Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2018 r. w Katowicach

sprawy z odwołania (...) S.A. w T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

przy udziale zainteresowanych: V. R., V. O., V. S.

o wydanie zaświadczenia w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 13 marca 2018 r. sygn. akt XI U 1942/17

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na rzecz (...) S.A. w T. kwotę 240 zł. (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu części kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, odstępując od obciążania tymi kosztami w pozostałej części.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA M.Procek /-/SSA T.Szweda

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1207/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 marca 2018r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach, po połączeniu do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia spraw z odwołań (...) S.A. w T. od decyzji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 3 października 2017r., 10 października 2017r. i 18 października 2017r., zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, iż zobowiązał organ rentowy do wydania zaświadczeń o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej na formularzu A1
dla ubezpieczonych:

- V. R. za okres od dnia 9 sierpnia 2017r. do dnia 31 grudnia 2017r. (w pkt 1);

- V. O. za okres od dnia 22 sierpnia 2017r. do dnia 30 czerwca 2018r. (pkt 2);

- V. S. za okres od dnia 28 lipca 2017r. do dnia 31 lipca 2018r.
(pkt 3);

zaś w punkcie 4 zasądził od organu rentowego na rzecz (...) S.A. w T. kwotę 540 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, iż (...) S.A. z siedzibą w T.
od około 30 lat zajmuje się transportem krajowym i międzynarodowym. Wykonuje usługi transportowe na rzecz przedsiębiorstw produkujących urządzenia gospodarstwa domowego, takie jak Elektrolux, Bosch, LD, Siemens. Przewozi także samochodowe części zamienne oraz inne towary. W tym celu Spółka posiada około 270 ciągników siodłowych oraz 320 naczep. Obecnie zatrudnia około 410 kierowców, z czego połowa to obywatele polscy,
a druga połowa wywodzi się z Ukrainy lub Białorusi. Ta druga grupa pracowników została zatrudniona na przełomie 2014r. i 2015r., ze względu na brak zainteresowania pracą przez polskich kierowców. Pierwszych pracowników spoza Unii odwołująca Spółka zatrudniła
w wyniku współpracy z firmą pośredniczącą w zatrudnianiu z T.. Umieściła wówczas ogłoszenie w gazecie ukraińskiej. Obecnie zatrudnia pracowników
zza wschodniej granicy z polecenia osoby, która już pracuje w Polsce. Wszyscy białoruscy lub ukraińscy pracownicy (...) S.A. posiadają zezwolenie na pracę
w Polsce. Sprawami formalnymi zajmuje się Spółka, która kontaktuje się w tym celu stale
z Powiatowym Urzędem Pracy w T. i z Wojewodą (...). Nadto każdy kierowca odwołującej Spółki posiada certyfikat wydany przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego w W., w którym stwierdza się istnienie wszystkich wymogów dopuszczających do wykonywania zawodu kierowcy w transporcie międzynarodowym.
(...) S.A. sprawdza umiejętności praktyczne danych kierowców,
a w tym celu zatrudnia trzech instruktorów doskonalenia techniki jazdy. Spedytor odwołującej Spółki wydaje poszczególnym kierowcom polecenie wyjazdu, określając miejsce i godzinę załadunku oraz godzinę wyjazdu. Wydawane jest zaświadczenie o czasie prowadzenia pojazdu przez kierowcę. Kierowca otrzymuje druk delegacji, zlecenie transportowe, zaliczkę w postaci 100 euro i 100 zł na nieoczekiwane, udokumentowane wydatki, z których musi się rozliczyć. Kierowca otrzymuje telefon komórkowy oraz kilka kart płatniczych. Pojazdy wyposażone są w automatyczne urządzenia do pobierania opłat drogowych. Po rozładunku towaru kierowca otrzymuje kolejne zlecenie. Czas trwania wyjazdu uwarunkowany jest odległością od punktu docelowego. Kabiny pojazdów używanych przez kierowców odwołującej Spółki są wyposażone w niezbędne przedmioty bytowe. Spółka zapewnia też kierowcom noclegi w hotelach na terenie kraju docelowego. Wyjazdy trwają od kilku dni do dwóch tygodni. Samochody w drodze powrotnej zawsze są załadowane, głównie komponentami używanymi do wywożonych produktów. Po powrocie
do kraju kierowcy korzystają z tygodniowego okresu przerwy wynikającego z Konwencji AETR. Spółka zapewnia możliwość noclegu i zakwaterowania około 80 osób w jednym
z trzech budynków socjalnych położonych w sąsiedztwie swojej siedziby. Dysponuje łącznie około 25 pokojami wyposażonymi w niezbędne meble i urządzenia gospodarstwa domowego. Za pobyt trwający ponad 10 dni Spółka pobiera od kierowców opłaty wynikające
z regulaminu obiektów. Kierowcy mają wówczas dostęp do kuchni, łazienek i toalet. Wszystkimi wymienionymi budynkami zarządza pracownik Spółki (...) S.A. Kierowcy, którzy wyjeżdżają w trasę, pozostawiają swoje rzeczy w magazynie, ponieważ miejsca w budynkach socjalnych Spółki nie są im przydzielone na stałe. Wynika to z systemu rotacyjnego. Własne pojazdy kierowcy pozostawiają na parkingu. Zdarza się,
że rodziny odwiedzające kierowców ukraińskich lub białoruskich przebywały w budynkach socjalnych Spółki około 2-3 dni. Zwykle kierowcy rezerwują im miejsca w sąsiednich hotelach.

Sąd Okręgowy ustalił także, iż zainteresowani są obywatelami Ukrainy. Zainteresowany V. R. legitymuje się ważnym zezwoleniem na pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w charakterze kierowcy kat. C+E
na podstawie umowy o pracę wydanym na wniosek odwołującej Spółki. Odwołująca zawarła z zainteresowanym w dniu 6 października 2016r. umowę o pracę na okres próbny od dnia
6 października do dnia 31 grudnia 2016r. Na jej podstawie zatrudniony został na stanowisku kierowcy kat. C+E z miejscem pracy w T., ul. (...). W tej samej dacie została zawarta umowa o odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie. W dniu 30 grudnia 2016r. zainteresowany zawarł z odwołującą umowę na czas określony od dnia 1 stycznia
do dnia 31 grudnia 2017r. W dniu 1 czerwca 2017r. został zawarty aneks do wskazanej umowy w części dotyczącej wysokości wynagrodzenia. Odwołująca Spółka pozyskała
dla zainteresowanego świadectwo kierowcy wydane na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku przewozów drogowych, które poświadcza,
że zainteresowany jest zatrudniony zgodnie z przepisami mającymi zastosowanie w Polsce
w celu wykonywania przewozów drogowych. Zainteresowany wykonuje dla odwołującej Spółki pracę kierowcy w transporcie międzynarodowym na terenie Unii Europejskiej. Zainteresowany został objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym
z tytułu umowy o pracę w Polsce. Pracodawca odprowadza składki do ZUS i zaliczki
na podatek dochodowy od przychodów uzyskiwanych w Polsce. Wynagrodzenie
za wykonaną pracę wypłacane jest miesięcznie na konto bankowe zainteresowanego
w Polsce.

Zainteresowany V. O. legitymuje się ważnym zezwoleniem na pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w charakterze kierowcy kat. C+E
na podstawie umowy o pracę, wydanym na wniosek odwołującej Spółki. Odwołująca zawarła z zainteresowanym w dniu 30 czerwca 2017r. umowę o pracę na czas określony od dnia
1 lipca 2017r. do dnia 30 czerwca 2018r. Na jej podstawie zatrudniony został na stanowisku kierowcy kat. C+E z miejscem pracy w T., ul. (...). Odwołująca Spółka pozyskała dla zainteresowanego świadectwo kierowcy wydane na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009r.
w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku przewozów drogowych, które poświadcza, że zainteresowany jest zatrudniony zgodnie z przepisami mającymi zastosowanie w Polsce w celu wykonywania przewozów drogowych. Zainteresowany wykonuje dla odwołującej Spółki pracę kierowcy w transporcie międzynarodowym na terenie Unii Europejskiej. Zainteresowany został objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym z tytułu umowy o pracę w Polsce. Pracodawca odprowadza składki do ZUS
i zaliczki na podatek dochodowy od przychodów uzyskiwanych w Polsce. Wynagrodzenie
za wykonaną pracę wypłacane jest miesięcznie na konto bankowe zainteresowanego
w Polsce.

Zainteresowany V. S. legitymuje się ważnym zezwoleniem
na pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w charakterze kierowcy
kat. C+E na podstawie umowy o pracę, wydanym na wniosek odwołującej Spółki. Odwołująca zawarła z zainteresowanym w dniu 17 marca 2017r. umowę o pracę na okres próbny od daty zawarcia umowy do dnia 16 czerwca 2017r. Na jej podstawie zatrudniony został na stanowisku kierowcy kat. C+E z miejscem pracy w T., ul. (...). W tej samej dacie została zawarta umowa o odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie. W dniu 28 lipca 2017r. została zawarta umowa o pracę na czas określony od dnia 28 lipca 2017r. do dnia 31 lipca 2018r. Na jej podstawie zatrudniony został na stanowisku kierowcy kat. C+E z miejscem pracy w T., ul. (...). Odwołująca Spółka pozyskała
dla zainteresowanego świadectwo kierowcy wydane na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku przewozów drogowych, które poświadcza,
że zainteresowany jest zatrudniony zgodnie z przepisami mającymi zastosowanie w Polsce
w celu wykonywania przewozów drogowych. Zainteresowany wykonuje dla odwołującej Spółki pracę kierowcy w transporcie międzynarodowym na terenie Unii Europejskiej. Zainteresowany został objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym
z tytułu umowy o pracę w Polsce. Pracodawca odprowadza składki do ZUS i zaliczki
na podatek dochodowy od przychodów uzyskiwanych w Polsce. Wynagrodzenie
za wykonaną pracę wypłacane jest miesięcznie na konto bankowe zainteresowanego
w Polsce.

Spółka (...) S.A. w dniach 28 lipca, 9 sierpnia, 22 sierpnia 2017r. wystąpiła do organu rentowego o wydanie dla zainteresowanych na kolejne okresy zaświadczenia potwierdzających zastosowanie polskich przepisów w zakresie ustawodawstwa właściwego w zakresie zabezpieczenia społecznego na formularzu A1 w związku
z wykonywaniem pracy na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich Unii Europejskiej.

Organ rentowy zaskarżonymi decyzjami, na podstawie art. 219 k.p.a. w związku
z art. 83b ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych
w związku z art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010
z dnia 24 listopada 2010r. rozszerzającego rozporządzanie (WE) nr 883/2004
i rozporządzanie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz.U.UE.L.2010.344.1), odmówił wydania zaświadczeń o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej na formularzu Al dla zainteresowanych. Uzasadniając swoje stanowisko, organ rentowy wskazał, iż Polska nie jest ośrodkiem interesów życiowych zainteresowanych, a pod wskazanym miejscem zamieszkania w Polsce zgłoszeni są również inni pracownicy odwołującej się Spółki.

Według Sądu Okręgowego, powyższe okoliczności faktyczne były w sprawie bezsporne i zostały ustalone na podstawie akt organu rentowego, akt osobowych zainteresowanych, zeznań zainteresowanych oraz zeznań prezesa zarządu odwołującej Spółki. Czyniąc ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy oparł się na wskazanych wyżej dowodach z dokumentów, które nie budziły wątpliwości co do swej autentyczności,
ani treści i nie były kwestionowane przez strony. Sąd ten dał również wiarę zeznaniom strony, albowiem były spójne i korespondowały z dokumentami.

Sąd ten wskazał, iż stosownie do art. 5 ust. 2 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy
z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U.
z 2017r., poz. 1778 z późn. zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
na terenie Rzeczpospolitej Polskiej podlegają obywatele państw obcych zatrudnieni
na podstawie umów o pracę, o ile ich pobyt na terenie Polski ma charakter stały. Stały pobyt to pobyt niezmienny w danym okresie, czyli w okresie realizacji podstawy ubezpieczenia. Liczy się zatem to, czy obywatel obcego państwa przebywając na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej wykonuje stałą pracę w charakterze pracownika (v. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2017r., sygn. akt II UK 295/16, Lex nr 2347776).

W ocenie Sądu Okręgowego, na gruncie niniejszej sprawy jest bezsporne,
że zainteresowani (obywatele Ukrainy) na terenie Rzeczpospolitej Polskiej wykonują stałą pracę kierowcy w międzynarodowym transporcie drogowym na podstawie umowy o pracę zawartej z polskim przedsiębiorcą, mającym siedzibę w Polsce i w związku z tym podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Bezsporne jest również i to, że zainteresowani zostali zatrudnieni legalnie, albowiem przebywają na terytorium Polski na podstawie ważnej wizy wydanej w celu wykonywania pracy i uzyskanego zezwolenie na pracę, którą wykonują.

Odnosząc się do zgłoszonego odwołania, Sąd pierwszej instancji przytoczył art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/1010 z dnia 24 listopada 2010r. rozszerzającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie
ze względu na swoje obywatelstwo (Dz.U.UE.L.2010.344.1), podnosząc, że przepisy rozporządzenia (WE) nr 883/2004 i nr 987/2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich śmierci, pod warunkiem, że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego
i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego.

Sąd ten zwrócił przy tym uwagę, że pojęcie „legalnego zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego” nie zostało zdefiniowane na gruncie prawa europejskiego,
zaś za miejsce zamieszkania uznaje się z reguły miejsce, w którym dana osoba ma stałą pracę bądź też gdzie zamieszkuje w związku z jej wykonywaniem (art. 11 rozporządzenia wykonawczego nr 987/2009). Jedynie dla rozstrzygnięcia rozbieżności pomiędzy instytucjami dwóch lub więcej państw członkowskich zostały skonkretyzowane wymienionym przepisem elementy jakie należy brać pod uwagę przy ustalaniu ośrodka interesów życiowych zainteresowanego z punktu widzenia ustawodawstwa właściwego, prawa do świadczeń
i rozliczeń między instytucji. Zdaniem tegoż Sądu, na gruncie omawianej sprawy,
dla ustalenia „legalnego zamieszkiwania zainteresowanych na terenie Polski” przepisy te nie znajdują zastosowania, albowiem rozporządzenia (WE) nr 883/2004 i nr 987/2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich tylko o tyle, o ile dana osoba już legalnie zamieszkuje na terytorium państwa członkowskiego, a więc w Polsce (v. pkt 11 preambuły rozporządzenia nr 1231/1010 z dnia 24 listopada 2010r.). Bezzasadnie zatem organ rentowy na gruncie tej sprawy, w oparciu o przepis art. 11 rozporządzenia (WE) nr 987/2009, próbował definiować pojęcie miejsca zamieszkania zainteresowanych, jako centrum ich interesów życiowych.

Sąd Okręgowy stwierdził przy tym, iż zgodnie z postanowieniami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2011/98/UE z dnia 13 grudnia 2011r. w sprawie procedury jednego wniosku o jedno zezwolenie dla obywateli państw trzecich na pobyt
i pracę na terytorium państwa członkowskiego oraz w sprawie wspólnego zbioru praw
dla pracowników z państw trzecich przebywających legalnie w państwie członkowskim (Dz.U.UE.L.2011.343.1), obywatele państw trzecich, którzy zostali przyjęci w państwie członkowskim w celu wykonywania pracy zgodnie z prawem Unii lub prawem krajowym mają prawo do równego traktowania z obywatelami państwa członkowskiego, na którego terytorium przebywają, w zakresie działów zabezpieczenia społecznego określonych
w rozporządzeniu (WE) nr 883/2004. Ograniczenia zastosowania zasady równego traktowania, które mogą wprowadzić państwa członkowskie w stosunku do legalnie zatrudnionych na ich terenie obywateli państw trzecich nie dotyczą zasad delegowania
do pracy w innym państwie członkowskim, czy określania mającego zastosowanie ustawodawstwa, wprowadzonych rozporządzeniem (WE) nr 883/2004, a jakiekolwiek ograniczenia równego traktowania w zakresie zabezpieczenia społecznego na mocy cytowanej dyrektywy nie powinny naruszać praw przyznanych na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010r. rozszerzającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009
na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie
ze względu na swoje obywatelstwo.

Sąd ten podniósł dodatkowo, że zasadą utrwaloną w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (tzw. reguła VanderElsta) jest prawo przedsiębiorcy delegowania legalnie zatrudnionych cudzoziemców spoza Unii na określony czas do innego państwa członkowskiego w celu wykonywania tam usługi, bez konieczności spełnienia
w tym państwie wymogów w rodzaju uzyskania pozwolenia na pracę. Trybunał orzekł również, że pewne dodatkowe wymagania w odniesieniu do pracowników delegowanych pochodzących z państw trzecich stawiane przez niektóre z państw członkowskich
są nieproporcjonalne (v. wyrok ETS z dnia 9 sierpnia 1994r., w sprawie C-43-93, z dnia
19 stycznia 2006r., w sprawie C-244/04, z dnia 21 października 2004r., w sprawie C-445-03, wyrok TSUE z dnia 11 września 2014r., w sprawie C-91/13).

Przenosząc powyższe uregulowania prawne na grunt tej sprawy, Sąd ten uznał,
że zainteresowani obywatele Ukrainy, którzy zostali przyjęci w Polsce z Ukrainy w celu wykonywania stałej pracy zgodnie z prawem polskim, przebywający w Polsce legalnie, legalnie zatrudnieni w charakterze pracowników i wykonujący pracę o charakterze stałym - mają prawo do równego traktowania z obywatelami polskimi w zakresie zabezpieczenia społecznego i dlatego znajdują do nich zastosowanie przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 zasady określone w rozporządzeniu (WE) nr 883/2004 bez względu na to, że mają stałe miejsce zameldowania na Ukrainie i tam pozostawili swoją rodzinę, czy mają zamiar stałego pobytu w Polsce, albo czy w Polsce, czy też na Ukrainie znajduje się ich „centrum życiowe”.

W konsekwencji, zainteresowani zatrudnieni w Polsce, czyli w państwie, w którym znajduje się siedziba jego pracodawcy, wykonujący pracę kierowcy transportu międzynarodowego na terenie różnych państw Unii podlegają ustawodawstwu polskiemu
w zakresie ubezpieczeń społecznych , stosownie do art. 13 ust. 1 lit. b (i) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004. Wobec powyższego, organ rentowy jest zobowiązany potwierdzić, że w okresie pracy za granicą właściwe jest dla zainteresowanych ustawodawstwo polskie, a więc składki powinny być opłacone w Polsce.

Mając na względzie przedstawione okoliczności, Sąd Okręgowy, na mocy
art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c., zmienił zaskarżone decyzje, zobowiązując organ rentowy do wydania „zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej” na formularzu A1 dla zainteresowanych.

O kosztach zastępstwa procesowego odwołującej Spółki Sąd ten orzekł w oparciu
o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 i § 15 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.).

W apelacji od zaprezentowanego rozstrzygnięcia organ rentowy zarzucił Sądowi pierwszej instancji naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie jej w sposób niewszechstronny oraz poczynienie ustaleń faktycznych nieznajdujących oparcia w materiale dowodowym wyrażających się w przyjęciu, że zainteresowani posiadają legalne miejsce zamieszkania na terytorium Polski;

- art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010, rozszerzającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 oraz rozporządzenie (WE) nr 987/2009
na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie
ze względu na swoje obywatelstwo w zw. z art. 1 lit. rozporządzenia WE nr 883/2004
z 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia oraz 11 ust. 1 rozporządzenia WE nr 987/2009 dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE)
nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego przez błędną wykładnię prowadzącą do przyjęcia, że zainteresowani spełniają kryterium legalnego zamieszkania na terytorium Polski w rozumieniu powołanych przepisów i w związku z tym organ rentowy ma obowiązek wydać zaświadczenie o ustawodawstwie właściwym
na formularzu A1.

W oparciu o powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, wnosząc jednocześnie o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Zdaniem apelującego, z przeprowadzonego postępowania dowodowego nie wynika,
że zainteresowani na terenie Polski rzeczywiście legalnie mieszkają w rozumieniu powołanych przepisów o koordynacji. Poza sporem pozostaje, że zainteresowani przebywają
i pracują w Polsce legalnie - jednak czym innym jest legalny pobyt i legalna praca, a czym innym legalne zamieszkanie. Skarżący wskazał, iż z ustaleń Sądu Okręgowego wynika,
że zainteresowani większość czasu spędzają w trasie, wykonując obowiązki kierowcy natomiast w okresie przebywania w Polsce zamieszkują w hostelu prowadzonym przez odwołującego. Kierowcy, którzy wyjeżdżają za granicę pozostawiają swoje rzeczy
w magazynie ponieważ miejsca w budynkach socjalnych Spółki nie są im przydzielone
na stałe. Wykazane okoliczności nie pozwalają na przyjęcie, że zainteresowani mieszkają
na terenie Polski, a ustalenia Sądu pierwszej instancji poczynione w tym zakresie nie znajdują oparcia w zebranym materiale dowodowym.

Apelujący podniósł, iż w myśl art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010, rozporządzenie (WE) nr 883/2004 oraz rozporządzenie (WE) nr 987/2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich śmierci, pod warunkiem, że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego. Do rozstrzygającej kwestii możliwości zastosowania przepisów rozporządzeń koordynacyjnych, tj. podstawowego
i wykonawczego do pracowników występujących w niniejszej sprawie koniecznym będzie zatem - zdaniem skarżącego - ustalenie czy zainteresowani jako pracownicy odwołującego zamieszkują legalnie w rozumieniu powołanego wyżej przepisu na terytorium Polski jako państwa członkowskiego UE. Wbrew zaś twierdzeniom Sądu pierwszej instancji, pod pojęciem miejsca zamieszkania kryje się miejsce głównego ośrodka spraw życiowych i interesów. Takie zapatrywania zostały wyrażone już na tle Rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, którego art. 1 lit. h stanowi, iż miejsce zamieszkania oznacza miejsce zwykłego pobytu a w orzecznictwie ETS przyjęto,
że miarodajne dla ustalenia miejsca zamieszkania i ośrodka interesów życiowych są długość oraz ciągłość zamieszkania przed podjęciem zatrudnienia, długość i uwarunkowania nieobecności, rodzaj zatrudnienia wykonywanego winnym państwie członkowskim
oraz zamiar pracownika powrotu po czasie wykonywania pracy (por. wyroki ETS
w sprawach: D. P., z dnia 17 lutego 1977r., 76/76, ECR 1977/1/00315; K., z dnia
8 lipca 1992r., C - 216/89, ECR 1992/7/1 - 04341). Także zgodnie z definicją zawartą w art. 1 lit. j i k rozporządzenia PE i Rady (WE) nr 883/2004, pojęcie „zamieszkanie oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa. Ponadto ETS stwierdził, że w rozumieniu tych przepisów państwo członkowskie „zamieszkania” oznacza „państwo, w którym dana osoba zwykle zamieszkuje i w którym znajduje się jej zwykły ośrodek interesów życiowych”, a ponadto,
że „w tym kontekście należy uwzględnić w szczególności sytuację rodzinną osoby zatrudnionej; przyczyny wyjazdu; czas i ciągłość zamieszkania; fakt posiadania stałego zatrudnienia, zamiary wynikające ze wszystkich okoliczności” (wyrok z 1999r. w sprawie
C-90/97 S.). Sposób ustalenia miejsca zamieszkania reguluje także art. 11 ust. 1 rozporządzenia nr 987/2009, który wskazuje na takie elementy, jak:

- czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich;

- sytuację danej osoby, w tym:

- charakter i specyfikę wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca
ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy
o pracę;

- jej sytuację rodzinną oraz więzi rodzinne;

- prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym;

- w przypadku studentów - źródło ich dochodu;

- jej sytuację mieszkaniową, zwłaszcza informację, czy sytuacja ta ma charakter stały;

- państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Zatem - w ocenie skarżącego - nie każdy pobyt obywatela państwa trzeciego
na terytorium RP, który jest legalny będzie mógł być traktowany, jako legalne zamieszkanie. Nie można odnosić pojęcia „legalne zamieszkanie” do osób, które przebywają w Polsce zgodnie z przepisami obowiązującego prawa, ale ich pobyt ze swej natury ma charakter przejściowy i krótkotrwały lub gdy z przepisów prawa wynika, że pobyt ten nie może być kontynuowany po upływie określonych terminów - bez wątpienia taka właśnie sytuacja zachodzi w stanie faktycznym sprawy. Zainteresowani wprawdzie okresowo przebywają
na terenie Polski, jednak ich pobyt ma charakter czasowy, związany jedynie z wykonywana pracą i trwać będzie tak długo, jak długo zainteresowani będą posiadać zezwolenie na pracę
i samą pracę. Według apelującego świadczy o tym nie tylko charakter pracy kierowców
w transporcie międzynarodowym, który z natury zakłada ciągłe przemieszczanie się pomiędzy poszczególnymi państwami, ale w szczególności fakt, że w Polsce zainteresowani przebywają jedynie w krótkich, kilkudniowym okresach pomiędzy poszczególnymi wyjazdami, przy czym tymczasowość ich pobytu jest szczególnie widoczna przez fakt,
że przebywają oni w udostępnionym im przez pracodawcę hostelu, w kilkuosobowych pokojach, gdzie każdorazowo zajmują ten pokój i to łóżko, które akurat jest wolne - w świetle zasad doświadczenia życiowego, nie sposób przyjąć, aby ktokolwiek funkcjonując
w podobnych warunkach, tj. bez mieszkania, z którego mógłby w sposób wyłączny korzystać on sam i jego rodzina, mógł jednocześnie twierdzić, że jest to jego miejsce zamieszkania, zwłaszcza gdy wszystkie bliskie mu osoby nadal mieszkają na Ukrainie.

W odpowiedzi na apelację spółka (...) S.A. wniosła o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Motywując swoje stanowisko, Spółka podniosła, iż w okolicznościach sprawy wykazane zostało, że ubezpieczeni faktyczne świadczą pracę na stanowiskach kierowców
w transporcie krajowym i w przeważającym zakresie w międzynarodowym transporcie drogowym, na podstawie umów o pracę zawartych z polskim przedsiębiorcą, mającym siedzibę w Polsce. Organ rentowy nie kwestionuje, że podlegają ubezpieczeniom z tytułu wskazanego zatrudnienia i opłacane są przez ich pracodawcę składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, które przyjmuje. Wszyscy ubezpieczeni bezspornie zostali zatrudnieni legalnie, albowiem przebywają na terytorium Polski na podstawie ważnych wiz wydanych
w celu wykonywania pracy i uzyskali zezwolenie na pracę, którą wykonują. Spółka wskazała także, iż ustawa z dnia 12 grudnia 2013r. o cudzoziemcach (Dz. U. 2016/1990 ze zm.)
w art. 114 ustanawiającym warunki wydania zezwolenia stanowi, że zezwolenia na pobyt czasowy i pracę udziela się, gdy celem pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest wykonywanie pracy oraz spełnione są łącznie następujące warunki:

a)  cudzoziemiec posiada ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów ustawy
z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

b)  cudzoziemiec posiada źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego
na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu,

c)  cudzoziemiec ma zapewnione na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsce zamieszkania.

Ubezpieczeni spełniają wymienione kryteria, gdyż wykonują stałą pracę zarobkową dającą im źródło utrzymania i mają w Polsce zagwarantowane miejsce zamieszkania. Zgodnie z umową między Rzecząpospolitą Polską, a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym z dnia
18 maja 2012r. (Dz.U. 2013. 1373) obowiązującą od 1 stycznia 2014r., której art. 3 stanowi, że ma ona zastosowanie do osób, które podlegały lub podlegają ustawodawstwu jednej
lub obu Umawiających się stron, przy czym ogólna zasada z art. 6 wskazuje, że osoba,
do której stosuje się niniejsza umowa, podlega ustawodawstwu tej umawiającej się strony,
na której terytorium wykonuje pracę, zaś zgodnie z art. 7 ust. 3, podróżujący personel przedsiębiorstwa transportowego, działającego na terytoriach obu umawiających się stron, podlega ustawodawstwu tej umawiającej się strony, na której terytorium przedsiębiorstwo jest zarejestrowane. Gdyby stosować te przepisy, występujący w sprawie pracownicy także powinni podlegać polskiemu ustawodawstwu. Ubezpieczeni spełniali warunki do podlegania polskiemu ustawodawstwu na gruncie ustawy systemowej. Odwołujący pracodawca podniósł także, iż poświadczenie wydane na formularzu Al., to dokument wydawany przez instytucje ubezpieczeniową danego państwa na podstawie art. 19 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009. Zgodnie z tym unormowaniem, na wniosek zainteresowanego lub pracodawcy instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie zgodnie z przepisami tytułu II rozporządzenia podstawowego, poświadcza, że to ustawodawstwo ma zastosowanie, oraz w stosownych przypadkach wskazuje, jak długo i na jakich warunkach ma ono zastosowanie. Zaświadczenie wydane na formularzu Al., to dokument poświadczający, że dana osoba podlega zabezpieczeniu społecznemu w określonym państwie Unii Europejskiej. W przypadku ubezpieczonych, chodzi o poświadczenie, że w zakresie zabezpieczenia społecznego podlegają ustawodawstwu polskiemu, co jest jak najbardziej zgodne ze stanem faktycznym. W praktyce dokument ten jest niezbędny ubezpieczonym dla wykazania w czasie kontroli drogowej, że podlegają zabezpieczeniu społecznemu w Polsce. W przypadku braku takiego dokumentu, władze kontrolujące uznają, że osoba wykonująca pracę nie ma zabezpieczenia społecznego, co pozostaje w sprzeczności z rzeczywistym stanem rzeczy. Skoro więc organ rentowy uznał za właściwe w zakresie zabezpieczenia społecznego dla ubezpieczonych ustawodawstwo polskie oraz w konsekwencji uznał, że podlegają ubezpieczeniom na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i przyjmuje opłacane składki, to logicznym następstwem jest potwierdzenie tego w zaświadczeniu A1. Dopuszczenie koncepcji prezentowanej przez organ rentowy oznaczałoby, że ubezpieczeni mogą świadczyć tylko pracę na terytorium Rzeczypospolitej, co w istocie pozostawałoby w sprzeczności z zasadami prawa unijnego.
W szczególności, z zasadą swobodnego przepływu osób i usług, gwarantującą podmiotom, które prowadzą legalną działalność w jednym z państw członkowskich, prowadzenie działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim lub oferowanie i świadczenie usługi w innych państwach członkowskich, pozostając jednocześnie w kraju pochodzenia.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Przyjmując ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji, jako własne
i poszerzając je w oparciu o oświadczenia ubezpieczonych zgromadzone w aktach organu rentowego uznał, że apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Podkreślenia wymaga, iż zasady ustalania właściwego ustawodawstwa regulują przepisy:

- rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia
29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz.UE nr L 166 z 30 kwietnia 2004r., str. 1, z późn. zm.);

- rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia
16 września 2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004
w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz.UE nr L 284
z 30 października 2009r. z późn. zm.);

- rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z dnia
24 listopada 2010r. rozszerzającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004
i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz.Urz.UE Nr L 344 z 29 grudnia 2010r.).

Zgodnie z art. 1 rozporządzenia nr 1231/2010, przepisy rozporządzenia (WE)
nr 883/2004 i rozporządzenia nr 987/2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich śmierci, pod warunkiem, że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego
i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej, niż jednego państwa członkowskiego.

Tak więc, z brzmienia powołanego przepisu wynika, że to instytucja państwa członkowskiego dokonuje oceny przesłanki warunkującej rozszerzenie rozporządzenia (WE) nr 883/2004 i rozporządzenia (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo. Przesłanką warunkującą takie działanie jest legalne zamieszkiwanie obywatela państwa członkowskiego na terytorium państwa członkowskiego. Użycie zwrotu „legalne zamieszkiwanie” - bez dodatkowych warunków i bliższego sprecyzowania - w odniesieniu do terytorium państwa członkowskiego oznaczać musi poddanie kontroli legalności zamieszkiwania przepisom krajowym tegoż państwa. W polskim porządku prawnym, zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy
z dnia 12 grudnia 2013r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2013r. poz. 1650 ze zm.), zezwolenia
na pobyt czasowy i pracę wyposażają cudzoziemca w prawo świadczenia pracy,
na warunkach określonych w tym zezwoleniu. W art. 114 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia
12 grudnia 2013r. wyrażony został wymóg, by cudzoziemiec miał zapewnione miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Sformułowanie „miejsce zamieszkania” jest celowo użyte, by zróżnicować sytuację prawną ubiegającego się o to zezwolenie od sytuacji cudzoziemca zapraszanego i ubiegającego się o zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE,
w przypadku którego ustawodawca odniósł się do posiadania prawa do lokalu mieszkalnego (odpowiednio art. 53 pkt 3 oraz art. 219 ust. 2 ustawy o cudzoziemcach).

W realiach niniejszego sporu wskazać należy, iż Wojewoda (...) w swych decyzjach wydanych, na podstawie art. 114 ust. 1 pkt 1, 2, 4 ust. 2, ust. 3 pkt 3, art. 98 i art. 104 ustawy o cudzoziemcach orzekł o udzieleniu ubezpieczonym zezwolenia na pobyt czasowy i pracę
w (...) S.A. w T. na stanowiskach kierowcy samochodu dostawczego poniżej 3,5 t na podstawie umów o pracę w wymiarze pełnego etatu. Zatem -
w świetle przedstawionej regulacji prawnej oraz zaprezentowanych decyzji - nie budzi wątpliwości, iż ubezpieczeni posiadają miejsce zamieszkania na terytorium Polski, zaś ich pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i praca były legalne.

Opisany efekt wykładni logiczno-językowej odpowiada celowi rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010, ujętego w jego preambule, jako lepsza integracja obywateli państw trzecich, którzy legalnie zamieszkują na terytorium państw członkowskich, poprzez przyznanie im jednolitych praw, odpowiadających możliwie
jak najbardziej tym, z których korzystają obywatele Unii (pkt I).

Rację ma zatem odwołująca się Spółka, podnosząc, iż kryteria wskazane w art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. mają w niniejszej sprawie jedynie charakter pomocniczy. Zgodnie zaś z art. 11 ust. 1 rozporządzenia 987/2009 w przypadku, gdy pomiędzy instytucjami dwóch lub więcej państw członkowskich istnieje rozbieżność opinii w odniesieniu do ustalenia miejsca zamieszkania osoby, do której stosuje się rozporządzenie podstawowe, instytucje te ustalają na podstawie wspólnego porozumienia ośrodek interesów życiowych zainteresowanego w oparciu o ogólną ocenę wszystkich dostępnych informacji dotyczących istotnych okoliczności, które mogą obejmować w stosownych przypadkach: a) czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich; b) sytuację danej osoby, w tym charakter
i specyfikę wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę; jej sytuację rodzinną oraz więzi rodzinne; prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym; w przypadku studentów - źródło ich dochodu; jej sytuację mieszkaniową, zwłaszcza informację, czy sytuacja ta ma charakter stały; państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Jednocześnie wypada zauważyć, że skoro V. R., V. O. i V. S. posiadają zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w RP, wykorzystują zezwolenia, pracując w Spółce (...) S.A. na warunkach określonych w zezwoleniu, ich wynagrodzenia za prace są opodatkowane i oskładkowane w RP, przekazywane są
na rachunki bankowe w Polsce, ich pracodawca udostępnia im mieszkanie, w którym przebywają poza czasem pracy. W mieszkaniu tym śpią, odpoczywają, przygotowują
i spożywają posiłki. Ubezpieczeni - co wynika z ich oświadczeń przedstawionych organowi rentowemu - zamierzają osiedlić się w Polsce wraz z rodzinami. Ponadto ubezpieczeni V. S. i V. O. przebywają w Polsce wspólnie z żonami. Dzieci V. O. mieszkają w B. Ubezpieczeni wystąpili o zgodę na dalszy pobyt i pracę w Rzeczypospolitej Polskiej. Nie powinno zatem budzić wątpliwości,
że w okresie objętym sporem zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
(por. wyroki tutejszego Sądu Apelacyjnego z dnia 17 maja 2018r., III AUa 205/18 oraz z dnia 1 sierpnia 2018r., III AUa 2358/17).

Konkludując, Sąd drugiej instancji uznał, że apelacja jest bezzasadna i na mocy
art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

O kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym Sąd ten rozstrzygnął na zasadzie
art. 102 k.p.c. w związku z 10 ust. 1 pkt 2 w związku z 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, kierując się nakładem pracy pełnomocnika odwołującej się Spółki w sprawach połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. Sąd drugiej instancji, miał przy tym na względzie, iż przed tutejszym Sądem toczy się aktualnie kilkanaście tożsamych przedmiotowo spraw z odwołań Spółki (...) S.A. We wszystkich tych sprawach Spółka jest reprezentowana przez profesjonalnych pełnomocników procesowych, których nakład pracy w istocie dotyczył materii tożsamej dla każdej z wymienionych spraw
i sprowadzał się do przedstawienia zbieżnych odpowiedzi na apelację oraz do udziału
w posiedzeniach wyznaczonych na rozprawę apelacyjną. Ponadto zwrócić należy uwagę,
że z woli prawodawcy w sprawach o podleganie ubezpieczeniom społecznym (często bardzo skomplikowanych i pracochłonnych), koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym ograniczone zostały do 240 zł (§ 9 ust. 2 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat
za czynności radców prawych).

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA M.Procek /-/SSA T.Szweda

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR