznawanej sprawy, w tym aktach rentowych ZUS, oraz na podstawie akt sprawy o sygn: VIII U 532/13, a nadto w oparciu o zeznania świadków i wnioskodawczyni, w części, w jakiej przypisano jej zeznaniom przymiot wiarygodności. Sąd odmówił wiary zeznaniom wnioskodawczyni J. F. odnośnie jej twierdzeń, że między zakładem pracy oraz uczniem (...) Szkoły (...) w Ł. była zawarta umowa o pracę o naukę zawodu. Brak jest bowiem jakichkolwiek dowodów potwierdzających wskazane okoliczności. Świadkowie przyznali, że nie mają wiedzy na temat tego, czy była zawierana z wnioskodawczynią jakakolwiek umowa. Ponadto, zeznania J. F. w niniejszym postępowaniu, pozostają w oczywistej sprzeczności z jej zeznaniami złożonymi na przedmiotową okoliczność w sprawie o sygn. akt: VIII U 532/13, gdzie wnioskodawczyni zeznała, że nie zawarła z zakładem pracy umowy o naukę zawodu i nie dysponuje żadną umową o pracę. Brak jest też dokumentacji osobowo – płacowej wnioskodawczyni z tego okresu, a z pisma Zespołu Szkół (...) w Ł. wynika, że brak jest informacji, czy w ramach nauki i praktyk w latach 1967 – 1969, Szkoła zawierała umowy z zakładem pracy w tym zakresie, oraz czy praktyki uczniów odbywały się w oparciu o umowę o naukę zawodu, czy też nie. Wskazano, że nie ma dokumentacji stwierdzającej, gdzie skarżąca odbywała naukę zawodu.

Mając na uwadze powyższe ustalenia, Sąd Okręgowy w Łodzi uznał odwołanie za całkowicie bezzasadne.

Stosownie do treści art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 887 z późn. zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

Zgodnie z treścią art. 15 ust.1, przytoczonej ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Na wniosek ubezpieczonego, podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5, przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (ust. 6). Według ust. 2a przytoczonego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

W myśl art. 26 ww. ustawy, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183, cytowanej ustawy.

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, corocznie w terminie do dnia 31 marca, tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Według art. 53 ust. 1, cytowanej ustawy, emerytura wynosi:

1)24 % kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

2)po 1,3 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

3)po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych

- z uwzględnieniem art. 55.

Przy obliczaniu emerytury okresy, o których mowa w ust. 1 punkt 2 i 3, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Stosownie do treści art. 183 ust.1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 roku, z wyjątkiem ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na podstawie przepisów art.46 lub 50, o ile osoba ta nie była członkiem otwartego funduszu emerytalnego albo złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2012, wynosi:

1) 35% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 oraz

2) 65% emerytury obliczonej na podstawie art. 26.

Stosownie do treści art. 5 ww. ustawy, przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości, uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, następujące okresy:

1) składkowe, o których mowa w art. 6;

2) nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości, okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych (ust. 2).

Z treści § 22 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe (Dz.U. z 2011 r., nr 237, poz.1412), jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę, jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1)legitymacja ubezpieczeniowa;

2)legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

W postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, Legalis nr 31424, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2006 roku, I UK 115/06, Legalis nr 87324).

Zgodnie natomiast z dyspozycją art. 6 k.c., to na odwołującej się spoczywał ciężar dowodowy w przedmiotowej sprawie, zatem to ona winna udowodnić okoliczności, z których wywodzi skutki prawne. J. F., reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, powinna była więc przedłożyć dowody, na podstawie których możliwym byłoby zaliczenie do okresu składkowego okresu nauki w (...) Szkole (...) w Ł. od 1 września 1967 r. do 30 czerwca 1969 r. Jednakże z przedmiotowego okresu brak jest dokumentacji osobowo – płacowej, w tym dokumentu w postaci umowy o pracę o naukę zawodu, zawartej przez ubezpieczoną z zakładem pracy, bądź świadectwa pracy, które potwierdzałyby wykonywanie pracy w czasie pobierania nauki. Z pisma Zespołu Szkół (...) w Ł. wynika, że brak jest informacji, czy w ramach nauki i praktyk w latach 1967 – 1969, ubezpieczona zawierała umowy z zakładem pracy w tym zakresie oraz czy praktyki uczniów odbywały się w oparciu o umowę o naukę zawodu, czy też nie. Wskazano, że nie ma dokumentacji stwierdzającej, gdzie wnioskodawczyni odbywała naukę zawodu. Sama odwołująca się przyznała w swych zeznaniach, że nie dysponuje umową o naukę zawodu ze spornego okresu. Także zgłoszeni w niniejszym postępowaniu świadkowie nie potwierdzili, że wnioskodawczyni w spornym okresie podpisywała umowę o pracę o naukę zawodu. Okres pobierania nauki w zasadniczej szkole zawodowej, w ramach której w programie nauczania przewidziano praktyki zawodowe, nie jest tożsamym z zatrudnieniem jako młodocianego pracownika. W odniesieniu bowiem do wykazanego przez wnioskodawczynię okresu zatrudnienia jako młodocianego pracownika od 1 września 1967 r. do 30 czerwca 1969 r., to - w świetle obowiązujących wtedy przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) - brak jest wymaganej indywidualnej umowy o naukę zawodu.

Nadto, dowodzenie przez skarżącą tego okresu oparte zostało wyłącznie na jej twierdzeniach (przy czym w ugruntowanym w tej mierze orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że złożone w tak określonym przedmiocie oświadczenie ubezpieczonego, dotyczące przebytych okresów składkowych i nieskładkowych, nie stanowi jeszcze dowodu posiadania tych okresów - por. wyrok Sądu Najwyższego dnia 19 marca 1997 r., II UKN 42/97, Legalis nr 30844).

Brak jest zatem dowodów, z których wynikałoby, że wnioskodawczyni, jako uczeń, odbywała w (...) Szkole (...) w Ł. stale praktyczną naukę zawodu, co potwierdzałoby tezę o zatrudnieniu ubezpieczonej w spornym okresie na umowę o pracę o naukę zawodu. Z zeznań wnioskodawczyni i świadków wynika natomiast, że poza pracą świadczoną w niektóre dni, wnioskodawczyni uczęszczała też na zajęcia szkolne. Oprócz zatem zajęć praktycznych w ramach praktyk zawodowych, ubezpieczona odbywała także zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych. Ponadto, także z pism Zespołu Szkół (...) w Ł. wynika, że J. F. odbywała praktyki nie tylko w zakładach pracy, ale także w pracowni szkolnej.

Zarówno z zeznań wnioskodawczyni, jak i z zeznań świadków, wynika, że skarżąca 2 lub 3 razy w tygodniu odbywała jedynie praktyki zawodowe i nie w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie korzystała nigdy z urlopu wypoczynkowego, tylko miała wakacje szkolne w okresie letnim, wynoszące dwa miesiące, kiedy to nie uczyła się, ani nie pracowała.

Brak jest także podstaw do uwzględnienia okresów pracy wnioskodawczyni w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia. Zgodnie z treścią art. 10 ust. l punkt ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. W tej sytuacji, Sąd Okręgowy w pełni podzielił stanowisko organu rentowego, że J. F. posiada wymagany okres ubezpieczeniowy do przyznania emerytury, a zatem nie dolicza się do niego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, zgodnie z dyspozycją przywołanego art. 10 ustawy emerytalnej. Wspomniany okres nie został bowiem wymieniony, jako składkowy bądź nieskładkowy, a jest jedynie okresem uzupełniającym.

Sąd nie uwzględnił także okresu pobierania przez wnioskodawczynię renty z tytułu niezdolności do pracy i renty rodzinnej, gdyż w myśl art. 6 ustawy emerytalnej, nie stanowi on okresu składkowego.

Mając na względzie wszystkie wskazane powyżej okoliczności, Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie J. F., jako bezzasadne.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości apelacją J. F., która zarzuciła orzeczeniu naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c., poprzez dokonanie oceny zgromadzonych dowodów w sposób dowolny, jednostronny i wybiórczy, w szczególności poprzez:

a)  bezpodstawną i całkowicie dowolną ocenę zeznań świadków H. K. (1) i J. M. (1), w zakresie świadczenia przez wnioskodawczynię pracy w okresie nauki w (...) Szkole (...) w Ł., tj. od 1 września 1967 r. do 21 czerwca 1969 r.;

b)  bezpodstawne odmówienie wiary zeznaniom wnioskodawczyni, że w czasie nauki w (...) Szkole (...) w Ł. pracowała ona w pełnym wymiarze czasu pracy w dni wolne od nauki, tak jak pozostali pracownicy zatrudnieni z zakładach, i okres ten powinien zostać jej zaliczony do okresów składkowych;

c)  bezpodstawne pominięcie przez Sąd okresów: pobierania przez wnioskodawczynię renty chorobowej z tytułu całkowitej, a następnie częściowej niezdolności do pracy w okresie od 24 stycznia 1996 r. do 30 czerwca 2009 r. oraz pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 20 grudnia 1968 r. do 7 lipca 1969 r., a w konsekwencji niezaliczenie ich do okresów składkowych.

Formułując powyższe zarzuty, apelująca wniosła o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania i zaliczenie do okresów składkowych okresów: pracy świadczonej w czasie pobierania nauki w (...) Szkole (...) w Ł. od 1 września 1967 r. do 21 czerwca 1969 r., pobierania przez wnioskodawczynię renty chorobowej z tytułu całkowitej, a następnie częściowej niezdolności do pracy w okresie od 24 stycznia 1996 r. do 30 czerwca 2009 r. oraz okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 20 grudnia 1968 r. do 7 lipca 1969 r.;

2)  zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania według norm przepisanych za obie instancje;

3)  na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd apelacji – o nieobciążanie skarżące kosztami postępowania, z uwagi na jej bardzo trudną sytuację materialną i zdrowotną.

Pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. domagał się oddalenia apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązującego prawa, a oceniając zebrane dowody, w niczym nie przekroczył granic ich swobodnej oceny, o jakich stanowi przepis art. 233 § 1 k.p.c.

Słusznie wywiódł Sąd pierwszej instancji, że J. F. nie udowodniła w żaden sposób, iż w czasie nauki w (...) Szkole (...) w Ł., tj. w spornym okresie od 1 września 1967 r. do 21 czerwca 1969 r., była zatrudniona w oparciu o umowę o naukę zawodu. Z tego okresu brak jest dokumentów w postaci umowy o naukę zawodu, zawartej przez ubezpieczoną z zakładem pracy, bądź też świadectwa pracy, które potwierdzałoby zatrudnienie odwołującej się w czasie pobierania nauki w szkole. Fakt zawarcia takiej umowy przez skarżącą nie został również potwierdzony w zeznaniach przesłuchanych w sprawie świadków, w tym sióstr H. K. (1) i J. M. (1), a nadto w zeznaniach samej ubezpieczonej, słuchanej w charakterze strony. Zeznające osoby podały zgodnie, że nie wiedzą, czy taka umowa została zawarta. Należy podkreślić, iż J. F. dochodziła już przed Sądem Okręgowym w Łodzi zaliczenia spornego okresu nauki zawodu, jako okresu składkowego, dla potrzeb ustalenia wysokości kapitału początkowego, jednakże jej roszczenie nie zostało uwzględnione. W sprawie o sygnaturze akt: VIII U 532/13 (zeznania złożone na rozprawie w dniu 21 stycznia 2014 r. – k. 90 akt), wnioskodawczyni stwierdziła kategorycznie, że nie miała umowy o naukę zawodu. Wbrew zarzutom stawianym w apelacji, to na odwołującej się ciążył obowiązek udowodnienia okoliczności, z której chciałaby wywieść określone skutki prawne. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Ma rację Sąd orzekający, twierdząc, że ubezpieczona nie sprostała temu wymaganiu, co stoi na przeszkodzie zaliczeniu spornego okresu do okresów składkowych wnioskodawczyni. W żadnym razie nie można podzielić zarzutów apelacji sprowadzających się do tego, że Sąd pierwszej instancji przeprowadził dowolną ocenę zeznań świadków J. M. i H. K., a nadto że bezpodstawnie odmówił wiary zeznaniom wnioskodawczyni, iż w czasie nauki w (...) Szkole (...) w Ł., była zatrudniona w celu nauki zawodu. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, ocena dowodów mieści się w ramach swobodnej oceny dowodów, jest pełna, logiczna, całościowa, nie wykracza poza ramy zakreślone przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu swojego orzeczenia podał w sposób jasny, z jakich powodów odmówił wiary poszczególnym dowodom. Tym samym nie można zgodzić się, iż naruszono regulację prawną z art. 328 § 2 k.p.c.

Odnosząc się do drugiego ze spornych okresów, tj. okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1968 – 1969, nie mógł on zostać uwzględniony odwołującej się, z przyczyn podanych w motywach zaskarżonego wyroku. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości, uwzględnia się również przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5 – 7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Skoro, co słusznie podkreślił Sąd orzekający, J. F. posiada wymagany do przyznania emerytury okres składkowy i nieskładkowych (okoliczność niesporna), to nie można jej zaliczyć okresu uzupełniającego, jakim jest okres pracy w gospodarstwie rolnym, do ogólnego stażu ubezpieczeniowego.

Podobnie ma się rzecz z trzecim ze spornych okresów, tj. okresem pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, jak i renty rodzinnej. Zasadnie przyjął Sąd Okręgowy, że okres ten nie mieści się w dyspozycji przepisu art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w którym to przepisie zostały wymienione okresy składkowe. W tej sytuacji, skoro nie jest on okresem składkowym, nie mógł zostać uznany skarżącej. Stanowisko w tym zakresie, zaprezentowane przez Sąd pierwszej instancji, zostaje w pełni zaakceptowane i przyjęte za własne przez Sąd Apelacyjny.

Reasumując, apelacja wnioskodawczyni nie zasługuje w jakimkolwiek zakresie na uwzględnienie, co sprawia, iż na podstawie art. 385 k.p.c. podlega ona oddaleniu w całości.