Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie – Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Przemysław Jagosz

Protokolant prac. sąd. Natalia Indyka

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2018 r., w O., na rozprawie,

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w O.

przeciwko P. P.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I.  uznaje za bezskuteczna względem powoda:

a)  umowę sprzedaży z dnia 30.03.2015 r., zawartą przed notariuszem S. S. w W. (rep. A nr (...)), na podstawie której pozwany nabył od A. Z.:

1.  prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w S., dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z udziałem w wysokości ½ w nieruchomości wspólnej stanowiącej działkę o nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...),

2.  prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w S., dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z udziałem w wysokości ½ w nieruchomości wspólnej stanowiącej działkę o nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...),

b)  umowę sprzedaży i warunkową umowę sprzedaży z dnia 1.04.2015 r., zawartą przed notariuszem S. S. w W. (Rep. A nr (...)), na podstawie której pozwany nabył od A. Z.:

1.  nieruchomość gruntową o powierzchni 760,00 m2 stanowiącą działkę ewidencyjną o nr (...), obręb ewidencyjny (...), położoną przy ul. (...) w O., wraz z posadowionym na niej budynkiem i z pełnym wyposażeniem znajdującym się w chwili zawarcia umowy na nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...);

2.  własność lokalu mieszkalnego nr (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w budynku nr (...) przy ul. (...) w O. o powierzchni użytkowej 76,80 m ² , dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz ze związanym z nim udziałem wynoszącym (...) w nieruchomości wspólnej, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) oraz częściami budynku i urządzeniami, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz wyposażeniem znajdującym się w chwili zawarcia umowy na nieruchomości;

3.  własność lokalu mieszkalnego nr (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w budynku nr (...) przy ul. (...) w O. o powierzchni użytkowej 29,60 m ² , dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz ze związanym z nim udziałem wynoszącym (...) w nieruchomości wspólnej, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) oraz częściami budynku i urządzeniami, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali oraz wyposażeniem znajdującym się w chwili zawarcia umowy na nieruchomości;

4.  prawo użytkowania wieczystego gruntu położonego w M. przy ul. (...), składającego się z zabudowanej działki ewidencyjnej o nr (...) o łącznym obszarze 0,0326 ha, dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z posadowionym na tym gruncie budynkiem, stanowiącym odrębną nieruchomość wraz z pełnym wyposażeniem znajdującym się w chwili zawarcia umowy na nieruchomości;

5.  prawo użytkowania wieczystego gruntu położonego w M. przy ul. (...), składającego z zabudowanej budynkiem gospodarczo-garażowym działki ewidencyjnej o nr (...) o obszarze 0,0700 ha, dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z pełnym wyposażeniem znajdującym się w chwili zawarcia umowy na nieruchomości.

c)  umowę sprzedaży z dnia 8.04.2015 r. z podpisami poświadczonymi notarialnie przez notariusza S. S. (Repertorium A nr (...)), na podstawie której pozwany nabył od A. Z. 800 udziałów w spółce (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., KRS (...),

celem ochrony wierzytelności powoda w łącznej wysokości 8 488 518,96 zł wraz z odsetkami, kosztami upomnień i kosztami egzekucyjnymi, objętych tytułami wykonawczymi nr SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...);

II.  zasądza od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 25 000 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie nieuiszczone koszty sądowe w kwocie 100 000 zł.

Sygn. akt I C 222/18

UZASADNIENIE

Powód żądał uznania za bezskuteczne czynności dokonanych przez jego dłużniczkę z pozwanym. W uzasadnieniu wskazał, że wskutek tych czynności pozwany uzyskał korzyści majątkowe, częściowo nieodpłatnie, a dłużniczka stała się niewypłacalna, czego pozwany miał świadomość.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc, że jego czynności z dłużniczką powoda miały charakter odpłatny i zaprzeczając, by wiedział o tym, że dłużniczka działa z pokrzywdzeniem powoda.

Sąd ustalił, co następuje:

A. Z. jest dłużnikiem powoda z tytułu zaległości w podatku od towarów i usług za okres od kwietnia 2011 r. do lutego 2012 r. w łącznej wysokości 8 488 518,96 zł wraz z odsetkami, kosztami upomnień i kosztami egzekucyjnymi. Zaległości stwierdzono decyzją z dnia 24.06.2015 r., a objęto tytułami wykonawczymi nr SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...), SM (...).

Zaległości podatkowe powstały w latach 2011-2012 w związku z działalnością gospodarczą dłużniczki polegającą na handlu olejem. Informację o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej za wskazany wyżej okres doręczono dłużniczce w dniu 11.12.2013 r. (k. 138-140v), a postanowienie o wszczęciu postępowania kontrolnego – w dniu 20.12.2013 r. (k. 141-142v)

W toku kontroli przesłuchiwano męża dłużniczki, ona sama była informowana o ustaleniach i podejmowała czynności, a jej pełnomocnicy zapoznawali się z aktami prowadzonego postępowania (k. 156-161).

Protokół kontroli ze wskazaniem uchybień podatkowych w zakresie rozliczania dostaw towarów został sporządzony 18.03.2015 r. i doręczony pełnomocnikowi A. Z., którego ustanowiła wcześniej w toku kontroli (k. 162-187).

W dniu 30.03.2015 r. wydano decyzję o zabezpieczeniu na majątku dłużniczki, przy czym zarządzenia zabezpieczenia wydano 22.04.2015 r.

(bezsporne, dokumenty dołączone do pozwu – k. 46-188)

Zanim doszło do wydania decyzji z dnia 24.06.2015 r., ale już po wszczęciu kontroli skarbowej, w tym samym dniu, w którym wydano postanowienie o zabezpieczeniu na majątku dłużniczki, tj. 30.03.2015 r., przed notariuszem S. S. w W., dłużniczka – reprezentowana przez T. M. - zawarła z pozwanym – reprezentowanym przez M. W. – umowę sprzedaży (rep. A nr (...)):

- własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w S., dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z udziałem w wysokości ½ w nieruchomości wspólnej stanowiącej działkę o nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...),

- własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w S., dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z udziałem w wysokości ½ w nieruchomości wspólnej stanowiącej działkę o nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...),

za łączną cenę 3 500 000 zł.

Kwota 2 000 000 zł miała zostać zapłacona w terminie do 13.04.2015 r. przelewem na wskazany przez dłużniczkę rachunek bankowy, a pozostałe 1 500 000 zł pozwany miał zapłacić bezpośrednio wierzycielowi hipotecznemu dłużniczki wpisanemu w księgach wieczystych lokali w ratach i terminach wynikających z umowy kredytu zaciągniętemu przez dłużniczkę i zabezpieczonemu hipoteką na sprzedawanych nieruchomościach.

W treści aktu pełnomocnik dłużniczki oświadczył, że zawarcie umowy nie będzie stanowić podstawy do wytoczenia powództwa z art. 59 lub 527 Kodeksu cywilnego (k.c.).

(umowa k. 25-27)

Dwa dni później, 1.04.2015 r., dłużniczka i pozwany – reprezentowani przez te same osoby przed tym samym notariuszem – zawarli umowę sprzedaży i warunkową umowę sprzedaży (Rep. A nr(...)):

1.  nieruchomości gruntowej o powierzchni 760,00 m2 stanowiącej działkę ewidencyjną o nr (...), obręb ewidencyjny (...), położonej przy ul. (...) w O., wraz z posadowionym na niej budynkiem i z pełnym wyposażeniem znajdującym się w chwili zawarcia umowy na nieruchomości, dla prowadzona jest księga wieczysta nr (...);

2.  własności lokalu mieszkalnego nr (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w budynku nr (...) przy ul. (...) w O. o powierzchni użytkowej 76,80 m ², dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz ze związanym z nim udziałem wynoszącym (...) w nieruchomości wspólnej, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) oraz częściami budynku i urządzeniami, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz wyposażeniem znajdującym się w chwili zawarcia umowy na nieruchomości;

3.  własności lokalu mieszkalnego nr (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w budynku nr (...) przy ul. (...) w O. o powierzchni użytkowej 29,60 m ², dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz ze związanym z nim udziałem wynoszącym (...) w nieruchomości wspólnej, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) oraz częściami budynku i urządzeniami, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali oraz wyposażeniem znajdującym się w chwili zawarcia umowy na nieruchomości;

4.  prawa użytkowania wieczystego gruntu położonego w M. przy ul. (...), składającego się z zabudowanej działki ewidencyjnej o nr (...) o łącznym obszarze 0,0326 ha, dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z posadowionym na tym gruncie budynkiem, stanowiącym odrębną nieruchomość wraz z pełnym wyposażeniem znajdującym się w chwili zawarcia umowy na nieruchomości;

5.  prawa użytkowania wieczystego gruntu położonego w M. przy ul. (...), składającego z zabudowanej budynkiem gospodarczo-garażowym działki ewidencyjnej o nr (...) o obszarze 0,0700 ha, dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z pełnym wyposażeniem znajdującym się w chwili zawarcia umowy na nieruchomości.

W księdze wieczystej nieruchomości opisanych w pkt 4 i 5 znajdowała się wzmianka o egzekucji toczącej się z tej nieruchomości na podstawie trzech wyroków sądowych, przy czym w akcie notarialnym zawarto oświadczenie dłużniczki, że długi z tych tytułów zostały zaspokojone (k. 31). W dziale IV ksiąg wieczystych nieruchomości opisanych w pkt 1, 2 i 3 wpisane były hipoteki zabezpieczające spłatę kredytów bankowych.

Cenę za nabywane prawa i jej zapłatę ustalono następująco:

1.  za nieruchomość ad 1 – 500 000 zł, przy czym kwota 394 000 zł płatna przelewem na wskazany rachunek dłużniczki, a pozostała część bezpośrednio na spłatę kredytu zabezpieczonego hipoteką na tej nieruchomości w ratach i terminach przewidzianych umową kredytową,

2.  za nieruchomość ad 2 – 360 000 zł, przy czym kwota 170 114,78 zł płatna przelewem na wskazany rachunek dłużniczki, a pozostała część bezpośrednio na spłatę kredytu zabezpieczonego hipoteką na tej nieruchomości w ratach i terminach przewidzianych umową kredytową,

3.  za nieruchomość ad 3 – 202 927,19 zł, przy czym kwota 4 000 zł płatna przelewem na wskazany rachunek dłużniczki, a pozostała część bezpośrednio na spłatę kredytu zabezpieczonego hipoteką na tej nieruchomości w ratach i terminach przewidzianych umową kredytową,

4.  za nieruchomość ad 4 – 60 000 zł, płatna w całości przelewem na wskazany rachunek dłużniczki,

5.  za nieruchomość ad 5 – 20 000 zł, płatna w całości przelewem na wskazany rachunek dłużniczki.

W treści aktu pełnomocnik dłużniczki oświadczył, że zawarcie umowy nie uczyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej. Ponadto wskazał, że w stosunku do żadnej nieruchomości nie została wydana żadna decyzja organu podatkowego ustalające zobowiązanie podatkowe skutkująca powstaniem hipoteki przymusowej, a zobowiązania publicznoprawne związane z nieruchomościami zostały uregulowane.

(umowa k. 28-40)

Tydzień później, w dniu 8.04.2015 r. dłużniczka – reprezentowana przez P. S. – sprzedała na rzecz pozwanego 800 udziałów w spółce (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., KRS (...), o łącznej wartości nominalnej 400 000 zł, za kwotę 30 000 zł, której zapłatę dłużniczka potwierdziła w treści umowy. Umowa została zawarta w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie przez notariusza S. S., Repertorium A nr (...)

(umowa k. 41-42)

Zawarcie tych umów poprzedziło jedno spotkanie pozwanego z A. Z., w trakcie którego uzgodnili cenę i to, że umowy zawrą ich pełnomocnicy z kancelarii zaproponowanej przez pozwanego. Nie rozmawiano wówczas o sytuacji osobistej i materialnej A. Z., pozwany wiedział jednak, że dłużniczka będzie wyprowadzać się z dziećmi z Polski.

Część ceny nabycia, którą pozwany miał zapłacić na rzecz A. Z., została zapłacona na wskazany przez nią rachunek w banku z siedzibą w (...).

(zeznania pozwanego za adn. k. 378-380, dokumenty przelewu k. 281-282)

Jeszcze w toku kontroli dłużniczka wyzbyła się innych nieruchomości na rzecz (...) z siedzibą w N. na (...), zarejestrowanej pod nr (...) (reprezentowaną przez M. W.), która to spółka była i jest powiązana z pozwanym.

(bezsporne, zeznania pozwanego za adn. k.380)

A. Z. w latach poprzedzających umowy z pozwanym wyzbyła się również innych składników majątkowych, m.in. ruchomości: motocykla H. (...), nr VIN (...), nr rej. (...) (data sprzedaży 24.10.2012r.,), motoru P. nr silnika (...), nr ramy (...) (data sprzedaży 30.03.2015r.), samochodu osobowego M.-B. rok prod. 2013, nr rej. (...): (...) (data sprzedaży 26.11.2014r.), samochodu M.-B. rok prod. 2003, nr rej. (...), nr VIN (...) (umowy z dnia 27.11.2012 r. i 02.09.2013 r.).

(niezaprzeczone twierdzenia powoda)

Mąż dłużniczki (Ł. Z.) w latach 2003 – 2005, w tym samym czasie co pozwany, był udziałowcem spółki (...), zaś teściowa dłużniczki sprawowała wówczas funkcję prezesa zarządu tej spółki.

(niezaprzeczone twierdzenia powoda)

Spółka (...) i pozwany w dniu 27.04.2015 r., tj. 20 dni po zawarciu przez pozwanego i dłużniczkę umowy zbycia udziałów w spółce (...), na podstawie umowy z tej właśnie daty sporządzonej u tego samego notariusza, który dokonywał lub poświadczał wcześniej wymienione czynności, powołali (...) sp. z o.o. w W., do której pozwany wniósł nieruchomości nabyte od dłużniczki. Pierwszym i jedynym do tej pory prezesem zarządu został P. S. - pełnomocnik dłużniczki przy umowie sprzedaży udziałów w (...) sp. z o.o.

Udziały w spółce (...) pozwany po jakimś czasie zbył z zyskiem.

(odpis zupełny KRS spółki (...) - k. 374, zeznania pozwanego za adn. k. 379v-380)

Od 2015 r. dłużniczka nie zapłaciła zobowiązań wskazanych w pozwie, a od kwietnia nie miała umożliwiającego to majątku lub dochodów, zaś egzekucja administracyjna okazała się bezskuteczna.

(zestawienie k. 24, protokoły k. 189-190)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle powyższych ustaleń, poczynionych na podstawie niekwestionowanych co do treści i pochodzenia dokumentów oraz twierdzeń samych stron, roszczenie powoda należało uwzględnić.

Zgodnie z art. 527 § 1 k.c. wierzyciel może żądać uznania za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z osobą trzecią, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła taką wiedzę powziąć. Zgodnie z art. 527 § 2 k.c. czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek niej dłużnik stał się niewypłacalny albo niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

W myśl art. 531 § 1 k.c. z żądaniem uznania czynności za bezskuteczną występuje się przeciwko osobie trzeciej, która uzyskała korzyść majątkową od dłużnika.

Dla uwzględnienia żądania w niniejszej sprawie konieczne było zatem ustalenie, że:

a)  A. Z. jest dłużniczką powoda,

b)  w wyniku objętych pozwem czynności pozwany uzyskał korzyść majątkową, a dłużniczka stała się niewypłacalna lub stan jej niewypłacalności się pogłębił,

c)  dłużnicza działała ze świadomością tego stanu rzeczy, mogącą polegać również na świadomości możliwości wystąpienia takiego skutku,

d)  pozwany wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, że w wyniku objętych pozwem umów wystąpi taki skutek.

W świetle poczynionych ustaleń nie ulega wątpliwości, że A. Z. jest dłużniczką powoda z tytułu zobowiązań o charakterze podatkowym, których obowiązek zapłaty powstał w latach 2011-2012. Oznacza to, że była dłużniczką powoda również w datach dokonywania zaskarżonych w niniejszej sprawie umów (30.03.2015 r., 1.04.2015 r., 7.04.2015 r.), gdyż decyzja wydana w wyniku kontroli jedynie stwierdzała istnienie zaległości podatkowych, co do których obowiązek zapłaty powstał w latach 2011-2012.

Nie ulega również wątpliwości, że w wyniku umów objętych pozwem pozwany uzyskał korzyść majątkową, obejmującą prawa do nieruchomości oraz prawa do udziałów w spółce (...) o łącznej wartości ponad 6 mln zł, którymi następnie rozporządził.

Do rozstrzygnięcia pozostawała zatem kwestia niewypłacalności dłużniczki, jako skutku jej czynności z pozwanym, świadomości dłużniczki odnośnie do możliwości spowodowania swojej niewypłacalności lub pogłębienia tego stanu oraz wiedzy pozwanego w tym zakresie lub możliwości powzięcia takiej wiedzy.

Do niewypłacalności dłużnika lub jej pogłębienia w rozumieniu art. 527 k.c. dochodzi wówczas, gdy na skutek czynności polegającej na przesunięciu składników majątkowych z majątku dłużnika następuje pomniejszenie substancji majątku, ograniczenie wypłacalności, odwlekanie i zmniejszenie szans na zaspokojenie wierzyciela. Stan niewypłacalności dłużnika w stopniu wyższym obejmuje także utrudnienie zaspokojenia chociażby przez konieczność włożenia dodatkowego nakładu kosztów, czasu i ryzyka. Dla stwierdzenia niewypłacalności dłużnika bez znaczenia pozostaje przy tym istnienie majątku, z którego nie można ściągnąć należności. Zasadniczym kryterium oceny niewypłacalności jest bowiem realna możliwość zaspokojenia wierzyciela z dostępnego majątku, a nie możliwość hipotetyczna. Niewypłacalność dłużnika powinna nadto istnieć w dacie zaskarżenia danej czynności i zachować aktualność w dacie orzekania w sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.04.2012 r., V CSK 183/11, Legalis nr 532436; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.11.2001 r., IV CKN 525/00, Biuletyn SN 2002/5/11, wyrok SN z dnia 18.09.1998 r., III CKN 612/97, OSN 199/56, uzasadnienie wyroku SN z 18.04.2012 r., V CSK 183/11 i przytoczone w nim orzecznictwo).

Jak wynika z niezaprzeczonych twierdzeń powoda, sporządzonego zestawienia stanu egzekucji oraz protokołów sporządzonych przez poborców podatkowych, dłużniczka od 2015 r. nie zapłaciła zobowiązań wskazanych w pozwie, ani nie ma umożliwiającego to majątku lub dochodów (zestawienie k. 24, protokoły k. 189-190). Kwota uzyskana od pozwanego tytułem zapłaty części ceny za nabywane przez niego prawa została przelana na rachunek prowadzony przez bank, którego siedziba znajduje się w (...), zaś zapłata pozostałej części ceny miała następować w ratach i służyć bezpośredniej spłacie kredytów zabezpieczonych hipotekami na zbywanych przez dłużniczkę nieruchomościach.

Oznacza to, że wskutek objętych pozwem czynności dłużniczka wyzbyła się majątku stosunkowo łatwego do egzekucji - praw do nieruchomości położonych w Polsce - na rzecz majątku trudno dostępnego w postaci środków pieniężnych ulokowanych na rachunku prowadzonym przez bank zagraniczny. Nie ulega wątpliwości, że ewentualne skierowanie egzekucji do tego rachunku (wierzytelności powódki w stosunku do banku prowadzącego rachunek lub posiadacza tego rachunku, jeżeli rachunek nie należy do dłużniczki) stwarzać może poważne trudności i naraża powoda na dodatkowe wysiłki, które niekoniecznie mogą doprowadzić do oczekiwanego skutku, zwłaszcza jeżeli środki z zapłaty zostały już wydatkowane.

Skoro dłużniczka nie spłaca zaległości i nie ma środków na uiszczenie zobowiązań względem powoda, a nadto w wyniku umów objętych pozwem wyzbyła się majątku łatwo dostępnego do egzekucji, zaś środki, które uzyskała z ceny sprzedaży, a które mogłyby posłużyć zaspokojeniu powoda, stały się dla niego trudno dostępne, nie ulega wątpliwości, że wskutek tych czynności stała się niewypłacalna, a stan ten nadal istnieje.

Okoliczności faktyczne sprawy i sekwencja zdarzeń poprzedzających zawarcie tych umów i czynności podjętych przez dłużniczkę nie pozostawia również wątpliwości, że towarzyszyła im świadomość takiego możliwego skutku. Żadna ze stron nie podawała w wątpliwość stanu psychicznego dłużniczki przy dokonywaniu objętych pozwem czynności, ani w okresie je poprzedzającym, zwłaszcza w odniesieniu do prowadzonej działalności gospodarczej. Swojego majątku dłużniczka zaczęła się wyzbywać już po powzięciu informacji o wszczęciu kontroli podatkowej i jej zakresie, wiedząc o czynnościach podejmowanych w jej toku i o tym, że dotyczą nieprawidłowości w dokumentowaniu rozliczeń z tytułu VAT. Nastąpiło to również po tym, jak ustanowiła profesjonalnych pełnomocników do czynności w postępowaniu kontrolnym i mogła zapoznać się w pierwszymi ustaleniami w zakresie nieprawidłowości w deklarowaniu przychodów oraz po tym, jak w toku kontroli przesłuchiwano jej męża na okoliczności związane z nieprawidłowym opodatkowaniem dostawy towarów (por. informacja o ustaleniach kontroli k. 156-157, protokoły zeznań k. 146-155). Pierwszą umowę z pozwanym zawarła natomiast niespełna dwa tygodnie po sporządzeniu w dniu 18.03.2015 r. protokołu kontroli całościowo przedstawiającym nieprawidłowości i brak rzetelnego rozliczania zobowiązań podatkowych jej własnej działalności gospodarczej. Wyzbywając się majątku w takich okolicznościach i w opisany wyżej sposób mogła zatem liczyć się z tym, że jej postępowanie może utrudnić zaspokojenie każdego z jej wierzycieli, czyli uczyni ją niewypłacalną i spowoduje możliwość ich pokrzywdzenia w rozumieniu art. 527 § 1 i 2 k.c., nawet w takim przypadku, gdy nie towarzyszyła temu świadomość skali zadłużenia podatkowego. Niezależnie od tej skali, każdy z wierzycieli miałby bowiem problemy z wyegzekwowaniem swoich wierzytelności ze środków z zapłaty od pozwanego, ulokowanych na rachunku bankowym zagranicą, które to środki w każdej chwili mogła transferować dalej.

W tym miejscu odnieść się należy do twierdzeń powoda, który kwestionował dokonanie przez pozwanego zapłaty i wskazywał, że umowa zbycia udziałów w spółce (...) była czynnością nieodpłatną.

W ocenie Sądu nie ma wystarczających podstaw do uznania, że pozwany nie dokonał zapłaty i nie ma też wystarczających przesłanek, by uznać, że zapłacona cena nie odpowiadała rynkowej wartości nabywanych praw.

W toku postępowania przedstawiono dokumenty, które poświadczają wykonanie przelewu na kwotę odpowiadającą uzgodnionej przez strony części ceny, która miała być zapłacona w ten sposób (k. 281-282). Przedstawiono również elektroniczne wyciągi z rachunku bankowego poświadczające spłatę części ceny, która miała nastąpić na poczet zadłużenia kredytowego zabezpieczonego hipotecznie na zbywanych nieruchomościach przez spółkę, do której pozwany wniósł nieruchomości (k. 335 i nast.). Pokwitowanie zapłaty za udziały w spółce (...) znalazło się w treści samej umowy. Nie ujawniono również, aby organy skarbowe kwestionowały wartość nieruchomości wskazaną w umowach objętych pozwem.

Sąd nie znalazł uzasadnionych podstaw do podważania wiarygodności tych dokumentów, ani wspierających je zeznań pozwanego, który potwierdził, że zapłaty dokonał w sposób uzgodniony z dłużniczką i na wskazany przez nią rachunek.

Okoliczności takie powinien ewentualnie udowodnić powód, który nie złożył wniosków dowodowych w tym kierunku.

Wnioski w tej mierze zostały złożone wprawdzie przez pozwanego (o opinie biegłych z zakresu wyceny nieruchomości i udziałów w spółce (...), o przesłuchanie dłużniczki i zobowiązanie jej do przedłożenia zaświadczenia, że rachunek w banku luksemburskim, na który dokonano zapłaty, jest jej rachunkiem), niemniej przeprowadzenie tych dowodów było o tyle zbędne, że nawet przy przyjęciu, że pozwany zapłacił uzgodnioną cenę i odpowiadała ona wartości nabywanych praw – czyli zgodnie z twierdzeniami pozwanego - w ocenie Sądu zachodziły wszelkie wskazane w art. 527 § 1 i 2 k.c. przesłanki do uznania jego umów z dłużniczką za bezskuteczne w stosunku do powoda.

W świetle poczynionych wyżej uwag nie ulega bowiem wątpliwości, że A. Z.:

a)  jest dłużniczką powoda,

b)  wskutek zaskarżonych umów stała się niewypłacalna i mogła liczyć się z ewentualnym pokrzywdzeniem wierzycieli w rozumieniu art. 527 § 2 k.c.,

a analiza zeznań pozwanego w powiązaniu z powołanymi wcześniej dowodami daje nadto pełne podstawy do przyjęcia, że przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, że dłużniczka działa z pokrzywdzeniem powoda.

Po pierwsze, nie zaprzeczał, że znał dłużniczkę i jej męża z działalności biznesowej, a przez jakiś czas z jej mężem był udziałowcem jednej spółki, zarządzanej przez teściową dłużniczki.

Po drugie, przyznał, że ma powiązania z cypryjską spółką (...) Ltd., która w podobnym czasie nabywała od dłużniczki jej pozostałe nieruchomości.

Po trzecie, wskazywał, że dokonał zbadania stanu nabywanych nieruchomości pod kątem obciążeń podatkowych, jak również zbadał sytuację finansową spółki, której udziały nabywał od dłużniczki.

Po czwarte, dowiedział się, że dłużniczka zamierza wraz z dziećmi opuścić na stałe Polskę.

Po piąte, nieruchomości od dłużniczki nabywał w większym pakiecie, a o ofercie ich sprzedaży dowiedział się od pośrednika.

Zważywszy, że – jak wynika z jego własnych zeznań – lokalny rynek biznesowy, na którym spotykał się z działalnością dłużniczki jest niewielki, a ich znajomość nie była zbyt bliska, w ocenie Sądu można przyjąć, że przy zachowaniu niezbędnej staranności mógł również łatwo dowiedzieć się o tym, że prowadzona jest kontrola skarbowa jej działalności, a dłużniczka od pewnego czasu wyzbywa się całego majątku, a następnie powiązać te fakty i uzmysłowić sobie, że w takich okolicznościach może dojść do pokrzywdzenia wierzycieli w opisanym wyżej rozumieniu art. 527 k.c.

Pozwany ograniczył się do zbadania sytuacji podatkowej nabywanych nieruchomości i sytuacji finansowej spółki (...). Poniechał zatem jakiejkolwiek analizy sytuacji dłużniczki w tym zakresie, a jak wynika z jego zeznań, nawet nie poruszył takiego tematu w bezpośredniej rozmowie i nie wie, jak w ostatecznych umowach, przygotowanych przez inne osoby, znalazły się oświadczenia jej pełnomocnika odnośnie do braku podstaw do stosowania chroniących wierzycieli przepisów art. 527 k.c. i art. 59 k.c. Takie okoliczności pozbawiają te zapisy jakiegokolwiek praktycznego znaczenia w stosunku do jego osoby i czyni je wyłącznie formalnymi deklaracjami.

W ocenie Sądu, od osoby trudniącej się zawodowo i w znacznej skali obrotem nieruchomościami i przedsiębiorstwami - a za taką przedstawia się pozwany (por. zeznania za adn. k. 379v-380) - przy zawieraniu transakcji nabycia pakietu nieruchomości, można oczekiwać takiej staranności w sprawdzeniu słabo znanego kontrahenta, która umożliwia powzięcie wiedzy o jego sytuacji materialnej i ewentualnych zagrożeniach dla jego wypłacalności, chociażby na wypadek wad w nabywanych nieruchomościach. Racjonalnym zatem wydaje się oczekiwanie takich czynności jak zasięgnięcie opinii o kontrahencie i jego reputacji, sprawdzenie, czy nie toczą się wobec niego postępowania skarbowe, sądowe lub inne, których efektem mogłyby być trudności z płynnością finansową. Oczekiwanie takie jest tym bardziej usprawiedliwione, gdy zważyć, że informacje takie są łatwo dostępne, zwłaszcza w sytuacji powszechnego dostępu do internetu i zapewnionego ustawowo dostępu do informacji publicznej.

Jak już wskazano, pozwany zaniechał tych czynności. Ograniczył się do zbadania stanu nieruchomości i spółki, a wiarygodność A. Z. ocenił wyłącznie na podstawie jednej rozmowy. Trudno uznać to za należytą staranność, jakiej należałoby od niego wymagać, a której zachowanie – chociażby w postaci zażądania do dłużniczki zaświadczenia, że nie toczą się przeciwko niej postępowania skarbowe lub wystąpienie o taką informację (podobnie jak uczynił w stosunku do nieruchomości przez wgląd do ich ksiąg wieczystych) – pozwoliłoby mu na powzięcie wiedzy o ryzyku działania z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Z tych względów Sąd uznał, że pozwany przy zachowaniu należytej staranności mógł dowiedzieć się takim skutku działania dłużniczki, co stanowiło jedną z niezbędnych przesłanek uwzględnienia powództwa.

W konsekwencji, po analizie zeznań pozwanego i dokumentów przedstawionych przez strony, bezprzedmiotowe stało się przeprowadzanie dalszych wnioskowanych przez nie dowodów.

Ustalanie na wniosek pozwanego wartości rynkowej nieruchomości i spółki (...) celem sprawdzenia, czy cena uzgodniona przez strony była odpowiednio ekwiwalentna, nie zmieniłoby bowiem przedstawionej wyżej oceny odnośnie do pokrzywdzenia wierzyciela, a co najwyżej mogłoby ją wesprzeć (w przypadku ustalenia, że cena nie odpowiadała tej wartości). Na marginesie należy dodać, że inicjatywę dowodową w tym kierunku powinien wykazywać powód, który odpowiedniego wniosku jednak nie składał.

Zbędne okazało się również przesłuchiwanie dłużniczki, w szczególności na okoliczności dotyczące braku wiedzy pozwanego o jej sytuacji. Jak już bowiem wyjaśniono, dla rozstrzygnięcia sprawy wystarczające było ustalenie, że pozwany mógł taką wiedzę powziąć, a dłużniczka mogła przewidywać pokrzywdzenie wierzycieli w granicach ewentualności. Nawet zatem, gdyby dłużniczka potwierdziła, że nie informowała go o swojej sytuacji i nie miała świadomości co do pełnej skali swojego zadłużenia, nie wpłynęłoby to na ocenę, że właśnie w granicach ewentualności można było przewidywać skutek w postaci pokrzywdzenia wierzycieli w rozumieniu art. 527 k.c. - który jak się wydaje przewidywali ich pełnomocnicy, wprowadzając do umowy oświadczenia co do możliwego stosowania tego przepisu.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostawało ostatecznie, czy rachunek w banku luksemburskim, na który pozwany przelał część ceny, był rachunkiem dłużniczki, i zobowiązywanie jej do złożenia zaświadczenia na tę okoliczność. Zgodnie z umową zapłata nie musiała nastąpić na rachunek dłużniczki, lecz na rachunek przez nią wskazany. Ustalenie, że rachunek, na który pozwany przelał pieniądze, nie należy do dłużniczki, nie zmieniłoby zatem oceny tego, czy do zapłaty doszło, a co najwyżej mogłoby bardziej dobitnie wesprzeć pogląd, że taki sposób zapłaty skutkuje niewypłacalnością dłużniczki w przedstawionym wyżej rozumieniu art. 527 k.c. i naraża wierzyciela na jeszcze dalej idące trudności w zaspokojeniu swoich roszczeń, niż gdyby zapłata nastąpiła na rachunek dłużniczki (i nadal tam pozostawała).

Bez znaczenia pozostawała również wysokość spłaty zobowiązań zabezpieczonych hipotecznie na nieruchomościach zbywanych przez dłużniczkę. W przypadku niewypłacalności dłużniczki pozwany z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością i tak musiałby je spłacać jako nabywca nieruchomości i dłużnik rzeczowy z tytułu wpisanych hipotek, a ostatecznie obowiązku tego – jak wynika z jego zeznań i twierdzeń odpowiedzi na pozew oraz dołączonych wyciągów z rachunku bankowego – uniknął, przenosząc nabyte od dłużniczki prawa do nieruchomości na kolejny podmiot - osobę prawną, którą sam założył, a która obecnie przejęła obowiązki. W tym kontekście dodać trzeba, że realizacja wniosków pozwanego z odpowiedzi na pozew o zwrócenie się do banków o informacje co do tej spłaty naruszałaby tajemnicę bankową i związane z nią zakazy (art. 104-105 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe) i już z tej przyczyny ich uwzględnienie nie było dopuszczalne.

Reasumując powyższe, w ocenie Sądu strona powodowa wykazała wszelkie przesłanki z art. 527 k.c. dla uznania objętych pozwem czynności prawnych pozwanego z A. Z. za bezskuteczne, gdyż zostały one zdziałane z pokrzywdzeniem powoda jako wierzyciela z tytułu zobowiązań podatkowych A. Z., co skutkowało uwzględnieniem powództwa w całości.

O kosztach procesu, obejmujących wynagrodzenie radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej wykonującego zastępstwo procesowe powoda i ustalonych w stawce wynikającej z § 2 pkt 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, orzeczono na podstawie art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15.12.2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej i art. 98-99 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.).

Nieuiszczone koszty sądowe, obejmujące opłatę od pozwu, od której powód był zwolniony z mocy art. 94 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (u.k.s.c.), orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c. i art. 113 ust. 1 u.k.s.c.