Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Łomży III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący : SSO Janusz Wyszyński ( spr.)

Sędziowie : SSO Jolanta Pardo

SSO Eugeniusz Dąbrowski

Protokolant : st. sekr. sąd. Małgorzata Olszewska

po rozpoznaniu 25 stycznia 2019 r. w Ł. na rozprawie

sprawy z powództwa E. Ś.

przeciwko Izbie (...)w B.

o ustalenie prawa do nagrody jubileuszowej

na skutek apelacji powódki E. Ś.

od wyroku Sądu Rejonowego w Łomży IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z 6 listopada 2018 r., sygn. akt IV P 274/18

1.  apelację oddala;

2.  zasądza od powódki E. Ś. na rzecz I. Administracji (...)w B. kwotę 1350 ( tysiąc trzysta pięćdziesiąt ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

J. P. J. E. D.

Sygn. akt III Pa 28/18

UZASADNIENIE,

Powódka E. Ś. w pozwie skierowanym przeciwko Izbie (...) w B. wniosła o ustalenie prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy w wysokości 400% wynagrodzenia oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że w okresie od 01.01.1983 r. do 31.03.2015 r. była zatrudniona w U. S.w Ł., a od 01.04.2015 r. do 29.03.2016 r. była zatrudniona w Izbie S. w Ł.. Podniosła, że zwracała się do pozwanej o wypłatę nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy, gdyż jej zdaniem nabyła prawo do tej nagrody 13.10.2015 r., lecz pracodawca odmówił uznając, że świadczenie to jej się nie należy. Podała, że dlatego w pierwszej kolejności wystąpiła z przedmiotowym pozwem o ustalenie jej prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy. Wskazała, że ma interes prawny w ustaleniu tego prawa, ponieważ od jego ustalenia zależy czy będzie jej przysługiwać roszczenie o wypłatę tej nagrody. W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała także przepisy regulujące zasady przyznawania nagród jubileuszowych pracowników będących członkami korpusu służby cywilnej zatrudnionych w urzędach administracji rządowej i innych jednostkach oraz swój dotychczasowy staż pracy. Podniosła również kwestię związaną z wliczaniem do pracowniczego stażu pracy okresów pracy w indywidulanym gospodarstwie rolnym wskazując, że pozwana winna wliczyć do jej pracowniczego stażu pracy, okres od 13.10.1970 r. do 10.07.1975 r. będący okresem pracy w gospodarstwie jej rodziców R. i B. G..

Pozwana Izba (...) w B. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powołując się na treść art. 189 k.p.c. stwierdziła, że powódka nie ma interesu prawnego w ustalaniu prawa do nagrody jubileuszowej za 451at pracy, gdyż może skutecznie dochodzić zapłaty świadczenia głównego. Dodatkowo podała, że powódka w czerwcu 2015 r., na podstawie art. 91 ustawy z 21.11.2008 r. o służbie cywilnej oraz § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 09.12.2009 r. w sprawie określenia stanowisk urzędniczych, wymaganych kwalifikacji zawodowych, stopni służbowych urzędników służby cywilnej, mnożników do ustalania wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad ustalania wypłacania innych świadczeń przysługujących członkom korpusu służby cywilnej, otrzymała nagrodę jubileuszową za 40 lat pracy w wysokości 300% wynagrodzenia miesięcznego. Do stażu pracy powódce zaliczono wszystkie dotychczasowe okresy zatrudnienia, a powódka do wyliczenia stażu pracy nie zgłaszała żadnych zastrzeżeń. Pracodawca odmówił wypłaty nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy, ponieważ nie zaliczył do pracowniczego stażu pracy powódki okresu od 13.10.1970 r. do 10.07.1975 r. jako pracy w gospodarstwie rolnym rodziców powódki. Pracodawca uznał, że z załączonych do akt osobowych dokumentów nie wynika, aby powódka w w/w okresie spełniła warunki zawarte w powyższym rozporządzeniu i mogła pracować na gospodarstwie rolnym rodziców, objęła to gospodarstwo lub je prowadziła, ponieważ w okresie od 1969 r. do 1975 r. była uczennicą (...) Szkoły Handlowej, a następnie L. E.w Ł.. Zdaniem pracodawcy powódka nie udowodniła również, aby rozpoczęła prowadzenie gospodarstwa rolnego oddziedziczonego przez męża K. Ś. osobiście lub przy jego pomocy.

Wyrokiem z 6 listopada 2018 r. wydanym w sprawie IV P 274/18 Sąd Rejonowy w Łomży oddalił powództwo i zasądził od powódki E. Ś. na rzecz pozwanej I. (...) w B. kwotę 120 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powódka E. Ś. w okresie od 01.01.1983 r. do 31.03.2015 r. była zatrudniona w U. S. w Ł., a od 01.04.2015 r. do 29.03.2016 r. była zatrudniona w Izbie S. w Ł.. W okresie wcześniejszym pracowała: od 10.07.1975 r. do 15.11.1975 r. w (...) Wojewódzkiej Spółdzielni (...) w Ł. oraz od 17.11.1975 r. do 31.12.1982 r. w O.w B..

Pracodawca 07.06.2015 r. wypłacił powódce nagrodę jubileuszową za 40 lat pracy w wysokości 300% wynagrodzenia miesięcznego, zaliczając do jej pracowniczego stażu pracy wyżej wskazane okresy zatrudniania.

24.08.2017 r. E. Ś. złożyła do pracodawcy wniosek o wypłatę na jej rzecz nagrody jubileuszowej w wysokości 400% wynagrodzenia z tytułu upływu 45 letniego okresu pracy, w którym podniosła, że do jej pracowniczego stażu pracy powinien być zaliczony okres pracy w gospodarstwie rolnym jej rodziców od 13.10.1970 r. do 10.07.1975 r. Pracodawca odmówił wypłaty tego świadczenia, ponieważ stwierdził, że nie ma podstawy do zaliczenia do pracowniczego stażu pracy powódki okresu pracy na gospodarstwie rolnym rodziców od 13.10.1970 r. do 10.07.1975 r.

26.09.2018 r. powódka wniosła do Sądu przedmiotowy pozew o ustalenie prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy, w wysokości 400% wynagrodzenia.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo jest bezzasadne i jako takie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd I instancji uznał, że powódka nie posiada interesu prawnego w dochodzeniu przedmiotowego roszczenia o ustalenie prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy.

Wskazał, że zgodnie z treścią art. 189 k.p.c. można żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma się w tym interes prawny. Na podkreślenie, według Sądu Rejonowego, zasługuje fakt, iż przepis ten ma charakter materialnoprawny i na jego podstawie dopuszczalne są powództwa o ustalenie stosunku prawnego oraz o ustalenie prawa i to zarówno ustalenie pozytywne, jak i negatywne. Istnienie po stronie powodowej interesu prawnego w ustaleniu konkretnego stosunku prawnego lub konkretnego prawa, czy faktów prawotwórczych jest warunkiem dopuszczalności takiego powództwa. Istnienie interesu prawnego stanowi więc przesłankę merytoryczną powództwa o ustalenie. Interes prawny powoda musi istnieć obiektywnie. Ciężar jego wykazania spoczywa na powodzie (art. 6 k.c.). Interes prawny w sprawie o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa nie decyduje wprost o zasadności powództwa, a jedynie warunkuje możliwość badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że dany stosunek prawny lub prawo istnieje (wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2009 r., sygn. akt II CSK 33/09).

Dalej Sąd I instancji wskazał, że w razie stwierdzenia jego braku powództwo podlega oddaleniu, co wyłącza możliwość merytorycznego rozpoznawania sprawy. Wskazał też, iż interes prawny występuje, jeżeli skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, to jest zakończy istniejący spór lub zapobiegnie powstaniu takiego w przyszłości. Koniecznym jest więc badanie istnienia interesu prawnego w okolicznościach faktycznych danej sprawy. Przyjmuje się również istnienie interesu prawnego, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub strona nie może wystąpić o świadczenie, a przeciwnik kwestionuje jej prawo lub stosunek prawny. W związku z tym Sąd Rejonowy podkreślił, że w orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, iż możliwość wytoczenia powództwa o świadczenie - co do zasady - wyklucza po stronie powoda istnienie interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie naruszonego prawa lub stosunku prawnego. Wynika to z faktu, że w takich sytuacjach ustalenie jest tylko przesłanką do uwzględnienia roszczenia o świadczenie. Interes prawny w ustaleniu stosunku prawnego będzie istniał wyjątkowo obok możliwości dochodzenia świadczenia tylko wówczas, gdy ze spornego stosunku wynikają jeszcze dalsze skutki, których dochodzenie powództwem o świadczenie nie jest możliwe lub na razie nie jest aktualne (wyrok Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2006 r., sygn. akt I PK 250/05). Możliwość żądania ustalenia prawa, pomimo że samo roszczenie jest wymagalne, może być również uzasadniona szczególnym interesem strony powodowej (wyrok Sądu Najwyższego z 13 listopada 1980 r., sygn. akt I CR 372/80).

Odnosząc powyższe wywody na grunt rozpoznawanej sprawy Sąd I instancji uznał, że powódka nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia jej prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy. Powódka wskazała, że ma interes prawny w ustaleniu tego prawa, ponieważ w przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia będzie mogła domagać się od pracodawcy wypłaty tej nagrody. Zatem jak sama wskazała, jedynym celem niniejszego postępowania o ustalenie, było uzyskanie „dowodu” postaci pozytywnego rozstrzygnięcia sprawy, w celu dochodzenia od pracodawcy wypłaty nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy w wysokości 400% wynagrodzenia. Pozew ten nie dotyczył przyszłych świadczeń czy praw, które mogłyby się ziścić. Był to jedyny cel wystąpienia jej na drogę sądową. Okoliczności sprawy wskazują więc w ocenie Sądu Rejonowego, iż przedmiotowe rozstrzygnięcie jest potrzebne powódce jedynie do domagania się od pracodawcy wypłaty tego świadczenia. Powódka może więc poszukiwać ochrony prawnej w drodze powództwa o świadczenie (o zapłatę). Realna możliwość wytoczenia przez powódkę powództwa o świadczenie (o zapłatę) wyklucza jej interes prawny w żądaniu ustalenia prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy na podstawie art. 189 k.p.c., gdyż okoliczność ta (ustalenie jej prawa do tej nagrody) jest przesłanką dla rozstrzygnięcia obowiązku spełnienia tego świadczenia przez pracodawcę i podlega badaniu w procesie o świadczenie. Sąd w procesie o to świadczenie będzie ustalał spełnienie przez powódkę wymogów koniecznych do przyznania tegoż świadczenia, co wyłącza istnienie po jej stronie istnienie interesu prawnego w zgłoszonym roszczeniu.

Podkreślił również Sąd Rejonowy, że zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie, utrwalone od lat jest stanowisko, że gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym powodowi służy roszczenie o świadczenie, wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał, że powódka nie ma więc interesu prawnego w domaganiu się w osobnym procesie ustalenia jej prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy, gdyż może bez żadnych przeszkód realizować ochronę swoich praw w postępowaniu o świadczenie.

Z tych względów Sąd Rejonowy powództwo oddalił na podstawie art. 189 k.p.c.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów zastępstwa procesowego oparł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Wysokość tychże kosztów ustalił na podstawie § 9 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 , zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1667).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powódki E. Ś. zaskarżając go w całości. Powyższemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 189 k.p.c. poprzez stwierdzenie, iż powódka nie ma interesu prawnego w ustalaniu prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy, gdyż może skutecznie dochodzić zapłaty tego świadczenia. Podczas gdy ustalenie prawa do nagrody jubileuszowej będzie wiązało się z interesem prawnym powódki, gdyż ze stosunku wynikają jej określone prawa, wyniknie prawo do zapłaty nagrody jubileuszowej. Na podstawie art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. wniósł o zmianę wyroku i ustalenie, iż powódka ma interes prawny w wytoczonym powództwie o ustalenie prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych. Ewentualnie wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie do Sądu Rejonowego do ponownego rozpoznania orzekając o kosztach zastępstwa prawnego za postępowanie apelacyjne.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wniesiona przez pełnomocnika powódki okazała się być niezasadna.

Na podstawie lektury akt sprawy oraz po przeprowadzeniu analizy motywów przedstawionych w pisemnym uzasadnieniu Sądu I instancji, którymi kierował się wydając zaskarżony wyrok, Sąd II instancji ocenił w pierwszej kolejności prawidłowość przeprowadzonego postępowania dowodowego, a następnie trafność subsumpcji ustalonych w sprawie okoliczności faktycznych do zastosowanych przepisów prawa, a więc prawidłowość przedstawionych rozważań, zarówno w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych, jak również w zakresie oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz w zakresie zastosowanych przepisów prawa i ich wykładni.

Uznając ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego stanowiące podstawę zaskarżonego wyroku za wywiedzione w sposób właściwy z materiału dowodowego, który pozostaje ze sobą w logicznym i spójnym związku, Sąd Okręgowy przyjął je jako podstawę własnego rozstrzygnięcia i uznał jednocześnie, iż nie zachodzi potrzeba procesowa powtarzania ich w całości.

Przechodząc do analizy jedynego zarzutu apelacyjnego, Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo o ustalenie przysługiwania powódce nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy, nie wskazuje na istnienie obiektywnego interesu prawnego w wytoczeniu powództwa. Pomijając całą argumentację prawną zaprezentowaną przez Sąd I instancji wraz z przytoczonym orzecznictwem sądowym, z którym Sąd odwoławczy się zgadza, należy wyjaśnić, że powództwo o ustalenie prawa lub stosunku prawnego może być wytoczone tylko wtedy gdy stronie nie przysługują inne środki prawne, które bezpośrednio zmierzają do zaspokojenia roszczeń strony. Interes prawny zatem musi być wykazany.

Interes prawny, jako przesłanka merytoryczna powództwa o ustalenie stosunku prawnego lub prawa, decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje bądź nie istnieje. Wykazanie zatem prawdziwości twierdzeń powoda, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje bądź nie istnieje, jest dopiero kolejną, drugą przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 28 lutego 2018 r., sygn. akt I ACa 833/17).

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest kategorią obiektywną i występuje on wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9 lutego 2018 r., sygn. akt I ACa 1861/16).

Powództwo z art. 189 k.p.c. musi być celowe, ma spełniać realną funkcję prawną, a wydane na tej podstawie orzeczenie winno skutkować określeniem w sposób jednoznaczny sytuacji prawnej stron. Nie można zakwestionować interesu prawnego w żądaniu ustalenia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma ono znaczenie zarówno dla obecnych, jak i przyszłych możliwych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, czy sytuacji prawnej podmiotu występującego z żądaniem. Natomiast o braku takiego interesu można mówić zarówno wówczas, gdy powód nie ma jakiejkolwiek potrzeby ustalenia prawa lub stosunku prawnego, jak również wtedy, gdy może on osiągnąć w pełni ochronę swych praw w sposób prostszy i łatwiejszy, np. jak to wskazał Sąd Rejonowy w procesie o świadczenie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 2 lutego 2018 r., sygn. akt I ACa 724/17).

Przykładowo wskazane powyżej poglądy innych sądów pozwalają uznać, że powódka nie wykazała interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie przysługiwania powódce nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy skoro sama powódka wskazała, że jedynym celem niniejszego postępowania o ustalenie było uzyskanie dowodu w postaci pozytywnego rozstrzygnięcia sprawy, w celu dochodzenia od pracodawcy wypłaty nagrody jubileuszowej. Zatem słusznie Sąd Rejonowy, mając na uwadze powyższe stanowisko powódki, uznał, że wniesiony pozew nie dotyczył przyszłych świadczeń czy praw, które mogłyby się ziścić, a okoliczności sprawy wskazują, iż przedmiotowe rozstrzygnięcie jest potrzebne powódce jedynie do domagania się od pracodawcy wypłaty tego świadczenia. Więc, co również słusznie podniósł Sąd I instancji, powódka może poszukiwać ochrony prawnej w drodze powództwa o świadczenie, a realna możliwość wytoczenia przez powódkę powództwa o świadczenie wyklucza jej interes prawny w żądaniu ustalenia prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy na podstawie art. 189 k.p.c., gdyż okoliczność ustalenia prawa do tej nagrody jest przesłanką dla rozstrzygnięcia obowiązku spełnienia tego świadczenia przez pracodawcę i podlega badaniu w procesie o świadczenie.

Na marginesie Sąd Okręgowy pragnie zwrócić uwagę, że zgodnie z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Dlatego strony postępowania nie mogą ograniczyć się do zarzutów, że w jego ocenie, przeciwnik procesowy nie udowodnił jakiejś okoliczności, ale muszą jednakże wykazać, że przeciwnika obciążał ciężar dowodowy. W niniejszej sprawie, w ocenie Sądu II instancji, powódka nie sprostowała wymogom wynikającym z art. 6 k.c. w zw. z art. 233 k.p.c. Nie udowodniła ona, że posiada interes prawny w domaganiu się w osobnym procesie ustalenia jej prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy. Powódka bez żadnych przeszkód może realizować ochronę sowich praw w postępowaniu o świadczenie.

W konsekwencji zarzut zawarty w apelacji nie mógł doprowadzić do zmiany odpowiadającego prawu wyroku Sądu Rejonowego.

Dlatego też Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., apelację oddalił.

Natomiast o kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, zasądzając obowiązek ich zwrotu od powódki jako strony przegranej na rzecz wygranej strony pozwanej. Koszty te stanowiły wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

E. D. J. J. P.