Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2018 r.

Sąd Rejonowy w Kielcach V Wydział Gospodarczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2018 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa Centrum Rozliczeń Elektronicznych Polskie e - (...) Spółka Akcyjna w T.

przeciwko J. M. (1)

o zapłatę

I oddala powództwo,

II zasądza od powoda Centrum Rozliczeń Elektronicznych Polskie e - (...) Spółka Akcyjna w T. na rzecz pozwanej J. M. (1) kwotę 107zł. tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 90zł. zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSR Anna Jermak

Sygn. akt V GC 2647/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 kwietnia 2018 roku powód Centrum Rozliczeń (...) S.A. z siedzibą w T., wniósł o zasądzenie od pozwanej J. M. (1) kwoty 500 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 17 kwietnia 2018 roku do dnia zapłaty, oraz o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarł z pozwaną J. M. (2) w dniu 8 czerwca 2017 roku umowę o współpracy w zakresie usług terminalowych. Powód wskazał, iż zgodnie z treścią § 15 ust. 2 regulaminu pozwana zobowiązana była udostępnić lokal w celu montażu terminalu, czego jednak nie uczyniła. Wobec powyższego, powód, pismem z dnia 25 września 2017 roku rozwiązał z pozwaną umowę ze skutkiem natychmiastowym. Na podstawie § 6 ust. 1 rzeczonego regulaminu, powód nałożył na J. M. (1) karę w wysokości 500 zł, jako konsekwencję niewywiązania się przez nią z ogólnych warunków umowy. (k.3-40)

W dniu 5 czerwca 2018 roku Sąd Rejonowy w Kielcach V Wydział Gospodarczy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie o sygn. akt V GNc 1898/18 zgodnie z żądaniem pozwu (k. 56)

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana J. M. (1) wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu. Pozwana przyznała, iż łączyła ją z powodem umowa z dnia 8 czerwca 2017 roku. Powód w ramach tej umowy zobowiązał się m.in. do zamontowania terminalu pod adresem ul. (...) w L. – w samochodzie przeznaczonym do sprzedaży obwoźnej typu „food truck”. Ze względu na wstępną fazę projektu instalacja terminalu pod wskazanym adresem okazała się jednak niemożliwa, głównie ze względu na brak odbioru samochodu przez Sanepid oraz brak połączenia elektrycznego wymaganego do podłączenia terminala. O zaistnieniu wyżej wskazanych okoliczności pozwana zawiadomiła przedstawiciela firmy (...) w osobie M. P. jeszcze przed podpisaniem umowy, ten zapewniał ją wtedy , iż przejściowe trudności wynikające z braku odpowiedniego przystosowania samochodu, nie będą niosły za sobą żadnych negatywnych konsekwencji finansowych. Pozwana podniosła, iż na podstawie § 3 ust. 4 rzeczonej umowy, z dniem 6 października 2017 roku, łącząca strony umowa wygasła z powodu niewywiązania się z niej przez powoda przez okres 90 dni w czasie których, powód nie dokonał żadnych czynności zmierzających do zainstalowania terminalu we wskazanym adresie. Pozwana wskazała również, iż powód dokonał samowolnych zmian w umowie, w postaci zmiany adresu miejsca zainstalowania terminala. (k. 66-67)

W piśmie procesowym z dnia 31 sierpnia 2018 roku powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko. Odnosząc się do zarzutów pozwanej związanych z wygaśnięciem umowy w związku z niepodjęciem przez powoda działań zmierzających do sfinalizowania umowy, powód wskazał, iż był gotowy z niej się wywiązać, jednak to pozwana uniemożliwiła wykonanie powyższego ze względu na nieudostępnienie lokalu. Ponadto powód podniósł, iż zgodnie z „kartą lokalizacji” adresem pod którym miał być zainstalowany terminal była ul. (...) w L., co miało zostało poświadczone przez pozwaną jej podpisem i pieczątką, a nie jak wskazuje pozwana ul. (...) w L.. Zdaniem powoda, pozwana winna się liczyć z konsekwencjami w postaci kar umownych, gdyż wynikały one z łączącej strony umowy. (k.87-89)

Dnia 15 września 2017 roku, pozwana nadała do powoda pismo, w którym uchyliła się od skutków prawnych zawartej pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej umowy, uzasadniając ten fakt niemożliwością jej wykonania z uwagi na nieistnienie miejsca świadczenia usług w momencie zawierania umowy. (k. 97)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód Uchwałą Zgromadzenia Wspólników (...) sp. z o.o. w K. (zwanym dalej przejmowanym) z dnia 15 listopada 2017 roku i Uchwałą Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Centrum Rozliczeń (...) S.A. z siedzibą w T. (zwanym dalej przejmującym), dokonali połączenia spółek w trybie art. 492 § 1 pkt. 1 k.s.h. z zastrzeżeniem art. 515 § 1 k.s.h oraz art. 516 § 6 k.s.h., poprzez przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej na rzecz spółki przejmującej. Połączenie obu podmiotów polegało na wstąpieniu przez przejmującego we wszystkie prawa i obowiązki wynikające z umów, których stroną był przejmowany, na mocy art. 494 § 1 k.s.h. Wobec powyższego powodem w niniejszej sprawie jest Centrum Rozliczeń (...) S.A.

(okoliczność bezsporna)

Pozwana J. M. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą we W.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 8 czerwca 2017 roku poprzednik prawny firmy Centrum Rozliczeń (...) S.A. – (...) sp. z o.o., zawarł z pozwaną umowę o współpracy w zakresie usług terminalowych. Umowa została zawarta na okres 24 miesięcy. Była to kolejna umowa pomiędzy stronami na takie same usługi. W trakcie podpisywania umowy pozwana informowała przedstawiciela handlowego powoda, że nie dysponuje już prawem do lokalu przy ul. (...) w L.. Planowała jednak otwarcie działalności gospodarczej w postaci samochodu z jedzeniem. Przedstawiciel handlowy wskazał wtedy, że choć umowa będzie zawarta wcześniej to jej funkcjonowanie będzie się rozpoczynać z datą uruchomienia działalności. Wpisano w umowie jako adres planowanej działalności (...) w L.. Nie było mowy o jakimś terminie udostępnienia lokalu dla zamontowania terminala. Nie doręczono też dla pozwanej regulaminu umowy, z którego wynikały obowiązki w tym zakresie i uprawnienie dla powoda do nakładania kar umownych.

(dowody: umowa o współpracy k.33, załączniki do umowy k.34-42, zeznania pozwanej k. 98-99)

Pismem datowanym na 9 września 2017 r. powód przesłał do pozwanej pismo, w którym wezwał ją do zgłoszenia w przeciągu 3 dni od daty jego odbioru terminu, w którym mogą umówić wizytę serwisanta celem dokonania montażu terminala.

(dowód: pismo powoda, k.45)

Dnia 15 września 2017 roku pozwana wystosowała do powoda wiadomość, w której podniosła, iż nie otrzymała załączników do umowy, w związku z czym nie może się do nich odnieść, jak również opisała okoliczności zawarcia umowy. Pozwana oświadczyła również, iż na podstawie art. 84 k.c. uchyla się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli, w którym zobowiązała się do skorzystania z usług powoda , gdyż zawarcie umowy nastąpiło pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej, gdyż w momencie zawierania umowy nie istniało miejsce umożliwiające jej świadczenie. Oświadczenie to zostało również wysłane listownie.

(dowody: wiadomość e-mail z dnia 15.09.2017 r., k.73-74, zeznania J. M. (1) z dnia 8.10.2018 r. k.98, oświadczenie pozwanej k. 97)

Pismem z dnia 25 września 2017 roku powód oświadczył, iż rozwiązuje umowę o współpracy w zakresie usług terminalowych zawartą w dniu 8 czerwca 2017 roku ze skutkiem natychmiastowym, gdyż pozwana miała naruszyć § 15 ust 2 regulaminu świadczenia usług terminalowych, polegające na nie wywiązaniu się z obowiązku udostępnienia lokalu celem montażu te5rminala. Tego samego dnia powód wystosował do pozwanej wezwanie do zapłaty kwoty 500 zł.

(dowód: pismo powoda o rozwiązaniu współpracy, k.46-47)

Dnia 15 lutego 2018 roku powód wystosował do pozwanej pismo w którym odmówił jej prawa odstąpienia od kary umownej, co było odpowiedzią na wniosek pozwanej zawarty w piśmie z dnia 25 września 2017 roku.

(dowód: pismo powoda, k.48)

Dnia 20 października 2017 roku powód wystosowała do pozwanej ostateczne wezwanie do zapłaty. Dnia 14 grudnia 2017 roku firma (...) sp. z o.o. działając z upoważnienia powoda, wystosowała do pozwanej ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty.

(dowód: wezwanie do zapłaty k.52, ostateczne wezwanie do zapłaty, k.54)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne podlega oddaleniu.

Ustalić bowiem należy, że pozwana skutecznie uchyliła się od złożonego w postaci umowy o świadczenie usług terminalowych oświadczenia woli. Zgodnie z art. 86 k.c. jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Istotę podstępu stanowi niedozwolone naruszenie swobody decyzji innej osoby poprzez wytworzenie lub podsunięcie jej fałszywych przesłanek rozumowania, co z kolei prowadzi albo do podjęcia przez nią decyzji opartej na tych przesłankach albo utwierdza ją w błędzie skądinąd powstałym spontanicznie. (wyrok SA w Łodzi z dnia 20.05.2014 r., I ACa 1534/13, LEX nr 1477193)

Kodeks cywilny nie zawiera definicji podstępu, wychodząc słusznie z założenia, że wystarczy potoczne znaczenie tego słowa. W potocznym rozumieniu jest to świadome wywołanie u drugiej osoby fałszywego obrazu jakiegoś faktu, sytuacji lub przekonania po to, aby skłonić ją do określonego postępowania. W znaczeniu normatywnym celem podstępnego działania jest wprowadzenie drugiej osoby w błąd po to, żeby dokonała określonej czynności prawnej.

Wskazać zatem należy, że pozwana podpisała umowę o współpracy w zakresie usług terminalowych z wyprzedzeniem, nie dysponując jeszcze miejscem zamontowania terminala w postaci samochodu. Według zapewnienia przedstawiciela handlowego powoda późniejsze rozpoczęcie prowadzenia działalności nie miało wiązać się z żadnymi dodatkowymi zobowiązaniami po stronie pozwanej. Sąd w tym zakresie dał w pełni wiarę zeznaniom pozwanej, albowiem treść tych zeznań znalazła potwierdzenie w umowie pisemnej. Podkreślić trzeba że jako miejsce prowadzenia działalności wpisano w umowie (...) w L.. Później- nieustalona osoba- przekreśliła to oznaczenie i wpisano jako miejsce działalności ul. (...), podczas gdy przedstawiciel handlowy był informowany, że pozwana już w dacie zawierania umowy nie dysponowała prawem do tego lokalu. (k. 35) Ponadto wskazać należy, że choć umowa została zawarta w dniu 8 czerwca 2017r. to dopiero we wrześniu 2017r. powodowa spółka po raz pierwszy pisemnie wezwała pozwaną do udostępnienia lokalu. W piśmie tym wskazano, że pozwana nie wyraziła zgody na montaż terminala, co także nie stało w zgodzie ze stanem faktycznym, albowiem w mailu z dnia 15 września 2017r. pozwana wskazała do powoda, że informowała kolejnego przedstawiciela handlowego powoda o tym, że samochód nie został jeszcze uruchomiony i że ten przedstawiciel handlowy obiecał poczekać do czasu otwarcia punktu gastronomicznego i punktu do montażu terminala. Uznać zatem trzeba, że wersja zdarzeń przedstawiana przez pozwaną w swoich zeznaniach układa się w ciąg logiczno- skutkowy, jest jasna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego sędziego.

SN w wyroku z dnia 10 września 1997 r. wskazał, iż do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu wywołanego podstępnie wystarczy, aby błąd dotyczył sfery motywacyjnej stanowiącego przyczynę złożenia oświadczenia woli (I PKN 251/97, LexPolonica nr 328278, OSNAPiUS 1998, nr 13, poz. 389). Błąd w sferze motywacji pozwanej, polegał na przyjęciu, iż zawarcie umowy mimo niedysponowania miejscem świadczenia (samochodem), nie wywoła negatywnych następstw finansowych, chociażby w postaci nałożenia na pozwaną kar pieniężnych na skutek niemożności zainstalowania terminala.

Pozwana w sposób prawem przewidziany uchyliła się od skutków prawnych złożonego pod wpływem błędu oświadczenia woli. W takim stanie rzeczy, wystarczające jest aby rozbieżność pomiędzy wyobrażeniem o czynności, dotyczyła okoliczności związanej z dokonywaną czynnością prawną. Przesłanką uchylenia się od skutków oświadczenia woli z powodu błędu wywołanego podstępem, jest związek przyczynowy pomiędzy złożeniem oświadczenia woli, a pozostawaniem strony w takim błędzie. Idzie tu o podstępne zakłócenie procesu decyzyjnego przez zamierzone wywołanie nieprawdziwego obrazu rzeczywistości bądź o świadomość, że kontrahent pozostaje w błędnym wyobrażeniu o okolicznościach mających wpływ na jego decyzję. (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 06.11.2014 r., I ACa 1021/14, LEX nr 2440789). Było bowiem podkreślane przez pozwaną, że gdyby przedstawiciel handlowy wskazał do niej, ze ma określony termin na zamontowanie terminala i nie wypełnienie tego terminu będzie się wiązało z nałożeniem kary to umowy o świadczenie usług by nie zawarła.

W tym miejscu podkreślić też należy, że skoro przedstawiciel handlowy powoda nie dostarczył dla pozwanej regulaminu świadczenia usług, a nawet jej egzemplarza umowy to pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy tylko w zakresie umowy podstawowej, a postanowienia regulaminu nie wiązały pozwanej.

Ponad te rozważania podkreślić należy, że nałożona na pozwaną kara umowna jest czynnością nieważną.

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Dla ważnego zastrzeżenia zatem kary umownej konieczne jest określenie przez strony w umowie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie jakiego konkretnie zobowiązania niepieniężnego jedna ze stron umowy może domagać się od drugiej strony zapłaty kary umownej. Natomiast w nawiązaniu do art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Art. 472 k.c. stanowi, że jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności.

Podstawę naliczenia kar umownych w przedmiotowej sprawie stanowi § 6 ust. 1 regulaminu umowy, który stanowi, że w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, powód może nałożyć karę umowną w wysokości do 5000 zł niezależnie od możliwości dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych.

W ocenie Sądu z treści takiego zapisu nie wynika, za naruszenie konkretnie jakiego zobowiązania niepieniężnego wierzyciel jest uprawniony do nałożenia kary umownej. Podstawą możliwości nałożenia kary jest bowiem każde zachowanie dłużnika. A przy tym żaden zapis umowy nie konkretyzuje tego zobowiązania niepieniężnego w kontekście zastrzeżonej kary umownej. Nadto zauważyć należy, że dla ważnego zastrzeżenia kary umownej konieczne jest również określenie sumy jako kary umownej bądź chociażby kryteriów, w oparciu o które możliwe będzie ustalenie sumy, jaką dłużnik winien zapłacić wierzycielowi. Tymczasem we wskazanym uregulowaniu została określona kara w wysokości do 5000 zł, a nie 1000 zł jak wywodzi powód. W postanowieniu tym nie wskazano również widełek, zgodnie z którymi powód mógłby miarkować kwotę kary umownej w zależności od rodzaju naruszenia. Postanowienie to stoi w sprzeczności z zasadą pewności stosunków pranych, gdyż kontrahent w istocie nie wie, za jakie jego działanie może być nałożona kara umowna i z tego też powodu zastrzeżenie kary umownej należy uznać za nieskutecznie zastrzeżone.

W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu zapis umowy łączącej strony o karze umownej uznać należy za nieważny w rozumieniu art. 58 k.c.

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie powołanych przepisów, Sąd oddalił powództwo w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II wyroku, kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Strona przegrywająca winna jest zwrócić celowe i niezbędne koszty obrony swych praw przeciwnikowi procesowemu. Na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z § 2 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. Z 2015 roku, poz. 1804 ze zm.) Sąd zasądził od powodów na rzecz pozwanego tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 107,00 zł, na którą złożyły się koszty zastępstwa procesowego - 90,00 zł i opłata kancelaryjna od pełnomocnictwa- 17,00 zł.

SSR Anna Jermak