Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Romuald Kompanowski

Protokolant sekr. sądowy Anna Sobańska

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2018 r. w Kaliszu

odwołania Przedsiębiorstwa (...) A Sp. z o.o.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 6 kwietnia 2018 rok Nr (...)- (...)

w sprawie Przedsiębiorstwa (...) A Sp. z o.o.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie właściwego ustawodawstwa dot. V. B.

1.  Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział, w O., z dnia 6 kwietnia 2018 roku, znak (...)- (...), w ten sposób, że zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., do wydania odwołującemu Przedsiębiorstwu (...) A Sp. z o.o. w K. zaświadczenia A1, potwierdzającego, że wobec V. B., w okresie od 20 marca 2018 roku do 19 marca 2019 roku zastosowanie ma ustawodawstwo polskie.

2.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., na rzecz Przedsiębiorstwa (...) A Sp. z o.o. w K. kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z 6 kwietnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. działając na wniosek Przedsiębiorstwa (...) A spółka z o.o. w K. odmówił wydania zaświadczenia A1 potwierdzającego, że wobec V. B. w okresie od 20 marca 2018 r. do 19 marca 2019 r. ma zastosowanie obywatelstwo polskie w zakresie zabezpieczenia społecznego.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyło Przedsiębiorstwo (...) A spółka z o.o. w K. wnosząc o zmianę decyzji i stwierdzenie, że w okresie wskazanym w decyzji w zakresie zabezpieczenia społecznego V. B. zastosowanie mają przepisy polskie.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wezwany do sprawy w charakterze strony V. B. poparł odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Przedsiębiorstwo (...) A spółka z o.o. w K. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług transportowych. Siedziba firmy mieści się w K. przy ulicy (...). Firma zatrudnia kierowców. Wśród nich jest V. B. - obywatel Ukrainy, zatrudniony w firmie od grudnia 2015 r. w tym od maja 2017 r. w oparciu o umowę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy.

/ bezsporne /

Odwołująca spółka dopełniła wszystkich formalności pozwalających na legalne świadczenie pracy przez V. B. na terenie Polski.

dowód: zeznania dyrektora odwołującej spółki (...) w sprawie

VU 123/18 Sądu Okręgowego w Kaliszu

V. B. posiada wizę uprawniającą do pobytu na terenie Polski do stycznia 2019 r. oraz wydane 30 marca 2017 r. przez Wojewodę (...) zezwolenie na pracę na terenie Polski do 20 kwietnia 2020 r.

dowód: zeznania ubezpieczonego V. B., zezwolenie na pracę

oraz potwierdzona za zgodność kopia paszportu w aktach ZUS.

Odwołująca spółka jest właścicielem pokojów służbowych zlokalizowanych w K. przy ulicy (...). Każdy pokój ma dostęp do kuchni i łazienki. Jeden pokój o powierzchni ok.17,50 m ² został w maju 2017 r. wynajęty ubezpieczonemu na czas nieokreślony.

dowód: umowa najmu w aktach ZUS.

Ubezpieczony korzysta z wynajętego lokalu w czasie gdy nie świadczy pracy. V. B. bowiem jako kierowca wyjeżdża z firmy w trasę jako kierowca i wtedy stosownie do harmonogramu jazdy odpoczywa poza wskazanym wyżej lokalem. Średnio raz na trzy miesiące V. N. wyjeżdża na Ukrainę do rodziny. Spędza tam 2 tygodnie. Ubezpieczony ma zamiar pracować w Polsce dłużej. Jest zadowolony z pracy. W Polsce płaci podatki.

dowód: zeznania V. B.

W informacji zgłoszonej w celu wydania przedmiotowego zaświadczenia, odwołująca spółka wskazała, że pracownik 20% pracy świadczy na terenie Polski a pozostałe 80% na terenie pozostałych krajów Unii Europejskiej.

dowód: informacja w aktach ZUS.

Sąd zważył, co następuje:

W rozpoznawanej sprawie bezspornym było, że V. B., jako obywatel Ukrainy został zatrudniony przez polskiego pracodawcę i wykonuje pracę na terenie kilku państw Unii Europejskiej. Kwestia sporna dotyczyła tego, czy organ rentowy winien wydać zaświadczenie A1 w związku z tym zatrudnieniem.

Zgodnie z art. 2a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawa stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, stan cywilny oraz stan rodzinny. Zasada równego traktowania dotyczy w szczególności warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy, nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 2 ust 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ( WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004 r. o koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych ( dalej jako rozporządzenie podstawowe ), niniejsze rozporządzenie stosuje się do obywateli Państw Członkowskich, bezpaństwowców, uchodźców zamieszkujących w państwie Członkowskim, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku Państw Członkowskich oraz członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu. W stosunku do obywateli państw trzecich stosuje się Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ( UE ) nr 1231/2010 z dnia 24.11.2010 r. rozszerzające rozporządzenie ( WE ) nr 883/2004 i rozporządzenie ( WE ) nr 987/2009 ( dalej jako rozporządzenie wykonawcze ) na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo. Na mocy art. 1 rozporządzenia nr 1231/2010, rozporządzenia nr 883/2004 i nr 987/2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo, pod warunkiem, że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego.

Utrwalona praktyka orzecznicza za stały pobyt przyjmuje pobyt niezmienny w danym okresie, czyli w okresie realizacji podstawy ubezpieczenia, przy czym nie ma większego znaczenia okoliczność dotycząca tego, jaką administracyjną gwarancję prowadzenia działalności lub zapewnienie pobytu miał w Polsce obywatel państwa obcego. (tak SN w wyrokach: z dnia 17 września 2009 r., II UK 11/09, OSNP 2011, nr 9-10, poz. 134, z dnia 6 września 2011 r., I UK 60/11).

Zgodnie z art. 25 k.c. miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Pojęcie miejsca zamieszkania, przyjęte w art. 25, jest konstrukcją prawną, na którą składają się dwa elementy: fizyczne przebywanie w danej miejscowości i zamiar, wola stałego pobytu. Powszechnie przyjmuje się, że oba te elementy muszą występować łącznie. Dla ustalenia miejsca zamieszkania nie wystarczy zatem ani samo zamieszkiwanie w sensie fizycznym, jednak bez zamiaru stałego pobytu, choćby zamieszkiwanie trwało przez dłuższy czas, ani sam zamiar stałego pobytu w danej miejscowości niepołączony z przebywaniem w tej miejscowości. O „miejscu zamieszkania” rozstrzyga zawsze całokształt okoliczności wskazujących na zejście się stanu faktycznego przebywania z zamiarem takiego przebywania (por. wyroki SN z dnia 21 listopada 1966 r., II PR 512/66, OSNC 1967, nr 7–8, poz. 136, oraz z dnia 7 czerwca 1983 r., II UR 4/84, OSP 1984, z. 12, poz. 265).

Zamiar stałego pobytu musi być określony na podstawie obiektywnych możliwych do stwierdzenia okoliczności. O zamiarze takim świadczy to, że w danej miejscowości w danym czasie znajduje się centrum życiowe danej osoby, a więc występują okoliczności pozwalające przeciętnemu obserwatorowi na wyciągnięcie wniosku, że określona miejscowość jest głównym ośrodkiem działalności danej osoby, w której aktualnie koncentruje się jej życiowe centrum.

W rozpoznawanej sprawie V. B. w związku z zawartą umową o pracę miał zamiar - co najmniej w okresie obowiązywania umowy przebywać na stałe na terenie Polski w celu świadczenia pracy zarobkowej, dającej źródło utrzymania i miał w Polsce zagwarantowane miejsce zamieszkania. Miał także pozwolenie na pracę oraz na pobyt na terenie RP w związku z wydaną wizą. Zatem jego zamieszkanie i praca w Polsce miały charakter legalny. Skoro zatem został zatrudniony przez polskie przedsiębiorstwo i wykonuje pracę na terytorium Polski oraz równocześnie wykonuje pracę najemną na terytorium innych krajów członkowskich Unii Europejskiej należało zastosować przepisy wspólnotowej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego – cytowane wyżej rozporządzenia wspólnotowe.

Z Preambuły rozporządzenia rozszerzającego – nr 1231/2010 wynika, że Parlament Europejski, Rada oraz Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wezwały do lepszej integracji obywateli państw trzecich, którzy legalnie zamieszkują na terytorium państw członkowskich, poprzez przyznanie im jednolitych praw, odpowiadających możliwie jak najbardziej tym, z których korzystają obywatele Unii. Wskazano, że na mocy niniejszego rozporządzenia rozporządzenie nr 883/2004 i rozporządzenie nr 987/2009 powinny mieć zastosowanie tylko o tyle, o ile dana osoba już legalnie zamieszkuje na terytorium państwa członkowskiego. Przepisy rozporządzenia rozszerzającego nie zawierają definicji „legalnego zamieszkania”. Natomiast z art. 1 rozporządzenia podstawowego wynika, że określenie, ,zamieszkanie" oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa (lit. j). zaś w art. 11 rozporządzenia wykonawczego określającego elementy służące ustaleniu miejsca zamieszkania, ale tylko w przypadku gdy pomiędzy instytucjami dwóch lub więcej państw członkowskich istnieje rozbieżność opinii w odniesieniu do ustalenia miejsca zamieszkania osoby, do której stosuje się rozporządzenie podstawowe, zwrócono uwagę na konieczność wspólnego porozumienia w oparciu o ogólną ocenę wszystkich dostępnych informacji dotyczących :

1. czasu trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich,

2. sytuację danej osoby, w tym :

- charakter i specyfikę wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę;

- jej sytuację rodzinną oraz więzi rodzinne;

- prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym;

- jej sytuację mieszkaniową, zwłaszcza informację, czy sytuacja ta ma charakter stały;

- państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Zgodnie z art. 11 ust. 2 w przypadku, gdy uwzględnienie poszczególnych kryteriów w oparciu o istotne okoliczności wymienione w ust. 1 nie doprowadzi do osiągnięcia porozumienia przez zainteresowane instytucje, zamiar danej osoby, taki jaki wynika z tych okoliczności, a zwłaszcza powody, które skłoniły ją do przemieszczenia się, są uznawane za rozstrzygające dla ustalenia jej rzeczywistego miejsca zamieszkania. W rozpoznawanej sprawie organ rentowy nie stosował procedury uzgodnień z jakąkolwiek inną instytucją zabezpieczenia społecznego, którą to procedurę określają w szczególności art. 6, 15 oraz 16 rozporządzenia wykonawczego nakazujące zwrócenie się - w przypadku istnienia wątpliwości bądź rozbieżności - do instytucji innego państwa członkowskiego. Odstąpienie od stosowania tej procedury wynikało z braku wątpliwości, bowiem w przypadku występującego w sprawie pracownika jedynym wyznacznikiem jaki mógł być stosowany przy ustalaniu właściwego ustawodawstwa było miejsce siedziby zatrudniającego go przedsiębiorstwa.

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich Unii Europejskiej opiera się bowiem na zasadzie, że osoby przemieszczające się na terytorium Unii podlegają systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego ( art. 11 rozporządzenia podstawowego) i zasadą jest stosowanie jako właściwego ustawodawstwa miejsca wykonywania pracy, zaś wyjątki objęte zostały dyspozycją m.in. art. 13 ust. 1 rozporządzenia podstawowego.

Zgodnie z tym przepisem osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim lub jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania - ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub znajduje się siedziba pracodawcy, jeżeli jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę. Przepisy art. 13 ust. 2 i 3 rozporządzenia podstawowego mają na celu wyeliminowanie podwójnego (lub wielokrotnego) ubezpieczenia w różnych państwach członkowskich albo zapobieżenie sytuacji, w której dana osoba nie będzie podlegała żadnemu ustawodawstwu, a więc z punktu widzenia ustalenia ustawodawstwa istotne jest, aby w jego wyniku zainteresowany został objęty ubezpieczeniem tylko w jednym państwie członkowskim i aby mógł zrealizować ustanowione w art. 19 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego uprawnienie do wystąpienia do instytucji danego państwa członkowskiego z wnioskiem o wydanie poświadczenia na formularzu A1.

W rozpoznawanej sprawie analizując spełnienie wskazanych wyżej kryteriów należy podkreślić zatrudnienie V. B. przez polskiego pracodawcę na podstawie umowy o pracę na czas nie określony, co oznacza jej ciągły charakter, jest zatrudniony jako kierowca w transporcie i pracę świadczy na terenie Polski i innych krajów UE. W przerwach miedzy wyjazdami w trasę przebywa w miejscu zamieszkania w Polsce, gdzie wynajmuje mieszkanie u pracodawcy. Ma zapewnione zatem miejsce zamieszkania. Okoliczność, iż nie przebywa w nim stale wynika z charakteru pracy. Państwem, w którym odprowadzane są podatki od wynagrodzeń jest Polska i tu także został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych. Nie zostało w toku postępowania wykazane, aby więzi rodzinne były tak silne, że wykluczają uznanie Polski za kraj jego zamieszkania, rozumiany jako miejsce zwykłego, legalnego pobytu w okresie spornym, wynikającym ze złożonego wniosku, w szczególności sporadyczny pobyt na Ukrainie. Dodatkowo elementy subiektywne tj. zamiar zamieszkania w przemawia za traktowaniem przez niego Polski jako kraju zamieszkania w spornym okresie. V. B. przebywa legalnie na terenie RP i legalnie wykonuje pracę, legitymuje się wymaganymi do wykonywania pracy świadectwami. W ocenie Sądu zatem powyższe okoliczności przemawiają za tym, że na mocy art. 1 rozporządzenia rozszerzającego winny mieć do niego zastosowanie rozporządzenia koordynacyjne. Wykonuje on pracę najemną w kilku państwach członkowskich a więc podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba ( lub miejsce wykonywania działalności ) przedsiębiorstwa lub pracodawcy - stosownie do art. 13 ust. 1 lit. b Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 czyli polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję oraz zobowiązał organ rentowy do wydania zaświadczenia na formularzu A1 potwierdzającego, iż w okresie objętym zaskarżoną decyzją zastosowanie ma ustawodawstwo polskie.

O kosztach sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 i § 15 ust.3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, uznając, iż nakład pracy pełnomocnika procesowego uzasadnia zastosowanie stawki minimalnej dla spraw o przyznanie świadczenia z ubezpieczenia społecznego uznając charakter niniejszej sprawy za zbliżony do tej kategorii spraw.