Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 października 2018r.

Sąd Rejonowy w Giżycku w V Zamiejscowym Wydziale Karnym z siedzibą w Węgorzewie w składzie:

Przewodniczący – SSR Dorota Scott - Sienkiel

Protokolant – Marta Kornacka

w obecności Prokuratora -------------------

po rozpoznaniu w dniach 08.08.2018r., 29.08.2018r., 03.10.2018r. na rozprawie

sprawy M. L. (1)

urodzonego (...) w W.

syna R. i E. z d. H.

oskarżonego o to, że: W okresie od 8 stycznia 2016r. do 2 listopada 2017r. w m. W., uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego, na rzecz małoletniego syna A. L. (1) w kwocie 500 złotych miesięcznie, określonego co do wysokości wyrokiem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 30 października 2013r. sygn. akt III RC 458/13, zmienionego następnie wyrokiem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 17 lutego 2015r. sygn. akt III RC 410/14, doprowadzając do zaległości w wysokości przekraczającej trzykrotność świadczenia okresowego tj. 1500 złotych, w wyniku czego naraził osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych i działał na jego szkodę, reprezentowanego przez matkę I. B.

tj. o czyn z art. 209 §1a kk

1.  Oskarżonego M. L. (1) uznaje za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i za to na podstawie 209§1a kk w zw. z art. 34§1 i §1a pkt 1 kk i art. 35§1 kk skazuje go na karę 1 (jeden) roku i 4 (cztery) miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 (trzydzieści) godzin w stosunku miesięcznym.

2.  Na podstawie art. 35§4 kk w zw. z art. 72§1 pkt 3 kk orzeka wobec oskarżonego obowiązek wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie syna A. L. (1).

3.  Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. W. B. kwotę 723,24 (siedemset dwadzieścia trzy 24/100) złotych tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu, w tym kwotę 135,24 (sto trzydzieści pięć 24/100) złotych tytułem podatku VAT.

4.  Zwalnia oskarżonego od obowiązku ponoszenia opłat i pozostałych kosztów sądowych.

Sygn. akt VK 150/18

UZASADNIENIE

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. L. (1), urodzony (...), jest synem M. L. (1) i I. B. (dalej: I. B.). Ojcostwo oskarżonego zostało ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 30 października 2013r. w sprawie sygn. akt IIIRC 458/13. Tym samym wyrokiem Sąd zasądził od oskarżonego na rzecz małoletniego A. L. (2) tytułem alimentów kwotę 350 zł miesięcznie, płatne z góry do dnia 10 każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w płatności każdej z rat, do rąk matki, poczynając od dnia 1 listopada 2013r. (odpis wyroku, k. 40, kserokopia odpisu zupełnego aktu urodzenia, k. 50). Alimenty do kwoty 500 zł zostały podwyższone od dnia 30 października 2014r. wyrokiem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 17 lutego 2015r. w sprawie sygn. akt IIIRC 410/14 (odpis wyroku, k. 41). Oskarżony nie płacił alimentów, więc matka dziecka w dniu 18 listopada 2013r złożyła wniosek o ich egzekucję. Oskarżony dokonał tylko dwóch dobrowolnych wpłat, w dniu 4 września 2014r. w kwocie 104,40 zł oraz w dniu 29 października 2014r. w kwocie 105,40 zł. W pozostałym zakresie egzekucja okazała się bezskuteczna, gdyż M. L. (2) wyjechał za granicę nie zostawiając na terenie kraju żadnego majątku (pismo komornika, k. 22, 97, 127, karta rozliczeniowa, k. 24, 98, zeznania A. K., k. 53-54, zaświadczenie o bezskuteczności egzekucji, k. 5, 115, zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, k. 1, 85).

KPP w W. odmówiła wszczęcia dochodzenia w sprawie uchylania się przez oskarżonego od alimentacji za okres od 1 października 2014 roku do 7 stycznia 2016r. (notatka urzędowa, k. 15).

M. L. (2) nadal nie płacił alimentów, zaś egzekucja w dalszym ciągu była bezskuteczna. MGOPS w W. przyznał na A. L. (2) świadczenia z funduszu alimentacyjnego (decyzja, k. 4, 86, protokół przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie, k. 32-33, 106-107).

Matka dziecka otrzymywała alimenty z funduszu alimentacyjnego od 30 października 2013r. W okresie od 30 października 2013r. do 13 grudnia 2016r. została jej wypłacona z tego tytułu kwota 16.009,68 zł. W tym samym czasie pobierała również inne świadczenia w postaci: zasiłku rodzinnego, dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka, dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, świadczenia wychowawczego w łącznej kwocie 12.704,40 zł. I. B. w tym samym czasie korzystała także z zasiłków celowych na zakup posiłku czy żywności. Kwota wypłaconych z tego tytułu świadczeń wyniosła 824 zł (zaświadczenie, k. 17, 20, stan zadłużenia, k. 19, decyzja o przyznaniu zasiłku rodzinnego, k. 87-88). W okresie od 2 listopada 2015r. do 2 listopada 2016r. I. B. była zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy w W. jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku. Od dnia 14 grudnia 2016r. do 10 lipca 2017r. nadal była zarejestrowana jako bezrobotna, ale bez prawa do zasiłku. Później I. B. zaczęła się zatrudniać dorywczo, dopiero w sierpniu 2018r. znalazła stałą pracę (pismo PUP w W., k. 26, 94, zaświadczenie, k. 28, 95, zeznania I. B., k. 194v).

Zaległość z tytułu zaległych dla wierzyciela alimentów na dzień 4 sierpnia 2017r. wyniosła 945,06 zł, zaś z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego- 22.341,64 zł (informacja o stanie zaległości w sprawie egzekucyjnej, k. 23, zaświadczenie o bezskuteczności egzekucji, k. 89).

Oskarżony w tym czasie nie pobierał żadnych świadczeń z MGOPS w W. (zaświadczenie, k. 18, 31, 102, 103). W okresie objętym zarzutem nie był zarejestrowany w Urzędzie Pracy w W. jako bezrobotny (pismo PUP w W., k. 26, 96).

Oskarżony przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu. Podał, że od 5 lat pracował na terenie Wielkiej Brytanii, przy czym od 2016r. prowadził własną działalność gospodarczą- firmę sprzątającą. Wskazał, że co jakiś czas przesyłał pieniądze dziecku, dawał mu prezenty. Przestał to robić, gdy dowiedział się, że jest poszukiwany. W ten sposób chciał się ukryć. Zresztą sugerował się radami innych osób zobowiązanych do alimentacji, które zapewniały go, że nie poniesie odpowiedzialności karnej za niealimentację. W sumie dokonał 3 przelewów na fundusz alimentacyjny. Zobowiązał się do zapłaty alimentów po opuszczeniu zakładu karnego. Dodał, że paczki dla syna (co 3-6 miesięcy) przesyłał za pośrednictwem kuzynki – K. D.. To ona decydowała o ich zawartości, ustalał z nią tylko telefonicznie, że ma coś kupić dziecku, później rozliczał się z nią finansowo (wyjaśnienia, k. 162- 163, 205).

Sąd dał wiarę wyjaśnieniom oskarżonego oraz zeznaniom świadków, gdyż tworzą spójną całość, uzupełniają się wzajemnie, znajdują potwierdzenie w dokumentach. Niewątpliwie oskarżony raz przesłał dziecku paczkę ze środkami chemicznymi i pielęgnacyjnymi. Później z okazji urodzin chłopca, do ukończenia przez niego 3 roku życia obdarował dziecko zabawkami, pluszakami, kolejką, sankami, spacerówką, tabletem za 250 zł. Dwukrotnie wysłał dziecku pieniądze, raz w kwocie 250 zł, raz 100 zł (zeznania I. B., k. 194v, 46-47). Okoliczność, że oskarżony kilka razy przekazał z Anglii za pośrednictwem K. D. paczkę przeznaczoną dla syna potwierdziła W. R. (zeznania, k. 205). Wprawdzie nikt nie prowadził ewidencji, z jaką częstotliwością oskarżony przesyłał paczki dziecku i jaka była ich zawartość, lecz zdaniem Sądu najbliższe prawdy są zeznania matki dziecka, która paczki rozpakowywała i korzystała z przekazanych dziecku przedmiotów. Z jej zeznań wynika, że nie było tych paczek tak dużo, jak podawał oskarżony, przy czym z reguły zawierały rzeczy nieprzeznaczone na bieżące potrzeby dziecka. Jeżeli chodzi o wpłaty gotówkowe na fundusz alimentacyjny, to komornik odnotował dwie wpłaty dokonane w roku 2014r.

Czynność sprawcza przestępstwa niealimentacji z art. 209§1 kk polega na uchylaniu się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące. Samo zachowanie zawierające się w pojęciu "uchylanie się" polega na niewypełnieniu ciążącego na sprawcy obowiązku, takiego jednak, który jest w ogóle możliwy do wykonania (wyr. SN z 9.5.1995 r., III KRN 29/95, OSNKW 1995, Nr 9–10, poz. 64; wyr. SN z 4.9.2008 r., II KK 221/08, OSNwSK 2008, Nr 1, poz. 1755). Przestępstwa z art. 209 § 1 KK może zatem dopuścić się tylko ten, kto mógłby wykonać ciążący na nim obowiązek, ale nie czyni tego mimo realnych możliwości. Sprawca nie wypełnia zatem obowiązku, bo nie chce go wypełnić lub ten obowiązek lekceważy (post. SN z 17.4.1996 r., II KRN 204/96, Prok. i Pr. 1996, Nr 11, poz. 4). W pojęciu uchylania się zawarty jest zatem zawsze negatywny stosunek psychiczny sprawcy do świadczenia, sprawiający, że nie dopełnia on swojego obowiązku, mimo że ma obiektywną możliwość jego wykonania. Przestępstwo z art. 209 KK zachodzi w sytuacji powtarzającego się uchylania zabarwionego ujemnie z uwagi na złą wolę sprawcy, która wyraża się najczęściej w ignorowaniu w sposób tendencyjny obowiązku świadczenia opieki materialnej (wyr. SN z 3.7.2003 r., II KK 125/03, OSNwSK 2003, Nr 1, poz. 1458; wyr. SN z 27.2.1996 r., II KRN 200/95, Prok. i Pr. 1996, Nr 10, poz. 8; post. SA w Krakowie z 13.12.2000 r., II AKz 289/00, KZS 2000, Nr 12, poz. 28). Art. 209 § 1a KK stanowi typ kwalifikowany polegający na narażeniu pokrzywdzonego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb Sąd Najwyższy wskazał, że "fakt zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych uprawnionego kosztem znacznego wysiłku osoby współzobowiązanej do alimentacji albo przez inne osoby niezobowiązane nie wyłącza ustawowego znamienia narażenia na niemożność zaspokojenia tych potrzeb" (uchw. SN z 9.6.1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, Nr 7, poz. 86). W uzasadnieniu wskazanej uchwały SN precyzuje: "okoliczność, że w rzeczywistości potrzeby uprawnionego są zaspokajane przez inne osoby, nie wyłącza odpowiedzialności karnej zobowiązanego. W szczególności stanu zagrożenia wywołanego niepłaceniem alimentów nie usuwa fakt, że potrzeby uprawnionego zaspokaja osoba współzobowiązana do łożenia na jego utrzymanie, jeżeli sama świadczy znacznie więcej, niż na nią przypada, z uszczerbkiem dla swego zdrowia lub własnych potrzeb". Okoliczność, że zamiast zobowiązanego do alimentacji środki na realizację podstawowych potrzeb życiowych uprawnionego są dostarczane przez inne osoby, nie wyłącza odpowiedzialności zobowiązanego za występek niealimentacji. Stanu zagrożenia spowodowanego niepłaceniem rat alimentacyjnych nie niweluje bowiem to, że w pewnym zakresie potrzeby osoby uprawnionej zaspokajała matka (osoba współzobowiązana do łożenia na utrzymanie małoletniej), jeżeli sama kosztem swych potrzeb świadczyła ponad własne zobowiązanie, rodzice i siostra oskarżonego (osoby nieobciążone takim obowiązkiem), fundusz alimentacyjny czy ośrodek pomocy społecznej (wyr. SA we Wrocławiu z 16.3.2016 r., II AKa 7/16, KZS 2016, nr 10, poz. 73). W orzecznictwie wielokrotnie wskazywano, że okoliczność, iż Fundusz Alimentacyjny pokrywa zaliczkowo należne kwoty alimentacyjne zasądzone od dłużnika, który uchyla się od ich uiszczania, nie zmienia faktu, że samo ich niepokrywanie przez sprawcę może wypełniać także znamię narażenia pokrzywdzonych na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Przyjmuje się bowiem, że pomoc z Funduszu Alimentacyjnego działa tak samo, jak działa każda inna pomoc od osób niezobowiązanych, które z pobudek humanitarnych umożliwiały egzystencję osób pokrzywdzonych (wyr. SA w Poznaniu z 16.12.1996 r., II AKa 407/96, OSA 1997, Nr 4, poz. 18; wyr. SN z 27.3.1987 r., V KRN 54/87, OSNPG 1987, Nr 8, poz. 103; uchw. SN z 9.6.1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, Nr 7, poz. 86). Konieczne jest zatem zabezpieczenie minimum egzystencji w postaci środków przeznaczonych na utrzymanie i wykształcenie dziecka, lecz także stworzenie mu warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu, istotnych dla kształtowania jego osobowości i nawyków kulturalnych (wyr. SN z 27.3.1987 r., V KRN 54/87, OSNPG 1987, Nr 8, poz. 103).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, iż oskarżony swoim zachowaniem w okresie od 8 stycznia 2016r. do 2 listopada 2017r. dopuścił się przestępstwa z art. 209§1a kk, gdyż doprowadził do zaległości znacznie przekraczającej trzykrotność świadczenia okresowego, narażając tym samym A. L. (2) na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. M. L. (2) w przewołanym wyżej okresie miał obiektywną możliwość, by płacić alimenty, gdyż jako osoba młoda, zdrowa był zdolny do podjęcia pracy zarobkowej. Zresztą ten potencjał potwierdził wyjeżdżając za granicę i podejmując dobrze płatną pracę zarobkową. Oskarżony od samego początku prezentował negatywną postawę względem ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Nie interesował się dzieckiem, rzadko kontaktował się z synem, pozostawał obojętny na warunki życiowe, w jakich pozostało mu funkcjonować. Matka tylko dzięki pomocy państwa, które wypłacało alimenty i inne świadczenie socjalne oraz pomocy osób najbliższych- matki, była w stanie zapewnić dziecku zaspokojenie minimum egzystencji. Nie zmienia oceny zachowania oskarżonego okoliczność, że od czasu do czasu przesłał dziecku paczkę, gdyż ich zawartość nie była w stanie zastąpić regularnego, comiesięcznego dostarczania dziecku środków utrzymania.

Przestępstwo z art. 209§1a kk jest zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Przy wymiarze kary w przedmiotowej sprawie Sąd miał na uwadze wskazania zawarte w art. 58§1 kk, z którego treści wynika, że jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru kary, a przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary. Jednocześnie uwzględnić należało treść art. 53§1 kk, który zobowiązuje przy wymiarze kary do uwzględnienia nie tylko stopnia zawinienia sprawcy i stopnia społecznej szkodliwości czynu, lecz też funkcji zapobiegawczej i wychowawczej kary. Przez cele zapobiegawcze rozumie się ukierunkowanie kary na zapobieżenie popełnieniu przez sprawcę kolejnego przestępstwa. Dolegliwość, jaka łączy się wykonaniem kary, ma stanowić na przyszłość bodziec zniechęcający do popełnienia czynów naruszających prawo i uzasadniających przekonanie, iż popełnienie przestępstwa się nie opłaca. Funkcja wychowawcza kary sprowadza się do zmiany postawy sprawcy wobec wartości chronionych przez prawo. Cel wychowawczy bywa utożsamiany z resocjalizacją sprawcy, obejmującą terapię, oddziaływanie poprzez pracę, wdrożenie sprawcy do wykonywania ciążących na nim obowiązków społecznych, wydobycia się z nałogów, umiejętności przeciwstawienia się negatywnym wpływom środowiska . (Komentarz do art. 53 kk, Kodeks karny pod red. A. Zolla, tom I Zakamycze 2004).

W ocenie Sądu wymierzenie kary 1 roku i 4 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym, mając na uwadze stopień zawinienia oskarżonego oraz społecznej szkodliwości czynu, jest wystarczającą dolegliwością, która pozwoli osiągnąć wymienione wyżej cele kary. Wymierzenie kary pozbawienia wolności nie znajdowało uzasadnienia, gdyż nadrzędnym celem jest zmotywowanie oskarżonego do podjęcia pracy zarobkowej po to, by mógł osiągnąć dochód pozwalający na wywiązanie się na bieżąco z obowiązków alimentacyjnych, jak też uregulowanie już powstałego zadłużenie z tego tytułu. Kara ograniczenia wolności w orzeczonym wymiarze połączona z zobowiązaniem oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymania syna, nawet mając na uwadze uprzednią karalność oskarżonego (karta karna, k. 208-210), powinna w ocenie Sądu spełnić cele zapobiegawcze i wychowawcze wobec oskarżonego.

Wynagrodzenie należne obrońcy oskarżonego ustanowionego z urzędu wyliczono zgodnie ze stawkami przewidzianymi w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016r., poz. 1714).

Mając na uwadze sytuację majątkową oskarżonego, ciążący na nim dług alimentacyjny oraz okoliczność, że nadal odbywa karę pozbawienia wolności, Sąd na zasadzie art. 624§1 kpk zwolnił go od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.