Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2019r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2019r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa B. G.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 7 września 2017r., sygn. akt II C 139/16

oddala apelację.

Sygn. akt V ACa 913/17

UZASADNIENIE

Powód B. G. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Dyrektora Zakładu Karnego w (...) kwoty 40.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu oraz kwotę 5.000 zł na cel społeczny organizacji (...) oraz zasądzenie kosztów procesu tytułem zadośćuczynienia, a to wobec niezgodnego z normami, w zakresie warunków bytowych, odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w (...) w okresie od dnia 23 lipca 2013 r. do dnia 3 sierpnia 2015 r.

Pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu podnosząc, iż nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda.

Sąd Okręgowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 7 września 2017 r. oddalił powództwo. Wyrok ten wydano w następująco ustalonym stanie faktycznym:

Powód B. G. do Zakładu Karnego w (...) przybył w dniu 23 lipca 2013 r. i przebywał w pozwanej jednostce penitencjarnej do dnia 3 sierpnia 2015 r. W pozwanym zakładzie karnym powód przebywał w celach dwuosobowych: nr (...) o powierzchni 7,43 m ^{( 2)}, nr (...) o powierzchni 7,39 m ^{( 2)}, nr (...) o powierzchni 7,28 m ^{( 2)}, nr (...) o powierzchni 7,31 m ^{( 2)}, nr (...)o powierzchni 6,82 m ^{( 2)}, nr (...) o powierzchni 6,35 m ^{( 2)}, nr(...) o powierzchni 6,73 m ^{( 2)}, nr (...) o powierzchni 6,97 m ^{( 2)}, nr (...) o powierzchni 7,07 m ^{( 2)}, nr (...) o powierzchni 7,07 m ^{( 2)} i nr (...) o powierzchni 7,07 m ^{( 2)}. Podczas pobytu w Zakładzie Karnym w (...) powód kilkukrotnie był karany dyscyplinarnie za swoje zachowanie. W dniu 16 stycznia 2015 r. został ukarany za wulgarne słownictwo skierowane w stronę służby więziennej, natomiast 16 kwietnia 2014 r. ukarano go dwukrotnie za niedozwolone kontaktowanie się z innymi osadzonymi oraz wulgaryzmy i pogróżki skierowane do funkcjonariuszy służby więziennej.

Ustalił dalej Sąd Okręgowy, że Zakład Karny w (...) jest zakładem typu zamkniętego i przeznaczony jest przede wszystkim dla recydywistów penitencjarnych. Budynki Zakładu Karnego w (...) są obiektami wpisanymi do rejestru zabytków. Cele, które zajmował powód były i są wyposażone w sprzęty kwaterunkowe przewidziane
w obowiązujących przepisach. Na ich wyposażeniu znajduje się stół, szafki więzienne, taborety i łóżka dla każdego osadzonego. Osadzeni spożywają posiłki w celach. Mają sztućce i naczynia. Każdy z osadzonych ma zapewnioną możliwość korzystania z miski plastikowej, zmiotki, szufelki i kosza na śmieci. Za utrzymanie czystości i porządku w celach oraz higieny osobistej odpowiedzialni są sami osadzeni. W tym celu na początku miesiąca do każdej celi wydawane są środki czystości oraz każdorazowo w przypadku zgłaszania potrzeb w tym zakresie. Dla utrzymania higieny osobistej osadzeni otrzymywali (i nadal otrzymują) stosowne środki i mieli stały dostęp do sanitariatów. Nadto więźniom przysługuje ciepła kąpiel dwa razy w tygodniu. Po kąpieli osadzeni mają możliwość wymiany bielizny osobistej, a co 2 tygodnie pościeli. Powód co miesiąc otrzymywał środki czystości w postaci czyścików, płynu do mycia naczyń, płynu do mycia uniwersalnego, płynu WC i płynu do mycia szyb. Cele wyposażone są w szczotkę do toalety, zmiotkę z szufelką, kosz na śmieci oraz według zgłaszanych potrzeb - szmaty do mycia podłóg i sanitariatów. Do cel mieszkalnych doprowadzona jest natomiast zimna bieżąca woda. Mają także prawo do korzystania z grzałek oraz czajników elektrycznych do podgrzania wody. Cele mieszkalne oświetlane są naturalnym światłem padającym z okna. Ponadto w każdej celi jest oświetlenie jarzeniowe
o mocy 2 x 40 W oraz oświetlenie żarowe do kontroli celi w porze nocnej, które jest zgodne
z przyjętymi normami w tym zakresie. Za zgodą dyrektora osadzeni mogli też korzystać
z własnych lampek stołowych np. do czytania. Natężenie oświetlenia w celi jest prawidłowe. W zakładzie karnym były również przeprowadzane badania natężenia oświetlenia i nie wykazały one nieprawidłowości w tym zakresie. Zasady wyłączania energii elektrycznej
w celach mieszkalnych zostały określone w komunikacie Dyrektora Zakładu Karnego. Komunikat ten został podany do wiadomości ogółu osadzonych za pośrednictwem radiowęzła oraz w sposób zwyczajowo przyjęty, poprzez wywieszenie na tablicach ogłoszeń
w oddziałach mieszkalnych. W porze nocnej energię wyłącza się nie wcześniej niż o godzinie 23.00. Zasada ta obowiązuje od niedzieli do czwartku. Natomiast w noce z piątku na sobotę oraz z soboty na niedzielę energia elektryczna nie jest wyłączana. Ta sama zasada obowiązuje w przypadku świąt państwowych lub kościelnych. W ciągu dnia energia elektryczna jest wyłączana pomiędzy godziną 9.00 a 12.00 od poniedziałku do piątku. Ograniczenia te podyktowane są koniecznością szczytowego ograniczenia poboru energii (w dzień) natomiast w porze nocnej – koniecznością zachowania ciszy, co wiąże się z respektowaniem przez administracje prawa osadzonych do wypoczynku. W tym czasie musi funkcjonować kuchnia oraz hale produkcyjne, a pobór prądu w tych obiektach jest znaczny. Ponadto oświetlenie zewnętrzne skierowane jest na ściany pawilonów mieszkalnych, co powoduje, że w samych celach panuje półmrok umożliwiający rozpoznanie konturów przedmiotów i poruszanie się po celi w porze nocnej.

W jednostce penitencjarnej pozwanego cele mieszkalne posiadają ponadto sprawną wentylację grawitacyjną wyposażoną w kratki, poprzez które odbywa się wymiana powietrza w celach. Drożność kanałów wentylacyjnych jest sprawdzana co najmniej raz w roku przez kominiarza. Prowadzone kontrole w tym zakresie w czasie pobytu powoda w jednostce pozwanego nie stwierdziły żadnych nieprawidłowości. Ponadto zwiększenie cyrkulacji powietrza w celach można uzyskać poprzez otwieranie okien o każdej porze dnia i nocy.
W celach mieszkalnych zamontowane są podwójne okna w drewnianych ramach. Są one
w dobrym stanie technicznym, a w przypadku wystąpienia usterki są one usuwane niezwłocznie po zgłoszeniu w warsztacie Działu Kwatermistrzowskiego. Ponadto całe cele są remontowane w zależności od potrzeb, według ustalonego wcześniej harmonogramu, ewentualnie poza kolejnością w trybie pilnym, gdy stan celi tego wymaga.

Kąciki sanitarne usytuowane są wewnątrz cel mieszkalnych i mają powierzchnię 1,4 m x 0,9 m oraz zabudowane są nieprzeźroczystym materiałem do wysokości co najmniej 1,2 m (1,3 m), co zapewnia minimum intymności i wynika z obowiązujących przepisów, w tym
z art. 110 § 3 kkw. W kąciku znajduje się muszla klozetowa i umywalka z bieżącą zimną wodą. Zabudowa tych kącików do pełnej wysokości nie jest możliwa ze względów architektonicznych, gdyż brak jest dodatkowych wolnych kanałów wentylacyjnych. Wynika to też z konieczności monitorowania więźniów i ma na celu zapobieganie próbom samobójczym i stosowaniu przemocy pomiędzy osadzonymi. Podczas licznych kontroli SANEPID-u jak i sędziowie penitencjarni nie kwestionowali umiejscowienia kącika sanitarnego w celi jak i warunków panujących w celach mieszkalnych.

Sąd Okręgowy także, że w Zakładzie Karnym w (...) wszystkie cele posiadają instalację c.o. Ilość żeberek grzejnikowych została określona dla każdej celi indywidualnie przez projektanta instalacji. Temperatura czynnika grzewczego regulowana jest w zależności od temperatury zewnętrznej, za co odpowiada automatyczny regulator. W czasie pobytu powoda w jednostce penitencjarnej nie stwierdzono w celach mieszkalnych gdzie przebywał żadnych awarii ogrzewania. Osadzonym przysługuje prawo do skorzystania
z jednego godzinnego spaceru na świeżym powietrzu dziennie w boksach spacerowych
o powierzchni 160 m ^{( 2)} w spacerniku nr (...) oraz boksach o powierzchni 154 m ^{( 2)} oraz 35,2 m ^{( 2)}
w spacerniku nr (...). Zgodnie z wytycznymi nr (...) Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 4.06.2013r., minimalna powierzchnia jednego bloku spacerowego wynosi 20 m ^{( 2)} a najkrótszy bok placu nie może mieć mniej, niż 2,2 m długości. Powód jak każda z osób przebywająca w Zakładzie Karnym w (...) ma zapewnioną darmową opiekę lekarską bez konieczności oczekiwania w kolejkach na odległe terminy wizyt w razie potrzeby konsultacji lub badań specjalistycznych w cywilnych ośrodkach medycznych,
a także bezpłatny dostęp do lekarstw. Wszelkie wypadki związane z utratą zdrowia są natychmiast zgłaszane lekarzowi. Planowe przyjęcia odbywają się 2 razy w miesiącu po uprzednim zgłoszeniu. W pozwanym zakładzie karnym zatrudnionych jest kilkunastu lekarzy o różnych specjalnościach. Natomiast w razie wystąpienia problemów zdrowotnych, objawów chorobowych osadzony może zgłosić się do lekarza ambulatorium poza dniem przyjęć oddziału na którym przebywa codziennie. Powód w trakcie pobytu w ZK w (...) wielokrotnie korzystał z opieki lekarskiej, w tym lekarza okulisty i laryngologa. Zdarzało się również, iż powód zapisywał się na wizyty lekarskie, po czym rezygnował z porady.
W kwestii badań profilaktycznych to w pozwanej jednostce penitencjarnej nie są wykonywane takie badania w kierunku wirusowego zakażenia wątroby typu C. Wykonuje się je jedynie pacjentom z grupy ryzyka na podstawie szczególnego wywiadu medycznego. Powód w trakcie licznych wizyt nie zgłaszał podejmowania ryzykownych zachowań, które mogłyby wskazywać na możliwości zakażenia wirusem ani nie sygnalizował potrzeby wykonania takich badań jak również nie były one wskazane z medycznego punktu widzenia. W trakcie pobytu w pozwanej jednostce penitencjarnej powód miał zagwarantowane warunki do odpowiedniego spędzania czasu wolnego przez organizowanie zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych. Na oddziałach odbywają się imprezy kulturalno–oświatowe
i sportowe, turnieje sportowe, koncerty występy grup teatralnych turnieje siłowe, warsztaty komputerowe, plastyczne, poetyckie, wystawy okresowe. Świetlica centralna jest dostępna dla ogółu osadzonych i jest na bieżąco wykorzystywana obok świetlicy w poszczególnych oddziałach mieszkalnych. Każdy osadzony który chce korzystać z zajęć w świetlicy centralnej musi pisemnie zgłosić chęć udziału w tych zajęciach. W zakładzie działa Kościół (...), Związek (...), Kościół (...) i Kościół (...). Realizowane są programy z zakresu kultury fizycznej i sportu oraz ekologiczne. Ponadto zakładowy radiowęzeł nadaje codziennie komunikaty i transmisje radiowe. Osadzeni mieli i nadal mają możliwość korzystania z biblioteki, gdzie zgromadzonych jest ponad 15 tys. woluminów. Powód w czasie pobytu w ZK w (...) wielokrotnie korzystał z biblioteki oraz parokrotnie uczestniczył w zajęciach świetlicowych.

Ponadto w Zakładzie Karnym w (...) zostały zainicjowane innowacyjne metody pracy penitencjarnej. Prowadzi się szeroko zakrojona działalność z zakresu profilaktyki uzależnień. Zostało stworzone (...) Studio (...), w ramach którego powstał zespół muzyczny oraz kółko muzyczne, gdzie można uczestniczyć w lekcjach gry na różnych instrumentach muzycznych. Został także stworzony (...) Klub (...) i „Terapia przez film”. Działa także grupa medytacji chrześcijańskiej
i regularnie organizowane są koncerty muzyczne, spotkania, warsztaty artystyczne i wystawy. Poszczególni osadzeni są angażowani jako wolontariusze poza terenem ZK, w tym
w Zakładzie (...) dla nieletnich w (...), Klubie dla (...) w (...) oraz na olimpiadzie dla osób niepełnosprawnych „(...). Ponadto są prowadzone pogadanki przez radiowęzeł, które są ukierunkowane na ogół osadzonych i poruszają istotne tematy m.in. z zakresu profilaktyki uzależnień, edukacji ekologicznej oraz promocji zdrowego stylu życia. W ramach zajęć z zakresu kultury fizycznej organizowane są turnieje tenisa stołowego, piłkarzyów stołowych, szachowe, warcabowe, pięcioboju siłowo-wytrzymałościowego.

Powód nigdy nie zgłaszał administracji Zakładu Karnego by w celach gdzie przebywał było zagrzybienie. Cele mieszkalne są okresowo malowane przez administrację
a w przypadkach jej znacznego zabrudzenia następuje jej malowanie poza wyznaczonym terminem. Pozwany cały czas podejmuje działania, które mają na celu poprawę warunków odbywania kary, m.in. poprzez ograniczanie czasu przebywania osadzonych w celach mieszkalnych. Na przełomie września i października 2016 r. odbywały się remonty
w skrzydle(...), w tym na oddziale nr (...), na którym przebywał powód, wraz ze świadkiem P. L.. Obejmowały doprowadzenie rur z ciepłą wodą, częściowe zabudowanie kącików sanitarnych oraz okien z drewnianych na okna PCV. Od 2014 r. łóżka dla więźniów są sukcesywnie wymieniane na nowe. W październiku 2016 r. wszystkie łóżka na oddziale
(...) były już wymienione. Powód, mimo zapewnionego prawa do składania wniosków, skarg
i próśb, formalnie nie składał skarg na warunki panujące w Zakładzie Karnym, zachowanie personelu, czy nieprawidłowości i uchybienia w innym zakresie. Złożył jedynie skargę na pracownika służby więziennej, gdy ten odmówił mu wykonania telefonu, kiedy przysługiwało mu do tego prawo.

Czyniąc te ustalenia Sąd Okręgowy po dokonanej ocenie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie Sąd ten wskazał, iż oddalił wniosek dowodowy w postaci zeznań świadków P. C., M. W., P. B., jako zbędny, gdyż wskazani świadkowie zostali powołani na wykazanie okoliczności, które zostały już udowodnione za pomocą innych środków dowodowych. Ponadto Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychiatry na okoliczność wpływu osadzenia w przeludnionych celach oraz warunków higieniczno-sanitarnych
w okresie osadzenia powoda na jego stan zdrowia, gdyż powód nie udowodnił faktu przebywania w przeludnionych celach, a okoliczność wpływu warunków panujących
w Zakładzie Karnym w (...) jest znana Sądowi z urzędu, w związku z czym do jej wykazania nie potrzeba wiadomości specjalnych. Powód nie wykazał także na czym miałyby polegać uchybienia służby więziennej, dlatego Sąd Okręgowy oddalił również jego wniosek
o dopuszczenie dowodu z dokumentacji medycznej powoda znajdującej się w Zakładzie Karnym. Powód sam przyznał, że korzystał z pomocy lekarzy, w tym lekarzy specjalistów, m.in. okulisty.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Zdaniem tegoż Sądu powód dochodząc zadośćuczynienia za złe, uciążliwe warunki pobytu w Zakładzie Karnym w (...) w oparciu o art. 448 k.c. i 24 § 1 k.c., a które to przesłanki Sąd Okręgowy omówił, nie wykazał przesłanek tego roszczenia. Ciężar dowodu, iż warunki w zakładzie karnym odpowiadały obowiązującym normom i nie doszło do naruszenia dóbr osobistych, spoczywa na pozwanym. Powoda obciąża w takiej sprawie tylko dowód odbywania kary pozbawienia wolności w określonych warunkach. Nie zwalnia to jednak powoda od obowiązku wykazania poniesienia niematerialnej krzywdy spowodowanej naruszeniem dóbr osobistych, a nadto przedstawienia dowodów wskazujących na zakres doznanej krzywdy.

W przedmiotowej sprawie, zdaniem Sądu Okręgowego, trzeba mieć przede wszystkim na uwadze, że powód odbywał karę pozbawienia wolności, która spełnia funkcję represyjną jako odpłata za dokonane przestępstwo i dolegliwość dla skazanego (dyskomfort) stanowi jej istotę, aby można było mówić o odczuwaniu dolegliwości przez skazanego, odbywanie kary musi być bardziej uciążliwe od sposobu życia osób pozostających na wolności. Odczuwanie niedogodności i dyskomfortu, nawet znacznych rozmiarów, w przypadku kary pozbawienia wolności nie ogranicza się jedynie do braku możności opuszczenia zakładu karnego. Odbywanie kary pozbawienia wolności nie stanowi bowiem pobytu w zakładzie o charakterze zbliżonym do pensjonatu lub sanatorium, tyle tylko że w warunkach pozbawienia wolności, lecz oznacza także obniżenie standardu życiowego. Zachowania pozwanego, polegające na stworzeniu warunków pobytu w zakładzie karnym, poniżej poziomu typowego dla życia na wolności, które powód odczuwa jako uciążliwe, nie są przez to bezprawne. Żądania zmierzające do podwyższenia warunków życia, tak aby odpowiadały one warunkom osób przebywających na wolności, a nawet które zapewniłyby powodowi poziom pobytu na poziomie pod pewnymi względami wyższym, niż znaczna część polskiego społeczeństwa są tym samym bezzasadne. O bezprawnym naruszeniu dóbr osobistych, w szczególności godności może być mowa dopiero, gdy dochodzi do poniżającego i nieludzkiego traktowania, sprzecznego z zasadą humanitaryzmu. Do naruszenia godności ludzkiej może dojść
w wypadku, gdy pozbawi się więźniów jakiejkolwiek intymności przy spełnianiu potrzeb fizjologicznych, gdy brak wyżywienia będzie powodował głód u więźniów, lub nie zapewni niezbędnych składników odżywczych, gdy przeludnienie osiągnie stan uniemożliwiający funkcjonowanie w celi, w szczególności gdy więźniowie zostaną zmuszeni do spania na przemian w jednym łóżku, gdy w celi nie będzie możliwości pozostawania w pozycji leżącej, gdy niewykonywanie obowiązków przez służbę zdrowia spowoduje permanentny stan chorobowy u osadzonego, gdy w celach będzie panowało zimno.

Wskazując na powyższe Sąd Okręgowy uznał, że z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Postępowanie dowodowe wykazało co prawda, że
w Zakładzie Karnym w (...) panują surowe warunki, jednakże ocena czy nastąpiło naruszenie dobra, jakim jest godność osobista winna być dokonana przez pryzmat całokształtu okoliczności, w zgodzie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Dokonując oceny warunków pobytu powoda w zakładzie karnym nie można pominąć realiów występujących w Polsce, dotyczących czasami wręcz fatalnej sytuacji osób przebywających w szpitalach, domach opieki czy placówkach oświatowych, co wynika w głównej mierze z ich nie doinwestowania. Państwo Polskie nie jest na tyle zasobne finansowo, aby było w stanie zapewnić tym osobom, jak też skazanym, warunki bytowe odpowiadające poziomowi i standardom obowiązującym w zamożnych państwach Europy. Powód nie przebywał
w warunkach przeludnienia. W latach 2012 - 2016 w Zakładzie Karnym w (...) zjawisko przeludnienia praktycznie nie istniało. Średnie roczne zaludnienie jednostki nie przekraczało jej 100 % pojemności. We wcześniejszych latach zdarzały się sytuacje, że nie wszyscy osadzeni mieli zapewniona powierzchnie mieszkalną, przynajmniej 3 m ^{( 2)}, ale
w takich wypadkach Dyrektor Zakładu Karnego podejmował decyzje w oparciu o art. 110 § 2 b k.k.w. Obecnie wszystkie cele mieszkalne mają minimum 8 m ^{( 2)}. Z powierzchni tej wyłącza się powierzchnię kącika sanitarnego, jednakże powierzchnia minimum 3 m ^{( 2)} na osadzonego jest wszędzie zachowana, co jest m.in. zgodne z instrukcją Nr (...) Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 16 lutego 1999 r. w sprawie ustalania pojemności jednostek penitencjarnych. Powód nigdy nie wnosił skarg na podniesione w pozwie zarzuty przebywania w przeludnionych celach. Jednocześnie pozwany cały czas podejmuje działania, które mają na celu poprawę warunków odbywania kary, m.in. poprzez ograniczanie czasu przebywania osadzonych w celach mieszkalnych. Z przedstawionych dokumentów, ale także z zeznań kierownika działu kwatermistrzowskiego jak i świadka zawnioskowanych przez stronę powodową wynika, że pozwany zapewniał powodowi warunki odbywania kary zgodne z obowiązującymi normami i których w żadnym razie nie można poczytywać za przejaw nieludzkiego, poniżającego traktowania. Cele w jednostce pozwanego w czasie osadzenia powoda były wystarczająco oświetlone i wyposażone zgodnie z obowiązującymi przepisami penitencjarnymi w niezbędny sprzęt kwaterunkowy. Natomiast kąciki sanitarne, na które składa się muszla klozetowa i umywalka z bieżącą wodą z mocy przepisu art. 110 § 3 k.k.w. usytuowane są wewnątrz cel mieszkalnych, ale od reszty pomieszczenia odgradza je przegroda, która jest dość niska, jednakże zapewnia minimum intymności. Rzeczą oczywistą jest, że przebywanie w miejscu, gdzie załatwia się potrzeby fizjologiczne, je i śpi do przyjemnych nie należy, ale zabudowa tych kącików do pełnej wysokości w pozwanym zakładzie karnym nie jest możliwa ze względów architektonicznych, a w orzecznictwie powszechnie akceptowany jest pogląd, że ewentualne całkowite nie zabudowanie kącików sanitarnych wynika z wymogów bezpieczeństwa więźniów. Cele posiadają sprawną wentylację grawitacyjną. Ponadto każda cela posiada dające się otworzyć okno, którego uchylenie daje możliwość zwiększenia cyrkulacji powietrza i lepszą wentylację. Za utrzymanie higieny osobistej i czystości w celach odpowiadają osadzeni i otrzymują w tym celu stosowne środki, korzystają z kąpieli, sanitariatów oraz wymiany bielizny pościelowej
i odzieży. Osadzeni w Zakładzie Karnym w (...) mają możliwość podjęcia pracy, dokonywania zakupów w kantynie, korzystania z kaplicy, spacernika, biblioteki, udziału
w programach edukacyjnych z zakresu ekologii, sportu, profilaktyki uzależnień, na terenie jednostki działa radiowęzeł, organizowane są koncerty, szereg różnego rodzaju konkursów, zawody sportowe. Więźniowie mają też zapewnioną bezpłatną pomoc medyczną oraz leki. Powód sam przyznał, że, korzystał zarówno z opieki medycznej, jak i zajęć kulturalno-oświatowych. Powyższe warunki odbywania kary trudno więc uznać za niehumanitarne
i uwłaczające godności powoda, choć faktem oczywistym jest, że samo pozbawienie wolności i przebywanie wraz z innymi osobami w zamkniętym pomieszczeniu, stanowi znaczną dolegliwość. Zakład Karny w (...) jest wyposażony w wentylację grawitacyjną, której zasada działania polega na tym, że ciepłe powietrze jako lżejsze jest unoszone do góry i choć w niektóre dni mogło się zdarzyć, iż ze względu na warunki atmosferyczne i różnicę ciśnień na zewnątrz i wewnątrz budynku, powietrze było wtłaczane do środka, ale zastosowanie wentylacji mechanicznej, stanowiłoby w istocie luksus, gdyż byłoby to lepsze rozwiązanie niż posiada większość budynków w Polsce. Brak jest również podstaw do przyjęcia, by przebywanie w źle wentylowanej celi, wiązało się z tak negatywnymi odczuciami psychicznymi powoda, by uzasadniały one przyznanie mu zadośćuczynienia finansowego, tym bardziej, że powód znał już warunki odbywania kary pozbawienia wolności, co jednak nie ustrzegło go przed popełnieniem kolejnego przestępstwa i zaryzykowania powrotu do nich. Stosowane w celach mieszkalnych oświetlenie jarzeniowe spełnia wymagania dotyczące natężenia światła, co potwierdziły protokoły badania natężenia oświetlenia.

Wskazać również należy, iż budynek Zakładu Karnego pochodzi z XIX wieku i budowany był dla innych standardów niż obowiązują obecnie, co powoduje z kolei, że istniejące w budynku ograniczenia natury architektonicznej nie zawsze pozwalają dostosować go w pełni do najnowszych rozwiązań, jakie stosuje się we współczesnych obiektach budowlanych pomimo, iż jednostka penitencjarna przechodziła w ostatnim dziesięcioleciu szereg remontów.

W kwestii zgodności z prawem warunków osadzenia należy wskazać, iż nadzór nad legalnością i prawidłowością wykonywania kary pozbawiania wolności a także zastosowania kar porządkowych i środków przymusu sprawuje sędzia penitencjarny. Ocenia on między innymi warunki bytowe skazanych, stan opieki medycznej, stan sanitarny jak również stan zabezpieczenia technicznego i wyposażenia pomieszczeń w których przebywają osadzeni. Do oceny kwestii tych jest powołany sędzia penitencjarny. Abstrahując od kwestii braku wykazania podnoszonych twierdzeń należy wskazać, iż w niniejszym postępowaniu sąd nie może ocenić czy funkcjonariusz wszczynając postępowanie dyscyplinarne działa zgodnie
z prawem czy bezprawnie jak również czy stosowanie wobec skazanego kary dyscyplinarnej było uzasadnione i zgodne z prawem czy też nie. Sąd w postępowaniu cywilnym nie ma uprawnienia do ceny legalności czy prawidłowości nakładania kar albowiem uprawnienia te przysługują sędziemu penitencjarnemu.

Sąd Okręgowy oddalając powództwo miał też na uwadze, że jakkolwiek powód, mimo zapewnionego prawa do składania wniosków, skarg i próśb z możliwości takiej nie korzystał w związku z zarzutami podnoszonymi w pozwie. Jedynie raz zgłosił zastrzeżenie wobec zachowania funkcjonariusza służby więziennej, który odmówił mu skorzystania z telefonu, co jednak nie stanowi podstawy do zasądzenia zadośćuczynienia zgłoszonego w pozwie. Skoro więc osadzenie powoda w Zakładzie Karnym w (...) było zgodne z prawem i miało na celu ochronę interesu społecznego i wartości nadrzędnych jakimi są izolacja przestępców od społeczeństwa i osiągnięcie celów probacji, odbywało się w godziwych warunkach i nie miało cech poniżającego i nieludzkiego traktowania powoda, to samo subiektywne, a nie obiektywne przekonanie powoda, że nastąpiło przy tym naruszenie jego dóbr osobistych, jest bezpodstawne i nie może znaleźć ochrony prawnej przewidzianej w art. 23 i 24 k.c., jak również być podstawą przyznania mu zadośćuczynienia przewidzianego w art. 448 k.c.

Sąd Okręgowy wskazał także, iż odstąpił od obciążania powoda kosztami sądowymi.

Apelację od tegoż wyroku wniósł powód zaskarżając go w całości i zarzucając:

obrazę przepisów prawa materialnego tj. naruszenie przepisów art. 23 i 24 k.c. zw.
z art. 448 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie;

naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c., polegające na nie rozważeniu w toku podejmowania decyzji wszystkich okoliczności, które to uchybienie proceduralne miało istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.

Podnosząc te zarzuty powód wniósł o zmianę tego wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz powoda całej żądanej sumy, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi pierwszej instancji. Nadto powód wnosił o zasądzenie od pozwanego kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja powoda nie jest zasadna.

W sprawie niniejszej podzielić należy w całości ustalony przez Sąd pierwszej instancji stan faktyczny, który znajduje oparcie w zebranym materiale dowodowym trafnie,
w granicach zakreślonych art. 233 § 1 k.p.c., ocenionym.

W prawidłowo ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji zasadnie uznał, iż w trakcie pobytu w Zakładzie Karnym pozwanego powód nie doznał naruszenia dóbr osobistych.

Odnosząc się do zarzutów apelacji powoda należy wskazać, iż w uzasadnieniu apelacji powód nie odniósł się w ogóle do ustalonego przez Sąd pierwszej instancji stanu faktycznego. Sąd pierwszej instancji zaś w sposób obszerny odniósł się do wszystkich twierdzeń powoda
w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu apelacji powód zaprezentował jedynie stanowisko orzecznictwa dotyczące warunków odbywania kary pozbawienia wolności w kontekście ich zaliczenia do katalogu odbywania dóbr osobistych i ustalenia wysokości zadośćuczynienia oraz odszkodowania z tego tytułu wskazując, iż wystarczające jest wykazanie przez osadzonego wykazanie istnienia dóbr osobistych i ich naruszenia. Czyniąc te ogólne uwagi powód odnosząc się do ustalonego przez Sąd pierwszej instancji stanu faktycznego poprzestał na stwierdzeniu, iż Sąd ten: „nie przeprowadził istotnych elementów postępowania dowodowego w celu ustalenia czy doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda i czy strona pozwana ponosi za to odpowiedzialność”.

Podnosząc powyższe nie sposób podzielić zarzutów apelacji powoda zauważając, że ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału. Normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Przez moc dowodową rozumie się siłę przekonania, jaką uzyskał sąd wskutek przeprowadzenia określonych dowodów o istnieniu lub nieistnieniu faktu, którego on dotyczy. Sąd, oceniając wiarogodność, decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy
i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę, czy też nie.

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, jak to wskazuje się w ustalonym orzecznictwie, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie wystarcza przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Konieczne jest zatem dla skuteczności takiego zarzutu wykazanie wyżej wspomnianych uchybień przy użyciu argumentów jurydycznych. W konsekwencji samo zaprezentowanie odmiennego stanu faktycznego, wynikającego z własnego przekonania apelującego o wspomnianej wyżej wadze dowodów jest niewystarczające.

Powód w sprawie niniejszej obowiązkowi temu nie sprostał nie podnosząc żadnych zarzutów co do uchybień w zakresie ustalonego przez Sąd pierwszej instancji stanu faktycznego poza ogólnikowym stwierdzeniem o braku przeprowadzenia „istotnych elementów postępowania dowodowego”. Wskazując na powyższe nie sposób podzielić zarzutów apelacji powoda w zakresie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., mającego polegać na nie rozważeniu w toku podejmowania decyzji wszystkich okoliczności, które to uchybienie proceduralne miało mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia. Jednozdaniowe stwierdzenia w apelacji dotyczące braków postępowania dowodowego bez przytoczenia konkretnych zarzutów w tym zakresie nie można uznać za skuteczne podniesienie zarzutów
w zakresie przeprowadzonego postępowania dowodowego przez Sąd pierwszej instancji.

Dodać należy, że pozwana zasadnie podnosi w odpowiedzi na apelację, że sytuacja powoda, w jakiej odbywał karę pozbawienia wolności nie pozwala przyjąć, iż doszło do naruszenia jego dóbr osobistych w postaci godności osobistej. Należy mieć na uwadze, iż powód odbywał karę pozbawienia wolności, która musi być ze swej istoty dolegliwością. Dolegliwość kary musi pozostawać w granicach prawa, a powód nie wykazał, aby w jego przypadku było inaczej. W niniejszej sprawie żadna zaś z przesłanek naruszenia prawa nie została spełniona i w konsekwencji działanie pozwanego było zgodne z prawem i nie naruszało dóbr osobistych powoda. Na podstawie całościowej analizy materiału zebranego
w sprawie, nie ulega wątpliwości, że funkcjonariusze Służby Więziennej działali wobec powoda w ramach swoich uprawnień ustawowych i ich działaniu nie można w żaden sposób przypisać niezgodności z prawem. Brak zatem w niniejszej sprawie bezprawności zachowania funkcjonariuszy państwowych a nadto zachowanie to nie naruszyło żadnego dobra osobistego kogokolwiek. Zauważyć należy nadto, że powód w trakcie przesłuchania nie przytaczał żadnych konkretnych zdarzeń i faktów mogących być podstawą powództwa, poprzestając na bardzo ogólnikowych twierdzeniach.

W konsekwencji dotychczasowych uwag oraz stanowiska orzecznictwa należy stwierdzić, że twierdzenia powoda nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą. Dowody przeprowadzone przez Sąd pierwszej instancji nie potwierdziły twierdzeń powoda. Tak więc powód w żaden sposób nie wykazał, iż doszło do naruszenia jego dóbr osobistych - godności czy zdrowia - na skutek zachowania pozwanego, które zdaniem powoda polegało na niezapewnieniu powodowi właściwych warunków w czasie odbywania kary pozbawienia wolności. Biorąc pod uwagę powyższe argumenty oraz całość zebranych w sprawie dokumentów stwierdzić należy, że Sąd pierwszej instancji trafnie oddalił powództwo.

Mając na uwadze powyższe okoliczności należało oddalić apelację powoda jako nie zasadną na mocy art. 385 k.p.c.

SSA Tomasz Pidzik SSA Jadwiga Galas SSA Grzegorz Stojek