Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2018 roku Sąd Rejonowy da Ł. w Ł. zasądził od Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. na rzecz J. S. kwotę 20.000 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lutego 2016 roku do dnia zapłaty ( pkt 1 ) , oddalił powództwo ( pkt 2 ) i zasądził od Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. na rzecz J. S. koszty procesu zgodnie z zasadą stosunkowego rozliczenia , przyjmując , że powódka wygrała proces w 66 % i pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu .

Powyższe rozstrzygnięcie oparte było na następującym stanie faktycznym:

W dniu 13 października 2010 roku około godz. 23:45 w Ł. przy ul. (...) miał miejsce wypadek spowodowany przez M. M. , w wyniku którego zginął między innymi Ł. Ż. (1) – pasażer samochodu uczestniczącego w wypadku . W chwili wypadku kierowca nie miał prawa jazdy , był w stanie nietrzeźwości ( 1,78 promila alkoholu we krwi ) i nie dostosował jazdy oraz prędkości administracyjnie dozwolonej , w wyniku czego utracił panowanie nad pojazdem , który wpadł w poślizg , wjechał na chodnik , a następnie lewym bokiem uderzył w narożnik kamienicy . W chwili zdarzenia M. M. był również pod wpływem narkotyków – marihuany . Bezpośrednio przed rozpoczęciem podróży samochodem Ł. Ż. (2) i M. M. wspólnie spożywali alkohol. Poza tym Ł. Ż. (2) wiedział , że M. M. nie ma uprawnień do prowadzenia pojazdu .

Zmarły Ł. Ż. (2) był dla powódki J. S. bratem przyrodnim . Powódkę łączyły dobre relacje z bratem . W dacie zdarzenia powódka miała 25 lat i nie mieszkała już z Ł. Ż. (2) , wspólnie mieszkali do 19-go roku życia . Powódka i jej brat często się spotykali na imprezach rodzinnych jak i bez okazji , mieli wspólnych znajomych . Pomagali sobie w wychowywaniu dzieci . Ich relacje nie odbiegały od powszechnie uznanych w standardach wewnątrzrodzinnych . Na skutek śmierci brata powódka doznała cierpień emocjonalnych w zakresie typowej żałoby . Reakcja żałoby była niepowikłana , o typowym przebiegu , nie skutkująca powstaniem uszczerbku na zdrowiu . Konieczność podjęcia leczenia i terapii odwykowej narkotykowej nie jest wynikiem śmierci Ł. Ż. (2) .

Wobec tak ustalonego stanu faktycznego Sąd uznał , że zachodzi podstawa do ustalenia i zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 436 § 2 kc w związku z art. 435 kc . Utrata brata była dla powódki dotkliwą stratą , powódka była bowiem zżyta z bratem .

Sąd I instancji uznał , że wysokość zadośćuczynienia powinna wynosić 40.000 złotych . Sąd ten przyjął również , że Ł. Ż. (2) w sposób istotny przyczynił się do tragicznego zdarzenia . Dobrowolnie bowiem wsiadł do samochodu z kierowcą znajdującym się pod wpływem alkoholu i środków odurzających , pił ten alkohol z nim tuż przed jazdą . Ponadto wiedział , że kierowca nie ma uprawnień do jazdy samochodem . Wszystkie te okoliczności powinny skłonić Ł. Ż. (3) do rezygnacji ze wspólnej jazdy . Sąd uznał więc 50 % przyczynienie Ł. Ż. (2) do powstałej szkody , co w konsekwencji doprowadziło do zasądzenia przez Sąd I instancji kwoty 20.000 złotych zadośćuczynienia .

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany , zaskarżając powyższe orzeczenie w części tj:

- w punkcie 1 wyroku, co do zasądzonej na rzecz powódki J. S. kwoty 16.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lutego 2016 roku do dnia zapłaty ;

- w punkcie 3 wyroku tj w zakresie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu.

Apelujący zarzucił temu wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci :

1.  art. 466 § 4 kc poprzez jego niewłaściwą interpretację i uznanie , że odpowiednią kwotą do doznanej przez powódkę krzywdy po śmierci brata Ł. Ż. (2) jest kwota wyjściowa 40.000 złotych , w sytuacji gdy kwota ta jest rażąco wygórowana , nie adekwatna do wszystkich okoliczności sprawy , w sytuacji zakończonego i niepowikłanego procesu żałoby , obecnego stanu psychicznego powódki i powrotu powódki do funkcjonowania sprzed szkody, a także wykraczająca poza kwotę zadośćuczynienia oszacowaną i żądaną przez powódkę w pozwie ;

2.  art. 362 kc poprzez jego niewłaściwą interpretację i przyjęcie , że poszkodowany Ł. Ż. (2) przyczynił się do powstania szkody jedynie w zakresie 50% , podczas gdy zasadnym było uznanie , że przyczynienie się poszkodowanego do szkody było znaczne tj na poziomie 80 % , albowiem poszkodowany nie tylko dobrowolnie i świadomie zdecydował się na jazdę z kierowcą znajdującym się w stanie nietrzeźwości , z którą wcześniej wspólnie spożywał alkohol oraz nie posiadającą uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym , a co więcej poszkodowany nie miał zapiętych pasów bezpieczeństwa , co świadczy o tym , że postawa Ł. Ż. (2) i jego zachowanie było lekkomyślne , rażąco nieostrożne i pozostające w sprzeczności z dbałością o własne zdrowie i życie i uzasadnia przyjęcie przyczynienia się do szkody w 80 % .

Powołując się na powyższe zarzuty apelujący wniósł o

1.  zmianę zaskarżonego wyroku :

- w punkcie 1 poprzez oddalenie powództwa co do zasądzonej na rzecz J. S. kwoty 16.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lutego 2016 roku do dnia zapłaty ;

- zmianę rozstrzygnięcia w zakresie kosztów procesu poprzez stosunkowe ich rozdzielenie zgodnie z procentową wygraną każdej ze stron ;

2. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego , w tym kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II Instancji według norm przepisanych .

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postepowania apelacyjnego ,w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych .

Sąd Okręgowy zważył , co następuje :

Apelacja jest zasadna w części .

W apelacji podniesiono jedynie zarzuty naruszenia prawa materialnego , tym samym nie budziły wątpliwości u skarżącego poczynione przez Sąd I instancji prawidłowo ustalenia faktyczne .

W pierwszej kolejności został podniesiony przez apelującego zarzut naruszenia art. 446 § 4 kc . Zgodnie z tym przepisem sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę . Przepis ten stanowi podstawę prawną do przyznania roszczenia niemajątkowego za wyrządzoną szkodę niemajątkową polegająca na utracie osoby najbliższej . Należy w tym miejscu wskazać , że w sprawie nie jest kwestionowana sama zasada przyznania tego roszczenia o zadośćuczynienie siostrze Ł. Ż. (2) .

Sąd Rejonowy przyznał zadośćuczynienie w kwocie wyjściowej 40.000 złotych i zasądził kwoty po uwzględnieniu 50 % przyczynieniu się zmarłego . W ocenie skarżącego kwota ta powinna kształtować się w wysokości 20.000 złotych , a ustalone przez Sąd I instancji przyczynienie powinno zostać ustalone na 80 % . W konsekwencji zasądzona kwota tytułem zadośćuczynienia powinna wynieść 4.000 złotych .

W pierwszej kolejności należy wskazać ,że pozwany Fundusz podniósł wprawdzie , że Sąd Rejonowy zasądził kwoty wykraczające poza kwoty oszacowane przez powódkę w pozwie , ale nie sformułował zarzutu orzeczenia ponad żądanie pozwu , czyli naruszenie art. 321 kpc . Naruszenie tego przepisu nie prowadzi do nieważności postępowania , a zatem nie może być przedmiotem badania z urzędu przez Sąd Okręgowy . W tym zakresie należy więc przyjąć , że Sąd II instancji rozpatrywał zasadność zarzutu apelacyjnego dotyczącego wysokości zadośćuczynienia jedynie w kontekście tego , czy zasądzona kwota jest odpowiednią kwotą zadośćuczynienia za śmierć bliskiej osoby , w tym wypadku brata.

W przeciwieństwie do odszkodowania za szkodę majątkową , wysokość zadośćuczynienia nie może być określona za pomocą obiektywnych kryteriów . Ustalenie wysokości zadośćuczynienia nie poddają się kryteriom podlegającym wyliczeniu mechanicznemu . Kompensacja krzywdy ma odmienny charakter niż kompensacja szkody majątkowej . Przede wszystkim należy więc wziąć pod uwagę intensywność cierpienia i czasu jego trwania . Pokrzywdzona osoba , na skutek otrzymanego zadośćuczynienia powinna uzyskać satysfakcję adekwatną do cierpień i krzywd , jakich doznała .

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy uznał , że przyznana przez Sąd I instancji kwota wyjściowa zadośćuczynienia jest wygórowana . Sąd I instancji prawidłowo przyjął , że powódkę łączyła z przyrodnim bratem silna więź , a krzywda wynikła z jej nagłego i tragicznego zerwania zasługiwała na rekompensatę . Relacje powódki z bratem były bliskie , kontakty częste mimo nie zamieszkiwania wspólnego od kilku lat . Nie można zupełnie wykluczyć faktu , że kontakty te były również spowodowane posiadaniem przez rodzeństwo dzieci w jednakowym wieku , nawet jeżeli powódka miała przerwę w tych kontaktach spowodowaną odbywaniem kary pozbawienia wolności . Wprawdzie żałoba u powódki przebiegła w sposób typowy i z czasem trwania nie przekraczającym czasu przewidzianego dla tego , tym niemniej wstrząs i brak wspólnej więzi po stracie brata pozostał u powódki w jej świadomości. Z drugiej jednak strony należy mieć na uwadze , że choć śmierć brata miała istotny wpływ na stan psychiczny powódki nie doszło u niej do powstania lub pogłębienia objawów klinicznych zespołu stresu pourazowego . Aktualny stan zdrowia psychicznego powódki , zakłócony został jej uzależnieniem od narkotyków, który występował , może w nieznacznym nasileniu, jeszcze przed tragiczną śmiercią brata Ł. Ż. (2) . Nie można bowiem pominąć faktu , że śmierć brata była dla powódki traumatycznym przeżyciem , które mogło w jakimś zakresie oddziaływać na stany emocjonalne powódki . Nie można jednak pominąć faktu , że oboje rodzeństwo byli już osobami dojrzałymi , mającymi swoje rodziny i ocena wysokości zadośćuczynienia w takiej sytuacji jest odmienna niż w przypadku relacji ojca z dzieckiem , czy ze współmałżonką . Stąd według Sądu Okręgowego adekwatną kwotą zadośćuczynienia jest kwota 20.000 złotych .

Sąd Okręgowy nie podzielił jednak zarzutu apelacji odnoszącego się do ustalonej przez Sąd I instancji wielkości przyczynienia się Ł. Ż. (2) do powstałej szkody , uznając ,że przyczynienie to powinno wynieść 50 % . Zgodnie z treścią art. 362 kc, jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody , obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności , a zwłaszcza do stopnia winy obu stron . W orzecznictwie przyjęto , że przyczynieniem się poszkodowanego do powstania szkody jest każde jego zachowanie pozostające w normalnym związku przyczynowym ze szkodą , za którą ponosi odpowiedzialność inna osoba . Przesłanką stosowania art. 362 kc stwarzającą możliwość obniżenia odszkodowania jest taki związek pomiędzy działaniem lub zaniechaniem poszkodowanego a powstałą szkodą , że bez owej aktywności poszkodowanego bądź w ogóle nie doznałby on szkody , albo też wystąpiłaby ona w mniejszym rozmiarze ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2014 roku III CSK 248/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2008 roku IV CSK 228/08 ) . U podłoża tej konstrukcji tkwi założenie , że jeżeli sam poszkodowany swoim zachowaniem wpłynął na powstanie lub zwiększenie szkody , słusznym jest , by poniósł konsekwencje swego postępowania .

W niniejszej sprawie przyczynienie się Ł. Ż. (2) było duże , ale nie można przypisać mu takiego zachowania , które nieomal w całości spowodowało wypadek , w wyniku którego sam poszkodowany poniósł śmierć . Dlatego ustalony przez Sąd I instancji stopień przyczynienia poszkodowanego do powstania szkody wynoszący 50 % powinien się ostać .

Biorąc powyższe pod uwagę , Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 386 kpc zmienił zaskarżony wyrok . W konsekwencji zmiany wyroku i zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki kwoty 10.000 złotych Sąd zmienił również punkt 3 zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie odpowiedzialności stron za wynik procesu na zasadzie art. 98 § 1 i 2 kpc , pozostawiając szczegółowe ich rozliczenie referendarzowi sądowemu .

O kosztach apelacyjnych Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 kpc . uznając , że pozwany wygrał apelacje w 62,5 % , co skutkowało zasądzeniem kosztów apelacji w wysokości 950 złotych .