Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 grudnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SSO Joanna Składowska

SSO Barbara Bojakowska

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2018 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku D. N., K. N., M. B., B. B., H. B.

z udziałem Powiatu (...)

o wpis w dziale II kw (...)

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 26 maja 2018 roku, sygnatura akt Dz.kw 1451/18

postanawia:

oddalić apelację

Sygn. akt I Ca 453/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 26 maja 2018 mroku Sąd Rejonowy w Sieradzu w sprawie z wniosku D. N., K. N., M. B., B. B., H. B. z udziałem Powiatu (...) o wpis w dziale
II kw (...) uchylił pokonany przez referendarza sądowego wpis w dziale II tej księgi wieczystej polegający na wykreśleniu Powiatu (...), dotychczas wpisanego jako właściciela nieruchomości i wpisaniu w to miejsce jako współwłaścicieli wnioskodawców na podstawie Decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 12 maja 2015 roku GZ.RN 625.13.2015, uznającej, że nieruchomość objęta księgą wieczystą nie podpadała pod działanie art. 2 ust. 1 litera e dekretu PKWN z 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Wołominie z 28 lutego 2000 roku sygn. akt
I Ns 913/99 i z 9 maja 2000 roku sygn. akt I Ns 326/00 oraz aktów poświadczenia dziedziczenia REP. (...), wykazujących przejście praw do spadku po poprzednim właścicielu Z. S..

Sąd wskazał, że ostateczną decyzją Wojewody (...) z dnia 15 grudnia 2003 roku nr SP VII (...) nieruchomość objęta księgą wieczystą została przekazana wraz z naniesieniami budowlanymi na własność Powiatu (...) w trybie art. 64 ustawy
z 13 października 1998 roku.

Decyzja ta stanowiła podstawę do ujawnienia Powiatu (...) jako właściciela nieruchomości, a w trybie postępowania wieczystoksięgowego Sąd Rejonowy nie może badać decyzji administracyjnych poza takimi którym można zarzucić bezwzględną nieważność.
Sąd wyjaśnił, iż z bezwzględną nieważnością mamy do czynienia tylko wówczas gdy doszło do wydania decyzji bez wskazania podstawy prawnej, bądź przez niepowołany do tego organ i bez zachowania procedury administracyjnej. Taka sytuacja jednak w sprawie nie występuje
a zatem decyzja przekazująca nieruchomość Powiatowi (...) nadal obowiązuje.

W ocenie Sądu w takiej sytuacji brak było podstaw do wykreślania Powiatu (...) ujawnionego jako właściciela nieruchomości.

Z takim rozstrzygnięciem nie zgodzili się wnioskodawcy wnosząc apelację w której wnieśli o odrzucenie skargi wywiedzionej przez Powiat (...) jako wniesionej po terminie. Skarżący zarzucili Sadowi Rejonowemu naruszenie przepisów polegające na pozbawieniu wnioskodawców możności obrony swoich praw poprzez niedoręczenie im odpisu skargi, co uniemożliwiło im ustosunkowanie się do zarzutów Powiatu, błędną interpretację pojęcia bezwzględnej nieważności decyzji uwłaszczającej Wojewody (...) z 15 grudnia 2003 roku, błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że nieruchomość została przekazana z budynkami na podstawie tejże decyzji w sytuacji, w której decyzja dotyczyła nieruchomości objętej inną księgą wieczystą (...), brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie jego błędnej oceny.

W konkluzji skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia i odrzucenie skargi Powiatu (...), ewentualnie o jej oddalenie oraz zasądzenia na ich rzecz od Powiatu (...) zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, iż skarga na orzeczenie referendarza została złożona w terminie. W dniu 16 stycznia 2018 roku korespondencję zawierająca zawiadomienie o dokonanym w dziel II tejże księgo wieczystej wpisie błędnie zaadresowano i skierowano do Starostwa Powiatowego, który potwierdził jej otrzymanie 18 stycznia 2018 roku (k. 75), zamiast do Powiatu (...). Termin do zaskarżenia dla Powiatu (...) należało więc liczyć od daty prawidłowego doręczenia temu podmiotowi, które zostało dokonane w dniu 28 lutego 2018 roku (k. 74).

Termin nie mógł biec od daty doręczenia korespondencji zaadresowanej na Starostwo Powiatowe, ponieważ starostwo jest jedynie jednostką pomocniczą w powiecie, powołaną w celu wykonywania poleceń zarządu powiatu, jego przewodniczącego oraz uchwał rady powiatu, a ponadto służącą obsłudze organów powiatu. Wspólnie z jednostkami organizacyjnymi powiatu wspiera zarząd powiatu w wykonywaniu jego zadań. Ustawa o samorządzie powiatowym nie nadaje starostwu powiatowemu pozycji organu powiatu, a jako aparat pomocniczy powiatu jest wyłącznie strukturą pracowniczą. Starostwo powiatowe nie ma zdolności sądowej, gdyż nie jest osobą prawną, ani jednostką organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, a zatem nie posiada statusu strony postępowania. Doręczenie dokonane Starostwu nie wywołało więc żadnych skutków dla biegu terminów procesowych.

Odnosząc się natomiast do pozostałych zarzutów wyjaśnić należy, iż jakkolwiek
w postępowaniu apelacyjnym skarżący ma pełną swobodę w przedstawianiu zarzutów apelacyjnych i może powoływać się na wszelkie powody zaskarżenia, które uważa za pożądane i odpowiednie z punktu widzenia swojego interesu to jednak jego prawo w tej sprawie ograniczają kompetencje zarówno sądu pierwszej, jak i drugiej instancji.

Uwadze skarżącego uchodzi treść art. 626 ⁸ § 2 kpc. Rozpoznając wniosek o wpis sąd wieczystoksięgowy bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treść księgi wieczystej, nie może natomiast uwzględniać żadnych innych okoliczności,
z dokumentów tych nie wynikających. Kognicja sądu wieczystoksięgowego jest zatem zawężona, ogranicza się bowiem do badania jedynie powyższych okoliczności, a zakres ten dotyczy sądów obu instancji: pierwszej - przy wpisie, drugiej – przy rozpoznawaniu apelacji od wpisu, z wyjątkiem dowodu z dokumentu.

Istota postępowania wieczystoksięgowego nie polega na rozstrzyganiu sporów prawnych. Ustawodawca celowo ograniczył kognicję sądów w postępowaniu wieczystoksięgowym uznając, że pełniąc rolę rejestru mogą opierać się wyłącznie na treści dokumentów z których wynika określone następstwo osób fizycznych
i prawnych, co do faktów i prawa. Sąd wieczystoksięgowy nie może dokonywać własnych ustaleń faktycznych i własnych ocen prawnych. Powyższe zastrzeżone jest do wyłącznej kompetencji Wydziałów Cywilnych Sądów Rejonowych, które rozpoznając spory co do własności w ramach powództw opartych na przepisie art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, tj. powództw o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Taki rozdział kompetencji powoduje, iż Sąd wieczystoksięgowy w tej sprawie nie mógł na podstawie decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 12 maja 2015 roku GZ.RN 625.13.2015, uznającej, że nieruchomość objęta księgą wieczystą nie podpadała pod działanie art. 2 ust. 1 litera e dekretu PKWN z 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej decydować o tym czy wpis Powiatu (...) w oparciu o ostateczną decyzję Wojewody (...) z dnia 15 grudnia 2003 roku nr SP VII (...) jest wpisem nieprawidłowym, ponieważ w decyzji na którą skarżący się powołują taki skutek wprost nie wynika.

Ostateczna decyzja administracyjna stwierdzająca, że przedmiotowa nieruchomość nie podpadała pod przepisy dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej ma charakter deklaratoryjny. Ale to, samo przez się, wbrew intencji apelacji nie może stanowić samodzielnej podstawy do dokonania żądanego wpisu.

Deklaratoryjny charakter tej decyzji oznacza tylko tyle, że brak było podstaw prawnych do przejęcia przez Państwo na podstawie tego dekretu przedmiotowej nieruchomości. Jednakże Sąd w postępowaniu wieczystoksięgowym o wpis do księgi wieczystej nie mógł rozważać
i oceniać znaczenia oraz wpływu decyzji Wojewody (...), przekazującej Powiatowi (...) nieodpłatnie mienie Skarbu Państwa, jako podstawy wpisu ujawniającego w księdze wieczystej Powiat (...) jako właściciela nieruchomości, na roszczenia cywilnoprawne osób przeciwko którym wpis ten został dokonany, ponieważ stanowiło to materię wyłączoną z jego kognicji.

Wniosek skarżących nie mógł zostać uwzględnionym w ramach realizacji wniosku
o wpis, gdyż osiągnięcie celu o który skarżącym chodzi wymagało wytoczenia powództwa
i uzyskania wyroku uzgadniającego treść księgi wieczystej.

Z kolei wytoczenie powództwa z art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece
z żądaniem wykreśle­nia Powiatu (...) jako właściciela wymagać będzie od Sądu Rejonowego Wydziału Cywilnego ustosunkowania się do „związania" sądu nie tylko decyzja administracyjną w ogólności, ale decyzją, której przedmiotem rozstrzygnięcia jest powiatyzacja nieruchomości.

Tylko poprzez wyrok wydany w trybie procesu Sąd może wiążąco wypowiadać się
w kwestii związania sądu decyzją administracyjną, mając na uwadze, iż sąd nie został pozbawiony możliwości badania, jakie prawne znaczenie ma de­cyzja administracyjna dla przedmiotu i celu postępowania, a w konsekwencji - dla rozstrzygnięcia sprawy. Przeciwnie, przeprowadze­nie oceny prawnej istotnych okoliczności związanych z przedmio­tem mającego nastąpić rozstrzygnięcia, a więc także faktu zapadnię­cia określonej decyzji administracyjnej, należeć będzie do obowiązku sądu ze względu na zasady orzekania. Wpis do księgi wieczystej wiąże się bowiem z reguły ze zdarzeniami prawnymi, których zaistnienie wywiera wpływ na byt praw i obowiązków w niej ujawnionych, a dokonywana ocena prawna w zakresie podstawy wpisu podejmowana jest na podstawie przepi­sów prawa materialnego. Ostateczna decyzja wojewody pozwalała przyjąć, że stanowi ona ustawowe poświadczenie o nabyciu własności określonego składnika mienia państwowego, jednak w obrocie prawnym Powiat w celu wykazania swojego tytułu do nieruchomości nie może skutecznie powoływać się jedynie na brzmienie przepisów ustawy. Do tego celu niezbędne jest uzyskanie odpowiedniej decyzji potwierdzającej fakt posiadania własności tego mienia pochodzącego od ustawowo określonego właściciela, którym jest Skarb Państwa. W sprawach o wpis w księdze wieczystej zawsze obowiązuje bowiem reguła wynikająca z art. 34 ustawy o księgach wieczystych
i hipotece, która w odniesieniu do ujawnienia właściciela stanowi, że następstwo prawne po osobie wpisanej jako właściciel powinno zostać wykazane odpowiednimi dokumentami. Ma ona na uwadze wykazanie ustalonej przez prawo materialne kolejności w przebiegu nabywania własności ujawnionej w księdze wieczystej.

Reasumując: rozstrzyganie kwestii związanej z oceną czy Powiat (...) stał się właścicielem nieruchomości - skoro Skarb Państwa utracił przymiot właściciela ze skutkiem na chwilę dokonania jego wpisu, a tym samym, czy decyzja wojewody, stwierdzająca nabycie przez Powiat (...) nieruchomości nie na­leżącej do mienia państwowego, została wydana bez podstawy prawnej, a zatem jest nieważna z konsekwencjami prze­widzianymi w art. 156 §1 k.p.a. - leży poza zakresem tego postępowania, gdyż jego istota sprowadzała się wyłącznie do kontroli postanowienia Sądu Rejonowego, uchylającego orzeczenie referendarza sądowego, jako dokonanego bez stosownej podstawy prawnej, którą mógł być wyłącznie wyrok uzgadniający treść księgi wieczystej w sposób oczekiwany przez skarżących. Dopóki takiego wyroku skarżący nie przedłożą nie ma podstaw prawnych do ujawnienia ich w księdze jako spadkobierców Z. S. i aktualnych właścicieli.

Niezasadnie skarżący zarzucali również błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że nieruchomość objęta księgą wieczystą (...) została przekazana na własność Powiatu (...) na podstawie Decyzji Wojewody (...) z dnia 15 grudnia 2003 roku, ponieważ decyzja ta dotyczyła nieruchomości objętej księgą wieczystą (...).

Uwadze skarżących uchodzi, iż księga wieczysta kw (...) prowadzona była dla działki (...), która w wyniku podziału wprowadzonego została podzielona na działkę (...) i działkę (...). Założenie księgi wieczystej kw (...) nastąpiło poprzez wydzielenie działki (...) z księgi wieczystej kw (...) z zachowaniem ciągłości wpisów ujawnionych w dziale II i ich podstaw prawnych. Powyższe nie budziło wątpliwości skarżących skoro właśnie do tej księgi wieczystej złożyli wniosek o wykreślenie Powiatu (...). Nie budziło ich wątpliwości również aktualne oznaczenie nieruchomości w ewidencji gruntów jako działki numer (...), odpowiadającej działce o numerze (...) o powierzchni 6,6927 ha, pomimo jego nieujawnienia w dziale I księgi wieczystej. Poprawność powyższej aktualizacji oznaczenia nieruchomości potwierdza natomiast wypis z rejestru gruntów z 7 września 2016 roku (k. 32 akt księgi wieczystej).

Z uwagi na treść art. 626 ¹ kpc Sąd II instancji rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym i na podstawie art. 385 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc oddalił apelację wobec braku jej uzasadnionych podstaw.