Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 4 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2018 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w W. reprezentowanego przez (...)

przeciwko P. S. , M. S. (1)

o ustanowienie rozdzielności majątkowej

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim

z dnia 8 lutego 2018r. sygn. akt III RC 73/17

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanych P. S. i M. S. (1) solidarnie na rzecz powoda (...) (...) w W. reprezentowanego przez (...) (...) kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego,

3.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim na rzecz radcy prawnego D. R. prowadzącej kancelarię Radcy Prawnego w O. kwotę 720 zł powiększoną o 23% podatek od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu P. S. i M. S. (1) w postępowaniu odwoławczym.

SSR del. Tomasz Błoński SSO Wojciech Vogt SSO Barbara Mokras

UZASADNIENIE

Powód (...) pozwem z 17 marca 2017 roku wniósł o ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami M. S. (1) i P. S. oraz zasądzenie solidarnie od pozwanych na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że P. S. prowadził działalność gospodarczą pod firmą PPHU (...). Z powodu niewypłacalności pracodawcy i niezaspokojenia roszczeń pracowniczych (...) zrealizował niezaspokojone przez pozwanego P. S. roszczenia pracownicze pracowników pozwanego. Powód uzyskał przeciwko pozwanemu tytuł wykonawczy, na podstawie którego w lutym 2014 roku zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne. Postępowanie to doprowadziło do zaspokojenia powoda w niewielkim stopniu.

Majątkiem pozwanego, z którego może być prowadzona egzekucja jest nieruchomość położona w P., stanowiąca własność P. S. i M. S. (1) na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej. Powód nie posiada tytułu wykonawczego przeciwko małżonce pozwanego P. S., a zaspokojenie wierzytelności powoda stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga podziału majątku wspólnego.

Podczas rozprawy 30 maja 2017 roku pozwani P. S. i M. S. (1) wnieśli o oddalenie pozwu.

W odpowiedzi na pozew z 8 sierpnia 2017 roku pozwani P. S. i M. S. (1) wnieśli o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na ich rzecz kosztów procesu według norm przepisanych ewentualnie zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz radcy prawnego D. R. kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu według norm przepisanych, albowiem koszty te nie zostały uregulowane nawet w części.

W uzasadnieniu wskazano, że od czasu zawarcia związku małżeńskiego 17 grudnia 1977 roku pozwani mieszkają razem i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. P. S. w okresie od 1994 roku do 30 listopada 2009 roku prowadził działalność gospodarczą. M. S. (1) pobiera świadczenie emerytalne i nie uczestniczyła w działalności gospodarczej męża. P. S. od 26 kwietnia 2017 roku jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Prawy w O. jako osoba bezrobotna z prawem do pobierania zasiłku dla bezrobotnych. W miesiącu lipcu 2017 roku otrzymał z tego tytułu 851,40 zł. Pozwany intensywnie poszukuje pracy. Oprócz długu w stosunku do powoda ma jeszcze dług w Urzędzie Skarbowym na kwotę ok. 8000,00 zł oraz u D. B. na kwotę 3000,00 zł. Pozwany miał również zaległości w ZUS jednak je spłacił. Zdaniem pozwanych nie zachodzą okoliczności, które uzasadniają ustanowienie przez Sąd rozdzielności majątkowej, bowiem do zaspokojenia powoda nie jest konieczny podział majątku wspólnego małżonków. Powód nie uprawdopodobnił, że niezbędne jest ustanowienie rozdzielności majątkowej między pozwanymi małżonkami, aby wyegzekwować swoją należność. Udział P. S. w nieruchomości stanowiącej własność pozwanych nie stanowi bowiem jedynego składnika jego majątku. Pozwany P. S. jest właścicielem samochodu osobowego marki R. wyprodukowanego w 1995 roku oraz roweru górskiego o wartości ok. 1000,00 zł. Od sierpnia 2018 roku P. S. będzie uprawniony do emerytury. Powód nie uprawdopodobnił również braku możliwości uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika. Żądanie powoda ustanowienia rozdzielności majątkowej stanowiłoby także nadużycie ich prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 kc oraz stanowiło naruszenie zasad współżycia społecznego. Postępowanie pozwanych nie jest ukierunkowane na pokrzywdzenie wierzycieli i w miarę swoich możliwości finansowych starają się spłacić zobowiązania oraz wskazują inne źródła egzekucji.

W piśmie z dnia 9 października 2017 roku (...) wskazał, iż wykazał wszystkie przesłanki jakie zobligowany był wykazać wnosząc powództwo na podstawie art. 52 § 1a kro. Do momentu wytoczenia powództwa pozwany nie ujawniał swojego majątku osobistego, który pozwoliłby spłacić istniejące zadłużenie. Pozwany w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego nie ujawnił majątku w postaci samochodu osobowego i roweru. Powód nie dysponuje dokumentem potwierdzającym, że jego wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika albo powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego dłużników. Zarzut nadużycia prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 kc został podniesiony bezpodstawnie. Uwzględnienie przez Sąd tego zarzutu ma miejsce w sytuacjach szczególnych i nie może całkowicie dyskryminować drugiej strony toczącego się postępowania. Podnoszenie przez stronę pozwaną zarzutu z art. 5 kc stanowi nadużycie prawa.

W piśmie z 13 października 2017 roku P. S. i M. S. (1) wskazali, iż P. S. od sierpnia 2017 roku dobrowolnie spłaca swoje zobowiązania wobec powoda.

W piśmie z 31 października 2017 roku P. S. i M. S. (1) wnieśli o zawieszenie postępowania ponieważ P. S. wystąpił z wnioskiem o przyznanie ulgi w spłacie należności na rzecz Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych a ponadto złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wniosek o świadczenie przedemerytalne.

W piśmie z 8 listopada 2017 roku (...) wskazał, że dokonywanie przez P. S. wpłat na poczet zadłużenia jest wyłącznie efektem toczącego się postępowania. Do momentu wytoczenia powództwa P. S. nie wykazał zainteresowania dobrowolną spłatą zadłużenia i nie ujawniał swojego majątku osobistego.

W piśmie z 17 listopada 2017 roku (...) wskazał, iż brak jest podstaw do zawieszenia postępowania.

W piśmie z 21 listopada 2017 roku P. S. i M. S. (1) wskazali, że wnieśli o zawieszenie postępowania na zgodny wniosek stron. Ponadto wskazali, że P. S. 13 listopada 2017 roku dokonał dobrowolnej wpłaty na poczet zadłużenia oraz, że gdyby (...) uprzedził ich o zamiarze wniesienia pozwu o ustanowienie rozdzielności majątkowej, to z pewnością podjęliby rozmowy co do spłaty zobowiązań.

Podczas rozprawy w dniu 25 stycznia 2018 roku P. S. i M. S. (1) podnieśli zarzut braku legitymacji procesowej czynnej powoda wskazując, że powodem w niniejszej sprawie winien być minister właściwy do spraw pracy a nie (...).

Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 8 lutego 2018 r. ustanowił rozdzielność majątkową w małżeństwie pozwanych P. S. i M. S. (1) zawartym 17 grudnia 1977 roku w O. i zarejestrowanym w Urzędzie Stanu Cywilnego w O. o oznaczeniu (...) – z datą 17 marca 2017 roku i orzekł o kosztach postepowania.

Rozstrzygnięcie swoje oparł na następujących ustaleniach:

P. S. i M. S. (2) z domu B. zawarli 17 grudnia 1977 roku w O. związek małżeński.

Wyrokiem z 25 lipca 2013 roku wydanym w sprawie o sygnaturze (...) Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim zasądził od pozwanego P. S. na rzecz powoda Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w W. reprezentowanego przez Marszałka Województwa (...) z tytułu świadczenia pracowniczego wypłaconego na rzecz jednego pracownika pozwanego kwotę 8346,96 zł z ustawowymi odsetkami i to od kwoty: 5016,72 zł od dnia 29 listopada 2011 roku, 3330,24 zł od dnia 1 grudnia 2011 roku. Postanowieniem z 11 lutego 2014 roku wydanym w sprawie o sygnaturze(...) Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim nadał tytułowi egzekucyjnego w postaci wyroku wydanego przez Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim 25 lipca 2013 roku w sprawie o sygnaturze (...) klauzulę wykonalności w odniesieniu do punktu I oraz zasądził od P. S. na rzecz wierzyciela kwotę 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu klauzulowym.

P. S. ma (...) lata, z zawodu jest elektrykiem. Twierdzi, że chorował przez 182 dni, jednak nie rozpoznano u niego żadnej jednostki chorobowej. Mieszka z żoną M. S. (1) w miejscowości W.. P. S. prowadzi z żoną wspólne gospodarstwo domowe. W przeszłości prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...). Działalność była prowadzona w branży elektrycznej, polegała m. in. na budowie automatycznych przejazdów kolejowych i oświetlenia. Prowadzona przez P. S. działalność uległa załamaniu w 2009 roku. P. S. przeznaczył swój majątek na spłatę długów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Obecnie jest właścicielem dwóch nieruchomości, w tym jednej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, w którym mieszka wraz z żoną. Jedna nieruchomość jest o powierzchni 800 m ² a druga o powierzchni 300 m ². P. S. jest również właścicielem drogi dojazdowej. Na koszty utrzymania domu składają się następujące należności: energia elektryczna- ok. 500,00 zł/2 miesiące, opał- 3500,00 zł/rok, woda- ok. 100,00 zł/m-c, śmieci- 20,00 zł/m-c. P. S. w 2016 roku osiągnął dochód ze stosunku pracy w kwocie 19 781,61 zł. Od 26 kwietnia 2017 roku jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w O. jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku w wysokości 120% podstawowej wysokości zasiłku. Starał się o przyznanie świadczenia przedemerytalnego jednak jego wniosek nie został uwzględniony. 2 sierpnia 2018 roku nabędzie prawo do świadczenia emerytalnego. Prognozowana wysokość tego świadczenia w zależności od wariantu kształtuje się na poziomie od ok. 2300,00 zł do ok. 3050,00 zł.

P. S. w przeszłości chciał sprzedać nieruchomość, na której mieszka, jednak tego nie zrobił. Wtedy kiedy zamierzał ją sprzedać to miał dokąd się wyprowadzić, a obecnie nie ma takiej możliwości.

W 2017 roku P. S. nabył samochód osobowy marki R. (...) wyprodukowany w 1995 roku za kwotę 800,00 zł. Dowód rejestracyjny pojazdu wydano 17 marca 2017 roku. Obecnie P. S. nie ma samochodu bowiem został on zezłomowany.

Pozwana M. S. (1) od 2005 roku pobiera świadczenie emerytalne, którego obecna wysokość wynosi 1011,44 zł a w 2016 roku z tytułu emerytury osiągnęła dochód w kwocie 14 214,20 zł. M. S. (1) nie miała wiedzy o tym, że P. S. ma długi. O istnieniu długów dowiedziała się w 2009 roku. P. S. nie informował żony o zadłużeniu, ponieważ nie chciał jej denerwować. P. S. ma również zadłużenie w Urzędzie Skarbowym na kwotę ok. 20 000,00 zł, którą spłaca w ramach zawartej ugody w ratach po 100,00 zł-300,00 zł. Zawarcie ugody na spłatę zadłużenia nastąpiło z inicjatywy Urzędu Skarbowego. P. S. nie wystąpił do Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z wnioskiem o rozłożenie zadłużenia na raty, ponieważ ściągał je komornik. Dobrowolnych wpłat nie dokonywał, ponieważ nie miał środków pieniężnych. Początkowo egzekucja przeciwko P. S. była prowadzona przez komornika z wniosków trzech wierzycieli. W dniu 5 lipca 2017 roku P. S. wystąpił do Marszałka Województwa (...) o zawarcie ugody i zadeklarował wpłaty w kwocie po 100,00 zł miesięcznie. Wniosek ten nie został uwzględniony. (...) przed wniesieniem pozwu nie informował P. S. o swym zamiarze jak i nie doręczył mu wezwania ani uprzedzenia.

P. S. i M. S. (1) są na zasadzie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej współwłaścicielami nieruchomości położonej w W. dla, której Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) oraz nieruchomości położonej w W. dla, której Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). P. S. i M. S. (1) nie zawierali umowy majątkowej małżeńskiej. Pozwani mają dwoje pełnoletnich dzieci i nie pozostają w separacji. P. S. nie był właścicielem nieruchomości przed zawarciem związku małżeńskiego. Pozwani dorobili się majątku w trakcie trwania związku małżeńskiego.

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim Ł. K. pod sygnaturą akt Km 519/14 prowadzi przeciwko P. S. postępowanie egzekucyjne na podstawie tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim wydanego 25 lipca 2013 roku w sprawie o sygnaturze (...) W lipcu 2016 roku egzekucja była prowadzona skutecznie z wynagrodzenia za pracę P. S.. W toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego w okresie od 10 kwietnia 2014 roku do 25 kwietnia 2017 roku na poczet zadłużenia została wyegzekwowana należność w łącznej kwocie 2252,76 zł, w tym kwota 2037,21 zł została przekazana wierzycielowi Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Stan zaległości w sprawie na 22 maja 2017 roku wynosił 8346,96 zł tytułem należności głównej oraz 3447,48 zł tytułem zaległych odsetek, przy czym dalsze odsetki są naliczane w wysokości 1,60 zł dziennie. W okresie od 7 lipca 2016 roku do 17 kwietnia 2017 roku na poczet zadłużenia nie została przekazana wierzycielowi żadna kwota. Wysłuchując 22 czerwca 2017 roku wierzyciela przed zawieszeniem lub umorzeniem postępowania egzekucyjnego w trybie art. 827 kpc Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim Ł. K., w sprawie o sygnaturze Km 519/14 wskazał, że postępowanie to będzie umorzone z uwagi na jego bezskuteczność ponieważ dłużnik nigdzie nie pracuje i nie pobiera żadnych świadczeń pieniężnych podlegających zajęciu. Jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku, nie osiąga stałych dochodów i nie prowadzi działalności gospodarczej. Mieszka w domu stanowiącym współwłasność z żoną. W miejscu jego zamieszkania nie ujawniono żadnego majątku ruchomego podlegającego zajęciu. Nie ujawniono środków pieniężnych na rachunkach bankowych. Dłużnik nie ma wymagalnych wierzytelności. Postanowieniem z 5 lipca 2017 roku postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim Ł. K. w sprawie o sygnaturze Km 519/14 zostało zawieszone na wniosek wierzyciela Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

W okresie od sierpnia 2017 roku do listopada 2017 roku P. S. dokonywał na poczet zadłużenia wpłat w kwotach po 100,00 zł miesięcznie.

Zgodnie z art. 31 § 1 kro z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Jak wynika z art. 52 § 1 kro z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. § 1a cytowanego artykułu stanowi, że ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. W konsekwencji przesłankami ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami są:

- status wierzyciela jednego z małżonków;

- dysponowanie tytułem wykonawczym stwierdzającym wierzytelność względem małżonka;

- uprawdopodobnienie, że zaspokojenie wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego.

Zgodnie z art. 52 § 2 kro rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Z kolei art. 52 § 3 kro stanowi, że ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności.

Wierzyciel występujący z powództwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej jest zobowiązany do uprawdopodobnienia, że zaspokojenie jego wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków, a zatem stosownie do treści art. 243 kpc dla uprawdopodobnienia roszczenia nie jest konieczne zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym. W konsekwencji dla spełnienia przesłanek określonych w art. 52 § 1a kro nie jest wymagane udowodnienie bezskuteczności egzekucji jak i że majątek osobisty dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie wierzyciela. Wierzyciel jest zobowiązany jedynie do wykazania istnienia rażącej dysproporcji pomiędzy majątkiem wspólnym a majątkiem osobistym małżonka będącego dłużnikiem.

W niniejszej sprawie powód wykazał przesłanki wymagane do ustanowienia rozdzielności majątkowej. Powód jest wierzycielem pozwanego P. S. i dysponuje tytułem wykonawczym w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim z dnia 25 lipca 2013 roku wydanym w sprawie o sygnaturze IV P 24/13. Powód uprawdopodobnił również, że zaspokojenie wierzytelności wynikającej z tytułu wykonawczego wymaga ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami. P. S. wraz z M. S. (1) są właścicielami dwóch nieruchomości na zasadach wspólności majątkowej małżeńskiej. P. S. nie ma żadnego majątku osobistego poza rowerem górskim. W 2017 roku nabył samochód osobowy marki R., który został zezłomowany. Istnieje zatem rażąca dysproporcja pomiędzy majątkiem osobistym P. S. a majątkiem wspólnym małżonków. Nadto Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim Ł. K. wysłuchał powoda w trybie art. 827 kpc przed umorzeniem prowadzonego postępowania egzekucyjnego z uwagi na bezskuteczność egzekucji. W odpowiedzi powód złożył wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Powód nie dysponuje dokumentem urzędowym lub prywatnym, z którego wynika, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika albo w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków.

Należy zauważyć, że wierzytelność stwierdzona tytułem wykonawczym stała się wymagalna pod koniec 2011 roku. P. S. do chwili obecnej nie wykazywał zainteresowania spłatą zadłużenia. Dopiero w toku prowadzonego w niniejszej sprawie postępowania wystąpił do wierzyciela o zawarcie ugody i zadeklarował dobrowolne wpłaty po 100,00 zł miesięcznie, które w kolejnych miesiącach realizował. Biorąc jednak pod uwagę wysokość egzekwowanego roszczenia wskazać należy, że stan zadłużenia w sprawie powiększa się co miesiąc o odsetki w kwocie ok. 50,00 zł. Przeciwko P. S. przez pewien okres czasu była prowadzona skutecznie egzekucja, która doprowadziła do zaspokojenia wierzyciela jedynie w niewielkim stopniu.

Zdaniem Sądu postawa pozwanego w żaden sposób nie gwarantuje zaspokojenia wierzyciela. Pozwany ma przyznany status osoby bezrobotnej. Wskazuje, że w dniu 2 sierpnia 2018 roku nabędzie uprawnienia do świadczenia emerytalnego. Należy jednak zauważyć, że zgodnie z art. 316 § 1 zd. 1 kpc po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Jednocześnie z charakteru świadczenia emerytalnego wynika, iż jest ono jedynie uprawnieniem, które nabywa osoba w związku z osiągnięciem określonego wieku, przy czym faktyczne uzyskanie tego świadczenia wymaga inicjatywy ze strony osoby uprawnionej. Postawa pozwanego P. S. w żaden sposób nie gwarantuje tego, że on wykaże inicjatywę w kierunku otrzymania powoływanego przez niego świadczenia emerytalnego w momencie nabycia przez niego takiego uprawnienia, tj. w sierpniu 2018 roku. Pozwany obecnie deklaruje chęć spłaty zadłużenia, jednak od 2011 roku do dnia dzisiejszego nie wykazywał żadnej inicjatywy w kierunku jego spłaty ponieważ zawsze istniały ku temu przeszkody, które nie są do końca racjonalne, takie jak chociażby brak poinformowania go o zamiarze wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie.

Zdaniem Sądu osoba, która rzeczywiście chce spłacić zadłużenie- robi to, chociażby w niewielkim stopniu bądź przynajmniej podejmuje inicjatywę w kierunku porozumienia się z wierzycielem, ponieważ spłata zadłużenia leży w jej interesie. Pozwany co prawda wskazuje, że nie spłacał zadłużenia, ponieważ nie miał na to środków, jednak twierdzenie to pozostaje w oczywistej sprzeczności z faktem, iż w międzyczasie, będąc świadomym istnienia zadłużenia dokonał zakupu samochodu osobowego oraz roweru górskiego. Z powyższego wynika wprost, że pozwany tak naprawdę dysponował środkami, które wolał jednak przeznaczyć na inne cele niż spłata zadłużenia. Pozwany chciał sprzedać nieruchomość i spłacić długi jednak tego nie zrobił, a dziś jej nie sprzeda, ponieważ nie ma dokąd się wyprowadzić, a wtedy miał. Pozwany deklaruje chęć spłaty zadłużenia, jednak w międzyczasie przeznacza środki pieniężne na zakup samochodu osobowego i wskazuje, że powództwo wierzyciela nie zasługuje na uwzględnienie ponieważ dysponuje majątkiem osobistym, z którego wierzyciel mógłby się zaspokoić. Pozwany zapewne doskonale zdaje sobie sprawę z tego, iż biorąc pod uwagę wartość ruchomości, które nabył, szanse na skuteczne przeprowadzenie z nich egzekucji są nikłe, a w przypadku ewentualnej skutecznej egzekucji, zaspokojenie wierzyciela nastąpiłoby jedynie w niewielkim stopniu. Sąd zwraca uwagę, że inicjatywa pozwanego pojawiła się dopiero w trakcie trwania niniejszego postępowania, co biorąc pod uwagę okres, który upłynął od momentu wymagalności roszczenia, w ocenie Sądu świadczy o tym, że zmiana postawy pozwanego nastąpiła jedynie na potrzeby prowadzonego postępowania.

Wnosząc o oddalenie powództwa pozwani argumentowali, że roszczenie powoda winno być traktowane jako nadużycie przez niego prawa podmiotowego wynikające z naruszenia zasad współżycia społecznego.

Na gruncie niniejszej sprawy Sąd bada, czy zostały spełnione przesłanki określone w art. 52 § 1a kro, tj. czy z powództwem wystąpił wierzyciel jednego z małżonków, czy dysponuje on tytułem wykonawczym stwierdzającym wierzytelność wobec jednego z małżonków oraz czy uprawdopodobnił, że do zaspokojenia jego wierzytelności wymagane jest dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków. Dopiero w dalszej kolejności Sąd bada czy wystąpiły pewne szczególne okoliczności, które uzasadniałyby odmowę uwzględnienia powództwa z uwagi na regulację art. 5 kc, który winien być stosowany przez Sąd jedynie wyjątkowo.

Zgodnie z przyjęta w art. 5 kc koncepcją wewnętrznej teorii nadużycia prawa, czynienie ze swego prawa użytku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego nie jest uznawane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Klauzula generalna niedopuszczalności czynienia ze swego prawa użytku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego ma na celu zapobieganie stosowania prawa w sposób prowadzący do skutków nieetycznych lub rozmijających się w sposób zasadniczy z celem danej regulacji prawnej. Jeśli więc uwzględnienie powództwa, zgodnego z literą prawa, powodowałoby skutki rażąco niesprawiedliwe i krzywdzące ( summum ius summa iniuria), nie dające się zaakceptować z punktu widzenia norm moralnych i wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie, art. 5 kc zezwala na jego oddalenie. Należy jednak pamiętać, że istotą prawa cywilnego jest ochrona praw podmiotowych, tak więc odmowa udzielenia tej ochrony osobie, która korzysta z przysługującego jej prawa podmiotowego w sposób zgodny z jego treścią, może mieć miejsce zupełnie wyjątkowo i musi być uzasadniona istnieniem szczególnych okoliczności uzasadniających przyjęcie, że w określonym układzie stosunków uwzględnienie powództwa prowadziłoby do skutków szczególnie dotkliwych i nieakceptowanych. ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z 20 sierpnia 2015 r., sygn. akt II CSK 555/14 LEX nr 1801548)

Zastosowanie zasad współżycia społecznego pozostaje w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności każdej, indywidualnie ocenianej, konkretnej sprawy. W takim całościowym ujęciu wymienione zasady wyznaczają podstawy, granice i kierunek ich zastosowania w wyjątkowych sytuacjach rozstrzyganej sprawy. Nie można więc w oderwaniu od stanu faktycznego danej sprawy formułować ogólnych dyrektyw co do stosowania tych zasad. Mają one bowiem stanowić podstawę dokonania korektury w ocenie nietypowej sytuacji konkretnej, nienadającej się do ogólnego abstrakcyjnego unormowania prawnego. Do sądu należy rozstrzygnięcie o potrzebie i sposobie zastosowania całościowo traktowanych zasad współżycia społecznego w okolicznościach danej sprawy, a nie konkretyzacja zastosowanych zasad. Rola sądu w tym zakresie jest deklarująco-wykonawcza, a nie prawotwórcza, wyłącza więc tworzenie jakiegoś "dekalogu" (w sensie częściowej jakby "kodyfikacji") zasad współżycia społecznego. Celowe jest natomiast rejestrowanie sytuacji, w których w orzecznictwie występuje korekcyjne zastosowanie zasad współżycia społecznego - w celu dążenia, w miarę możności, do zapewnienia pewności prawa. Dążenie do tego celu nie wymaga skonkretyzowania w formie normatywnej zasad współżycia społecznego. ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 2015 r., sygn. akt II CSK 757/14 LEX nr 1936713)

Na gruncie niniejszej sprawy Sąd nie dopatrzył się szczególnych okoliczności uzasadniających zastosowanie art. 5 kc. Sąd stoi na stanowisku, że na naruszenie zasad współżycia społecznego może powołać się skutecznie osoba, która sama postępuje w zgodzie z tymi zasadami. Wymagalność roszczenia wierzyciela przypada na koniec 2011 roku do dnia dzisiejszego pozwany zaspokoił go w niewielkim zakresie i to w dużej mierze w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego. Pozwany twierdzi, że chce spłacić zadłużenie, jednak będąc świadomym swoich zobowiązań przeznaczył środki pieniężne na zakup samochodu osobowego oraz roweru górskiego, które to ruchomości nie są środkami pierwszej potrzeby. Jednocześnie z uwagi na powyższe pozwani odmawiają zasadności roszczeniu powoda powołując się na fakt, że z nabytych ruchomości mogła zostać przeprowadzona egzekucja. Nadto zdaniem Sądu wnioski pozwanych są zbyt daleko idące i wykraczają poza zakres postępowania rozpoznawczego wkraczając jednocześnie na grunt postępowania egzekucyjnego. Zauważyć bowiem należy, że skutkiem uwzględnienia powództwa w niniejszej sprawie nie jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Uwzględnienie powództwa nie jest także równoznaczne z ewentualnym prowadzeniem egzekucji z nieruchomości należącej do dłużnika, a jest jedynie jednym z kroków w tym kierunku. Postępowanie egzekucyjne kieruje się pewnymi zasadami, w tym zasadą wyrażoną w art. 799 kpc zgodnie z którą skierowanie egzekucji do nieruchomości dłużnika jest możliwe tylko na wniosek wierzyciela, przy czym organ egzekucyjny stosuje sposób egzekucji najmniej uciążliwy dla dłużnika, a jeżeli egzekucja z jednej części majątku dłużnika oczywiście wystarcza na zaspokojenie wierzyciela dłużnik może żądać zawieszenia egzekucji z pozostałej części majątku. W tym kontekście żądanie powoda nie może być traktowane jako naruszające zasady współżycia społecznego. W przypadku uzyskania w przyszłości przez pozwanego świadczenia emerytalnego wierzyciel będzie miał możliwość zaspokojenia się z tego składnika majątku, co na chwilę obecną nie jest możliwe. Przyjęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do sytuacji, w której wierzyciel mógłby nigdy nie zaspokoić swojej wierzytelności pomimo faktu, iż dłużnik dysponuje majątkiem, a z treści stosunku zobowiązaniowego wprost wynika, iż wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.

Pozwany P. S. przez kolejne lata mógłby nie dokonywać wpłat na poczet zadłużenia, twierdzić, że nie ma z czego, a jednocześnie przeznaczać dostępne środki pieniężne na inne cele. Pozwany stwierdził, że gdyby powód poinformował go o zamiarze wystąpienia z powództwem w niniejszej sprawie, to by z nim rozmawiał, a zatem z powyższego wynika, że gdyby powód nie wystąpił z powództwem, to pozwany w dalszym ciągu kontynuowałby swoją postawę, co dodatkowo potwierdza zasadność wniesionego powództwa. Powyższe koresponduje z treścią art. 52 § 1a kro z którego expressis verbis wynika, że po ustanowieniu rozdzielności majątkowej przez Sąd małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską m. in. po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia albo zaspokojenia wierzytelności. W celu uniknięcia hipotetycznej egzekucji z nieruchomości pozwany może przekuć swe deklaracje w czyn i zabezpieczyć roszczenie wierzyciela bądź je zaspokoić, a w dalszej kolejności zawrzeć umowę majątkową małżeńską. Zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej po spełnieniu powyższych wymogów zapewnia wystarczającą ochronę interesów wierzyciela. Nadto zauważyć należy, że pozwani są właścicielami dwóch nieruchomości, a powołując się na zasady współżycia społecznego wysnuwają nieuprawniony, daleko idący wniosek, iż ewentualne zaspokojenie wierzytelności nastąpi z nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, w którym mieszkają, co również stoi w sprzeczności z powołanym wyżej art. 799 kpc. W tym stanie rzeczy nie zachodzą podstawy do zastosowania przepisu art. 5 kc, który winien być stosowany jedynie w sytuacjach szczególnych i wyjątkowych, a taka sytuacja zdaniem Sądu nie ma miejsca w niniejszej sprawie.

Z tego względu należy stwierdzić, że powód (...) uprawdopodobnił, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków P. S. i M. S. (1). W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie ma podstaw do zastosowanie art. 5 kc.

Podniesiony przez pozwanych zarzut braku legitymacji procesowej czynnej po stronie powoda jest, zdaniem Sądu, bezzasadny. Zgodnie bowiem z art. 24 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 2016 r., poz. 1256 z późn. zm.) dysponentem Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jest minister właściwy do spraw pracy, który może pozywać i być pozywany, przy czym prowadząc sprawy i występując w obrocie prawnym działa pod nazwą (...). W konsekwencji należy stwierdzić, że stroną powodową w niniejszej sprawie nie jest (...) lecz minister właściwy do spraw pracy, który zgodnie z treścią powołanego wyżej przepisu występuje pod nazwą (...).

Apelację od tego rozstrzygnięcia złożyli pozwani zaskarżając je w całości. Zarzucili:

1.  nieważność postępowania w oparciu o art. 379 pkt 2 k.p.c. z uwagi na: D. legitymacji procesowej powoda, gdyż zgodnie z art. 24 ustawy z dnia 13 lipca 2006r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ( Dz. U. z 2016r., poz. 1256 z późn. Zm.) Funduszowi Gwarantowanych Roszczeń Pracowniczych w W. reprezentowanemu przez Marszałka Województwa (...) nie przysługuje osobowość prawna a zatem nie posiada on zdolności sądowej i procesowej; występowanie po stronie powódki pełnomocnika, który działał bez należytego umocowania;

2.  naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w sprawie, tj. art. 52 § 1a k.r.o poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że strona powodowa uprawdopodobniła, iż zaspokojenie wierzyciela wymaga dokonania poddziału majątku wspólnego pozwanych w sytuacji, gdy powód tego nie wykazał;

3.  naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w sprawie, tj. art. 5 k.c. w zw. z art. 52 § 1a k.r.o. poprzez jego niezastosowanie wobec uznania, że w okolicznościach niniejszej sprawy brak szczególnych okoliczności uzasadniających zastosowanie art. 5 k.c.,

4.  naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c, które miało wpływ na wynik sprawy poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w tym przekroczeniu granic swobodnej ocenę dowodów przeprowadzonej w sprawie dokonanej wbrew zasadom doświadczenia życiowego polegającym na błędnych ustaleniach, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia a dotyczących uznania przez Sąd I instancji, że powód uprawdopodobnił aby zaspokojenie jego wierzytelności wymagało podziału majątku wspólnego małżonków.

W oparciu o te zarzuty wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów za obie instancje.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego i uznaje je za własne.

Zarzut nieważności postepowania nie jest zasadny. Zgodnie bowiem z art. 24 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 2016 r., poz. 1256 z późn. zm.) dysponentem Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jest minister właściwy do spraw pracy, który może pozywać i być pozywany, przy czym prowadząc sprawy i występując w obrocie prawnym działa pod nazwą (...) . W konsekwencji należy stwierdzić, że stroną powodową w niniejszej sprawie nie jest (...) lecz minister właściwy do spraw pracy, który zgodnie z treścią powołanego wyżej przepisu występuje pod nazwą (...). Literalne brzmienie tego przepisu jest jasne i dalsza jego wykładnia jest niecelowa.

Sąd nie naruszył również prawa materialnego i to ani przepisu art. 52 k.r.o. ani art. 5 k.c. Z ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego w sposób jasny wynika iż zaspokojenie wierzyciela wymaga dokonania podziału majątku wspólnego pozwanych. Nie istnieją również żadne zasady współżycia społecznego, które miałyby chronić pozwanych przed zastosowaniem art. 52 k.r.o. Przeciwnie to pozwany naruszył te zasady nie spłacając zadłużenia wymaganego od końca 2011 r. W tej sytuacji proponowanie spłat po 100 zł miesięcznie nie może odnieść zamierzonego przez pozwanych skutku, a zarzut że powód nie uprawdopodobnił aby zaspokojenie jego wierzytelności wymagało podziału majątku wspólnego jest zupełnie bezzasadny.

Mając na uwadze powyższe okoliczności należało, zgodnie z art. 385 k.p.c., orzec jak w sentencji. O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c.

Barbara Mokras Wojciech Vogt Tomasz Błoński