Pełny tekst orzeczenia

W niniejszej sprawie została wobec tego spełniona przesłanka z art. 55§1 k.p.k., bowiem dwukrotnie zostało wydane postanowienie o umorzeniu śledztwa co do czynu z art. art. 286§1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k., będącego przedmiotem subsydiarnego aktu oskarżenia wniesionego przez pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego G. C. (1). Apelacja wskazuje, że podstawę bezwzględnej przyczyny odwoławczej obrońca oskarżonego upatruje w decyzji Sądu Okręgowego utrzymującej postanowienie z dnia 28 czerwca 2015 roku, która rzekomo zapadła i co zostać miało zrelacjonowane w programie telewizyjnym. Z akt przedmiotowej sprawy nie wynika natomiast jakoby tego rodzaju rozstrzygnięcie zapadło. Obrońca oskarżonego na rozprawie apelacyjnej oświadczyła, iż wiedzę swoją na temat ewentualnej decyzji Sądu czerpie wyłącznie z oświadczeń samego oskarżonego, w aktach sprawy postanowienia takiego nie ma. Konkludując, nie sposób wobec treści powyższego wywodu podzielić stanowiska skarżącego o istnieniu bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Przechodząc zatem do pozostałych zarzutów złożonej apelacji w pierwszej kolejności uznać należy, przyznając w tym słuszność sądowi meriti, iż kluczowe znaczenie dla oceny realizacji znamion czynu z art. 286 kpk polegającego na doprowadzeniu pokrzywdzonego T. C. (1) przez oskarżonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w poprzez wyzyskanie niezdolności pokrzywdzonego do należytego pojmowania przedsiębranego działania , ma treść opinii sądowo psychiatrycznej dotyczącej oceny stanu psychicznego pokrzywdzonego T. C. w okresie od sierpnia 2014r do 4 września 2014r ( vide str.510-514 akt postępowania). Z treści opinii wynika w sposób nie budzący wątpliwości, iż w okresie tym cierpiał on na organiczne zaburzenia urojeniowe, zaburzenia funkcji poznawczych, otępienie, jego postrzeganie, odtwarzanie postrzeżeń i logiczne myślenie były zaburzone. Już od 2011r ujawniał duże problemy z czytaniem i pisaniem. Demonstrował organiczne zmiany osobowości i nastroju manifestujące się przede wszystkim zaburzeniami charakteru, zachowania, nieadekwatnymi reakcjami afektywnymi, niestałością dążeń, ponadto nadużywał alkoholu, co potęgowało zburzenia funkcji psychicznych. W tym stanie zdrowia nie był on zdolny do należytego pojmowania przedsiębranego działania, zwłaszcza w okresie od 28 sierpnia do 4 września 2014r. Brak jest jakichkolwiek podstaw do kwestionowania tej opinii, sporządzonej na podstawie bardzo obszernej dokumentacji medycznej z leczenia T. C., na którą składają się wypisy i karty pobytu w szpitalach psychiatrycznych, które stanowią cały obszerny tom akt. Biorąc pod uwagę treść tych dokumentów, ale także zeznania świadków, w tym członków rodziny pokrzywdzonego ( świadkowie G. C., W. C.), za chybiony uznać należy argument skarżącego jakoby leczenie psychiatryczne pokrzywdzonego było pozorne i zainicjowane przez rodzinę niejako na użytek tej sprawy. Zarówno bowiem z dokumentów jak i zeznań świadków wynika, iż pokrzywdzony umieszczony został w szpitalu psychiatrycznym ( już w kwietniu 2013roku) z uwagi na swoje zachowanie w publicznych placówkach zdrowia i z uwagi na inicjatywę pracowników tych placówek, a nie na skutek bezpośrednich działań rodziny, stanowiących, jak chce skarżący, swego rodzaju nękanie pokrzywdzonego. Znamienne jest także, iż każdorazowo wydawana była, jak np. w dniu 24 07 2014r opinia sądowo-psychiatryczna na zlecenie Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa w Warszawie V Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawie o przyjęcie do szpitala psychiatrycznego na mocy art. 23 UoOZP, a więc bez zgody pacjenta. Idąc dalej , zauważyć należy, jak słusznie ustalił Sąd Okręgowy, że oskarżony, wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji, był świadomy leczenia psychiatrycznego pokrzywdzonego, wiedział o jego pobycie w szpitalu psychiatrycznym, albowiem go w nim odwiedzał. O leczeniu specjalistycznym i przyjmowaniu przez pokrzywdzonego leków psychotropowych wiedziała także świadek M. K. (2), która przez krótki czas, około miesiąca okazjonalnie opiekowała się pokrzywdzonym ( vide zeznania świadka str. 457 akt postępowania -„….on brał jakiś lek psychotropowy, T. zanim mnie poznał był leczony psychiatrycznie w szpitalu”), działając przecież z polecenia oskarżonego. W tym kontekście wszelkie działania oskarżonego podejmowane w celu uzyskania de facto prawa do dysponowania mieszkaniem pokrzywdzonego, a po uzyskaniu pełnomocnictwa, dokonanie sprzedaży lokalu, słusznie uznane zostały za noszące znamiona czynu z art. 286 § 1 kpk. W tym też kontekście rozpatrywać należy kolejne zarzuty złożonego środka odwoławczego, a mianowicie zarzut dotyczący oddalenia wniosku dowodowego oskarżonego o dopuszczenie w sprawie dowodu w postaci opinii biegłych lekarzy psychiatrów na okoliczność stanu zdrowia psychicznego pokrzywdzonego tempore criminis. Wobec kategorycznych wniosków istniejącej już opinii, jej kompletności oraz niewątpliwie bardzo rzeczowego charakteru, uznać należy, iż oddalenie wniosku było zasadne. Sąd orzekający był świadomy istnienia opinii sądowo psychologicznej złożonej do akt sprawy o sygnaturze VII Ns 854/15 na okoliczność stanu zdrowia psychicznego spadkodawcy T. C. (1) w dniu 20 lutego 2014r, a więc w dniu sporządzenia testamentu, w związku z toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Warszawy –Pragi Północ postępowaniem o stwierdzenie nabycie spadku po T. C.. Opinia ta nie wpływa na zmianę wniosków opinii sądowo psychiatrycznej złożonej do akt sprawy niniejszej, albowiem dotyczy stanu zdrowia psychicznego pokrzywdzonego na dzień sporządzenia testamentu tj 20 luty 2014r. Z treści pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia jasno wynika, iż Sąd Okręgowy miał na uwadze ocenę tego dowodu ( vide strona 17 uzasadnienia). Przypomnieć w tym miejscu należy, iż sam fakt istnienia sprzeczności między opiniami nie obliguje sądu do przeprowadzenia konfrontacji biegłych lub powołania kolejnego biegłego. A zatem wówczas, gdy jedna opinia spełnia warunki określone w art. 201 KPK (jest logiczna, jasna i wewnętrznie niesprzeczna), a jednocześnie przekonywalna, to chociażby była sprzeczna z inną opinią, nie jest konieczne sięganie do instytucji z art. 201 KPK, wystarczające jest sięgnięcie do zasady swobodnej oceny dowodów ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2018r, sygn. akt II KK 185/18). Przypomnieć raz jeszcze trzeba, iż opinia biegłej B. J. oparta została na całokształcie dokumentacji lekarskiej z kilkuletniego leczenia psychiatrycznego pokrzywdzonego oraz na dokumentach z akt postępowania . Biegła wzięła więc pod uwagę także sposób funkcjonowania pokrzywdzonego. W tym kontekście stwierdzić należy, iż wobec treści złożonej do akt opinii, zasadnym było także oddalenie przez sąd meriti pozostałych wniosków dowodowych oskarżonego , a dotyczących przesłuchania w charakterze świadków osób, które zaledwie incydentalnie ( np. S. G., kierowca, zgodnie z treścią wniosku, jeden dzień przebywał z pokrzywdzonym) miały mieć styczność z pokrzywdzonym, na okoliczność stwierdzenia stanu zdrowia psychicznego T. C. ( pkt. II 1. apelacji). Podkreślić należy , iż dla oceny tego stanu nie ma znaczenia fakt, iż niekiedy pokrzywdzony mógł się czuć, czy też funkcjonować lepiej. Sąd Okręgowy w sposób bardzo szczegółowy wypowiedział się na temat podstaw odmowy uwzględnienia wniosków dowodowych oskarżonego złożonych w dniu 07 marca 2018r ( data wpływu), a więc bez wątpienia w końcowej fazie postępowania, przypomnieć należy iż Sąd Okręgowy wyrok w tej sprawie wydał w dniu 28 marca 2018r, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego na 7 rozprawach, w których oskarżony uczestniczył osobiście, lub obecny był jego obrońca ( np. rozprawa w dniu 11 września 2017r, k 109 akt postępowania sądowego). Ocenę tę (vide strona 455-456 akt sądowych) Sąd Apelacyjny w całości podziela. Na marginesie tylko przypomnieć należy, iż B. B. oświadczyła na rozprawie w dniu 11 września 2017r ,iż korzysta z prawa do odmowy składania zeznań, zaś świadek D. K. (2) był już w tej sprawie przesłuchiwany. Co do pozostałych osób wskazanych we wniosku tj. E. K., policjanta z KRP oraz J. K. (2) zastosowanie słusznie znalazły podstawy odmowy uwzględnienia wniosku dowodowego wymienione w art. 170 § 1 pkt 5 kpk, albowiem niewątpliwie o ile składanie wniosków dowodowych w końcowej fazie postępowania dowodowego nie jest wprawdzie wykluczone przez procedurę karną, to bez wątpienia musi być oceniane także przez pryzmat przepisu art. 170 § 1 pkt 5 kpk, z uwagi na obligatoryjny charakter tej normy. Jeżeli analiza zgłoszonego wniosku dowodowego w zestawieniu z całokształtem okoliczności faktycznych, a w szczególności faktyczną możliwością złożenia tego wniosku na wcześniejszym etapie postępowania bez szkody dla realizowanej linii obrony doprowadzi do jednoznacznego stwierdzenia, że celem takiego wniosku było li tylko przedłużenie postępowania karnego, to zastosowanie normy art. 170 § 1 pkt 5 KPK będzie nie tylko uzasadnione, ale i konieczne ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2017r, sygn. akt II KK 122/17).Nie są także zasadne zarzuty koncentrujące się na obrazie art. 7 kpk, w stosunku do zeznań świadków M. G. i M. K. (1)( vide pkt II 2. apelacji). Podkreślić należy, iż wbrew twierdzeniom apelującego Sąd Okręgowy wziął ich treść pod uwagę. Rozważał te dowody o czym świadczy treść pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia na k 16 -17. Sąd uznał zeznania tych świadków za prawdziwe, ale zgodnie z treścią art. 7 kpk poddał je prawidłowej analizie. Nie uszło uwadze sądu meriti, iż świadkowie raz tylko i to przez krótki czas mieli styczność z T. C. (1), nadto nie były one świadome jego wieloletniego leczenia psychiatrycznego. Świadek K. stwierdziła, iż niewiele pamięta z pobytu pokrzywdzonego w kancelarii notarialnej, nie była obecna przy podpisywaniu dokumentów, zapamiętała jedynie, iż T C. był pogodnym człowiekiem. Świadek G. zeznała natomiast, iż po sprawie związanej z T. C. zaostrzyła procedury w stosunku do osób w podeszłym wieku, nadto odmówiła już oskarżonemu podpisania aktu notarialnego z powodu wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego innego mocodawcy. Na koniec stwierdzić należy, iż nie jest zasadny zarzut dotyczący pominięcia wyjaśnień oskarżonego. Sąd wyjątkowo szczegółowo podszedł do ich oceny o czym świadczą pisemne motywy zaskarżonego orzeczenia (vide str. 12 – 16), którą to ocenę Sąd Apelacyjny w całości podziela. Argument zaś dotyczący ograniczenia prawa do obrony poprzez pominięcie wyjaśnień nie jest zasadny także i z tego powodu, iż oskarżony już na pierwszej rozprawie nie skorzystał z przysługującego mu prawa do złożenia wyjaśnień i odmówił ich złożenia jak i odpowiedzi na jakiekolwiek pytania ( vide str. 135 akt sądowych)

Podkreślić wobec tego należy, iż Sąd Okręgowy w sposób szczegółowy zarówno zebrał dowody jak i nie popełnił błędów w ich ocenie. Odnosi się to także do wszystkich kwestii związanych z funkcjonowaniem pokrzywdzonego w okresie poprzedzającym dokonanie przestępstwa, nie wyłączając niewątpliwie skomplikowanych stosunków rodzinnych pokrzywdzonego. Ocena dowodów doprowadziła Sąd meriti do słusznego przekonania o wypełnieniu przez oskarżonego znamion czynu z art. 286§ 1 kpk i przyjęciu kwalifikacji jak w zaskarżonym wyroku. W tym miejscu przypomnieć jedynie należy iż oszustwo należy do specyficznych przestępstw przeciwko mieniu. Polega bowiem ono na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za pomocą wprowadzenia w błąd lub wyzyskania błędu innej osoby lub na wykorzystaniu jej niezdolności do należytego pojmowania podejmowanych działań. Istotnym czynnikiem sprawczym dla niekorzystnej dyspozycji majątkowej jest tu przede wszystkim fałsz. W przeciwieństwie jednak chociażby do wymuszenia rozbójniczego, dyspozycja majątkowa na rzecz sprawcy ma tu charakter dobrowolny, niewymuszony i w chwili jej dokonania osoba dysponująca mieniem na rzecz sprawcy, nie ma jeszcze świadomości o niekorzystnym charakterze rozporządzenia (vide Wyrok Sądu Najwyższego z 12.10.2010 r.,sygn. akt III KK 76/10, OSNwSK 2010, poz. 1921). Przyjęta przez Sąd meriti kwalifikacja prawna czynu przypisanego oskarżonemu jest prawidłowa, nie budzi bowiem wątpliwości, iż oskarżony doprowadził T. C. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości poprzez doprowadzenie do udzielenia pełnomocnictwa, na podstawie którego oskarżony pozbawił pokrzywdzonego całego niemal majątku, tj mieszkania o wartości ok 290 000 zł, które następnie niezwłocznie zbył , a kwotę 140 000zł zatrzymał dla siebie. Wobec sprzecznych depozycji oskarżonego nie można ustalić co M. B. uczynił z tymi pieniędzmi, co zresztą wobec ich nie zwrócenia ma marginalne znaczenie. Niewątpliwie także z uwagi na chorobę psychiczną pokrzywdzonego jego możność zrozumienia przedsiębranego działania nie była możliwa, o czym oskarżony wiedział, co doprowadza do słusznej konstatacji, iż działał z zamiarem bezpośrednim kierunkowym. Rozważania Sądu Okręgowego zamieszczone na stronach 18-19 pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia zasługują na pełną aprobatę. Jeśli chodzi o wymiar orzeczonej kary, uznać należy, iż orzeczona wobec oskarżonego kara 2 lat pozbawienia wolności oraz kara grzywny nie zasługuje na miano kary surowej w stopniu tak jaskrawym, jak wymaga tego przepis art. 438 pkt 4 KPK. Nadto, stosując reguły opisane w art. 4 § 1 kk Sąd Okręgowy warunkowo zawiesił wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności ustalając maksymalny okres próby wynoszący 5 lat, oddając w okresie próby oskarżonego pod nadzór kuratora. Tak ukształtowania kara respektuje przesłanki określone w art. 53 kk, w tym fakt uprzedniej niekaralności oskarżonego z jednej strony, a z drugiej społeczną szkodliwość czynu oraz motywację sprawcy. Orzeczenie o zwolnieniu oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych i przyjęciu, że wchodzące w ich skład wydatki ponosi Skarb Państwa zapadło w oparciu o przepisy art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 z późn. zm.)

Mając na uwadze powyższe rozważania oraz wobec niestwierdzenia uchybień określonych w przepisach art. 439 k.p.k. i 440 k.p.k. podlegających uwzględnieniu z urzędu, Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.