Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 czerwca 2018r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Joanna Andrzejak-Kruk

po rozpoznaniu w dniu 1 czerwca 2018r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa I. M. i S. M.

przeciwko (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 13 stycznia 2017r.,

sygn. akt I.C.2636/13

1)  oddala apelację,

2)  zasądza od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwotę 90,-zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 12.11.2013r. powodowie I. M. i S. M. wystąpili o zasądzenie od pozwanego (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P. kwoty 1.600,-zł, tj. po 800,-zł na rzecz każdego z nich, z odsetkami ustawowymi od dnia 16.02.2012r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu w łącznej wysokości 1.144,-zł. Powodowie dochodzili powyższego roszczenia z tytułu nienależytego wykonania przez pozwanego umowy o świadczenie usługi turystycznej, tj. o zorganizowanie wycieczki do I., w zakresie lokalizacji miejsca wypoczynku i braku gwarantowanego umową widoku z pokoju na morze.

W odpowiedzi na pozew pozwany domagał się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powodów kosztów postępowania według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 13.01.2017r., sygn. akt I.C.2636/13 Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu: 1) zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwoty po 800,-zł na rzecz każdego z nich wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16.02.2012r. do dnia zapłaty; 2) zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 212,-zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 180,-zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego; 3) zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 212,-zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 180,-zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od wyroku złożył pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucając:

1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że w ustalonym stanie faktycznym sprawy określenie „hotel przy plaży” wskazane w folderze ofertowym w opisie Hotelu (...) na G. jest określeniem wprowadzającym w błąd;

2. pominięcie okoliczności, że powodowie otrzymali w umówionym hotelu pokój spełniający ich oczekiwania;

3. brak uzasadnienia w zakresie uwzględnienia twierdzeń powodów, że widok zapewnionego powodom pokoju nie „wychodził na basen, bądź na plażę”;

4. naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów z pominięciem jego istotnej części, tj. zeznań świadków A. S. oraz M. S., prowadzącą do przyjęcia, że Hotel (...) na G. nie znajduje się „przy plaży”;

5. bezzasadne zastosowanie dla ustalenia wysokości żądania tabeli frankfurckiej, nie posiadającej w polskim systemie prawnym charakteru wiążącego;

6. błędne przyjęcie, że powodom przysługuje co do zasady roszczenie;

7. błędne rozstrzygnięcie w zakresie kosztów zastępstwa prawnego.

W oparciu o te zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych, a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II instancji w kwocie po 90,-zł.

Z uwagi na fakt, że Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego, niniejsze uzasadnienie ogranicza jedynie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa ( art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. ).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Nie był zasadny zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., gdyż dokonana przez Sąd I instancji ocena dowodów odpowiada wymogom określonym w tym przepisie, w szczególności zaś Sąd odniósł się co całego zebranego w sprawie materiału, również do zeznań świadków A. S. i M. S., pracowników pozwanego. Zeznania tych świadków Sąd uznał za wiarygodne w części, w której opisywali oni lokalizację hotelu, zwrócił także uwagę, że korespondowały z zeznaniami pozostałych świadków, tj. E. K., K. W. i W. K., a ponadto z dokumentacją zdjęciową. W oparciu o ten materiał Sąd ustalił, że hotel (...) w regionie G., gdzie powodowie spędzili drugi tydzień wycieczki do I., jest oddalony o ok. 500 - 700 metrów od plaży ( z dojściem zajmującym ok. 5-10 minut i prowadzącym przez zaniedbane i zaśmiecone ścieżki, przy których znajdowały się posterunki straży hotelowej ), a część pokoi, w tym pokój, w którym zakwaterowano powodów, nie ma widoku na plażę bądź basen. Ustalenia te nie pozostają w sprzeczności z zeznaniami świadków A. S. i M. S., z których pierwszy podał, że z hotelu do plaży prowadzi ścieżka o długości 300-400 metrów oraz że widok na morze posiadają jedynie pokoje w głównym budynku hotelowym na najwyższych kondygnacjach ( k.284-286 ), zaś drugi – że odległość hotelu od plaży wynosi 300-500 metrów oraz że tylko z niektórych pokoi w hotelu i bungalowie jest widok na basen lub morze ( k.357-358 ). Gdy zaś chodzi o brak widoku z pokoju na basen bądź na plażę, to ustalenia w tym zakresie znajdują oparcie w zeznaniach powoda.

Sąd Okręgowy podziela ponadto oceny prawne Sądu I instancji, który uznał powództwo w całości za zasadne. Podstawę roszczenia powodów stanowił art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 29.08.1997r. o usługach turystycznych ( t.j. Dz.U (...) ), zgodnie z którym organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych. W niniejszej sprawie zostało wykazane przez powodów, że pozwany nienależycie wykonał zawartą z nimi w dniu 16.09.2011r. umowę, przedmiotem której była organizacja imprezy turystycznej w postaci 2-tygodniowej wycieczki do I.. Sąd I instancji trafnie odwołał się do przepisów art. 12 ust. 1 pkt 4, ust. 1a i ust. 2 ustawy, z których wynika, że w razie braku odmiennych postanowień w umowie, jej elementem są pisemne informacje zawarte w broszurach, folderach czy katalogach – w tym wypadku był to katalog zawierający opis wycieczki objazdowej „(...)”, w tym opis hotelu (...) w regionie G. – przy czym informacje te nie mogą wprowadzać klienta w błąd. Sąd I instancji właściwie także zinterpretował warunki oferty, z której skorzystali powodowie, dochodząc do trafnego wniosku, że nie zostały one dotrzymane.

Z oferty wynika, że hotel jest „położony przy piaszczystej złotej plaży” i dalej ( w opisie lokalizacji ) „przy plaży” oraz ( w opisie plaży ) że jest to plaża posiadająca „łagodne zejście, przy hotelu”, a dodatkowo że balkony pokoi „wychodzą na basen bądź na plażę” ( k.95 ). Treść oferty jednoznacznie wskazuje, że chodzi o hotel zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie plaży z dojściem do niej z terenów rekreacyjnych hotelu. W apelacji skupiono się na językowym znaczeniu przyimka „przy”, zdefiniowanym w Słowniku języka polskiego PWN, podkreślając, że chodzi o miejsce usytuowane blisko, w małej odległości od innego, tak że droga może zostać pokonana w krótkim czasie. Wymowa oferty ( opis dojścia, widoku z balkonów) jest jednak tego rodzaju, że wprost sugeruje bezpośrednie przyleganie hotelu do plaży, czemu nie odpowiada faktyczna lokalizacja tego obiektu, znajdującego się – jak ustalił Sąd I instancji – w odległości 500-700 metrów od plaży, do pokonania w ciągu ok. 10 minut pieszo. Strona powodowa trafnie w odpowiedzi na apelację zwróciła uwagę, że w tym samym katalogu przy opisie innego hotelu znajduje się precyzyjna informacja o jego lokalizacji ok. 300 metrów od plaży, co z pewnością odpowiada wymogowi z art. 12 ust. 1a ustawy, w przeciwieństwie do informacji odnoszącej się do hotelu (...), która wprowadza klienta w błąd, a przecież to w oparciu o tę informację powodowie zdecydowali o wyborze miejsca pobytu.

Nie może zatem budzić wątpliwości, że pozwany nienależycie wykonał umowę o świadczenie usług turystycznych, gdyż wbrew opisowi zawartemu w katalogu ofertowym hotel (...) nie znajdował się „przy plaży”, a dodatkowo przydzielony powodom pokój nie miał widoku na plażę czy basen, choć według oferty wszystkie pokoje miały posiadać balkony wychodzące na basen bądź na plażę. Uzasadniało to zasądzenie na rzecz powodów dochodzonych pozwem kwot. Wprawdzie powodowie nazywali roszczenie zamiennie „odszkodowaniem” oraz „zadośćuczynieniem”, natomiast biorąc pod uwagę fakty przytoczone jako jego podstawa ( w szczególności niedogodności związane z lokalizacją hotelu w kontekście korzystania z plaży, przy jednoczesnym braku wskazania na poniesienie szkody majątkowej podlegającej kompensacie poprzez zasądzenie odszkodowania ) należy uznać, że w rzeczywistości dochodzili zadośćuczynienia, którego podstawę również stanowi art. 11a ust. 1 ustawy o usługach turystycznych ( por. uchwałę SN z 19.11.2010r., (...), publ. OSN 2011/4/41, zgodnie z którą przepis ten stanowi samodzielną podstawę prawną do żądania w zakresie zarówno doznanej szkody majątkowej, jak i szkody niemajątkowej klienta w postaci tak zwanego „zmarnowanego urlopu” ).

Przepisy ustawy regulujące ochronę klienta stanowią implementację do prawa polskiego postanowień dyrektywy 90/314/EWG z dnia 13.06.1990r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz. Urz. L (...) P. (...) ), zaś art. 11a ust. 1 jest odpowiednikiem art. 5 ust. 1 i 2 dyrektywy. Na tle tego uregulowania, wyrokiem z dnia 12.03.2002r., (...) Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że należy go interpretować jako przyznający, co do zasady, konsumentom prawo do zadośćuczynienia za szkodę niematerialną wynikającą z niewykonania lub nienależytego wykonania usług stanowiących zorganizowane wakacje. Taki kierunek wykładni, zgodnie z zasadą efektywności prawa unijnego, przyjmuje się w orzecznictwie sądów krajowych na tle art. 11a ust. 1 ustawy o usługach turystycznych. Uznaje się mianowicie, że przepis ten może być podstawą odpowiedzialności organizatora turystyki za szkodę niemajątkową klienta w postaci tzw. zmarnowanego urlopu i w tym zakresie stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 471 k.c. ( powołana wyżej uchwała SN z 19.11.2000r., (...) ). Zwraca się przy tym uwagę, że termin „zmarnowany urlop” jest w istocie skrótem semantycznym, oddającym zwięźle istotę szkody polegającej na utracie oczekiwanych w związku z zawarciem umowy przyjemnych przeżyć wiązanych z podróżą, urlopem, wypoczynkiem.

W rozpoznawanej sprawie nienależyte wykonanie zobowiązania przez pozwanego polegało przede wszystkim na nieodpowiadającej ofercie lokalizacji miejsca wypoczynku ( ten aspekt powodowie szczególnie akcentowali i ten stanowił podstawę uznania przez Sąd I instancji ich roszczenia za zasadne ). Lokalizacja hotelu w bezpośrednim sąsiedztwie plaży była istotna dla powodów, co jest zrozumiałe zważywszy choćby na warunki atmosferyczne panujące w tym rejonie świata oraz oczekiwania powodów, którzy zamierzali drugą część wycieczki do I. poświęcić na relaks. Wprawdzie powodowie mogli dotrzeć na plażę pieszo i w stosunkowo krótkim czasie, natomiast stanowiło to jednak dodatkowy wysiłek, którego się nie spodziewali, oraz było połączone z niedogodnościami, gdyż musieli opuścić ogrodzony obiekt i przejść przez nieuporządkowany teren oraz poddawać się kontrolom przy posterunkach straży hotelowej. Niewątpliwie negatywnie wpłynęło to na jakość wypoczynku powodów, co uzasadniało przyznanie im zadośćuczynienień.

Sąd I instancji uznał za odpowiednie z tego tytułu kwoty po 800,-zł, co odpowiada 12,5% ceny usługi, zaś stanowisko to nie zostało skutecznie podważone w apelacji. Wbrew zarzutom pozwanego, Sąd I instancji jedynie pomocniczo odwołał się do tzw. tabeli frankfurckiej. Tabela ta, opracowana przez 24. Izbę Sądu Krajowego we F., miała na celu uschematyzowanie i ujednolicenie orzecznictwa sądowego dotyczącego najczęściej wytaczanego roszczenia o obniżenie ceny wycieczki i wprowadza ułatwienia przy obliczaniu wysokości tego właśnie roszczenia ( poprzez wskazanie, w jakim procencie cena wycieczki powinna zostać obniżona w związku z niezapewnieniem poszczególnych świadczeń objętych umową ). Już z tego względu, niezależnie od zastrzeżeń podniesionych w apelacji odnośnie do jej niewiążącego charakteru, zwłaszcza w polskim systemie prawnym, tabela frankfurcka miała znaczenie pomocnicze. Nie sposób jednak nie zauważyć, że jest to wzorzec coraz częściej stosowany w praktyce orzeczniczej, a na jego wagę wskazuje choćby fakt umieszczenia go w „Vademecum konsumenta” wydanym przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w 2003r. Zdaniem Sądu Okręgowego zasądzone świadczenia nie są kwotami wygórowanymi, pozwany w apelacji nie przytoczył zresztą żadnych argumentów w tym kierunku, odpowiadają ponadto stosunkowo nieznacznemu procentowi ceny usługi.

Nie były także zasadne zarzuty apelacji kwestionujące rozstrzygnięcie o kosztach procesu. Sąd I instancji przyjął, jak najbardziej prawidłową, formułę tego orzeczenia polegającą na zasądzeniu zwrotu kosztów procesu oddzielnie na rzecz każdego z powodów. Należy zwrócić uwagę, że art. 105 k.p.c. ma zastosowanie jedynie w odniesieniu do sytuacji, w której współuczestnictwo występuje po stronie przegrywającej proces, nie zaś w sytuacji odwrotnej. W takim wypadku zastosowanie mają ogólne zasady o kosztach procesu i każda ze stron wygrywających proces ma prawo, zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., żądać zwrotu kosztów ( por. postanowienie SN z 10.10.2012r., (...) ). Sąd I instancji zaliczył do poniesionych przez powodów kosztów wynagrodzenie pełnomocnika procesowego ( art. 98 § 3 k.p.c. ), którego wysokość ustalił na podstawie § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – na kwotę 180,-zł, a więc stosownie do wartości roszczenia każdego powoda.

Podważając to orzeczenie pozwany powołał w apelacji uchwałę Sądu Najwyższego z 30.01.2007r., (...) ( publ. OSN 2008/1/1 ), w której wyrażono pogląd, że wygrywającym proces współuczestnikom, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c., reprezentowanym przez tego samego radcę prawnego, sąd przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika ( w uzasadnieniu dodano, że sytuacja przy wykonywaniu zastępstwa przez radcę prawnego jest taka sama, jak w przypadku reprezentowania strony przez adwokata ). Przytaczając to stanowisko pozwany zakłada, że po stronie powodowej występowało współuczestnictwo materialne zdefiniowane w art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c., z którym to założeniem można się zgodzić w sytuacji, gdy powodowie dochodzili roszczeń wywodzonych z nienależytego wykonania umowy, korą wspólnie zawarli z pozwanym, a roszczenia te były oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej. Przy współuczestnictwie materialnym wartość przedmiotu sporu stanowi suma dochodzonych roszczeń ( por. postanowienie SN z 9.03.1967r., (...), publ. OSN 1967/10/179 ). Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r., wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powodów należało zatem ustalić przy uwzględnieniu stawki minimalnej przewidzianej w § 6 pkt 3, a więc na kwotę 600,-zł, skoro wartość przedmiotu sporu wynosiła 1.600,-zł. Przyznane powodom przez Sąd I instancji wynagrodzenie pełnomocnika procesowego będącego adwokatem w łącznej wysokości 360,-zł jest nawet niższe niż stawka minimalna, stąd orzeczenie w żaden sposób nie narusza interesu pozwanego.

W tym stanie rzeczy i na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach procesu w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., obciążając nimi pozwanego jako stronę przegrywającą. Powodowie na tym etapie sprawy wyłożyli koszty zastępstwa procesowego – wynagrodzenie reprezentującego ich pełnomocnika. Wysokość tego wynagrodzenia według stawki minimalnej wynosiła 450,-zł, zgodnie z § 15 ust. 1 i 2 w zw. z § 2 pkt 3, § 10 ust. 1 pkt 1 i § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz.U. (...) ) w brzmieniu aktualnie obowiązującym ( § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3.10.2016r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz.U. (...) ). Powodowie zażądali jednak zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w łącznej wysokości 180,-zł, po 90,-zł na rzecz każdego z nich, i taki wniosek uwzględniono.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk