Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 listopada 2018 r.

Sąd Rejonowy w Szczytnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2018 r. w Szczytnie na rozprawie

sprawy z wniosku R. K.

z udziałem Ł. K., A. Ż., K. K. (1), Skarbu Państwa - Nadleśnictwo K.,

o ustanowienie służebności gruntowej

postanawia:

I.  na nieruchomości gruntowej stanowiącej własność A. Ż. o łącznej powierzchni 35,5941 ha, składającej się między innymi z działek o numerach: 3 i 5/16 , położonej w obrębie S. gm. S. , dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą nr (...) ustanawia na rzecz każdoczesnych właścicieli nieruchomości położonej w obrębie S. J., dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą nr (...), składającej się między innymi z działki o numerze (...), służebność gruntową polegająca na prawie przejścia, przejazdu oraz przepływu przez działki nr (...) szlakiem o szerokości 1,5 m o powierzchni 1.514 m ² – zgodnie z wersją I projektu służebności przedstawionym w pisemnej opinii uprawnionego geodety W. O. z dnia 12 sierpnia 2016 roku zaznaczonym kolorem czerwonym na załączonej do opinii mapie z projektem przebiegu służebności wersja I – k. 336 akt prawy,

II.  tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności gruntowej, o której mowa w pkt I zasądza od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki A. Ż. kwotę 1.500,- zł płatną w terminie 14 dni od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia,

III.  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Szczytnie:

– od wnioskodawcy R. K. 2.829,77 zł

– od uczestniczki A. Ż. kwotę 4.681,14 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa,

IV.  koszty postępowania wnioskodawca i uczestnicy ponoszą we własnym zakresie.

Sygn. akt: I Ns 107/12

UZASADNIENIE

Wnioskodawca R. K. wniósł o ustanowienie służebności gruntowej zapewniającej dostęp jego nieruchomości ( obejmującej działkę nr (...)) do drogi publicznej a początkowo także domagał się służebności polegającej na prawie korzystania z upustu wodnego i rurociągu zasilającego staw. W toku postępowania częściowo cofnął wniosek. Postanowieniem z dnia 2 grudnia 2015 r. ( k. 316) postępowanie zostało umorzone w części dotyczącej żądania ustanowienia służebności korzystania z upustu wodnego i rurociągu zasilającego staw.

Po ostatecznym sprecyzowaniu wniosku ( k. 458) wnioskodawca domagał się ustanowienia służebności gruntowej – przejścia, przejazdu i przepływu przez nieruchomość składającą się z działki nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...), za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 1.500,- zł.

W uzasadnieniu podał, że na granicy gmin P. i S. znajduje się jezioro S.. Składa się ono z dwóch działek geodezyjnych – działki nr (...) będącej własnością wnioskodawcy oraz (...) należącej do uczestniczki. Pomiędzy wnioskodawcą a uczestniczką nie ma porozumienia co do wykorzystywania urządzeń wodnych. Ponadto nieruchomość wnioskodawcy

(będąca częścią jeziora S.) oznaczona jako działka nr (...) pozbawiona jest dostępu do drogi publicznej a wnioskodawca nie może dojechać lub dopłynąć do swojej części jeziora. Podniósł, że w przeszłości jezioro S. stanowiło własność jednej osoby a zatem zgodnie z obowiązującym stanem prawnym należy poszukiwać szlaku komunikacyjnego przez drugą część jeziora - działkę (...). Z uwagi na charakter nieruchomości wnioskodawca domaga się szlaku wodnego, będącego jednocześnie najkrótszym połączniem działki wnioskodawcy z drogą publiczną. Podniósł, że w taki sposób wnioskodawca korzystał z działki (...) przed wystąpieniem konfliktu między stronami.

Uczestniczka K. K. (1) sprzeciwiła się ustanowieniu służebności w żądany sposób i wniosła o oddalenie wniosku ( k.43). Podniosła, że wnioskodawca posiada dostęp do swojej części jeziora S. drogą żwirową i szlakiem leśnym a Nadleśnictwo K. nie utrudnia wnioskodawcy tego dostępu. Wnosiła również na późniejszym etapie postępowania o ustanowienie służebności na istniejących drogach leśnych.

Podniosła, że od lat 70 tych ubiegłego wieku wykorzystuje swoją część jeziora na cele gospodarki rybackiej i posiada w tym kierunku fachowe kwalifikacje. Wnioskodawca ma dostęp do swojej części jeziora drogami leśnymi tak z lewej jak i z prawej strony jeziora i z takiego dostępu korzystał w przeszłości . Podniosła, że ustanowienie służebności w sposób wskazany przez wnioskodawcę – to jest szlakiem wodnym - utrudni wnioskodawczyni prowadzenie gospodarki rybackiej a przy tym taka służebność służyć ma jedynie wygodzie wnioskodawcy.

Uczestniczka Ł. K. – żona wnioskodawcy - będąca współwłaścicielem działki (...), wezwana do udziału w sprawie (k. 228), poparła w całości stanowisko wnioskodawcy.

Wezwany do udziału w sprawie uczestnik Skarb Państwa – Nadleśnictwo K. ( k.422), ostatecznie poparł żądanie wnioskodawcy - co do ustanowienia służebności szlakiem wodnym - to jest przez nieruchomość uczestniczki a nie przez grunty leśne ( k.482).

Wezwana do udziału w sprawie uczestniczka A. Ż. ( k. 466) - córka uczestniczki K. K. (1), na rzecz której uczestniczka w toku postepowania darowała nieruchomość, poparła stanowisko poprzedniczki prawnej , domagając się ustanowienia służebności na gruntach leśnych Skarbu Państwa Nadleśnictwa K. . Na wypadek zaś obciążenia służebnością jej nieruchomości - to jest działek (...)- kwotę wynagrodzenia określiła na 45.000,-zł. ( k. 462, k.481)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W powiecie (...), na granicy gmin S. i P. znajduje się jezioro S.. Powierzchnia jeziora wynosi ok. 33 ha. Jest to wąskie jezioro o mocno wydłużonym kształcie. Otoczone jest głównie lasami. Jezioro jest płytkie i posiada regulowany sztucznie od ponad 100 lat poziom wody.

W przeszłości jezioro S. należało do ojca stron A. K. (1) i wchodziło w skład nieruchomości rolnej o pow. 95,15 ha A. K. (1) zmarł dniu 30 stycznia 1966 r. a spadek po nim łącznie z gospodarstwem rolnym nabyli wdowa E. K. oraz dzieci: K. K. (1) , R. K. i A. K. (2). Następnie E. K. i A. K. (2) przeniosły swoje udziały w spadku na rzecz K. K. (1) - na podstawie umowy o dożywocie z dnia 28 maja 1972r. Ugodą zawartą przed Sądem Powiatowym w S. w dniu 8 listopada 1972 r. w sprawie Ns 341/72 - K. K. (1) i R. K. dokonali działu spadku po ojcu A. K. (1), w wyniku którego dokonali podziału fizycznego nieruchomości na część o pow. 56,81 ha, która przypadła K. K. (1) oraz część o pow. 38,34 ha, która przypadła R. K.. W wyniku tejże czynności doszło do podziału gruntów pod wodami jeziora S. na dwie części albowiem działka nr (...) o pow. 16.20 ha obejmująca północną część jeziora przypadła R. K. zaś ówczesna działka (...)( (...)) obejmująca południową część jeziora o podobnej powierzchni wód jak część północna przypadła K. K. (1). Strony czynności nie uregulowały wówczas w jakikolwiek sposób zasad dostępu części nieruchomości, która przypadła R. K. do sieci dróg publicznych położonych przy części uczestniczki.

Dla nieruchomości K. K. (1) urządzono w byłym Państwowym Biurze Notarialnym Zbiór Dokumentów Zd 895 a w roku 1996 została założona w Sądzie Rejonowym w Szczytnie V Wydziale Ksiąg Wieczystych księga wieczysta o obecnym numerze (...). Z kolei dla nieruchomości, która przypadł w wyniku działu spadku R. K. urządzono w byłym (...) Zbiór Dokumentów ZD 904, a w roku 2007 założono w Sądzie Rejonowym w Szczytnie księgę wieczystą (...)

( dowód: mapy ewidencyjne , umowa o dożywocie, oświadczenie, ugoda – w Zd 895 załączonym do akt księgi wieczystej (...), oraz w Zd 904 załączonym do akt księgi wieczystej (...))

W rezultacie działu spadku i podziału gospodarstwa rolnego, w tym gruntów pod wodami, jezioro S. składa się formalnie z dwóch nieruchomości - oznaczonych w ewidencji gruntów jako działka (...) i działka (...). Zewnętrzne granice działek wyznaczają brzegi J. a granica pomiędzy działkami dzieli jezioro na dwie części a dodatkowo pokrywa się ona z granicą pomiędzy Gminami S. i P..

Południowa część wód J. położona w gminie S. oznaczona jest obecnie jako działka nr (...) i wchodzi w skład nieruchomości, której właścicielem jest aktualnie uczestniczka A. Ż.. W toku postępowania K. K. (1) darowała bowiem córce tą nieruchomość na podstawie umowy darowizny z dnia 30.12.2016r. rep(...)

( dowód: umowa darowizny – k. 44 akt (...), jawna treść księgi wieczystej )

Aktualnymi współwłaścicielami nieruchomości obejmującej północną część J. S. położoną na terenie gminy P. oznaczonej jako działka (...) są na prawach wspólności ustawowej wnioskodawca R. K. i jego żona Ł. K..

( dowód: jawna treść księgi wieczystej (...) )

Jezioro jest wąskie i ma mocno wydłużony kształt. Działka nr (...) należąca do wnioskodawcy i jego żony nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. W przeszłości wnioskodawca korzystał bądź z przepływu łodzią przez jezioro , w tym przez część należącą do uczestniczki lub też dojeżdżał do jeziora drogami leśnymi biegnącymi przez grunty należące do Skarbu Państwa Nadleśnictwa K.. Dojazd jest możliwy istniejącymi dogami leśnymi. Wnioskodawca w latach 80- tych wyjechał na stałe z Polski do Niemiec. W zarządzaniu nieruchomością pomagała mu wówczas bratowa. Po dziesięciu latach zaczął przyjeżdżać na swoją nieruchomość i korzystał z jeziora głownie w celach rekreacyjnych. Po roku 2000 powrócił do Polski na stałe i przystąpił do remontu domu. Przed wyjazdem do Niemiec wnioskodawca cumował łódź przy kładce znajdującej się w pobliżu zabudowań należących do stron, posadowionych na części jeziora należącej do uczestniczki - przy południowym brzegu jeziora. Stąd łodzią pływał na swoją część jeziora. Do lat 80-ych pomiędzy wnioskodawcą i jego siostrą nie było sporu co do sposobu korzystania z jeziora.

( dowód: protokół oględzin z dnia 03 lipca 2012r. – k.74-77 wraz z dokumentacją fotograficzną k. 74-86, zeznania świadka R. S. – k. 134, )

Najbliższe drogi publiczne - drogi gminne - oznaczone jako działki nr (...) a także droga krajowa, usytuowane są od południowej strony Jeziora i przylegają do części nieruchomości należącej do uczestniczki. Odpowiedni dostęp z nieruchomości wnioskodawcy do drogi publicznej możliwy jest w trzech a w zasadzie w dwóch wariantach, gdyż wariant dojazdu wskazywany przez uczestniczkę jako drugi, przebiega krętymi, nierównymi i wąskimi drogami leśnymi częściowo niemal niemożliwymi do przejechania samochodem i nie jest to dostęp odpowiedni.

( dowód: opinia biegłego z zakresu geodezji W. O. z dnia 12.08.2016r. – k. 330 -332)

Wariant pierwszy drogi - biegnący od drogi publicznej oznaczonej jako działka nr (...) poprzez działkę uczestniczki oznaczoną nr 3 i dalej szlakiem wodnym o szerokości 1,5 m przez środek jeziora na działce oznaczonej nr (...) aż do działki nr (...). Powierzchnia służebności wynosi w tym wypadku 1514 m2

Wariant drugi - biegnie istniejącymi drogami leśnymi oznaczonymi nr działek (...). Początkowo drogi są żwirowe o szerokości 4 m a końcowy odcinek to droga leśna. Można tędy dojechać samochodem osobowym czy dostawczym. Powierzchnia służebności wynosi w tym wypadku 3597 m2.

( dowód: opinia biegłego geodety W. O. j.w. wraz z mapami obejmującymi poszczególne projekty szklaków drogowych – k. 330 -402, protokół oględzin z dnia z dnia 03 lipca 2012r. – k.74-77 wraz z dokumentacją fotograficzną k. 74-86, )

Szacunkowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej najkrótszym szlakiem wynosi od 1.000,- zł do 1379,- zł.

( dowód: opinia biegłego sądowego E. J. z dnia 30 czerwca 2018r. – k. 494-498 i opinia uzupełniająca z dnia 24.09.2018r. – k. 542 )

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd stwierdził:

W istocie rzeczy na końcowym etapie postępowania pomiędzy uczestnikami nie było sporu co do tego, że nieruchomość wnioskodawcy ( i jego żony) oznaczona jako działka nr (...) stanowiąca północną część jeziora S., nie ma zapewnionego odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Najbliższe drogi gminne i droga krajowa usytuowane są bowiem przy południowej części jeziora należącej do uczestniczki ( obecnie A. Ż.).

Z poczynionych ustaleń - w toku oględzin nieruchomości oraz na podstawie opinii biegłego z zakresu geodezji - wynika przy tym, iż zapewnienie odpowiedniego dostępu do sieci dróg publicznych możliwe jest w dwóch wariantach . Pierwszym – „szlakiem wodnym” i drugim – droga lądową- poprzez grunty leśne. Uczestnicy nie uzgodnili jednak stanowiska co do wyboru jednego wariantu drogi koniecznej. Ostatecznie do wyboru jednego z wariantów drogowych sprowadził się spór w sprawie.

W tym zakresie zważyć należy, że nieruchomości stron stanowiły w przeszłości jedną nieruchomość rolną należącą do ich ojca. Z treści dokumentów zawartych w aktach ksiąg wieczystych i załączonych do tych akt zbiorach dokumentów, wynika jednoznacznie, iż dopóki jezioro stanowiło jeden przedmiot własności, nieruchomość posiadała zapewniony dostęp do drogi publicznej poprzez fakt przylegania jeziora strona południową do sieci dróg publicznych. Wówczas też ukształtował się sposób korzystania z drogi wodnej w celu dotarcia do innych części nieruchomości albowiem członkowie rodziny K. cumowali łodzie i pływali stąd do północnej części jeziora. Znajduje to potwierdzenie w wiarygodnych zeznaniach świadka R. S.. Do lat 80 tych ub. wieku , pomiędzy stronami nie było przy tym konfliktów na tle korzystania z jeziora. Analizując zatem dokumentację związaną ze zmianami własnościowymi Sąd doszedł do wniosku, że za moment utraty odpowiedniego dostępu do drogi publicznej przez działkę (...) obejmująca północną cześć jeziora należy uznać czynność działu spadku po ojcu stron A. K. (1) - dokonaną w 1972 r. pomiędzy R. K. a K. K. (1). Wtedy to bowiem doszło do odcięcia działki (...) od sieci dróg publicznych albowiem część przylegająca do drogi publicznej przypadła K. K. (1). Wszystko wskazuje również na to, że mimo iż formalnie nie uregulowano wówczas sposobu korzystania z jeziora, to z uwagi na usytuowanie siedliska, przez szereg lat sposób ten nie był kwestionowany. Wnioskodawca cumował łódź na pomoście znajdującym się przy zabudowaniach i stąd pływał na swoją część jeziora. Ostatecznie gdy wnioskodawca powrócił do Polski z Niemiec, strony będąc w konflikcie na tle gospodarczego wykorzystywania jeziora, popadły także w spór co do możliwości korzystania przez wnioskodawcę ze szlaku wodnego wiodącego od strony zabudowań do jego części jeziora.

Brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej rodzi po stronie wnioskodawcy roszczenie o ustanowienie służebności drogowej.

Zgodnie z art. 145 §1 kc jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Zasady ustanawiania służebności drogowej wskazano w art. 145§2kc. Wynika, z tego przepisu, że przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między zainteresowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej. Natomiast art. 145§3 kc wskazuje, że przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.

Obok zatem uwzględnienia potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej należy dążyć do jak najmniejszego obciążenia gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli jednak potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między zainteresowanymi nie dojdzie do porozumienia, zasadą jest, że sąd zarządzi przeprowadzenie tej drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.

W niniejszej sprawie - jak wynika z opinii biegłego- możliwe są alternatywne dwa warianty drogowe mogące zapewnić odpowiedni dostęp nieruchomości wnioskodawcy do drogi publicznej.

Uwzględniając jednak powyżej wspomniane zasady z art. 145§2 kc stwierdzić należy, że odpowiednią służebność drogową powinna zapewnić wnioskodawcom przed wszystkim działka uczestniczki a zatem nieruchomości oznaczona (...). Wystarczające jest bowiem dla uzyskania odpowiedniego dostępu do drogi obciążenie służebnością tej działki i nie zachodzi konieczność rozciągania służebności na inne sąsiednie grunty.

Skoro zatem same strony podzieliły nieruchomość i odcięły jedną nich od sieci dróg publicznych to obowiązane są one porozumieć się także co do zapewnienia dostępu do drogi publicznej. Skoro tego porozumienia nie osiągnęły to nie mogą oczekiwać zapewnieniu dostępu do drogi przez właściciela innego gruntu sąsiedniego. Zważyć przy tym należy, że przez szereg lat po dziale spadku , uczestnik korzystał ze szlaku wodnego przez część jeziora uczestniczki.

Uczestniczka nie wykazała ponadto, iż korzystnie przez wnioskodawcę z przepływu przez jej część jeziora znacznie utrudni jej gospodarkę na tym akwenie. Obecnie zresztą K. K. (1) darowała nieruchomości obejmującej jezioro córce. Również należy mieć na uwadze, że droga wodna jest najkrótszym połączeniem nieruchomości wnioskodawcy z drogą publiczną a zatem w mniejszym stopniu niż dłuższa trasa lądowa, obciąża ta służebność grunty, przez które przebiega.

Brak zatem -w ocenie Sądu- podstaw do odstąpienia w niniejszej sprawie od normy z art. 145§2 kc, wskazującej jako priorytet ustanowienie służebności na działkach będących przedmiotem czynności prawnej rodzącej potrzebę ustanowienia służebności. Z tych względów ustanowiono służebność zgodnie z żądaniem wnioskodawcy.

W celu zweryfikowania możliwości ustanowienia służebności oraz wytyczenia optymalnego szlaku drogowego, Sąd zasięgnął opinii biegłego geodety W. O. . Biegły szczegółowo przedstawił w opinii przebieg możliwych szlaków drogowych i profesjonalnie sporządził niezbędną dokumentację geodezyjną. Opinia jest rzetelna i nie nasuwa wątpliwości.

W ocenie Sądu, zaproponowany w opinii biegłego przebieg drogi realizuje wszystkie wymogi w tym zakresie. Uwzględnia bowiem to jaki był wcześniejszy dostęp do drogi publicznej oraz przyczyny powodujące utratę tego dostępu. Uwzględnia też stanowisko większości uczestników postępowania. Droga ta jest wystarczająca do zaspokojenia potrzeb nieruchomości władnącej i uwzględnia jej specyfikę oraz wyjątkowy charakter gospodarczy.

Za ustanowienie służebności, właścicielowi przysługuje wynagrodzenie. Wysokość wynagrodzenia Sąd ustalił na kwotę 1500,-zł – w granicach zaproponowanych przez wnioskodawcę. Stanowisko wnioskodawcy co do wysokości wynagrodzenia znajduje oparcie w opinii biegłej z zakresu szacowania nieruchomości E. J., która oszacowała wysokość wynagrodzenia na nawet niższą sumę niż zaproponowana przez wnioskodawcę

W tych warunkach na podstawie art. 145§1§2i§3kc orzeczono jak w pkt I i II.

Na podstawie art. 113§ 1 u.o.k.s.c. nakazano ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Szczytnie:

– od wnioskodawcy R. K. 2.829,77 zł

– od uczestniczki A. Ż. kwotę 4.681,14 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa, na opinie biegłych.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520§1 kpc.

Z/

1.  Odnot

2.  Odpis doręczyć pełn. wnioskującym o doręczenie,

3.  Za 14 dni lub z apel.

S., 4 stycznia 2019