Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:SSA Magdalena Sajur - Kordula (spr.)

Sędziowie:SA Maciej Dobrzyński

SO del. Maciej Kruszyński

Protokolant:stażysta Marta Kłoskowska

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2018 r. w Warszawie sprawy

z powództwa J. M.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 12 września 2017 r., sygn. akt XVII AmA 19/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od J. M. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 540 zł (pięćset czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VII AGa 1429/18

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK, pozwany), po przeprowadzeniu z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm., dalej uokik), decyzją z dnia 30 grudnia 2014 r. nr (...):

I. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik, działanie J. M., prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą „R. J. (...).C.” w Z. (powód, skarżąca, przedsiębiorca), polegające na:

1. założeniu, prowadzeniu, i propagowaniu przy użyciu strony internetowej: (...) systemu wzajemnych darowizn ( (...) ) realizowanego w (...) w ramach którego części jego uczestników, tj. „aktywnym” oferuje się możliwość otrzymywania korzyści materialnych w formie darowizn pieniężnych uzależnionych od wprowadzenia przez nich innych osób do systemu w zamian za:

‒

dokonanie opłaty rejestracyjnej na rzecz organizatora systemu,

‒

spełnienie przez przystępującego uczestnika „aktywnego” świadczenia pieniężnego w formie darowizny w wysokości 30 złotych na rzecz innego uczestnika,

‒

dokonywanie kolejnych darowizn na rzecz innego uczestnika,

‒

uiszczanie na rzecz organizatora systemu, w każdym miesiącu uczestnictwa, prowizji wynoszącej 10% od różnicy pomiędzy sumą otrzymanych przez nich darowizn, a sumą darowizn świadczonych przez niech na rzecz innego uczestnika,

co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 7 pkt 14 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. nr 171, poz. 1206) oraz nakazał zaniechania jej stosowania.

2. umieszczaniu na stronie internetowej (...) w zakładce: Legalność (...), Prawo informacji i komunikatów, których treść i sposób prezentacji mogą błędnie sugerować konsumentom, że system wzajemnych darowizn ( (...) ) realizowany w ramach Programu (...) został uznany za legalny przez wymienione tam organy publiczne, w tym Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisję Nadzoru Finansowego, Urząd Kontroli Skarbowej w K., a przez to jest on bezpieczny, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 w związku z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz nakazał zaniechania jej stosowania.

II. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik nałożył na przedsiębiorcę J. M. z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik, w zakresie opisanym w:

1)  pkt I sentencji decyzji, karę pieniężną w wysokości 1 091 zł,

2)  pkt II sentencji decyzji, karę pieniężną w wysokości 281 zł,

III. na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 uokik oraz art. 263 § 1 i 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j.: Dz.U. z 2013 r. poz. 267) w związku z art. 83 uokik obciążył J. M. kosztami postępowania, w wysokości 20,50 zł.

Wyrokiem z dnia 12 września 2017r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie i zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 720 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd I instancji oparł swe rozstrzygnięcie na podstawie następujących ustaleń i rozważań prawnych:

J. M. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą „R. J. (...).C.” w Z.. W ramach tej działalności przedsiębiorca realizuje dwa programy.

1.  Program H., dotyczący doradztwa personalnego i pomocy w tworzeniu harmonijnych związków i relacji międzyludzkich.

2.  Program (...) Darczyńcy, realizowany z wykorzystaniem strony internetowej (...)

Serwis internetowy darczyńcy.eu jest platformą internetową o charakterze odpłatnym, umożliwiającą użytkownikom uczestniczenie w Programie (...), nawiązywanie kontaktów pomiędzy sobą i korzystanie z innych usług np. za pośrednictwem (...) Ogłoszeniowego. Zasady korzystania z serwisu zostały sformowane w opracowanym przez powodowego przedsiębiorcę Regulaminie Serwisu i (...). Uczestnictwo w programach realizowanych przez przedsiębiorcę nie jest związane z oferowaniem przez uczestników towarów i usług. Uczestnikiem serwisu darczyńcy.eu mogą być osoby w wieku minimum 21 lat, mające pełną zdolność do czynności prawnych, które poprzez akceptację Regulaminu oraz rejestrację uzyskały płatny dostęp do serwisu darczyńcy.eu. Rejestracja w serwisie realizowana jest przez bezpłatne zgłoszenie się na Listę Zgłoszeniową i oczekiwanie na zaproszenie zorganizowane przez administratora, a następnie zarejestrowanie się do płatnego serwisu i przekazanie opłaty rejestracyjnej na rachunek firmy lub przez przyjęcie zaproszenia od znajomego użytkownika serwisu i bezpośrednie zarejestrowanie się do serwisu oraz opłacenie opłaty rejestracyjnej w wysokości określonej w cenniku (35 zł). Zgodnie z art. 5 Regulaminu uczestnictwo w Systemie (...), w tym możliwość zapraszania nowych osób i otrzymywania korzyści materialnych w postaci darowizn jest ponadto uwarunkowana spełnieniem przez nowego uczestnika świadczenia pieniężnego polegającego na przekazaniu pierwszej darowizny w kwocie 30 zł jednemu ze współuczestników systemu tzw. Odbiorcy Darowizn, przypisanemu danemu uczestnikowi w ramach Planu Darowizn ustalonego przez przedsiębiorcę. Darowizny w ramach Systemu (...) przekazywane są bezpośrednio przez uczestników systemu na konto bankowe ich podopiecznych. Odbiorcą Darowizn od danego uczestnika nie jest tzw. Osoba Wprowadzająca, która zaprosiła go do udziału w Programie (...) i skorzystania z Systemu (...).

Każdy nowy uczestnik „aktywny” (Uczestnik) może wprowadzić do Systemu (...) 6 osób. Buduje w ten sposób tzw. (...) S., która stanowi grupę darczyńców dla kogoś, kto znajduje się w systemie na pozycji dwa poziomy wyżej, nad kręgiem, w którym znajduje się wspomniany już Uczestnik aktywny. Osoby zaproszone przez tego Uczestnika aktywnego, na podstawie 6 otrzymanych zaproszeń budują kolejny, drugi krąg, tzw. (...) K., który liczy 36 darczyńców. Osoby z (...) K., korzystając z otrzymanych 6 zaproszeń, organizują dla Uczestnika tzw. (...) K., który liczy maksymalnie 216 osób (36 x 6). Otrzymanie darowizny pieniężnej przez nowego Uczestnika jest uzależnione od zaproszenia i przystąpienia do Systemu nowych osób, dopiero po utworzeniu przez nie K. (...) W wyniku działania Systemu i tworzenia kolejnych kręgów darczyńców powstaje struktura hierarchiczna, w której nowi uczestnicy zajmują pozycję niższą od uczestników, którzy ich zaprosili, a wyższą od uczestników, których sami zaprosili.

Na stronie internetowej powoda (...) w zakładce Formy uczestnictwa przedstawiony jest również tzw. Opcja (...), która umożliwia najszybszy sposób utworzenia (...) K. dla nowego uczestnika i zapewnia rozwój grupy i szybszy przepływ pieniędzy w Systemie (...).

Przedłużenie uczestnictwa w systemie wzajemnych darowizn jest uzależnione od przekazywania przez uczestnika kolejnych darowizn na rzecz przydzielonego mu Odbiorcy Darowizn i wpłacania na rzecz organizatora systemu po każdym miesiącu uczestnictwa prowizji w wysokości 10% różnicy między sumą otrzymanych darowizn a sumą darowizn świadczonych na rzecz innych uczestników (art. 5 ust. 5 oraz ust. 9 lit. d) Regulaminu). Pieniądze z prowizji stanowią dochód przedsiębiorstwa. Zgodnie z innymi postanowieniami art. 5 Regulaminu Serwisu i (...) opłata prowizyjna jest dobrowolna. Jednak w razie jej nieuiszczania i zaprzestania wpłacania dalszych darowizn, mimo jednoczesnego otrzymywania przez uczestnika wystarczających wpłat na konto, osobie uczestniczącej w Systemie (...) może zostać zablokowana możliwość dostawania wpłat do czasu uregulowania swoich zaległości na konto A. (...) i swojego podopiecznego. W razie nieusunięcia zaległości uczestnik programu, na wniosek osoby zapraszającej może zostać usunięty z jej zespołu. Może też być przeniesiony w inne miejsce lub usunięty z Systemu (...), ale nie z serwisu. Poprzez kolejne wpłaty uczestnicy przekazują docelowo swojemu podopiecznemu w sumie 4 900 zł. Kwota ta jest wolna od podatku. Przy wpłacaniu kolejnych darowizn członkowie Systemu (...) mogą kierować się opracowanym przez organizatora systemu Planem Darowizn. W przypadku utworzenia pełnego, liczącego 216 osób zespołu darczyńców w ramach systemu wzajemnych darowizn uczestnik może uzyskać od darczyńców kwotę 1 058 400 zł (216 x 4 900 zł).

Każdy uczestnik Programu (...), w tym osoba uczestnicząca w Systemie (...) może w każdej chwili zrezygnować z udziału w Programie lub Systemie. Może też przekazać swoje miejsce w strukturze wybranej przez siebie osobie. Nie wiąże się to z ponoszeniem przez tą osobę dodatkowych opłat. Informację o rezygnacji należy przesłać do administratora systemu oraz powiadomić swoją osobę wprowadzającą. Rezygnujący uczestnik nie zwraca otrzymanych darowizn. Zgodnie z art. 5 ust. 9 lit. f) Regulaminu przedsiębiorca nie zwraca uczestnikom systemu wzajemnych darowizn, opłat rejestracyjnych i prowizji. W toku postępowania administracyjnego przedsiębiorca oświadczył, że zwrócił rezygnującym uczestnikom opłatę rejestracyjną, jeżeli tego oczekiwali. Do złożonego odwołania powód dołączył zestawienie obejmujące operacje zwrotu opłat rejestracyjnych w okresie od 9 lutego 2013 r. do 5 grudnia 2013 r.

Sąd I instancji wskazał, że z zebranego w sprawie materiału wynika, że (...) w założeniu ma być oparty na modelu dwóch nakładających się odwróconych względem siebie trójkątów. Pierwszy trójkąt symbolizuje uczestnictwo w Systemie (...) w postaci tworzenia poszczególnych kręgów darczyńców. Drugi trójkąt ma polegać na zasilaniu finansowym pochodzącym ze źródeł zewnętrznych, które ma służyć zasilaniu uczestników znajdujących się w tzw. ostatnich ogniwach. Na obecnym etapie rozwoju systemu zasilanie systemu z zewnętrznego drugiego trójkąta nie zostało jeszcze uregulowane w Regulaminie. W warunkach określonych w aktualnie obowiązujących postanowieniach Regulaminu nie wszyscy uczestnicy Systemu (...), zwłaszcza znajdujący się na poziomie ostatnich kręgów, będą mogli otrzymać darowizny pieniężne.

Do dnia 19 sierpnia 2014 r. system wzajemnych darowizn obejmował (...) uczestników. Na rozprawie w dniu 12 września 2017 r. przedsiębiorca oświadczył, że po wydaniu zaskarżonej decyzji system pozostaje w uśpieniu, a liczba uczestników nie uległa zmianie.

W celu promocji Systemu (...) przedsiębiorca organizuje spotkania w ramach internetowego pokoju konferencyjnego firmy oraz zamieszcza na stronie głównej (...) wpisy zachęcające do udziału w Programie (...) i Systemie (...). Na stronie internetowej, w zakładce Legalność (...), Prawo przedsiębiorca zamieścił informacje, które wskazują na legalność systemu i mają zachęcić konsumentów do udziału w systemie. W zakładce zostały zawarte informacje o zakończeniu działań kontrolnych, dotyczących firmy i (...), przeprowadzonych przez UOKiK, Urząd Kontroli Skarbowej w K. i Urząd Skarbowy w Z., oraz oświadczenie o posiadaniu przez przedsiębiorcę „opinii prawników, specjalistów prawa finansowego i Internetu, które razem korzystnymi dla firmy raportami z przeprowadzonych kontroli stanowią jasny przekaz o rzetelności firmy i jej działaniach zgodnych z przepisami prawa”. Opublikowane informacje dotyczą również wystąpienia przedsiębiorcy do Komisji Nadzoru Finansowego. Ponadto w zakładce Legalność (...), Prawo opublikowane zostało postanowienie UOKiK z dnia 19 czerwca 2012 r. o zamknięciu postępowania wyjaśniającego prowadzonego pod numerem (...) (...) dokument zawierający wyniki kontroli Dyrektora (...) w K. z dnia 25 czerwca 2013 r. oraz protokół kontroli podatkowej Naczelnika US w Z. przeprowadzonej w dniu 26 września 2013 r. W zakładce przedsiębiorca umieścił logo Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, UOKiK, Komisji Nadzoru Finansowego i Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Na forum serwisu darczyńcy.eu opublikowana jest informacja przedsiębiorcy pod tytułem „Jak skutecznie wytłumaczyć, że (...) nie jest piramidą?”, w którym informuje o zakończeniu prowadzonego przez UOKiK postępowania wyjaśniającego i stwierdza, że „Mając jeszcze pismo UOKiK z W. po zakończonym 1,5 rocznym postępowaniu wyjaśniającym w sprawie wstępnego ustalenia, czy przedsiębiorca A..com dopuścił się naruszenia przepisów, uzasadniającego wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, w którym nie stwierdzono powodu do wszczęcia postępowania w sprawie (…) możemy śmiało powiedzieć, że mamy oficjalne zielone światło do spokojnego działania”.

Z informacji przekazanych przez przedsiębiorcę wynika, że w 2013 r. z prowadzonej działalności gospodarczej osiągnął przychód w wysokości 77 928,63 zł. W tym z opłat rejestracyjnych pochodziło 70 461.61 zł, a opłaty z prowizji wynosiły 1985,92 zł.

Sąd Okręgowy podniósł, że w złożonym odwołaniu powód nie kwestionował, że w prowadzonej działalności gospodarczej, za pośrednictwem płatnego serwisu (...) w ramach Programu (...) Darczyńcy zorganizował system wzajemnych darowizn ( (...)). Zawarte w aktach administracyjnych informacje, dotyczące zasad działania Systemu (...) również nie były przez powoda kwestionowane. Okoliczności faktyczne, związane z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą i podejmowanymi działaniami należało więc uznać za bezsporne.

Do uznania, że określone zachowanie rynkowe, związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 uokik, konieczne jest ustalenie łącznego występowania wymienionych w tym przepisie przesłanek:

1.  stwierdzona praktyka jest działaniem podejmowanym przez przedsiębiorcę,

2.  działania przedsiębiorcy mają charakter bezprawny,

3.  działania przedsiębiorcy naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

Mając na uwadze, że J. M. jest osobą fizyczną, która we własnym imieniu wykonuje w sposób ciągły i zorganizowany zarobkową działalność gospodarczą pod nazwą R. M. J. A..com w Z., uznać należy, iż powód jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 pkt 1 uokik. Przedmiotem działania prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej nie jest związany ze sprzedażą lub konsumpcja produktów.

Odnośnie spełnienia drugiej wymienionej przesłanki Sąd wskazał, iż za bezprawne uważa się działania sprzeczne z nakazami sformułowanymi w powszechnie obowiązujących przepisach prawa lub zasadami współżycia społecznego. Ze względu na obiektywny charakter bezprawności do stwierdzenia jego wystąpienia nie jest konieczne ustalenie występowania winy lub świadomości osoby, której działanie zostało uznane za bezprawne. Dla stwierdzenia bezprawnego charakteru określonego działania bez znaczenia jest również, czy w jego wyniku powstała szkoda i w jakim rozmiarze.

W art. 2 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym ustawodawca wskazał, że przez praktykę rynkową rozumie się działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, które są bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że udział konsumentów w zorganizowanym przez powodowego przedsiębiorcę Systemie (...) wzajemnych darowizn jest odpłatny. Jego uczestnikami mogą być jedynie osoby, które wniosły opłatę rejestracyjną w kwocie 35 zł. Zgodnie z Regulaminem warunkiem otrzymywania darowizn jest uiszczanie przez uczestnika aktywnego kolejnych darowizn na rzecz Odbiorcy Darowizn, oraz płacenie prowizji na rzecz organizatora systemu. Z przedstawionych przez powoda informacji dotyczących założeń systemu wzajemnych darowizn wynika, że bezwzględnym warunkiem funkcjonowania Systemu (...) jest ciągłe wprowadzanie do udziału w nim kolejnych uczestników. Tylko wejście do systemu nowych osób, które będą w nim aktywnie uczestniczyć, umożliwia samofinansowanie się Systemu (...) i przekazywanie darowizn. Tak zbudowana struktura oparta jest na schemacie trójkąta, w którym duża ilość darczyńców znajdujących się w tzw. (...) K. wspiera mniejszą ilość Odbiorców Darowizn znajdujących się na wyższym poziomie hierarchii. Nawet zakładając, że wszyscy aktywni uczestnicy będą sumiennie przekazywać darowizny, w takiej strukturze zawsze muszą być darczyńcy znajdujący się w najniższych ogniwach. Jeżeli zapłacą opłatę rejestracyjną i przekażą darowiznę, a za nimi nie powstaną następne ogniwa systemu, narażeni są na poniesienie straty. Nawet jeżeli łączna wartość wniesionych przez uczestnika wpłat będzie wynosiła 65 zł to w sytuacji, gdy nie powstaną kolejne ogniwa systemu, konsument znajdujący się na poziomie najniższego ogniwa ((...) (...)) poniesie jednak konkretną stratę w takiej właśnie wysokości.

Z wyjaśnień powoda wynika ponadto, że w systemie przewidziane jest również zewnętrzne źródło zasilania finansowego, oparte na planie odwróconego trójkąta. Uzyskiwane z tego źródła dochody miałyby być przeznaczone na zasilanie finansowe osób znajdujących się w najniższych ogniwach. Jednak do dnia wydania zaskarżonej decyzji powodowi nie udało się uruchomić działania zasilania zewnętrznego. Powód sam przyznał, że ten etap zdobywania środków finansowych jeszcze nie został wdrożony i pozostaje w sferze projektowej. Również w treści Regulaminu opracowanego przez powoda nie ma postanowień ustalających zasady funkcjonowania systemu opartego na schemacie uwzględniającym zasilanie finansowe ze źródeł zewnętrznych.

W ocenie Sądu I instancji z powyższego jednoznacznie wynika, że powód ma świadomość, iż uczestnicy aktywni znajdujący się w ostatnich ogniwach systemu są narażeni na straty.

Przy analizie zasadności odwołania Sąd uwzględnia stan faktyczny istniejący w dacie wydania orzeczenia (art. 316 § 1 k.p.c.). Mając na uwadze, że do chwili wydania zaskarżonej decyzji oraz wydania wyroku w sprawie powód nie opracował i nie wdrożył zasad funkcjonowania drugiego modelu pozyskiwania środków finansowych, należy zgodzić się z Prezesem UOKiK, że w obecnej formie funkcjonowania Systemu (...) interesy wszystkich uczestników aktywnych nie są należycie i w równym stopniu chronione. Zdaniem Sądu, w warunkach działania Systemu (...) na zasadach określonych przez powoda w obowiązującym Regulaminie nie można wykluczyć, że na skutek zaistnienia niezależnych czynników zewnętrznych dojdzie do załamania jego funkcjonowania i braku dopływu nowych uczestników aktywnych. Doprowadzi to do poniesienia strat, przynajmniej przez uczestników systemu znajdujących się w ostatnich ogniwach.

Zgodnie z art. 7 pkt 14 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym za nieuczciwą praktykę rynkową w każdych okolicznościach uznaje się praktyki rynkowe, wprowadzające w błąd, polegające na zakładaniu, prowadzeniu lub propagowaniu systemów promocyjnych, w ramach których konsument wykonuje świadczenie w zamian za możliwość otrzymania korzyści materialnych, które są uzależnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów.

W ocenie Sądu, na obecnym etapie rozwoju Systemu (...) działanie powoda spełnia wymienione w art. 7 pkt 14 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym przesłanki nieuczciwej praktyki rynkowej. Oznacza to, że określone w pkt I zaskarżonej decyzji działanie powoda było bezprawne.

Zgodnie z art. 3 tej ustawy stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych jest zakazane.

Przy ocenie praktyki, o której mowa w pkt II zaskarżonej decyzji Sąd I instancji miał na uwadze, że powód zamieszcza na stronie internetowej w zakładce Legalność (...), Prawo informacje, że (...) został poddany kontroli przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, organy kontroli skarbowej i Komisję Nadzoru Finansowego. Dla większego uwiarygodnienia podawanych informacji powód zamieścił na stronie logo wymienionych organów, kopie dokumentów pokontrolnych oraz informację, że UOKiK nie stwierdził naruszenia przepisów w zakresie ochrony konsumentów mimo, że postanowienie UOKiK z dnia 19 czerwca 2012 r. takiego stwierdzenia nie zawiera. Przedstawienie informacji dotyczących przedmiotu prowadzonej przez powoda działalności z wykorzystaniem logo państwowych instytucji kontrolnych miało zmierzało do wywołania w konsumentach wrażenia, że prowadzona przez powoda działalność została zbadana przez organy państwowe i jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa. Podkreślić wypada, że Izba Skarbowa i Urząd Skarbowy nie posiadają uprawnień do badania działalności przedsiębiorców pod kątem zgodności z przepisami ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Z tego względu informacje dotyczące wyników kontroli przeprowadzonych przez te organy nie mogą być w żadnym wypadku uznane za potwierdzenie, że działalność powodowego przedsiębiorcy jest w świetle przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów prawidłowa. Treść opublikowanych przez powoda informacji mogła stwarzać wrażenie, że w ocenie organów kontrolnych działanie powoda było zgodne z prawem i legalne. Takie zachowanie było formą zapewnienia konsumentów, że (...) nie stanowi nieuczciwej praktyki rynkowej. Zapoznanie się konsumentów z przedstawionymi w ten sposób przez powoda informacjami mogło zniekształcać ich zachowania rynkowe i wywierać wpływ na podjęcie przez nich decyzji o przystąpieniu do Systemu (...).

Mając powyższe na uwadze Sąd zgodził się z pozwanym, że w świetle przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym opisane w pkt II zaskarżonej decyzji działanie powoda stanowiło zakazaną, wprowadzającą w błąd praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust.1w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 tej ustawy i było bezprawne.

Z uwagi na fakt, że działanie powoda miało charakter powszechny, skierowane było do wszystkich użytkowników sieci internetowej i potencjalnie mogło dotknąć nieograniczonej grupy konsumentów, spełniających kryteria określone w sformułowanym przez powoda Regulaminie Sąd uznał, że opisane w pkt I i II zaskarżonej decyzji działania powoda narusza zbiorowe interesy konsumentów.

Wobec ustalenia, iż spełnione zostały wszystkie, wymienione w art. 24 ust. 1 i 2 pkt uokik przesłanki, Sąd zgodził się z Prezesem UOKiK, iż w prowadzonej działalności gospodarczej powód stosował praktykę rynkową naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Na powyższą ocenę nie miały wpływu podnoszone w odwołaniu zarzut braku zrozumienia i pominięcia okoliczności prospołecznego oddziaływania systemu i okoliczność dobrowolnego przystępowania przez uczestników do Systemu (...). Podobnie należy ocenić argumentację, że powód nie dysponuje środkami pochodzącymi z darowizn, nie uczestniczy w przekazywaniu darowizn pomiędzy uczestnikami systemu, a darczyńcy przekazują kwoty stanowiące darowizny bezpośrednio na rachunek obdarowanych. Bez znaczenia w sprawie było również wyrażone w odwołaniu twierdzenie powoda, że jego działanie może przynieść konsumentom korzyści, oraz oświadczenie, że wszystkim, którzy tego oczekują zwraca opłatę rejestracyjną i nie osiągnął z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej znacznych korzyści finansowych. Należy podkreślić, iż zgodnie z art. 1 ust. 2 uokik, do stwierdzenia, że przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów mogą być zastosowane, nie jest konieczne zaistnienie skutków stosowanej praktyki niedozwolonej. Wystarczające jest bowiem ustalenie, że stosowana praktyka, przez naruszenie konkurencji lub interesów konsumentów mogła wywołać negatywne skutki rynkowe.

Za niezasadne Sąd uznał powoływanie się powoda na przepisy ustawy o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych i twierdzenie, że w obowiązującym porządku prawym podejmowane przez niego działania są legalne. Zorganizowana przez przedsiębiorcę działalność gospodarcza w żadnym wypadku nie jest zgodna z zawartą w art. 1 tej ustawy definicją zbiórki publicznej, prowadzonej na określony cel, pozostający w sferze zadań publicznych, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1817 i 1948 oraz z 2017 r. poz. 60 i 573) oraz na cele religijne. Wystarczy w tym zakresie wskazać, że w ramach prowadzonej działalności powód nie gromadzi środków z darowizn i nie dysponuje tymi środkami. Darczyńcy sami przekazują darowizny na konto obdarowanych, zajmujących w systemie pozycję w hierarchii dwa poziomy wyżej. W pismach składanych w postępowaniu administracyjnym i odwoławczym powód kilkakrotnie podkreślał te okoliczność. Brak więc podstaw do uznania, że działalność gospodarcza powoda polega na prowadzeniu zbiórki publicznej i jest zgodna z przepisami ustawy regulującej prowadzenie tego rodzaju działalności.

W ocenie Sądu w sprawie nie było podstaw do uwzględnienia zarzutów powoda, dotyczących naruszenia wymienionych w odwołaniu przepisów art. 26 ust. 1 uokik, w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik, art. 7 pkt 14 i art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Wobec ustalenia, że prowadzona przez przedsiębiorcę działalność gospodarcza posiada cechy nieuczciwej praktyki rynkowej, zasadne było uznanie przez Prezesa UOKiK, iż powód stosuje określoną w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i wydanie na podstawie art. 26 ust. 1 uokik zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 106 ust. 1 uokik Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę, który choćby nieumyślnie dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, karę pieniężną w wysokości określonej przepisami ustawy. W ocenie Sądu przy ustalaniu wysokości nałożonych w zaskarżonej decyzji kar pieniężnych Prezes UOKiK w sposób prawidłowy uwzględnił określone w art. 111 uokik dyrektywy wymiaru kary. Nałożone kary zostały ustalone na podstawie pochodzącej od powoda informacji o wysokości uzyskanego w roku 2013 przychodu. Zdaniem Sądu przy ustalaniu wysokości nałożonych decyzją kar pieniężnych Prezes UOKiK w sposób prawidłowy uwzględnił okoliczności obciążające i łagodzące, które miały wpływ na wymiar tych kar. Kary pieniężne zostały ustalone w wysokości umożliwiający realizację ustawowych funkcji kary. W ocenie Sądu w sprawie nie było podstaw do zmiany wysokości nałożonych na powoda kar pieniężnych. Dodać wypada, że w odwołaniu powód nie wnosił o zmianę lub uchylenie decyzji w tym zakresie. Nie określił również poziomu kar, do jakiego wnosi o ich obniżenie.

Wobec dokonanych ustaleń również obciążenie powoda kosztami postępowania administracyjnego było w ocenie Sądu uzasadnione.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności, Sąd Okręgowy, wobec braku podstaw do uwzględnienia, oddalił odwołanie powoda jako bezzasadne - art. 479 ^31a § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. stosownie do wyniku sporu.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, zaskarżając go w całości i wnosząc o zmianę wyroku i uwzględnienie odwołania poprzez uchylenie decyzji Prezesa UOKiK Nr (...) wydanej 30.12.2014r. o nałożeniu kary pieniężnej w wys. 1091 zł oraz 281 zł.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1/ zakwestionowanie prawa uczestników Programu (...) do swobodnego zawierania umów w zakresie dobrowolnie czynionych darowizn pomiędzy członkami tworzącej się w serwisie (...) społeczności wspierającej się nawzajem,

2/ nieuwzględnienie faktu, iż użytkownicy płatnego serwisu (...) są przede wszystkimi osobami kupującymi świadomie i dobrowolnie popularną w Internecie usługę/produkt, jaką jest odpłatne użytkowanie serwisów internetowych, korzystanie z ich zasobów, obsługi oraz propozycji w zakresie przez siebie uznanym,

3/ nie uwzględnienie rzeczywistego wpływu, jaki miało na moje decyzje odnośnie kontynuacji realizacji Programu (...), postanowienie UOKiK z dnia 19 czerwca 2012r. o zamknięciu wstępnego postępowania wyjaśniającego, które przez 1,5 roku (2011-2012r.) prowadził UOKiK w W., na skutek donosów adwersarzy, a nie osób biorących udział w Programie (...).

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powódki jako bezzasadna podlegała oddaleniu. Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za swoje.

Sąd I instancji dokonał również właściwej oceny prawnej, uznając, że powódka dopuściła się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, stanowiących również nieuczciwe praktyki rynkowe, opisanych w pkt I i II decyzji z dnia 30 grudnia 2014r.

Zgodnie z art. 7 pkt 14 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206) za nieuczciwą praktykę rynkową w każdych okolicznościach uznaje się praktyki rynkowe, wprowadzające w błąd, polegające na zakładaniu, prowadzeniu lub propagowaniu systemów promocyjnych, w ramach których konsument wykonuje świadczenie w zamian za możliwość otrzymania korzyści materialnych, które są uzależnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów.

Pierwsza z zarzuconych powódce praktyk polega na założeniu, prowadzeniu i propagowaniu przy użyciu strony internetowej systemu wzajemnych darowizn, spełniającego cechy systemu opisanego w powyższym przepisie t.j. systemu promocyjnego typu piramida.

Sąd I instancji prawidłowo uznał, że świadczą o tym następujące cechy systemu:

1.  odpłatność udziału konsumentów w systemie wzajemnych darowizn,

2.  uczestnictwo osób, które wniosły opłatę rejestracyjną 35 zł (odpłatność),

3.  warunkiem otrzymywania darowizn jest uiszczanie przez uczestnika aktywnego kolejnych darowizn na rzecz Odbiorcy Darowizn, oraz płacenie prowizji na rzecz organizatora systemu,

4.  bezwzględnym warunkiem funkcjonowania Systemu (...) jest ciągłe wprowadzanie do udziału w nim kolejnych uczestników, gdyż wejście do systemu nowych osób, które będą w nim aktywnie uczestniczyć, umożliwia samofinansowanie się Systemu (...) i przekazywanie darowizn,

5.  struktura oparta jest na schemacie trójkąta, w którym duża ilość darczyńców znajdujących się w tzw. (...) K. wspiera mniejszą ilość Odbiorców Darowizn znajdujących się na wyższym poziomie hierarchii.

Słuszny jest wniosek Sądu I instancji, że nawet gdy wszyscy aktywni uczestnicy będą przekazywać darowizny, do których się zobowiązali, darczyńcy znajdujący się w najniższych ogniwach są narażeni na straty. Jeżeli zapłacą opłatę rejestracyjną i przekażą darowiznę, a za nimi nie powstaną następne ogniwa systemu, nie uzyskają wpłat na swoją rzecz. W sytuacji, gdy nie powstaną kolejne ogniwa systemu, konsument znajdujący się na poziomie najniższego ogniwa ((...) (...)) poniesie konkretną stratę w wysokości 65 zł. Istotne jest również, że brak jest systemu zewnętrznego zasilania finansowego, które wspomagałoby osoby z najniższego poziomu. Propagując powyższy system powódka miała świadomość, iż uczestnicy aktywni znajdujący się w ostatnich ogniwach systemu są narażeni na straty. Tej oceny nie zmienia fakt, że podejmowane w ramach systemu czynności (w tym dokonywanie darowizn) jest dobrowolne. Działanie powódki wprowadza bowiem konsumentów w błąd i jest sprzeczne z przepisami prawa, w tym przede wszystkim z art. art. 7 pkt 14 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Jak wskazano powyżej, bezwzględnym warunkiem funkcjonowania systemu jest ciągłe wprowadzanie do udziału w nim nowych uczestników i ich aktywny udział, polegający na przekazywaniu darowizn. Uzyskiwanie korzyści nie jest uzależnione od sprzedaży lub konsumpcji produktów przez uczestników Systemu (...).

Bezprawności działania skarżącej nie wyłącza również okoliczność, że powódka poprzez stronę internetową udostępnia również inne elementy serwisu. Jedynie system (...) został uznany za system promocyjny typu piramida, do innych usług oferowanych przez powódkę Prezes UOKiK nie miał zastrzeżeń.

Nie ma również racji skarżąca twierdząc, że wydanie przez pozwanego postanowienia o zamknięciu postępowania wyjaśniającego jest jednoznaczne z tym, że zaakceptował on działalność powódki. Wskazać należy, że postanowienie o zamknięciu postępowania wyjaśniającego nie ma charakteru merytorycznego (zob. K.Kohutek, M.Sieradzka „Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, LEX nr 61617), ponadto z jego treści nie wynika, że pozwany wskazał powódce, że jej działalność jest legalna.

Sąd Apelacyjny podziela w pełni ocenę prawną Sądu I instancji dotyczącą drugiej zarzuconej powódce praktyki. Powódka zamieściła na stronie internetowej w zakładce Legalność (...), Prawo informacje, że (...) został poddany kontroli przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, organy kontroli skarbowej i Komisję Nadzoru Finansowego. Dla większego uwiarygodnienia podawanych informacji zamieściła na stronie logo wymienionych organów, kopie dokumentów pokontrolnych oraz informację, że UOKiK nie stwierdził naruszenia przepisów w zakresie ochrony konsumentów mimo, że postanowienie UOKiK z dnia 19 czerwca 2012 r. takiego stwierdzenia nie zawiera. Przedstawienie informacji dotyczących przedmiotu prowadzonej przez powoda działalności z wykorzystaniem logo państwowych instytucji kontrolnych miało zmierzało do wywołania w konsumentach wrażenia, że prowadzona przez powoda działalność została zbadana przez organy państwowe i jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa. Jak słusznie zauważył Sąd I instancji, Izba Skarbowa i Urząd Skarbowy nie posiadają uprawnień do badania działalności przedsiębiorców pod kątem zgodności z przepisami ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Z tego względu informacje dotyczące wyników kontroli przeprowadzonych przez te organy nie mogą być uznane za potwierdzenie, że działalność powódki jest w świetle przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów prawidłowa. Treść opublikowanych przez powoda informacji mogła stwarzać wrażenie, że w ocenie organów kontrolnych działanie powoda było zgodne z prawem i legalne. Takie zachowanie było formą zapewnienia konsumentów, że (...) nie stanowi nieuczciwej praktyki rynkowej. Zapoznanie się konsumentów z przedstawionymi w ten sposób przez powoda informacjami mogło zniekształcać ich zachowania rynkowe i wywierać wpływ na podjęcie przez nich decyzji o przystąpieniu do Systemu (...).

Z tych względów działanie powódki było bezprawne, stanowiło zakazaną, wprowadzającą w błąd praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust.1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd I instancji prawidłowo uznał w myśl art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, że powódka dopuściła się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz, że nałożone na nią na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 powyższej ustawy kary pieniężne spełniają wymóg proporcjonalności oraz realizują cele kary: prewencyjny, represyjny i edukacyjny.

Z tych względów na mocy art. 385 k.p.c. apelacja podlegała oddaleniu.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego oparto na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego ustalono na mocy § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 14 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r. poz. 1804 ze zm.).