Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

P. D. został oskarżony o to, że w okresie czasu od grudnia 2015 roku do 22 września 2016 roku w Ł., znęcał się fizycznie i psychicznie nad swoją żoną W. D., w ten sposób, że urządzał w domu awantury, podczas których znieważał ją słowami uznanymi powszechnie za obelżywe, groził jej pozbawieniem życia, nakazywał jej opuszczenie mieszkania, utrudniał jej kontakt z dzieckiem, zabierając ich wspólnego syna, A. D., do swoich rodziców, uniemożliwiał jej korzystanie z mieszkania i jego wyposażenia, wbrew postanowieniu Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 29 lipca 2016 r. wydanego w sprawie XII C 524/16, a nadto w trakcie awantur szarpał ją i popychał, pluł na nią, uderzał otwartą dłonią w twarz, przy czym w dniu 5 lutego 2016 roku uderzał pokrzywdzoną otwartą dłonią i pięścią po głowie, popchnął na kanapę, dusił ją rękoma za szyję, uderzał metalowym trzonkiem tasaka w lewą kończynę górną, kopał ją i uderzał trzymanym w ręce butem po plecach, w wyniku czego W. D. doznała stłuczeń (w postaci sińców i wybroczyn krwawych) powłok głowy, tułowia i grzbietu, kończyn górnych i kończyn dolnych oraz otarć naskórka lewego nadgarstka, które to obrażenia spowodowały naruszenie czynności narządu ciała i rozstrój zdrowia pokrzywdzonej na czas nie dłuższy niż 7 dni, tj. o przestępstwo z art. 207 § 1 kk w zw. z art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi z dnia 28 listopada 2017 roku oskarżonego P. D. uznano za winnego dokonania zarzucanego mu czynu, wypełniającego dyspozycję art. 207 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to, na podstawie art. 207 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzono mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 k.k. warunkowo zawieszono na okres 2 lat próby, oddając oskarżonego na podstawie art. 73 § 1 k.k. w tym czasie pod dozór kuratora sądowego. Sąd na podstawie art. 72 § 1 pkt 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do informowania Sądu o przebiegu okresu próby poprzez składanie pisemnych sprawozdań co 3 miesiące i na podstawie art. 46 § 2 k.k. orzekł od niego na rzecz oskarżycielki posiłkowej W. D. nawiązkę w kwocie 3.000 złotych. Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. F. kwotę 1.343,16 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżycielce posiłkowej z urzędu i zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1.000 złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych w części, w pozostałym zakresie zwolnił go od obowiązku ich uiszczenia.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli prokurator i obrońca oskarżonego.

Prokurator na podstawie art. 444 § l k.p.k. oraz art. 425 § l i 2 k.p.k. i art. 427 § 1 k.p.k. zaskarżył wyrok w części dotyczącej orzeczenia o środku probacyjnym i obowiązkach związanych z poddaniem sprawcy próbie na niekorzyść oskarżonego i na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 1 k.p.k. zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego, a to:

1.  art. 70 § 1 k.k. oraz art. 73 § 1 k.k. poprzez ich zastosowanie i orzeczenie o wymiarze warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności oraz orzeczenie o oddaniu oskarżonego pod dozór kuratora w okresie próby, na podstawie przepisów ogólnych w sytuacji, gdy w warunkach niniejszej sprawy nie było ku temu podstaw;

2.  art. 70 § 2 k.k. oraz art. 73 § 2 k.k. poprzez ich niezastosowanie i orzeczenie okresu próby przy warunkowym zawieszeniu kary pozbawienia wolności oraz oddaniu oskarżonego pod dozór kuratora sądowego w okresie próby na podstawie przepisów ogólnych, w sytuacji gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika w sposób jednoznaczny, iż czyny oskarżonego popełnione zostały z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie z nim zamieszkującej, a zatem zastosowanie winny znaleźć przepisy szczególne.

W konkluzji prokurator na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę podstawy prawnej warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej w pkt 2 sentencji wyroku i orzeczenie jej na podstawie art. 70 § 2 k.k. oraz zmianę podstawy prawnej oddania oskarżonego pod dozór kuratora sądowego w okresie próby orzeczonego w pkt 3 sentencji wyroku i orzeczenie go na podstawie na art. 73 § 2 k.k.

Obrońca oskarżonego na podstawie art. 425 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 444 § 1 k.p.k. zaskarżył wyrok w całości na korzyść oskarżonego i na podstawie art. 427 § 1 i 2 i art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zarzucił:

1.  obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia:

a)  art. 92 k.p.k. poprzez nieuzasadnione nieuwzględnienie przez sąd przy wyrokowaniu dowodów o kluczowym znaczeniu, tj. filmów, nagrań dźwięku i fotografii, mimo, iż podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a wyżej wymienione dowody (niezależnie, iż wydane zostały przed lub po dacie końcowej zarzutu stawianego oskarżonemu) potwierdzają sposób zachowania pokrzywdzonej od dłuższego czasu (w tym z okresu objętego aktem oskarżenia), cechy jej osobowości, a ostatecznie mogą stanowić podstawę przyjęcia prawidłowej oceny zeznań pokrzywdzonej;

b)  art. 7 k.p.k. w zw. w art. 410 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów i zaniechanie dokonania analizy całości zeznań wszystkich świadków zgłoszonych przez oskarżonego, co skutkowało uznaniem za wiarygodne jedynie zeznań świadków zgłoszonych przez pokrzywdzoną i przypisanie im decydującego znaczenia w ustaleniu winy oskarżonego;

c)  art. 7 k.p.k. w zw. w art. 410 k.p.k. poprzez uznanie za wiarygodne i dokonanie ustaleń faktycznych na podstawie treści zeznań świadków oskarżenia, pomimo, iż zeznania tych świadków zawierają sprzeczności a ponadto pochodzą od osób pozostających w konflikcie z oskarżonym;

d)  art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez wskazanie w uzasadnieniu orzeczenia w sposób lakoniczny i niewyczerpujący jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych;

e)  art. 4 k.p.k. w zw. z art. 5 § 2 k.p.k. poprzez uznanie winy oskarżonego pomimo faktu, iż stan faktyczny budzi poważne wątpliwości, które winny zostać rozpoznane na korzyść oskarżonego;

f)  art. 4 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. poprzez jednostronną, wybiórczą i naruszającą zasady prawidłowego rozumowania, omijającą wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego, nieuwzględniającą całokształtu okoliczności ujawnionych w toku postępowania, ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i ustalenie na jego podstawie, że P. D. jest winny zarzucanego mu czynu, podczas gdy prawidłowa i wszechstronna ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie pozwala na takie rozstrzygnięcie;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść orzeczenia polegający na przyjęciu, że jedynie oskarżony dopuszczał się przemocy w rodzinie, podczas gdy pokrzywdzona również dopuszczała się przemocy w stosunku do oskarżonego.

Obrońca oskarżonego na podstawie art. 437 § 2 k.p.k. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie P. D. od zarzutu popełnienia czynu z art. 207 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz w związku z tym o zasądzenie na rzecz oskarżonego uzasadnionych wydatków poczynionych na ustanowienie obrońcy z wyboru, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesione apelacje skutkowały wszczęciem kontroli instancyjnej w wyniku której Sąd odwoławczy stwierdził konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W przedmiotowej sprawie obie strony procesowe, tj. zarówno prokurator, jak i obrońca oskarżonego, wywiedli zarzuty, które zdaniem Sądu Okręgowego okazały się trafne. Na plan pierwszy wysuwa się fakt, że Sąd meriti nie dość wnikliwie rozważył zgromadzony materiał dowodowy i oparł się jedynie na części dowodów pozostających w jego dyspozycji. Zupełnie pominięte zostały dowody przedłożone przez obronę, które jako ujawnione na rozprawie powinny zostać poddane ocenie. Nie można zaaprobować stanowiska Sądu Rejonowego, który w pisemnym uzasadnieniu stwierdził, iż nie wziął pod uwagę szeregu okoliczności zgłoszonych przez oskarżonego, bowiem nie dotyczyły one okresu objętego zarzutem. Konstatacja ta jest błędna, ponieważ treść nagrań rozmów małżonków wskazuje na ich wzajemny stosunek do siebie, a zwłaszcza pokrzywdzonej do oskarżonego, co ma niebagatelne znaczenie dla możliwości ustalenia, czy miało miejsce przestępstwo znęcania się P. D. nad żoną. Trzeba przyznać rację obrońcy, że czas zarejestrowanych zdarzeń nie musi zawierać się w okresie czasu objętym zarzutem, aby dowód taki był przydatny dla ustalenia okoliczności relewantnych z punktu widzenia postawionego zarzutu. Uwadze Sądu Rejonowego uszedł fakt, że z nagrań zarejestrowanych przez P. D. można wnioskować o charakterze relacji łączących małżonków, stosunku jaki miała wobec oskarżonego W. D., oraz istnieniu u pokrzywdzonej obawy przed oskarżonym, poczucia zastraszenia, a także niezbędnego do przyjęcia znęcania istnienia istotnej przewagi jednej strony konfliktu nad drugą. Poddanie owych dowodów gruntownej analizie mogłoby wpłynąć na ocenę wzajemnych relacji pomiędzy stronami i potencjalnie spowodować poczynienie przynajmniej częściowo odmiennych ustaleń faktycznych w sprawie. Nie przesądzając rezultatu takiej oceny, oczywistym jest, że przedstawione przez oskarżonego dowody powinny zostać ocenione, a ich pominięcie nastąpiło z naruszeniem dyspozycji art. 410 k.p.k., zgodnie z którym podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, a także przepisu art. 92 k.p.k. stanowiącego, iż podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia. Potencjalna doniosłość skutków uwzględnienia i oceny dowodu z przedstawionych nagrań nie może budzić wątpliwości wobec rozważań przedstawionych powyżej.

Po wtóre Sąd odwoławczy zważył, że ocena wiarygodności zeznań W. D. przeprowadzona została w sposób nieprawidłowy, bowiem analiza ich treści dokonana została w oderwaniu od cech osobowych pokrzywdzonej, które ujawniły się w trakcie postępowania przed Sądem I instancji. Zachowanie pokrzywdzonej podczas rozprawy powinno było wzbudzić w Sądzie wątpliwości co do stanu psychicznego świadka, gdyż jak wynika z protokołów rozprawy, W. D. przerywała świadkom podczas składania zeznań, krzyczała, nie dawała dojść do głosu przewodniczącej rozprawy, nie stosowała się do poleceń opuszczenia sali rozpraw, a tym samym jej zachowanie znacznie odbiegało od zachowania osoby, co do której brak jest wątpliwości natury psychologicznej. Zdaniem Sądu odwoławczego kwestia ta powinna zostać wyjaśniona podczas ponownego rozpoznawania sprawy, gdyż rzutuje ona na wiarygodność pokrzywdzonej, której zeznania stanowiły najpoważniejszy dowód wspierający tezy aktu oskarżenia. Trafnie obrońca wskazuje zatem na celowość przesłuchania pokrzywdzonej w obecności biegłego psychologa.

Trzeba też wskazać, że ocena materiału dowodowego w postaci zeznań pozostałych świadków również budzi zastrzeżenia. Trafnie obrońca wskazuje w apelacji na mankamenty tej oceny – podnosząc, że inne kryteria zostały zastosowane przez Sąd przy ocenie zeznań świadków obrony a inne – świadków oskarżenia. Przykładem może być ocena zeznań rodziców oskarżonego. Sąd Rejonowy uznał je „co do zasady” za niewiarygodne i subiektywne, chociaż jednocześnie dostrzegł, iż matka oskarżonego potwierdziła, że syn powiedział jej, że uderzył żonę a oboje rodzice potwierdzili przenoszenie i wynoszenie mebli przez P. D.. Podobnie zeznania J. K., który był świadkiem kłótni na działce dotyczącej opieki nas synem stron, uznano za stronnicze bez bliższego wskazania przyczyny takiej oceny. Te same uwagi odnieść można do znacznej części innych dowodów osobowych.

Doniosłość wskazanych powyżej uchybień sprawia, że w ocenie Sądu Okręgowego nie ma potrzeby odnosić się do innych zarzutów postawionych we wniesionych apelacjach, ponieważ zaskarżony wyrok musi zostać uchylony celem prawidłowego przeprowadzenia postępowania dowodowego. Podczas ponownego rozpoznawania sprawy Sąd Rejonowy będzie miał na względzie powyższe rozważania Sądu Okręgowego, aby uniknąć ponowienia raz już popełnionych uchybień. W przypadku ponownego ustalenia sprawstwa i winy oskarżonego (w zakresie całości czy tylko części zarzutu aktu oskarżenia), czego rzecz jasna nie można z góry przesądzać, Sąd meriti będzie miał na uwadze brzmienie przepisów ustawy karnej obowiązujące w dacie czynu (z uwzględnieniem trafnych zastrzeżeń zawartych w apelacji prokuratora).

Ponieważ oskarżycielka posiłkowa korzystała w toku postępowania przed Sądem odwoławczym z pomocy pełnomocnika ustanowionego z urzędu, Sąd na podstawie § 4 ust. 3, § 17 ust. 2 pkt. 4 i ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U.2016.1714 z dnia 2016.10.18) zasądził na rzecz adw. M. F. kwotę 516,60 złotych.