Pełny tekst orzeczenia

sygnatura akt II C 270/18

UZASADNIENIE (wyroku końcowego)

W piśmie z 17 maja 2017 roku wniesionym do Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, w sprawie z wniosku E. F. z udziałem S. K. o podział majątku i dział spadku po R. K., E. F. wniosła, między innymi, o stwierdzenie nieważności oświadczenia woli złożonego przez jej ojca – R. K. w umowie darowizny zarejestrowanej w Rep (...) z dnia 6 maja 2009 roku oraz stwierdzenie nieważności umowy darowizny z dnia 23 września 1994 roku zarejestrowanej w Rep (...) przenoszącej na A. L. (1) własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...). W uzasadnieniu powódka wskazała, że w czasie składania zawierania umów darowizny R. K. znajdował się w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Przyczyną tego stanu rzeczy był przebyty udar, po którym wymagał stałej opieki i nie mógł prowadzić samodzielnie swoich spraw. Darczyńca był wielokrotnie hospitalizowany z powodu uszkodzenia mózgu, licznych omdleń i zasłabnięć. Rzeczywistą wolą R. K. wedle wnioskodawczyni, było przekazanie nieruchomości jej jako córce, jednakże z względu stan zdrowia i całkowitą zależność od swojej żony, R. K. obdarował pasierbicę – pozwaną w niniejszej sprawie (obecnie pozwana nosi nazwisko L.).

( pismo z dn. 17.05.2017 r. – k. 4- 7)

Postanowieniem z dnia 6 października 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, wobec tego, iż zgłoszony spór nie dotyczył grona spadkobierców, wyłączył wyżej wymienione żądania z toczącej się sprawy o stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku do R. K., a postanowieniem z dnia 1 grudnia 2017 roku stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę o ustalenie nieważności umów do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi.

( postanowienie SR z dn. 6.10.2017 r. – k. 3, postanowienie o przekazaniu z dn. 1.12.2017 r. – k. 7)

Postanowieniem z dnia 13 marca 2018 roku Sąd Okręgowy w Łodzi zwolnił powódkę od kosztów sądowych w całości.

( postanowienie z dn. 13.03.2018 r. – k. 70)

W piśmie procesowym z dnia 24 maja 2018 roku powódka podtrzymała żądanie i wniosła o stwierdzenie nieważności oświadczenia woli złożonego przez R. K. w umowie darowizny z dnia 6 maja 2009 roku (błędnie określono datę, powinno być 5.06.2009r., a nie 6.06.2009 r.) dotyczącej przeniesienia własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) oraz stwierdzenie nieważności w całości umowy darowizny z dnia 23 września 1994 roku przenoszącej na A. L. (1) (obecnie L.) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...). ( pismo procesowe powódki z dn. 24.05.2018 r. – k. 83-85, pismo procesowe powódki z dn. 16.08.2018 r. – k. 111 – 113)

W odpowiedzi na pozew A. L. (2) wniosła o oddalenie powództwa w całości z uwagi na brak interesu prawnego w ustaleniu nieważności kwestionowanych umów. Pozwana wskazała ponadto, że R. K. podejmował decyzje w zakresie dysponowania swoim majątkiem świadomie i swobodnie. W 2000 roku wprawdzie stan zdrowia darczyńcy pogorszył się, jednak nie miało to wpływu na jego stan psychiczny. Darowizna dokonana na rzecz pozwanej wynikała z konieczności poprawienia stanu technicznego w domu, w którym jej ojczym zamieszkiwał. Pozwana została zobowiązana w umowie darowizny do przeprowadzenia remontu budynku, z czego się wywiązała.

( odpowiedź na pozew – k. 114-119).

Wyrokiem częściowym z dnia 4 stycznia 2019 roku Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił powództwo o ustalenie nieważności darowizny nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) zawartej w dniu 5 czerwca 2009 roku pomiędzy R. K. a A. L. (2) i zasądził od E. F. na rzecz A. L. (2) kwotę 10.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

( wyrok częściowy z dn. 4.01.2019 r. – k. 200; postanowienie o sprostowaniu – k. 201)

Na rozprawie w dniu 4 stycznia 2019 roku E. F. nie podtrzymywała twierdzenia, na którym zasadzał się pozew, o złym stanie zdrowia darczyńcy w roku 1994, który rzutować mógłby na zdolność R. K. do świadomego lub swobodnego podejmowania decyzji i wyrażania woli, a w rezultacie ważnego dokonywania czynności prawnych. (protokół rozprawy k. 197, znacznik 00:22:23)

Sąd Okręgowy, w zakresie żądanie dotyczącego umowy z 1994 roku, ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 23 września 1994 roku R. K. umową darowizny przeniósł na córkę swej żony, a swoja pasierbicę - A. L. (1) (obecnie L.) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...).

( umowa darowizny Rep (...) - k. 120 – 121)

W chwili obecnej pozwanej A. L. (2) nadal przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu wskazanego powyżej.

( pismo Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dn. 30.04.2018 r. – k. 81)

Dla lokalu nr (...) przy ul. (...) w Ł. nie jest prowadzona księga wieczysta.

( pismo Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dn. 4.04.2018 r. – k. 75).

Stan zdrowia darczyńcy w roku 1994 nie nasuwał wątpliwości w kontekście zdolności do świadomego i swobodnego dokonywania czynności prawnych.

(bezsporne, dokumentacja medyczna k. 161, 164, 166,169, 172174,176, kopia zaświadczenia lekarskiego k. 128)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody z dokumentów. Wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków, jak również wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego został oddalony z uwagi na nieprzydatność dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Powództwo podlegało oddaleniu a limine jako niezasadne z uwagi na to, że sama powódka nie kwestionowała ostatecznie stanu zdrowia darczyńcy w dacie dokonania przedmiotowego rozporządzenia. Wyjaśnienia stron nie budziły wątpliwości Sądu w kontekście treści załączonej do akt dokumentacji medycznej darczyńcy. Zatem zbędne stało się prowadzenie postępowania dowodowego w szerszym zakresie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie E. F. domagała się ustalenia na podstawie art. 189 k.p.c. że umowa darowizny z dnia 23 września 1994 roku przenosząca spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...) na pozwaną jest nieważna. W uzasadnieniu pozwu strona powodowa podała pierwotnie, że w chwili zawierania umowy darowizny R. K. z powodu choroby znajdował się w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli.

Powódka wycofała się jednak z tych twierdzeń kategorycznie podając na rozprawie, że R. K. w dacie zawarcia umowy darowizny w 1994 roku był osobą w pełni sprawną umysłowo. Powódka wskazywała jedynie, że przenosząc prawo do lokalu na pasierbicę, wobec powódki – swej córki – nie czuł się komfortowo, a rozmawiając z nią o pasierbicy dawał jej do zrozumienia, że jej ni elubił.

Zgodnie z art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodu znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Biorąc pod uwagę, że już z samych twierdzeń powódki, ale także pozwanej, jak i zgromadzonej dokumentacji medycznej zmarłego R.K., nie wynika, by miał on upośledzoną zdolność podejmowania decyzji i wyrażania woli, nie było podstaw do przeprowadzania na tę okoliczność dowodu z opinii biegłego.

Analiza okoliczności sprawy prowadzi do wniosku, że między stronami istnieje konflikt rodzinny, a raczej u powódki poczucie rozgoryczenia, które jest wynikiem decyzji R. K. dotyczących rozporządzenia majątkiem na rzecz pasierbicy - A. L. (2). W żadnym wypadku nie skutkuje to zasadnością uznania, że zachodzą przesłanki ustalenia nieważności umowy darowizny z dnia 23 września 1994 r. z powodu braku świadomości czy swobody w podjęciu decyzji i wyrażeniu woli. Ewentualny dyskomfort, który mógł towarzyszyć darczyńcy przy przekazywaniu powódce jako swej córce wiadomości o tym, że doszło do rozporządzenia majątkiem na rzecz innej osoby nie może być uznany jako wada oświadczenia woli w rozumieniu art. 82 kc, ani jakakolwiek inna.

Z tych względów powództwo jako oczywiście bezzasadne należało oddalić.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 102 k.p.c. Należy wskazać, że w niniejszej sprawie miała miejsce kumulacja dwóch żądań, przy czym o jednym z nich Sąd orzekł w wyroku częściowym. Wartość przedmiotu sporu odnoszona do każdego żądania oddzielnie, jak i łącznie, uzasadniała przyznanie tej samej stawki kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 10.800 zł, jaka przyznana została pełnomocnikowi pozwanej już w wyroku częściowym. Dalsze postepowanie, dotyczące już roszczenia będącego przedmiotem rozstrzygniecie wyrokiem końcowym, nie było długotrwałe; jak się okazało, nie wymagało dodatkowych posiedzeń Sądu, ani czynności procesowych angażujących pełnomocników. Jak bowiem wskazano powyżej, mimo, iż powódka popierała żądanie, nie podtrzymała jego uzasadnienia faktycznego, co zgodne było z zebranym w sprawie materiałem. Biorąc to wszystko pod uwagę, w tym trudną sytuację majątkową powódki i konieczność poniesienia wyżej wskazanych kosztów Sąd nie obciążył jej kosztami zastępstwa procesowego w niniejszej sprawie. Suma kosztów, do których uiszczenia powódka jest zobowiązana wielokrotnie przekracza uzyskiwany przez nią dochód miesięczny. Obciążenie powódki kolejnymi kosztami zastępstwa procesowego, przy uwzględnieniu okoliczności i charakteru niniejszej sprawy byłoby sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji.