Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2018 r.

Sąd Rejonowy w Jaśle I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Grzegorz Wanat

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Wojtunik

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2018 roku w Jaśle

sprawy z powództwa (...) S. A. z siedzibą w B.

przeciwko P. K. (1)

o zapłatę

nakaz zapłaty wydany przez Sąd Rejonowy w J. 12 kwietnia 2018 roku sygn. akt. I.Nc. (...)w całości utrzymuje w mocy.

Sygn. akt I C 654/18 upr.

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Jaśle z 15 października 2018 r.

Powód (...) S.A. z siedzibą w B. domagał się zasądzenia od pozwanego P. K. (1) kwoty 7.959,85 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 03.01.2018 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Uzasadniając pozew wskazał, że dochodzona kwota stanowi należność
z weksla, podpisanego przez pozwanego w dniu 03.01.2017 r., który miał zabezpieczać spłatę udzielonej pozwanemu pożyczki.

Uwzględniając powyższe żądanie powoda Sąd Rejonowy w J. wydał 12.04.2018 r. nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla – sygn. akt
I Nc (...)

W zarzutach od tego nakazu zapłaty, pozwany domagał się jego uchylenia
i oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda zwrotu kosztów procesu.

Pozwany zarzucił nieudowodnienie roszczenia co do zasady, jak i co do wysokości, wskazując, że nie zawierał z powodem umowy pożyczki
o wskazanym numerze. Na wypadek ustalenia przez sąd, że pozwany zawarł wskazaną umowę z powodem, zarzucił wygaśnięcie zobowiązania na skutek jego spłaty. Pozwany kwestionował zarazem skuteczność wypowiedzenia umowy pożyczki oraz wypełnienie weksla, jako niezgodne z deklaracją wekslową.
W dalszej kolejności podnosił zarzut stosowania przez powoda niedozwolonych klauzul umownych skutkujących ich nieważnością oraz zastrzeżenia odsetek
z naruszeniem art. 359 § 2 ¹ k.c. stanowiącego o wysokości odsetek maksymalnych.

W odpowiedzi na zarzuty powód podtrzymał swoje stanowisko procesowe, przedkładając dokumenty w postaci umowy pożyczki zawartej (...). oraz deklaracji wekslowej (k. 42 - 48).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Strony zawarły (...) umowę pożyczki gotówkowej o nr (...), na podstawie której powód przekazał do dyspozycji pozwanego jako pożyczkobiorcy kwotę 4.750 zł. Zgodnie z umową, całkowita kwota do zwrotu wynosiła 10.224 zł, płatne w 36 miesięcznych ratach w wysokości 284 zł każda. Oprocentowanie pożyczki zastrzeżono według stałej stopy oprocentowania
w wysokości 9,84% w skali roku. Nadto, umowa przewiduje prowizję w kwocie 3.687 zł, opłatę przygotowawczą w kwocie 129 zł oraz opłatę z tytułu przyznania na wniosek pożyczkobiorcy tzw. „twojego pakietu” – 900 zł (k. 42 - 43).

Na zabezpieczenie zwrotu pożyczki pozwany wystawił weksel in blanco, upoważniając powoda do jego uzupełnienia zgodnie z deklaracją wekslową, podpisaną przez pozwanego w dniu zawarcia umowy. Deklaracja przewiduje upoważnienie pożyczkodawcy do uzupełnienia weksla i dochodzenia na tej podstawie zobowiązania przed sądem m.in. gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania (k. 48) - (dowód: umowa (...) wraz z deklaracją wekslową
i harmonogramem spłat– k. 42 - 48, oryginał weksla – k. 5, potwierdzenie wypłaty środków – k. 49 - 50).

Pozwany dokonał spłat na poczet zadłużenia łącznie w kwocie 2.272 zł
(dowód: wydruk karty klienta P. K. (2) – k. 51 - 52, okoliczność przyznana – k. 66v.).

Wobec zaprzestania dalszych spłat, pismem z 14.11.2017 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty zaległości w kwocie 568 zł, zastrzegając, że w przypadku braku wpłaty w terminie 7 dni umowa zostanie wypowiedziana. Pismo doręczono pozwanemu 20.11.2017 r. Wezwanie do zapłaty pozostało bez odpowiedzi, wobec czego, kolejnym pismem z 03.12.2017 r. powód wypowiedział pozwanemu ww. umowę z zachowaniem 30 – dniowego terminu. Wysokość niespłaconej pożyczki powód wskazał na kwotę 7.952 zł i odsetki umowne na kwotę 7,85 zł. Przesyłka została doręczona pozwanemu 08.12.2017 r. (dowód: pismo zatytułowane „ostateczne wezwanie do zapłaty” – k. 53 wraz z dowodem nadania i doręczenia – k. 54 - 57, wypowiedzenie umowy – k. 58 wraz z dowodem nadania i doręczenia – wydruk śledzenie przesylek/tracking/emonitoring.poczta-polska.pl – k. 62 - 63). Stosownie do zawartego porozumienia, powód wypełnił podpisany przez pozwanego weksel, na kwotę 7.959,85 zł, opatrując go datą
02.01.2018 r. (k. 5).

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na dokumentach przedstawionych przez stronę powodową, uznając, że stanowią one wiarygodną podstawę rozstrzygnięcia. Pozwany przytoczył szereg zarzutów przeciwko powołanej podstawie faktycznej i prawnej żądania pozwu, jednak pozostały one gołosłowne i nie poparte żadnymi dowodami.

Sąd zważył co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości. Zawarta przez strony sporu umowa pożyczki, według obowiązującego w dacie zawarcia tej umowy stanu prawnego, jest umową o kredyt konsumencki określoną w art. 3 ustawy
z dnia 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2011 r. Nr 126, poz. 715 z późn. zm.). Zgodnie z treścią tego przepisu przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki, określoną w art. 720 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy.

Dochodzone pozwem roszczenie strona powodowa opierała na posiadanym wekslu, który pozwany wystawił jako weksel gwarancyjny i opatrzył własnoręcznym podpisem. Na podstawie art. 485 § 2 k.p.c. wydaje się nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 14.03.1997 r. (sygn. I CKN 48/97, publ. w OSNC 1997/9/124), po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla gwarancyjnego spór
z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego przenosi się na ogólną płaszczyzną stosunku prawa cywilnego. Sytuacja dłużnika wekslowego i rodzaj zarzutów, jakie może on podnieść przeciwko wierzycielowi wekslowemu zależy jedynie od tego, czy dłużnik odpowiada wobec pierwszego wierzyciela (remitenta), czy wobec kolejnego nabywcy weksla. W odniesieniu bowiem do remitenta odpowiedzialność dłużnika jest o tyle łagodniejsza, że może on bez żadnych ograniczeń powołać się na zarzuty tzw. subiektywne, w tym przede wszystkim związane ze stosunkiem podstawowym (tak wyrok SN z 09.02.2005 r., sygn. II CK 426/04, LEX nr 1472229). W niniejszej sprawie wierzytelności z weksla dochodzi remitent (pierwszy wierzyciel). Pozwany - jako dłużnik wekslowy, mógł zatem podnosić zarzuty wynikające ze stosunku podstawowego.

Pozwany podniósł szereg zarzutów zarówno co do prawidłowości uzupełnienia weksla, jak i ze stosunku podstawowego.

Odnosząc się do zgłoszonych zarzutów (k. 18v. - 20) w pierwszym rzędzie wskazać należy, iż wystawiony przez pozwanego weksel został uzupełniony zgodnie z łączącą strony deklaracją wekslową, a przeciwne twierdzenia pozwanego nie znajdują racji. Deklaracja wekslowa przewiduje upoważnienie pożyczkodawcy do uzupełnienia weksla i dochodzenia na tej podstawie zobowiązania przed sądem m.in. gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, a to po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania (k. 48). Postanowienia tej treści znajdują powtórzenie również w samej umowie (pkt 8 formularza).

Z materiału dowodowego sprawy wynika, że pozwany zaprzestał dokonywania spłat z umowy we wrześniu 2017 r. (ostatnia wpłata zaksięgowana jest w dniu 14.09.2017 r. – por. wydruk karty klienta – k. 51). Wobec zaprzestania spłat, powód – stosownie do treści deklaracji wekslowej – wystosował
14.11.2017 r. do pozwanego pismo wzywające do zapłaty, z zastrzeżeniem, że brak wpłaty spowoduje wypowiedzenie umowy. Pozwany otrzymał pismo w dniu 20.11.2017 r. Okoliczności te wskazują, że w istocie doszło do spełnienia przesłanek opisanych w pkt a) deklaracji wekslowej tj. nastąpiło opóźnienie
w płatności kwoty równej co najmniej 1 racie przekraczające 30 dni, a powód wystosował stosowne wezwanie. Dokonane kolejno wypowiedzenie umowy (doręczone pozwanemu 08.12.2017 r.) pozwala stwierdzić, że roszczenie wobec pozwanego jest wymagalne, a powód w dacie 02.01.2018 r. był upoważniony do uzupełnienia weksla na kwotę 7.959,85 zł.

Nie może ujść uwadze Sądu w niniejszej sprawie, iż zobowiązanie wekslowe miało ułatwić powodowi skuteczne dochodzenie roszczeń związanych ze stosunkiem podstawowym, którego postanowienia – w ocenie Sądu – nie naruszają przepisów art. 359 § 2 ¹ k.c. ani art. 385 ¹ § 1 k.c. Zgodnie z umową, pozwany otrzymał od powoda w ramach pożyczki, której zabezpieczeniem był przedstawiony w niniejszej sprawie weksel, kwotę 4.750 zł, przy czym koszty opłaty przygotowawczej wyniosły 129 zł i prowizji 3.687 zł. Rzeczywista roczna stopa procentowa wynosiła 9,84%, a zatem mieściła się w wysokości odsetek maksymalnych wynikających z art. 359 § 2 ¹ k.c. Z treści umowy wynika z kolei, że wynagrodzenie z tytułu przyznania pakietu „Twój pakiet” stanowi opłatę ponoszoną na wniosek pożyczkobiorcy, a zatem ma charakter fakultatywny.

W konsekwencji, zważając na wysokość udzielonej pożyczki i czas „kredytowania”, wysokość zastrzeżonej prowizji i opłaty przygotowawczej należy uznać za mieszczącą się w granicach limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu, przewidzianych w art. 36 a ustawy z 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2016.1528 j.t.).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej
z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 umowy nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Zgodnie z § 3, nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Okoliczności niniejszej sprawy wskazują, że umowa z pozwanym faktycznie została zawarta z wykorzystaniem formularza wzorca umownego, co
w kontekście twierdzeń stron pozwala stwierdzić, że poszczególne postanowienia umowy nie były z pozwanym indywidualnie negocjowane. Zauważyć jednak wypada, że oprócz postanowień uzgodnionych indywidualnie, poza zakres zastosowania art. 385 ¹ k.c. zostały wyłączone także postanowienia określające główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Należy uznać, że postanowieniem określającym świadczenie główne jest także postanowienie określające odpłatność za świadczenie charakterystyczne (cenę, wynagrodzenie), choćby sama odpłatność nie należała do elementów charakteryzujących dany typ stosunku (zob. też F. Zoll (w:) Prawo bankowe..., red. F. Zoll, t. 2, 2005, komentarz do art. 109 pr. bank., pkt 39). W orzecznictwie prezentowane są stanowiska wedle których pojęcie "postanowień określających główne świadczenia stron" niekoniecznie ogranicza się do postanowień stanowiących essentiale negoti. W przypadku umowy pożyczki, głównymi świadczeniami stron są: po stronie pożyczkodawcy udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania przez pewien okres, a ze strony pożyczkobiorcy, zwrot tych środków po nadejściu daty wymagalności. Umowa pożyczki została przy tym ukształtowana w kodeksie cywilnym w taki sposób, że może być zarówno umową odpłatną jak i nieodpłatną.

W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy powinno być wyraźnie określone w umowie. Co do zasady formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią zaś odsetki, ewentualnie zapłata prowizji. W tym miejscu należy podkreślić, że umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Za niedozwolone klauzule umowne, w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienie umowne, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, w rzeczywistości stanowią dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego zysku, ukryte przed konsumentem.

Konkludując powyższe, Sąd Rejonowy zważył, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia z pożyczką odpłatną, w której sposób sformułowania postanowień w zakresie zastrzeżonych kosztów (prowizji i opłaty przygotowawczej) nie nasuwa jakichkolwiek wątpliwości. Zostały one wyodrębnione w jasny i precyzyjny sposób, zarówno poprzez wskazanie całkowitej kwoty pożyczki w zestawieniu z całkowitą kwotą do zapłaty, jak
i wyszczególnienie pozycji tych kosztów w części C1 umowy pkt 1.4. Wysokość zastrzeżonej opłaty przygotowawczej (129 zł) stanowi nieco ponad 2 % wartości udzielonej pożyczki i stanowi – zdaniem Sądu – kwotę, której nie sposób uznać za rażąco wygórowaną, naruszającą równowagę kontraktową stron, czy sprzeczną z dobrymi obyczajami. Umowa przewiduje również prowizję w kwocie 3.687 zł, do poniesienia której świadomie zobowiązał się pozwany.

Mając na uwadze fundamentalną zasadę swobody kształtowania treści stosunku pranego, wyrażoną w art. 353 ¹ k.c. nie można odmówić powodowi prawa do zawierania w umowie pożyczki dodatkowych opłat za jej udzielenie, pamiętając że firmy trudniące się udzielaniem pożyczek, takie jak powód,
w przeciwieństwie do instytucji bankowych, nie mogą osiągać wynagrodzenia
w inny sposób, aniżeli przez naliczanie prowizji oraz odsetek, a niewątpliwie sama możliwość naliczania odsetek, z uwagi na ich aktualną wysokość, nie jest
w stanie zrekompensować pożyczkodawcom kosztów prowadzonej przez nich działalności. Nie budzi wątpliwości również fakt, że powód prowadzi działalność nastawioną na zysk, a także, że pozwany miał pełną swobodę w wyborze instytucji, u której zamierzał się zadłużyć. Skoro więc zdecydował się skorzystać z usług tego konkretnego pożyczkodawcy, uznać należy, że akceptował on wysokość naliczanej przez pożyczkodawcę w związku z wnioskowaną kwotą pożyczki, prowizji i opłaty przygotowawczej. Postępowanie dowodowe
w niniejszej sprawie nie wykazało, aby pozwany zawierając umowę działał
w warunkach przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia (art. 388 k.c.).

Mając na uwadze treść zawartej z pozwanym umowy, nie sposób podzielić również zarzutów pozwanego, sugerujących obowiązek powoda pomniejszenia zastrzeżonych kosztów proporcjonalnie do czasu trwania umowy. Postanowienia umowy nie przewidują takiej możliwości w przypadku gdy do rozwiązania umowy dochodzi na skutek jej wypowiedzenia przez pożyczkodawcę z powodu braku spłaty.

W świetle powyższego, zważając, że w wyniku zawarcia umowy pożyczki, a następnie jej wypowiedzenia zaktualizował się obowiązek zwrotu przedmiotu umowy, Sąd uznał, iż żądanie strony powodowej w łącznej kwocie 7.959,85 zł jest zasadne, co obligowało Sąd, na podstawie art. 720 § 1 k.c. do jej zasądzenia na rzecz powoda. W odniesieniu zaś do żądania odsetek wskazać należy, że
w oparciu o regulację zawartą w art. 48 prawa wekslowego zasadnym było zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie. Jak wskazuje literatura przedmiotu w przypadku weksli płatnych w oznaczonym dniu (z terminem płatności) oprocentowanie kapitału, jeżeli zostało przez strony ustalone musi zostać uwzględnione z góry, przy oznaczeniu sumy wekslowej, co oznacza, że wierzyciel oblicza odsetki od kapitału i dolicza je do niego, a co łącznie stanowi sumę wekslową, dokładnie w wekslu oznaczoną. Natomiast czym innym są odsetki za opóźnienie w zapłacie sumy wekslowej, których wierzyciel może żądać na podstawie art. 48 pkt 2 prawa wekslowego (por. wyrok SA w Katowicach
z 09.07.2015 r., V Aca 8/15, OSA/Kat.2015 Nr 4, poz. 3, L.). W kontekście okresu, za który należą się odsetki Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, bowiem niewątpliwie począwszy od 03.01.2018 r. pozwany pozostawał w opóźnieniu (por. weksel - k. 5).

O kosztach postępowania orzeczono w myśl art. 98 § 1 i 3 k.p.c. obciążając pozwanego należną częścią opłaty od pozwu (1/4) oraz kosztami zastępstwa procesowego powoda, w wysokości wynikającej z § 3 pkt. 4 Rozp. Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.