Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2018r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR del. Iwona Wysocka

Protokolant: Kinga Zazulak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 września 2018r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa B. S.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda B. S. kwotę 105.754,94 zł (sto pięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt cztery złote dziewięćdziesiąt cztery grosze) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28.11.2017r. do dnia zapłaty;

II.  dalej idące powództwo oddala;

III.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 14.463 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powód B. S. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 105.754,94 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 87.299,38 zł od dnia 03.12.2010r. do dnia zapłaty i od kwoty 18.455,59 zł od dnia 13.01.2012r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, że w dniu 03.12.2010r. zawarł ze stroną pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi nr (...) na warunkach określonych w treści polisy i obowiązujących OWU, z obowiązkiem opłacania składki miesięcznej w wysokości 5.000 zł. Następnie w dniu 13.01.2012r. powód zawarł ze stroną pozwaną kolejną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi o nr (...) na warunkach określonych w treści polisy i obowiązujących OWU, z obowiązkiem opłacania składki miesięcznej w wysokości 1.000 zł. Pierwsza z umów uległa rozwiązaniu w dniu 30.07.2016r., a druga – w dniu 31.08.2016r. Powód wskazał, że na dzień umorzenia wartość zgromadzonych przez niego jednostek uczestnictwa z pierwszej umowy wynosiła 329.937,81 zł, z której to kwoty strona pozwana wypłaciła powodowi kwotę 242.638,43 zł, natomiast kwota 87.299,38 zł została potrącona tytułem opłaty likwidacyjnej. Na dzień umorzenia wartość zgromadzonych przez niego jednostek uczestnictwa z drugiej umowy wynosiła 45.559,34 zł, z której to kwoty strona pozwana wypłaciła powodowi kwotę 27.103,75 zł, natomiast kwota 18.455,59 zł została potrącona tytułem opłaty likwidacyjnej.

W ocenie powoda postanowienia umów pozwalające na pobranie tak wysokiej opłaty likwidacyjnej stanowią klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Powód zarzucił, że postanowienia te nie zostały uzgodnione z nim indywidualnie, stanowiąc wzorzec umowy zaproponowany konsumentowi przez kontrahenta, zaś samo postanowienie kształtowało prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, prowadząc do rażącego naruszenia interesów konsumenta. Wskazał, że w dniu 01.02.2016r. wezwał stronę pozwaną do polubownego rozwiązania sporu, jednakże bezskutecznie.

Strona pozwana (...) S.A. w W. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Strona pozwana podniosła, iż w dniu 20.12.2016r. zawarła z Prezesem UOKiK porozumienie, w którym zobowiązała się zaoferować zmianę zasad określania wysokości opłaty likwidacyjnej. Porozumienie to jest wiążące dla strony pozwanej w zakresie umów, które obowiązywały w dacie 01.12.2016r. Wskazała, że wprawdzie umowy z powodem rozwiązane zostały przed dniem podpisania tego porozumienia i dlatego strona pozwana nie zastosowała do nich przelicznika zawartego w porozumieniu, jednak na potrzeby procesu należy uznać, że strona pozwana była uprawniona do pobrania opłaty w wysokości 10% wartości rachunku podstawowego w zakresie umowy nr (...)% wartości rachunku podstawowego w odniesieniu do umowy nr (...).

Strona pozwana wskazała, że wysokość kosztów związanych z umową ubezpieczenia, potrąconych w związku z rozwiązaniem umów, wynika z wysokich kosztów zawarcia umowy. Wskazała, że postanowienia umowne nie są postanowieniami niedozwolonymi i dotyczą głównego świadczenia z umowy ubezpieczenia, ogólne warunki ubezpieczenia zostały doręczone powodowi przed zawarciem umowy, powód nie został wprowadzony w błąd, mógł odstąpić od umowy, z czego nie skorzystał.

Strona pozwana podniosła także zarzut potrącenia przysługującej jej względem powoda wierzytelności wynikającej z przyznanego powodowi bonusu w wysokości 1.800 zł z tytułu umowy nr (...) oraz w wysokości 12.000 zł z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia nr (...).

Strona pozwana wskazała, że w związku z objęciem powoda ochroną ubezpieczeniową poniosła wymierne koszty, które pozostają w powiązaniu z zatrzymaną tzw. opłatą likwidacyjną i które uzasadniają wysokość tej opłaty. Z tytułu zawarcia umowy nr (...) strona pozwana zapłaciła agentowi prowizję w kwocie 11.000 zł, a z tytułu zawarcia umowy nr (...) kwotę 54.000 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 03.12.2010r. powód B. S. zawarł z (...) S.A. w W. umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) o numerze polisy (...), na podstawie Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (...) ze składką miesięczną w wysokości 5.000 zł i sumą ubezpieczenia w wysokości 100 zł.

(dowód: polisa nr (...) - k. 13-15,

W dniu 13.01.2012r. powód zawarł ze stroną pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) o numerze polisy (...), na podstawie Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (...) ze składką miesięczną w wysokości 1.000 zł i sumą ubezpieczenia w wysokości 100 zł.

(dowód: polisa nr (...) - k. 16-17)

Obie umowy powód zawarł jako konsument. Umowy zostały zawarte w oparciu o Ogólne Warunki Ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi ze składką podstawową opłacaną regularnie (...) indeks (...) (...) które zostały ustalone przez zarząd strony pozwanej w formie uchwały i nie były negocjowane przez powoda.

(dowód: ogólne warunki ubezpieczenia (...) – k. 18-23

przesłuchanie powoda – na rozprawie w dniu 26.09.2018r.)

Zgodnie z § 40 OWU Towarzystwo pobiera następujące opłaty: za ryzyko ubezpieczeniowe, administracyjną, za zarządzanie, likwidacyjną, od wykupu, operacyjną. Wysokość opłat oraz limitów, o których mowa w OWU, określa Tabela opłat i limitów.

W myśl § 44 OWU opłata likwidacyjna jest pobierana od kwot należnych ubezpieczającemu z tytułu wypłaty wartości polisy w przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia przez ubezpieczającego w okresie pierwszych 10 lat polisy. Opłata ta stanowi iloczyn wskaźnika określonego w tabeli opłat i limitów oraz łącznej wysokości składki podstawowej należnej za pierwszy rok polisy.

W pkt 12 Tabeli opłat i limitów określono wskaźnik w następujący sposób:

- w pierwszym roku polisy – 2,0,

- w drugim roku polisy – 2,0,

- w trzecim roku polisy - 1,5,

- w czwartym roku polisy – 1,5,

- w piątym roku polisy – 1,5,

- w szóstym roku polisy – 1,4,

- w siódmym roku polisy – 1,2,

- w ósmym roku polisy – 1,0,

- w dziewiątym roku polisy – 0,8,

- w dziesiątym roku polisy – 0,6.

Opłata likwidacyjna jest pobierana przez Towarzystwo (...) w dniu umorzenia jednostek uczestnictwa dokonanego w celu wypłaty wartości podstawowej polisy poprzez potrącenie tej opłaty z kwoty należnej beneficjentowi wykupu.

W myśl § 45 OWU opłata od wykupu jest pobierana od kwot należnych ubezpieczającemu z tytułu wypłaty wartości polisy. Jest ona określona procentowo w stosunku, w jakim w dniu jej naliczenia pozostaje do wypłaty wartości podstawowej polisy. Opłata ta jest pobierana przez Towarzystwo (...) w dniu umorzenia jednostek uczestnictwa dokonanego w celu wypłaty wartości podstawowej polisy poprzez potrącenie tej opłaty z kwoty należnej beneficjentowi wykupu.

W pkt 13 Tabeli opłat i limitów wskazano, że opłata od wykupu w okresie od 1. do 10. roku polisy wynosi 1% wypłacanej wartości podstawowej polisy, w okresie od 11.do 19. roku polisy – 0,5% wypłacanej wartości podstawowej polisy, w okresie od 20. roku polisy – 0% wypłacanej wartości podstawowej polisy.

W pkt 14 Tabeli opłat i limitów wskazano, że opłata operacyjna za zmianę alokacji dokonywana za pośrednictwem strony internetowej Towarzystwa wynosi 0 zł, na wniosek złożony w formie pisemnej lub telefonicznie 0 zł za 4 zmiany alokacji w każdym roku polisy i 20 zł za każdą kolejną zmianę alokacji.

(dowód : ogólne warunki ubezpieczenia (...) – k. 18-23

tabela opłat i limitów - k. 220-221)

Powód opłacał należne składki z obu umów. Następnie w związku z zaległościami w płatnościach składek umowa nr (...) uległa rozwiązaniu w dniu 30.07.2016r., natomiast umowa nr (...) na wniosek powoda została rozwiązana w dniu 31.08.2016r.

(dowód: pismo strony pozwanej z dnia 03.08.2016 r. – k. 41,

pismo strony pozwanej z dnia (...).2016r. – k. 42,

informacje rocznicowe – k. 24-35,

zestawienie przelewów – k. 36-40,

potwierdzenie zmian w umowie – k. 43, 45, 49,

aneksy do polisy – k. 44, 46, 48, 50, 52,

wznowienie ochrony ubezpieczeniowej – k. 47, 51)

Na dzień rozwiązania umowy wartość środków zgromadzonych na koncie ubezpieczającego w zakresie umowy nr (...) wyniosła 45.559,34 zł wartości podstawowej. Z kwoty tej strona pozwana wypłaciła ubezpieczającemu kwotę 27.103,75 zł, a na swoją rzecz potrąciła kwotę 18.455,59 zł.

(dowód : pismo strony pozwanej z dnia 03.08.2016 r. – k. 41)

Na dzień rozwiązania umowy wartość środków zgromadzonych na koncie ubezpieczającego w zakresie umowy nr (...) wyniosła kwotę 329.937,81 zł wartości podstawowej. Z kwoty tej strona pozwana wypłaciła ubezpieczającemu kwotę 242.638,43 zł, a na swoją rzecz potrąciła kwotę 87.299,38 zł.

(dowód: pismo strony pozwanej z dnia 09.09.2016 r. – k. 42)

Pismem z dnia 01.02.2016r., doręczonym w dniu 08.02.2016r., powód w związku z zamiarem rozwiązania umów ubezpieczenia, złożył stronie pozwanej propozycję polubownego załatwienia sprawy, proponując obniżenie opłaty likwidacyjnej do 4%.

Na powyższą propozycję strona pozwana nie wyraziła zgody.

(dowód : pismo powoda z dnia 01.02.2016 r. - k. 61,

pismo strony pozwanej dnia 22.02.2016r. – k. 62-63)

W dniu 17.11.2017r. pracownik strony pozwanej sporządził dokument zatytułowany „Szczegółowe dane dotyczące umów ubezpieczenia”, w którym wskazał, że w przypadku polisy nr (...) kwota wpłaconych składek wyniosła 314.698,92 zł, bonus przyznany 12.000 zł, wysokość prowizji 54.000 zł, koszty akwizycji 9.705,67 zł, koszty administracyjne początkowe 8.236,62 zł, koszty administracyjne obsługowe 10.182,20 zł, zaś koszty pobrane od klienta objęły: opłatę zarządzanie 19.373,19 zł, opłatę administracyjną 818,70 zł, opłatę za ryzyko 3,45 zł, opłatę operacyjną 220 zł, opłatę likwidacyjną 84.000 zł, opłatę od wykupu 3.299,38 zł.

(dowód: szczegółowe dane dotyczące umów – k. 119-120)

W dniu 17.11.2017r. pracownik strony pozwanej sporządził dokument, w którym wskazał, że z tytułu zawarcia umowy nr (...) została naliczona i wypłacona w lutym 2011r. prowizja podstawowa dla (...) Bank S.A. w wysokości 54.000 zł.

(dowód: pismo z dnia 17.11.2017r. – k. 117)

W dniu 17.11.2017r. pracownik strony pozwanej sporządził dokument zatytułowany „Szczegółowe dane dotyczące umów ubezpieczenia”, w którym wskazał, że w przypadku polisy nr (...) kwota wpłaconych składek wyniosła 48.000 zł, bonus przyznany 1.800 zł, wysokość prowizji 11.100 zł, koszty akwizycji 543,49 zł, koszty administracyjne początkowe 2.462,54 zł, koszty administracyjne obsługowe 1.527,04 zł, zaś koszty pobrane od klienta objęły: opłatę zarządzanie 2.631,54 zł, opłatę administracyjną 657,24 zł, opłatę za ryzyko 2,73 zł, opłatę operacyjną 208,60 zł, opłatę likwidacyjną 18.000 zł, opłatę od wykupu 455,59 zł.

(dowód: szczegółowe dane dotyczące umów – k. 121-122)

W dniu 17.11.2017r. pracownik strony pozwanej sporządził dokument, w którym wskazał, że z tytułu zawarcia umowy nr (...) została naliczona i wypłacona w lutym 2012r. prowizja podstawowa dla (...) Bank S.A. w wysokości 11.100 zł.

(dowód: pismo z dnia 17.11.2017r. – k. 118)

W dniu 20.12.2016r. strona pozwana zawarła z Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów porozumienie, w którym strona pozwana zobowiązała się do umożliwienia ubezpieczającym, będącym stronami obowiązujących w dniu 01.12.2016r. umów ubezpieczenia indywidualnego lub grupowego na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, zawartych z Towarzystwem przed dniem 01.01.2016r. na podstawie OWU (...), ograniczenia kwot pobieranych w wyniku zastosowania opłaty likwidacyjnej lub wskaźnika wykupu w ten sposób, że wysokość opłaty likwidacyjnej po ograniczeniu będzie wynosić w 5 roku polisy 12% wartości rachunku podstawowego, a w 6 roku polisy 10% wartości rachunku podstawowego.

(dowód: porozumienie z dnia 20.12.2016r. – k. 123-129)

Powód liczy 43 lata. Zawarcie obu umów ze stroną pozwaną doradził mu doradca w (...) Bank S.A. jako doskonałą inwestycję, przy czym zawarcie umowy nr (...) miało też stanowić realizację jednego z warunków finansowych banku w związku z ubieganiem się przez powoda o kredyt na zakup nieruchomości.

W dniu 19.01.2011r. umową cesji powód przeniósł na (...) Bank S.A. prawa do świadczeń z umowy ubezpieczenia nr (...) dla zabezpieczenia wierzytelności banku z tytułu umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 03.12.2010r.

Kredyt udzielony na podstawie umowy nr (...) został całkowicie spłacony przez powoda w listopadzie 2014r. Po tej dacie powód kontynuował opłacanie składek z polisy nr (...).

(dowód: korespondencja e-mail – k. 159,

decyzje kredytu hipotecznego – k. 160-167,

umowa kredytu hipotecznego – k. 168-174,

umowa cesji praw z umowy ubezpieczenia – k. 175-177,

zestawienie przelewów – k. 36-40,

przesłuchanie powoda – na rozprawie w dniu 26.09.2018r.)

W dniu 25.01.2016r. pracownik strony pozwanej J. Z. złożył pisemne oświadczenie dotyczące konstrukcji umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi.

(dowód: pisemne oświadczenie J. Z. – k. 109-110)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

Poza sporem w niniejszej sprawie pozostawało, iż w dniu 03.12.2010r. powód B. S. zawarł z (...) S.A. w W. umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) o numerze polisy (...), a w dniu 13.01.2012r. umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) o numerze polisy (...), przy czym obie umowy zostały zawarte w oparciu o Ogólne Warunki Ubezpieczenia (...).

Bezspornym był też fakt, iż w związku z rozwiązaniem umowy nr (...) strona pozwana pobrała od powoda opłatę w kwocie 87.299,38 zł, w związku z rozwiązaniem umowy nr (...) opłatę w kwocie 18.455,59 zł.

Powód zarzucił, iż świadczenie to miało charakter świadczenia nienależnego, albowiem postanowienia umowne określające wysokość pobranej przez stronę pozwaną opłaty miały charakter abuzywny.

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W myśl art. 410 § 1 k.c. do świadczenia nienależnego stosuje się przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Wskazać należy, że powód domagał się zasądzenia od strony pozwanej kwoty 87.299,38 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia z umowy nr (...) i kwoty 18.455,59 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia z umowy nr (...), określając te kwoty mianem opłat likwidacyjnych, jednakże – co wynika ze szczegółowych danych dotyczących umów – na pobrane przez stronę pozwaną kwoty składają się: 84.000 zł tytułem opłaty likwidacyjnej i 3.299,38 zł tytułem opłaty od wykupu (co dotyczy umowy nr (...)) oraz 1.800 zł tytułem opłaty likwidacyjnej i 455,59 zł tytułem opłaty od wykupu (co dotyczy umowy nr (...)). Powód zarzucił, że pobranie całości tych kwot nastąpiło na podstawie abuzywnych postanowień umownych, należało zatem poddać ocenie zapisy umowne dotyczące zarówno opłaty likwidacyjnej, jak i opłaty od wykupu. Podkreślić przy tym trzeba, że obie te opłaty pobrane zostały w związku z rozwiązaniem umów, czyli obowiązkiem wypłacenia przez stronę pozwaną powodowi wartości podstawowej polis, a zatem w związku z tym samym zdarzeniem.

Zgodnie z art. 385 ¹ kodeksu cywilnego postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3).

Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Na podstawie art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. By określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za niedozwolone postanowienie umowne, spełnione muszą zostać cztery warunki: umowa musi być zawarta z konsumentem, postanowienie umowy nie zostało uzgodnione indywidualnie, postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, a postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy „głównych świadczeń stron".

Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów przedłożonych przez strony, w szczególności umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi oraz Ogólnych Warunków Ubezpieczenia i Tabeli Opłat i Limitów, a także przesłuchania powoda Sąd ustalił, iż obie umowy zostały zawarte pomiędzy stroną pozwaną jako przedsiębiorcą a powodem jako konsumentem, ich postanowienia nie zostały uzgodnione z powodem indywidualnie, do głównych świadczeń stron nie należały opłata likwidacyjna i opłata od wykupu, a postanowienia dotyczące tych opłat kształtują prawa i obowiązki ubezpieczającego w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Odnosząc się do pierwszej z wyżej wymienionych przesłanek wskazać należy, że w myśl art. 43 ¹ k.c. przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33 ¹ § 1 k.c., prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Strona pozwana jako osoba prawna bez wątpienia jest przedsiębiorcą w rozumieniu cytowanego przepisu. Jak stanowi natomiast art. 22 ¹ k.c., za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Bezspornym między stronami był fakt, iż umowy ze stroną pozwaną powód zawarł jako konsument. Chybiony jest natomiast zarzut strony pozwanej, iż rodzaj zawartych umów świadczy o posiadaniu przez powoda wiedzy o funkcjonowaniu umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. Powód zaprzeczył posiadaniu szczegółowej wiedzy na temat funkcjonowania takich umów, zaś podnoszonych twierdzeń strona pozwana nie wykazała.

Za uznaniem, że postanowienia obu umów, OWU i Tabeli Opłat i Limitów w zakresie istnienia i wysokości opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu nie zostały uzgodnione z ubezpieczającym indywidualnie przemawia fakt, iż stanowią one wzorzec umowy zaproponowany konsumentowi przez kontrahenta. Wzorce (w tym regulaminy) są to klauzule, opracowane przed zawarciem umowy i wprowadzane do stosunku prawnego przez jedną ze stron w ten sposób, że druga strona (adherent) nie ma wpływu na ich treść. Są one zwykle opracowywane w oderwaniu od konkretnego stosunku umownego i w sposób jednolity określają one treść przyszłych umów, stąd strona która wyraziła zgodę na stosowanie wzorca nie może według swojej woli i wiedzy zmieniać jego treści. Z samej nazwy „Ogólne warunki ubezpieczenia” wynika, iż warunki te są stosowane przy zawieraniu nieoznaczonej ilości umów, i nie zostały ustalone w trakcie zawierania umowy z powodem. Strona pozwana nie wykazała, ani nawet nie twierdziła, by postanowienia OWU oraz Tabeli Opłat i Limitów dotyczące pobierania i wysokości opłat pobieranych w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia (tj. opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu) były z powodem uzgadniane indywidualnie, a powód temu zaprzeczył.

Dokonując oceny, czy sporne klauzule umowne dotyczą głównych świadczeń stron umowy należy wskazać, że umowa ubezpieczenia z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi ma mieszany charakter, łączący w sobie dwa elementy: ochronny i inwestycyjny. Element ochronny przejawia się w postaci udzielenia ochrony ubezpieczeniowej na wypadek śmierci ubezpieczonego w okresie umowy ubezpieczenia. Z kolei element inwestycyjny przejawia się w tym, że już od momentu wpłaty pierwszej składki środki zgromadzone na rachunku ubezpieczonego są inwestowane w fundusze kapitałowe.

Użyte w art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. pojęcie „głównych świadczeń stron” nie jest zdefiniowane, przez co podlega wykładni, ale nie może ulegać wątpliwości, że chodzi o takie świadczenia, które charakteryzują, definiują i typizują umowę, a bez których nie doszłoby do jej zawarcia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 16 lutego 2017 r., I ACa 1585/16).

Również w doktrynie wskazuje się, że pojęcie „główne świadczenia stron" należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do pojęcia elementów umowy przedmiotowo istotnych (essentialia negotii). Do elementów tych zaliczyć można wynagrodzenie i cenę oraz świadczenie wzajemne przedsiębiorcy – towar, usługę, np. elementem tym będzie ilość i cena towaru w umowie sprzedaży (por. Rzetecka-Gil Agnieszka, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, Komentarz do art. 385(1) Kodeksu cywilnego).

W umowie ubezpieczenia z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi głównym świadczeniem ubezpieczającego jest zapłata składki, a ubezpieczyciela - wypłata świadczenia ubezpieczeniowego (zdefiniowanego w § 2 pkt 20 ogólnych warunków ubezpieczenia jako kwota należna osobom uprawnionym w przypadku śmierci ubezpieczonego w okresie odpowiedzialności Towarzystwa z tytułu udzielania ochrony ubezpieczeniowej) oraz wypłata wartości polisy zgodnie z zasadami określonymi w OWU. Stosownie natomiast do § 2 pkt 30 OWU, wartość podstawowa polisy określona jest jako suma iloczynów jednostek uczestnictwa każdego z ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych zewidencjonowanych na rachunku podstawowym i ceny jednostki uczestnictwa danego funduszu obowiązującej w dniu, na który ustalana jest wartość podstawowa polisy. W świetle powyższych okoliczności należy uznać, że świadczeniem głównym w części kapitałowej umowy jest suma iloczynów liczby jednostek uczestnictwa każdego z ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych zewidencjonowanych na rachunku podstawowym i ceny jednostki uczestnictwa danego funduszu obowiązującej w dniu, na który ustalana jest wartość podstawowa polisy.

Podnieść należy, że głównym celem, który motywuje strony do zawarcia umowy, jest jej należyte wykonanie, nie zaś odstąpienie od niej. Uprawnienie ubezpieczającego do rezygnacji z ubezpieczenia i wynikające z tego obowiązki, stanowią dodatkowe postanowienia umowne. Umieszczone w OWU oraz Tabeli Opłat i Limitów zapisy dotyczące opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu regulują świadczenia poboczne, związane jedynie pośrednio z głównym przedmiotem umowy. Za tak przyjętym stanowiskiem przemawia fakt, iż opłaty te nie są naliczane w każdym przypadku rozwiązania umowy, a jedynie w przypadku jej rozwiązania w okresie pierwszych 10 lat polisy (opłata likwidacyjna) lub pierwszych 20 lat polisy (opłata od wykupu). Omawiane postanowienia mogą mieć więc w pewnych okolicznościach wpływ na wysokość poszczególnych świadczeń stron, jednak nie oznacza to, iż automatycznie należy je uznać za określające świadczenie główne stron. Pojęcie to należy bowiem rozumieć wąsko, zwłaszcza przy ocenie umów zawieranych pomiędzy podmiotem profesjonalnym a konsumentem.

Z tego względu należy stwierdzić, iż koszty, jakie ponosi ubezpieczający czy inwestor na skutek rezygnacji z umowy, obojętnie jak nazwane, nie stanowią podstawowego świadczenia i nie charakteryzują ani umowy ubezpieczenia, ani umowy kapitałowej (por. m. in. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 16 lutego 2017 r., I ACa 1585/16).

Również Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 26 lutego 2015 r. w sprawie (...) (C- 143/13) wskazał, że za warunki umowne, które objęte są zakresem pojęcia „głównego przedmiotu umowy” w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę. Natomiast warunki, które wykazują charakter posiłkowy względem warunków definiujących samą istotę stosunku umownego, nie mogą być objęte pojęciem „określenia głównego przedmiotu umowy”.

Nie można zatem przyjąć, aby podstawowym (głównym) świadczeniem ubezpieczającego, należącym do istoty umowy ubezpieczenia, było poniesienie opłat likwidacyjnych i opłat od wykupu, które aktualizują się dopiero w przypadku rezygnacji z ubezpieczenia. Trudno też uznać obowiązek zapłaty opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu za główne świadczenie, skoro - jak twierdzi strona pozwana – oplata likwidacyjna ma rekompensować koszty, jakie ponosi ona w związku z przedwczesnym zakończeniem stosunku zobowiązaniowego. Podobnie przy umowach inwestycyjnych (kapitałowych) nie sposób przyjąć, aby obowiązek zrekompensowania funduszowi inwestycyjnemu wycofania środków przed upływem określonego czasu, mógł być oceniony jako „główne świadczenie”.

Analizując kwestię dopuszczalności zastosowania przez stronę pozwaną postanowień umowy w zakresie opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu wskazać również należy, że abuzywność postanowienia umowy zachodzi wówczas, gdy postanowienie to kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz gdy na skutek owej sprzeczności dochodzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta. Dobre obyczaje to normy moralne i zwyczajowe stosowane w działalności gospodarczej, jak również tradycyjne kryteria etyczne, wspólne dla wszelkich sfer aktywności zarobkowej, także zasady lojalności. Sprzeczne z dobrymi obyczajami będą więc takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta. Termin „interesy" konsumenta rozumiany jest szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny (na co wskazuje dodatkowo forma liczby mnogiej), ale również przy uwzględnieniu aspektu zdrowia konsumenta i jego bliskich oraz dyskomfortu konsumenta, spowodowanego takimi czynnikami, jak strata czasu, dezorganizacja życia, niewygoda, nierzetelne traktowanie, przykrości czy naruszenie prywatności. Ustawodawca wymaga, by naruszenie interesów konsumenta było w stopniu „rażącym". Określenie „rażący" odnosi się do wypadków znacznego, szczególnie doniosłego odbiegania przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Jako kryteria oceny przyjmuje się wielkość poniesionych lub grożących strat (kryterium obiektywne), a także względy subiektywne, związane z przedsiębiorcą lub konsumentem. Działanie wbrew "dobrym obyczajom" w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 13 września 2012 r., VI ACa 461/12, LEX Nr 1223500).

Mając na uwadze powyższe rozważania oraz przedstawiony przez strony materiał dowodowy Sąd doszedł do przekonania, że postanowienia OWU oraz Tabeli Opłat i Limitów dotyczące wysokości pobieranej przez stronę pozwaną opłaty likwidacyjnej oraz opłaty od wykupu kształtują prawa i obowiązki ubezpieczającego w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Z treści OWU oraz tabeli opłat i limitów wynika, że strona pozwana była uprawniona, po rozwiązaniu umowy, do pobrania na swoją rzecz w piątym roku polisy – 1,5 składki podstawowej należnej za pierwszy rok umowy, a w szóstym roku polisy – 1,4 składki podstawowej należnej za pierwszy rok umowy.

Z kolei dodatkowo pobierana opłata od wykupu w okresie od 1. do 10. roku polisy została określona jako 1% wypłacanej wartości podstawowej polisy.

Taka regulacja umowna kształtowała prawa i obowiązki ubezpieczającego w sposób niedopuszczalny w relacji konsument – przedsiębiorca. Strona pozwana miała prawo do pobrania znacznej części zgromadzonych aktywów, a ubezpieczający nie miał możliwości uniknięcia powyższego, bowiem strona pozwana środki te pobrała w drodze ich potrącenia z kwot przysługujących ubezpieczającemu. Zachodziła zatem zdaniem Sądu rażąca dysproporcja stron stosunku zobowiązaniowego.

Strona pozwana zasadność pobierania opłaty likwidacyjnej upatrywała w jej funkcji, która ma rekompensować pokrycie wysokich kosztów początkowych związanych z zawarciem umowy ubezpieczenia, jej obsługą oraz kosztów jej likwidacji, w szczególności wysoką prowizją wypłacaną przez pozwanego pośrednikowi ubezpieczeniowemu, który doprowadził do zawarcia umów, a także zgodnym zamiarem stron i celem umowy, którym jest długotrwałe, regularne uiszczanie przez ubezpieczonego składek w celu ich inwestowania przez towarzystwo ubezpieczeniowe na warunkach wskazanych w OWU.

Należy wskazać, że w postanowieniach badanego wzorca umownego brak jest jakiegokolwiek wskazania, że opłata likwidacyjna i opłata od wykupu służą pokryciu znacznych kosztów ponoszonych przez ubezpieczyciela w związku z zawarciem umowy, w tym kosztów akwizycji i prowizji pośrednika, a nadto mają na celu zrównoważenie szczególnego prawa przysługującego ubezpieczającemu w postaci prawa wykupu. Ustala ono natomiast wysokość opłaty wskaźnikiem (tu: w przypadku opłaty likwidacyjnej 1,5 oraz 1,4, a opłaty od wykupu – 1%) w odniesieniu do zgromadzonych przez konsumenta środków, niezależnie od ich faktycznej wysokości (tj. czy jest to 1.000 zł czy 100.000 zł). Takie ukształtowanie obowiązku nałożonego na konsumenta jest niezgodne z dobrymi obyczajami, zakładającymi lojalność przedsiębiorcy wobec konsumenta. Stosownie do treści wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2007 r. (III SK 21/06) przedsiębiorca może stosować postanowienia wzorca umownego określającego zasady odpowiedzialności finansowej konsumenta w przypadku wcześniejszego wypowiedzenia umowy, ale zasady tej odpowiedzialności muszą pozostawać w związku z kosztami i ryzykiem przedsiębiorcy. Strona pozwana takiej okoliczności nie wykazała ani przy zawarciu umów, ani w toku niniejszego procesu.

Strona pozwana przedstawiła informacje z dnia 17.11.2017r. (k. 117 i 118) i pisma zatytułowane „Szczegółowe dane dotyczące umów ubezpieczenia” (k. 119-122), jednakże dokumenty te nie dowodzą poniesienia przez stronę pozwaną wskazanych w niej kosztów, dokumenty te zostały bowiem sporządzone przez pracowników strony pozwanej.

Wskazać też trzeba, że zasady wynagradzania podmiotów współpracujących ze stroną pozwaną nie mogły mieć wpływu na rozliczenie stron niniejszego procesu, skoro nie zostało to uzgodnione umownie. Mając na względzie zapisy umowne, nie ma podstaw do uznania prowizji na rzecz agenta za koszt zawarcia umowy z powodem, który ewentualnie byłby on zobowiązany zwrócić, zwłaszcza, że na gruncie oby umów powód występował w roli konsumenta, a tym samym jego obowiązki powinny w sposób jasny wynikać z umowy, tak żeby miał możliwość ocenić, czy proponowane warunki umowy są dla niego korzystne czy też nie.

Skoro umowa miała charakter umowy inwestycyjnej oczywistym jest, że strona pozwana co do zasady miała prawo zakładać, że ubezpieczający będzie wywiązywał się z umowy przez cały czas jej trwania, a w przypadku jej wcześniejszego rozwiązania może żądać od niego poniesionych w związku z zawarciem tej konkretnej umowy kosztów, lecz musi być to rzeczywisty koszt, jaki ponosi ubezpieczyciel w związku z inwestowaniem środków ubezpieczającego, a nie ogólny koszt prowadzenia jego działalności inwestycyjnej lub ponoszonych kosztów. Podkreślić też należy, że w czasie trwania umowy strona pozwana pobierała od ubezpieczającego opłatę administracyjną, opłatę za zarządzanie, opłatę za ryzyko i opłatę operacyjną. Takimi opłatami strona pozwana już zabezpieczyła sobie koszty związane z prowadzeniem działalności i inwestowaniem środków ubezpieczającego. Nie znajduje zatem żadnego uzasadnienia postanowienie umowne, które przewiduje możliwość pobrania przez stronę pozwaną od ubezpieczającego jeszcze dodatkowo ponad 26% (przy umowie nr (...)) i 40% (przy umowie nr (...)) środków zgromadzonych przez niego w celu oszczędzania i inwestowania. Takie zapisy umowy ocenić należało jako niedozwolone, gdyż potrącenie wartości opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu nie jest powiązane w żaden sposób z realnie poniesionymi wydatkami strony pozwanej na likwidację polisy. Zasadnie zatem podnosił powód, iż takie postanowienia umowne naruszają dobre obyczaje, gdyż sankcjonują przejęcie przez ubezpieczyciela znacznej części zgromadzonych celem inwestowania środków, a to niewątpliwie kształtuje prawa konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Wskazać należy, strona pozwana w żaden sposób nie wyjaśniła zasadności pobierania odrębnej od opłaty likwidacyjnej opłaty od wykupu, a to jest druga opłata pobierana przy rozwiązaniu umowy. Nie wyjaśniła też przyczyn zróżnicowania istnienia i wysokości tej opłaty w zależności od chwili jej dokonywania oraz od wieku ubezpieczającego, co wskazuje na fakt, że opłata ta nie jest powiązana z faktycznym kosztem wykupu. Jest ona też rażąco wygórowana, skoro opłata operacyjna za zmianę alokacji środków wynosi maksymalnie 20 zł.

Strona pozwana zastrzegła zatem na swoją korzyść prawo do naliczenia rażąco wygórowanej opłaty likwidacyjnej i od wykupu, nie informując kontrahenta, z jakich przyczyn świadczenie to ma taką właśnie wysokość i jakie koszty czy też obciążenia wchodzą w skład tej opłaty. Powyższe powoduje, że konsument dopiero na etapie ewentualnego sporu sądowego dowiaduje się, za co opłata jest pobierana i jakie koszty zakładu ubezpieczeń ma pokryć. Strona pozwana w praktyce przerzuciła na kontrahenta całość obciążeń i ryzyka związanego z zawartą umową, narzucając mu świadczenie o niejasnym charakterze (w praktyce zbliżone do kary umownej) i o niezrozumiałym dla konsumenta celu.

Co więcej, wskazać należy, iż powołane przez stronę pozwaną wydatki stanowią ogólne koszty działalności strony pozwanej, objęte jej ryzykiem gospodarczym, a odzyskanie ich od klientów następuje poprzez pobieranie od nich określonych świadczeń o charakterze marży, wynagrodzenia, prowizji czy opłat za zarządzanie (czyli, upraszczając, jest uwzględniana w „cenie” oferowanego produktu), nie zaś za pomocą swoistych „kar” czy „odszkodowań” za rozwiązanie umowy. Dążenie strony pozwanej do zapewnienia sobie zysków i zredukowanie ryzyka związanego z negatywną oceną oferty strony pozwanej przez jej klientów nie może prowadzić do obciążenia tymże ryzykiem oraz wszelkimi ponoszonymi przez nią kosztami drugiej strony umowy ubezpieczenia. Usprawiedliwienia dla powyższego nie stanowi nawet fakt, że umowa ubezpieczenia miała długoterminowy charakter, co spowodowało rozłożenie w czasie kosztów ponoszonych przez zakład ubezpieczeń. Lojalność wobec strony nakazuje więc w sposób czytelny oznaczyć w takiej sytuacji, że konkretne świadczenie jest karą umowną czy też innym świadczeniem odszkodowawczym za przedterminowe zakończenie stosunku zobowiązaniowego, nie zaś ukrywać rzeczywisty sens spornej opłaty przed konsumentem (która, jak wynika z argumentacji strony pozwanej, miała jej kompensować utracone przewidywane korzyści czy też kompensować koszty poniesione w związku z akwizycją jej produktów).

Podnieść należy, że zgodnie z art. 385 ³ pkt 16 k.c. w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy; zaś w myśl art. 385 ³ pkt 17 k.c. - nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego.

Z uwagi na powyższe okoliczności Sąd uznał, że powołane zapisy OWU (§ 44 i 45) oraz Tabeli opłat i limitów (pkt 12 i 13) stanowią niedozwolone postanowienia umowne, gdyż z jednej strony zakład ubezpieczeń ukrył przed kontrahentem rzeczywisty cel tych świadczeń, z drugiej strony świadczenia te należy ocenić jako rażąco wygórowane. Opłaty w takiej wysokości naruszają dobre obyczaje, gdyż sankcjonują przejęcie przez ubezpieczyciela znacznej części zgromadzonych przez ubezpieczającego środków, w całkowitym oderwaniu od wydatków poniesionych przez ten podmiot bezpośrednio z likwidacją polisy (a nawet w ogóle bezpośrednio z wykonywaniem umowy). Postanowienie takie rażąco także narusza interes konsumenta, albowiem prowadzi do celowego i świadomego przerzucenia na niego przez przedsiębiorcę ryzyka związanego z jego działalnością oraz wzbogacenia się ubezpieczyciela kosztem ubezpieczającego. Opłaty takie nadmiernie przy tym obciążają ubezpieczającego, pozbawiając go w znacznej części ekwiwalentu jego świadczenia w postaci składki ubezpieczeniowej. Wynika stąd, że OWU oraz Tabela opłat i limitów w tej części kształtuje prawa i obowiązki stron w sposób nierównomierny, albowiem opłata likwidacyjna i od wykupu ustanowiona jest wyłącznie na rzecz strony pozwanej, co stanowi rażące naruszenie interesów konsumenta poprzez nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego korzyść.

Abuzywność postanowień umowy nie jest tożsama z błędem co do czynności prawnej, lecz polega na takim uksztaltowaniu warunków umowy, w którym prawa i obowiązki konsumenta są ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. O abuzywności postanowienia przesądza kształtowanie na jego postawie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, czego skutkiem jest rażące naruszenie jego interesów i ustawodawca nie przewidział możliwości wyłączenia abuzywności w przypadku gdy ten znał, rozumiał i godził się na takie postanowienie. Prawo strony pozwanej do wprowadzenia opłat likwidacyjnych i od wykupu nie jest kwestionowane. Chodzi jednak o to, aby opłaty te były powiązane z konkretnymi i rzeczywistymi kosztami, jakie ponosi ubezpieczyciel na skutek przedwczesnego zakończenia stosunku zobowiązaniowego. W stosunkach prawnych z konsumentami wszelkie obciążenia muszą być jasno i precyzyjnie podane, a przede wszystkim określone i wyliczone według przejrzystych kryteriów. Tymczasem strona pozwana dla każdej z umów, bez względu na wysokość składki, wprowadziła ten sam mechanizm polegający na obowiązku poniesienia opłaty w określonym procencie wpłaconych środków, którego to postanowienia nie uzgadniała z konsumentem, a który rażąco narusza jego interesy, przy czym nie zdołała wyjaśnić, w jaki sposób procent ten został ustalony.

Zważywszy zatem, że zakwestionowane postanowienia OWU i postanowienia tabeli opłat i limitów miały charakter niedozwolonej klauzuli umownej, to nie wiązały ubezpieczającego, a zatrzymane na ich podstawie przez stronę powodową kwoty miały charakter świadczenia nienależnego i podlegały zwrotowi (art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c.). Świadczenie to podlegało zwrotowi w całości, gdyż ani OWU, ani ogólne przepisy o zobowiązaniach umownych nie dają żadnych podstaw do przyjęcia, że w miejsce zakwestionowanego zapisu wchodzą inne postanowienia kształtujące wysokość opłaty likwidacyjnej i opłaty od wykupu. Sąd nie miał zatem podstaw, aby ustalać, że opłaty te stronie pozwanej przysługują, tyle że w innej wysokości niż pobrana. Nie ma podstaw do wprowadzenia do umowy postanowień dotyczących rozliczeń finansowych w miejsce klauzul niedozwolonych. Zastąpienie tych ostatnich takimi, które znajdowałyby podstawę w przepisach ustawy, jest możliwe w sytuacji, gdy wyeliminowanie klauzuli abuzywnej mogłoby prowadzić do sytuacji, w której umowa w pozostałym zakresie nie mogłaby nadal obowiązywać. Tymczasem niewiązanie stron zapisem o opłacie likwidacyjnej i od wykupu nie wywołuje tego rodzaju skutku, skoro ich pobranie jest następstwem ustania stosunku ubezpieczenia. Z tego względu nie znajdują zastosowania w niniejszej sprawie postanowienia porozumienia z dnia 20.12.2016r., zawartego przez stronę pozwaną z Prezesem UOKiK. Nadto wskazać należy, iż powód nie był stroną tego porozumienia, zatem nie miał wpływu na kształtowanie jego postanowień; po drugie porozumienie to nie dotyczy umów rozwiązanych przed dniem 01.12.2016r., po trzecie zaś porozumienie to w dalszym ciągu ustala ryczałtowo wysokość opłaty likwidacyjnej w oderwaniu od wysokości faktycznie ponoszonych przez ubezpieczającego kosztów.

Nie zmienia oceny Sądu co do abuzywności wskazanych postanowień OWU i Tabeli opłat i limitów fakt, iż zawarcie umowy nr (...) stanowiło realizację jednego z warunków finansowych banku, dotyczących zabezpieczenia, w związku z ubieganiem się przez powoda o kredyt na zakup nieruchomości. Niespornie w dniu 19.01.2011r. umową cesji powód przeniósł na (...) Bank S.A. prawa do świadczeń z umowy ubezpieczenia nr (...) dla zabezpieczenia wierzytelności banku z tytułu umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 03.12.2010r. Strona pozwana nie wykazała jednak, że w wyniku zawarcia umowy ubezpieczenia uzyskał korzyść majątkową ze strony banku. Powód zeznał, że zawarcie umowy ubezpieczenia ze stroną pozwaną miało być doskonałą inwestycją i dlatego zdecydował się na jej zawarcie także jako sposobu zabezpieczenia kredytu. Bezspornym jest też fakt, że pomimo spłacenia kredyt nr (...) (...) w listopadzie 2014r., powód kontynuował opłacanie składek z polisy nr (...) aż do 2016r.

Sąd nie uwzględnił podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu potrącenia kwoty 12.000 zł i 1.800 zł tytułem udzielonego powodowi bonusu. Strona powodowa nie wykazała bowiem, by takich bonusów udzieliła, a powód okoliczności tej zaprzeczył. Nie stanowi dowodu udzielenia bonusu fakt ujęcia ich w dokumentach zatytułowanych „Szczegółowe dane dotyczące umów ubezpieczenia”, gdyż dokumenty te zostały sporządzone przez pracownika strony pozwanej. Strona pozwana nie wykazała też, by przysługiwało jej prawo do żądania zwrotu ewentualnie udzielonego bonusu, nie wykazała bowiem, na czym udzielenie bonusu polegało i na jakiej podstawie zostało dokonane. Tym samym strona powodowa nie wykazała istnienia i wymagalności swego roszczenia w tym względzie; nie przedstawiła też dowodu, że pełnomocnik strony pozwanej umocowany było do złożenia oświadczenia o potrąceniu.

Sąd nie uwzględnił również zarzutu strony pozwanej, że zużyła uzyskaną korzyść w ten sposób, że nie jest już wzbogacona. Środki w wysokości 18.455,59 zł (dot. umowy nr (...)) strona pozwana pobrała z rachunku powoda w dniu 03.08.2016r., środki w wysokości 87.299,38 zł (dot. umowy nr (...)) pobrała z rachunku powoda w dniu 09.09.2016r (wcześniej środki były zainwestowane) i nie wykazała, by po tych datach rozporządziła nimi w ten sposób, że nie jest już wzbogacona. Przedstawione oświadczenia o wypłacie prowizji (k. 117-118) dotyczą wypłat dokonanych w lutym 2011r. i lutym 2012r. Już tylko z tego względu zarzut zużycia korzyści był chybiony.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda żądaną kwotę 105.754,94 zł.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. W myśl art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Strona pozwana po raz pierwszy została wezwana przez powoda do spełnienia świadczenia dopiero pozwem, który doręczony został jej w dniu 13.11.2017r., wobec czego uwzględniając 14-dniowy termin spełnienia świadczenia (który w ocenie Sądu mieści się w określeniu „niezwłocznie”), termin spełnienia świadczenia upływał stronie pozwanej w dniu 27.11.2017r. Nie uiszczając świadczenia w tym terminie, z dniem 28.11.2017r. strona pozwana popadła więc w opóźnienie uzasadniające obciążenie jej odsetkami ustawowymi za opóźnienie w myśl art. 481 k.c.

Wskazać należy, że żądania zapłaty nie stanowiło pismo powoda z dnia 01.02.2016r., sporządzone zostało bowiem jeszcze w czasie trwania obu umów ubezpieczenia, przed ich rozwiązaniem, roszczenie nie było zatem jeszcze wymagalne. Pismo to nie zawierało także stanowczego wezwania do zapłaty, lecz było jedynie propozycją ugody.

Dalej idące żądanie zapłaty odsetek oddalono jako bezzasadne.

Sąd oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka M. O. (1), albowiem w zakreślonym terminie strona pozwana nie wskazała adresu zamieszkania tego świadka. Wniosek oddalono także z uwagi na fakt, iż okoliczności, na które dowód ten został zawnioskowany – fakt, iż powodowi przed podpisaniem umów ubezpieczenia przedstawiono i doręczono wzorce umowne, tj. OWU wraz tabelą opłat i limitów, że powód został poinformowany o możliwości bezkosztowego odstąpienia od umów ubezpieczenia w terminie 45 dni od dnia zawarcia każdej z umów, braku zgłaszania przez powoda zastrzeżeń do treści umów oraz zapoznania się przez powoda z dokumentacją przed podpisaniem umów, oczekiwań powoda co do produktu ubezpieczeniowego oraz otrzymania przez świadka prowizji z tytułu pośredniczenia w zawarciu umów – nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Strona pozwana nie twierdziła, iż postanowienia OWU oraz tabeli opłat i limitów były negocjowane z powodem, wobec czego nawet zapoznanie się przez powoda z treścią OWU i tabeli przed zawarciem umów ubezpieczenia nie zmienia faktu, iż postanowienia te mają charakter abuzywny. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy jest też fakt, czy świadek M. O. (1) faktycznie otrzymał prowizje z tytułu zawarcia umów z powodem, skoro powód na treść umów zawieranych przez stronę pozwaną z agentami (i wysokości prowizji) nie miał wpływu. Z kolei okoliczność, że zawarcie umowy ubezpieczenia nr (...) stanowiło jeden z warunków banku dla zawarcia z powodem umowy o kredyt hipoteczny, strona pozwana dostatecznie wykazała za pomocą decyzji kredytowych, umowy kredytu i umowy cesji.

Sąd oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii prawnej M. O. (2), albowiem poglądy prawne osób trzecich nie wiążą sądu, który rozstrzyga konkretną sprawę na podstawie własnej i swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Wskazać należy, że strona pozwana aż do dnia zamknięcia rozprawy nie przedłożyła zawnioskowanych jako dowód dokumentów w postaci wniosków o zawarcie umowy oraz artykułu prasowego M. R..

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., mając na uwadze fakt, że powód uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania. Na zasądzone koszty składają się: opłata sądowa od pozwu w wysokości 5.288 zł, opłata od zażalenia na postanowienie z dnia 11.12.2017r. w kwocie 1.058 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł za reprezentowanie powoda w I instancji oraz 2.700 zł za reprezentowanie powoda w postępowaniu zażaleniowym (określone zgodnie z § 2 pkt 6 i § 10 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz.U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.), opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, łącznie 14.463 zł.

Z/:

1)  (...)

2)  (...)

3)  (...)