Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 sierpnia 2018 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Grzegorz Karaś (spr.)

: SSO Anna Kuczyńska

SSO Agnieszka Hreczańska-Cholewa

Protokolant: Wojciech Langer

po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2018 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. M.

przeciwko A. M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu

z dnia 21 grudnia 2017 r.

sygn. akt VIII C 1123/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w punkcie I. powództwo oddala,

b)  w punkcie III. zasądza od powoda na rzecz pozwanego 1.217 zł zwrotu kosztów procesu;

c)  zmienia punkt V. w ten sposób, że przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu na rzecz adwokata G. S. 1.200 zł powiększoną o należny podatek VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

d)  uchyla punkt III, VI, VII i VIII;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 1.220 zł kosztów postepowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu na rzecz adwokata G. S. kwotę 600 zł powiększoną o należny podatek VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Grzegorz Karaś SSO Agnieszka Hreczańska-Cholewa SSO Anna Kuczyńska

UZASADNEINIE

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2017 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia we Wrocławiu:

I.  zasądził od pozwanego A. M. na rzecz powoda J. M. 6.040,72 zł (sześć tysięcy czterdzieści złotych i siedemdziesiąt dwa grosze) wraz z ustawowymi odsetkami, a od 1 stycznia 2016 roku ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 30 listopada 2014 r. do dnia zapłaty;

II.  oddalił dalej idące powództwo;

III.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 891.65 zł (w tym 166,73zł podatku VAT) tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 481,81 zł tytułem zastępstwa procesowego;

V.  przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu na rzecz adwokata G. S. kwotę 584,35 zł ( w tym 109,26 zł podatku VAT) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

VI.  nakazał pozwanemu uiścić na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu kwotę 1.475,20 zł tytułem brakujących kosztów sądowych, od których powód był zwolniony;

VII.  nakazał ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz powoda kwotę 966,78 zł tytułem zwrotu kosztów poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa i nieopłaconej opłaty od pozwu;

VIII.  nakazał pozwanemu uiścić na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Śródmieścia we Wrocławiu kwotę 20,54 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

IX.  pozostałymi kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

Sąd Rejonowy uznał, że strony łączyła umowa o dzieło dotycząca renowacji bram. Sąd na podstawie opinii biegłego wyliczył na podstawie przykładowego kosztorysu, że wartość robocizny z narzutami na koszty pośrednie stanowi 57,96 % wartości robót netto. Tak ustalony stosunek posłużył do wyliczenia szacunkowej wartości robocizny za wykonanie renowacji bram przy ul. (...). Całkowita wartość robocizny brutto za wykonanie obu bram winna wynosić szacunkowo kwotę 10.067,87 zł, tj. kwotę stanowiącą 57,69 % z wartości robót netto w kwocie 17.370,37 zł (9.259,26 zł + 8.111,11 zł). Zatem zdaniem sądu to kwota 10.067,87 zł stanowiła punkt wyjścia przy określaniu należnego powodowi wynagrodzenia, po uprzednim ustaleniu stosunku prac przez niego wykonanych wobec całości robót. Sąd na podstawie zeznań świadków i przesłuchaniach stron, jak i na opinii biegłego oszacował należność powoda z tytułu robocizny na 60 % całości robocizny. Na tej podstawie Sąd Rejonowy uznał, że wynagrodzenie powoda winno wynieść 60 % z kwoty 10.067,87 zł, tj. kwotę 6.040,72 zł.

W odniesieniu do twierdzeń pozwanego, że powód posiadał wobec pozwanego długi z tytułu konieczności poniesienia dodatkowych kosztów na zatrudnienie pracowników, a także z tytułu kary umowną z tytułu opóźnień w pracach, Sąd Rejonowy stwierdził, że pozwany w toku procesu nie podniósł skutecznie zarzutu potrącenia i nie przeciwstawił prawu podmiotowemu powoda własnej wierzytelności.

Wyrok ten apelacją zaskarżył pozwany, zaskarżonemu orzeczeniu zarzucając:

1.  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 132 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uchyleniu zarządzenia o zwrocie pisma powoda z dnia 15 listopada 2015 r. podczas gdy brak było ku temu podstaw;

2.  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 232 kpc w zw. z art. 6 kpc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że powód w toku niniejszego postępowania udowodnił zarówno fakt jak i wysokość przysługującego mu roszczenia w sytuacji, gdy zgromadzony materiał dowodowy w niniejszej sprawie daje wniosek przeciwny;

3.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału wskutek naruszenia prawa procesowego a to art. 233 § 1 kpc poprzez:

a.  dokonanie oceny dowodów w sposób wadliwy bez przytoczenia jednoznacznego kryterium oraz merytorycznych i rzeczowych argumentów dla których Sąd I instancji przyjął, że udział powoda z tytułu robocizny w wykonanych renowacjach bram przy ul. (...) we W. powinien wynieść 60 % całości;

b.  dokonanie oceny dowodów w sposób jednostronny bez wszechstronnego rozważania innych podnoszonych przez pozwanego okoliczności związanych w szczególności z niesumiennością, nieodpowiedzialnością i nieobowiązkowością powoda, która spowodowała przedłużenie renowacji bram, a co za tym idzie naliczeniem przez Wspólnoty Mieszkaniowe kar umownych w łącznej kwocie 2.560 zł, która to kwota powinna w całości obciążać powoda;

c.  nierozważenie w sposób wszechstronny materiału poprzez całkowite pominięcie zgłaszanych w toku niniejszego postępowania zastrzeżeń pozwanego w zakresie braku zaangażowania powoda w prace renowacji bram, a w szczególności nieodniesienie się w tym zakresie do spójnych i logicznych zeznań świadków w tym w szczególności J. D., M. M. i zeznań pozwanego, a w konsekwencji niezasadne przyjęcie, że udział powoda w wykonanych pracach stanowił 60 %, choć brak jest ku temu podstaw;

4.  naruszenie prawa procesowego, a to art. 278 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny sporządzonej w niniejszej sprawie opinii biegłego w sposób niewszechstronny, bez przytoczenia jednoznacznego kryterium oraz merytorycznych i rzeczowych argumentów dla których Sąd I instancji nie uwzględnił zgłaszanych przez pozwanego uwag i zastrzeżeń co do jej treści, a nadto dokonanie oceny opinii biegłego w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego oraz w sposób jednostronny i bezkrytyczne oparcie wydanego w sprawie orzeczenia w całości na treści wymienionej opinii

5.  naruszenie prawa materialnego, a to art. 627 k.c. w zw. z art. 628 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż w okolicznościach niniejszej sprawy powoda i pozwanego łączyła ustna umowa o dzieło, w sytuacji gdy brak jest ku temu podstaw;

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwał na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleniach faktycznych, uznając je za własne, jako że są one, prawidłowe oraz odzwierciedlają całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ponadto ustalenia te poprzedzone zostały prawidłowo przeprowadzonym postępowania dowodowym. Pomimo prawidłowego ustalenia przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego Sąd Odwoławczy uznał jednak, że apelacja zasługiwała na uwzględnienie, dokonując bowiem oceny dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych, Sąd II instancji nie podzielił ocen i wniosków, które legły u podstaw wydania zaskarżonego wyroku

Wskazać należy, że zgodnie z art. 382 k.p.c., sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Powyższe oznacza, że Sąd odwoławczy w obecnie obowiązującym systemie apelacyjnym jest przede wszystkim sądem merytorycznym, a nie tylko kontrolnym. Konsekwencją tego stwierdzenia jest zaś możliwość (konieczność) rozpoznania przezeń sprawy na nowo. Jedynym ograniczeniem kognicji tego Sądu jest wskazany w apelacji zakres zaskarżenia. Sąd odwoławczy ma więc nie tylko prawo, ale i obowiązek dokonania własnej oceny prawnej zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych podniesionych przez pozwanego a skutkujących zmianą zaskarżonego wyroku, stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy nie dopatrzył się naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 233 KPC. Sąd Rejonowy przy ustalaniu stanu faktycznego dokonał prawidłowej oceny dowodów wskazując które dowody uznał za wiarygodne i na jakich dowodach uparł ustalony w toku postępowania stan faktyczny sprawy. Ustalenia faktyczne zostały w sprawie dokonane prawidłowo.

Odnosząc się do zarzutu, że Sąd Rejonowy mylnie przyjął, że powód w ogóle wykonywał jakiekolwiek prace na rzecz pozwanego, stwierdzić należy, że zarzut ten jest on sprzeczny z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Powód wykonywał prace i był osobą, z którą kontaktował się inwestor (św. A. S. - k. 168, św. S. T. - k. 168, św. M. L. - k. 169, św. P. M. - k. 169). Nadto w obu umowach podpisanych przez pozwanego z inwestorami powód został wymieniony jako osoba nadzorująca prace w imieniu pozwanego jako generalnego wykonawcy prac. Nadto w piśmie z 23.08.2013 r. (k. 14) pozwany wymienia wyraźnie powoda jako osobę odpowiedzialną za wykonanie prac związanych z umową. Powód przedłożył także dwa oświadczenia (k. 24-25), z których wynikało, że był głównym wykonawcą prac. Całokształt materiału dowodowego pozwala na jednoznaczne i nie budzące wątpliwości stwierdzenie, że powód wykonywał prace przy renowacji drzwi na rzecz pozwanego. Na podstawie tych okoliczności i zebranych dowodów należy w sposób jednoznaczny stwierdzić, że powód wykonywał dla pozwanego prace w ramach łączącej strony umowy o dzieło.

Sąd ustalając prawidłowo, że powód prowadził prace na rzecz pozwanego ustalił także, że prac tych powód nie wykonał w całości lecz jedynie w 60 %. W toku postępowania Sąd ustalił też, że w trakcie prac powód w pewnym momencie zaprzestał ich wykonywania, co spowodowało konieczność dokończenia prac przez pozwanego. Co jednak bardzo istotne powód nie dokończył prac i wykonał prace w około 60 % prac. Ocena, że powód wykonał jedynie część prac objętych umową, obejmujących ok. 60 % wszystkich prac została dokonana na podstawie opinii biegłego powołanego w sprawie, której prawidłowości pozwany nie zdołał skutecznie zakwestionować. Ocenia o zakresie wykonanych prac musiała zostać dokonana jako hipotetyczna bowiem ustne jedynie ustalenia stron (syna z ojcem) spowodowały nieistnienie dokumentacji w tym zakresie i brak możliwości opierania się na dokumentach, których żadna ze stron nie stworzyła ani w toku prac nie żądała.

Odnosząc się do zarzutu apelacyjnego błędnej kwalifikacji umowy stron i błędnego ustalenia, ze strony łączyła umowa o dzieło, Sąd Okręgowy uznał zarzut ten za nietrafny. Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił umowę łączącą strony jako umowę o dzieło do której zastosowanie mają przepisy art. 627 i nast. KC.

Zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Elementami przedmiotowo istotnymi w tym wypadku są więc określenie dzieła, do którego wykonania zobowiązany jest przyjmujący zamówienie, a także, z uwzględnieniem regulacji art. 628 k.c. w zw. z art. 627 k.c. i art. 642 KC, wynagrodzenie, do którego zapłaty zobowiązany jest zamawiający po wykonaniu dzieł przez przyjmującego zlecenie.

Powód, co również zostało wyrażone wprost w umowach (§ 4), miał zająć się realizacją robót, można zatem uznać go za podwykonawcę, który świadczył swoje usługi na rzecz wykonawcy – pozwanego, na podstawie ustnej umowy o dzieło. Powód w ramach zawartej umowy miał zrealizować bowiem restaurację bram wejściowych do budynków przy ul. (...) we W.. O zawarciu umowy o dzieło świadczy treść pisma pozwanego z 17.11.2014 r., w którym wskazał, że strony łączyła umowa o dzieło, których przedmiotem był remont i restauracja bramy wejściowej do budynku przy ul. (...) we W. oraz remont i restauracja bramy wejściowej do budynku przy ul. (...) we W.. Świadczy o tym także treść pisma pozwanego z 23 sierpnia 2013 r., w którym pozwany A. M. zwrócił się do Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) o przedłużenie terminu remontu-restauracji bramy, jako podstawę podając poważną niedyspozycję zdrowotną osoby odpowiedzialnej za wykonanie prac związanych z umową, pana J. M. – specjalisty ds. restauracji stolarki antycznej.

Skoro jednak Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, że umowa łącząca strony była umową o dzieło, to wypłata wynagrodzenia za wykonane dzieło jest immanentnie związana z jego wykonaniem, nie zaś samym wykonywaniem. W zakresie wynagrodzenia za wykonanie dzieła zastosowanie ma bowiem art. 642 KC, zgodnie z którym w braku odmiennej umowy przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła (§ 1). Jedynie jeżeli dzieło ma być oddawane częściami, a wynagrodzenie zostało obliczone na każdą część z osobna, wynagrodzenie należy się z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych (§ 2).

Sąd Okręgowy nie kwestionuje samego faktu wykonywania prac przez powoda, także ustalenia procentowego udziału prac wykonanych przez powoda na 60 % co jest uzasadnione w świetle zabranego w sprawie materiału dowodowego. Jednak zaprzestanie wykonywania przez powoda prac przesądza jednoznacznie, że nie mimo, iż pracował przy renowacji to nie wykonał on w całości umowy o dzieło łączącej strony procesu.

W rozpoznawanej sprawie powód nie wykazał w jakikolwiek sposób, by strony umówiły się za zapłatę wynagrodzenia w inny sposób niż określony w art. 642 KC tj. za wykonanie całego dzieła. Nadto podkreślić należy, że zgodnie z ustaleniami stron umowa obejmowała całość remontu bram. Całokształt okoliczności sprawy, treść ustnej umowy stron i charakter wykonywanych prac przesądzają jednoznacznie, że dzieło ze swej istoty miało zostać wykonane w całości i nie mogło być wykonywane częściami. Zatem brak wykonania dzieła przez powoda i wykonanie prac jedynie w 60 % przesądza braku roszczenia powoda o zapłatę wynagrodzenia za dzieło określonego w art. 642 KC.

Skoro powód nie wykonał dzieła, to wynagrodzenie za wykonanie jest nienależne. W tym świetle Sąd Okręgowy uznał za błędnie zasadzenie wynagrodzenia za wykonanie dzieła niewykonanego przez powoda dzieła w wysokości wartości 60 % z kwoty 10.067,87 zł, tj. kwotę 6.040,72 zł. Częściowe wykonanie prac przez powoda jedynie w ok. 60 % nie może być w żadnej mierze uznane ani traktowane jako wykonanie dzieła skutkujące istnieniem roszczenia o zapłatę za jego wykonanie.

Powodowi byłoby należne wynagrodzenie, gdyby prace ujęte w umowie o dzieło wykonał w całości. Pozostawienie pozwanego z niewykonanymi pracami i konieczność dokończenia ich przez powoda wskazuje jednoznacznie na nie wykonie dzieła przez powoda.

Wobec uznania przez Sąd Okręgowy bezzasadności roszczenia powoda, uwzględnienia apelacji i oddalenia powództwa w całości zbędnym jest uzasadnianie pozostałych zarzutów apelacyjnych, bowiem nie ma to znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 KPC zmienił zaskarżony wyrok oddalając powództwo w całości. Skutkiem oddalenia powództwa w całości jest konieczność uchylenia punktów II, VI, VII i VIII zaskarżonego wyroku.

Konsekwencją oddalenia powództwa jest konieczność zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie orzeczenia o kosztach procesu. Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu za I instancję znajduje swoje oparcie w art. 98 KPC.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego oparte jest na art. 98 KPC a na zasądzone koszty postępowania apelacyjnego składa się opłata od apelacji - 303 zł oraz koszty zastępstwa procesowego - 900 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 2) w zw. z § 10 ust 1 pkt 1) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015/1800 ze zm.) i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa – 17 zł.

Zgodnie z treścią przepisu art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jednolity – Dz. U. z 2009 Nr 146, poz. 1188 z późn. zm.) koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa. W myśl § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu(Dz.U. 2016/1714) - opłata za czynności pełnomocnika jest podwyższona o stawkę podatku od towarów i usług, gdy strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu. Zgodnie z § 8 pkt 1 w zw. z § 16 ust 1 pkt 1) koszty te wynoszą w niniejszej sprawie 600 zł i są podwyższone o należny podatek VAT.

SSO Grzegorz Karaś SSO Agnieszka Hreczańska-Cholewa SSO Anna Kuczyńska