Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

(...), dnia 13 marca 2017 r.

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi XVIII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Krzysztof Kurosz

Protokolant:Anna Dudek

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2017 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko W. M.

- o zapłatę 1 842,18 zł

1.  zasądza od W. M. na rzecz (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 1.280,18 zł (tysiąca dwustu osiemdziesięciu złotych i osiemnastu groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 kwietnia 2016 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 653 zł (sześciuset pięćdziesięciu trzech złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  nadaje wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności.

XVIII C 65/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 1 sierpnia 2016 r. powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanej W. M. kwoty 1.842,18 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zwrot kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazano, że dochodzona kwota wynika z umowy pożyczki gotówkowej.

/pozew – k. 2-4/

Pozwana nie stawiła się na rozprawie i nie zajęła stanowiska w sprawie. Sąd uwzględnił powództwo w części, wydając wyrok zaoczny.

/wyrok k. 38/

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie udzielania pożyczek.

Bezsporne

W dniu 5.4.2016 roku pozwana – jako konsument – zawarła z (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. – jako przedsiębiorcą – umowę pożyczki gotówkowej na okres 7 miesięcy od daty wypłaty pożyczki. Kwota na jaką opiewała umowa pożyczki wynosiła 1.200 zł. Pozwana miała zwrócić pożyczkodawcy kwotę 1.748,11 zł, z czego 390 zł stanowiła opłatę przygotowawczą, a 15 zł miesięcznie - opłatę administracyjną za udzielenie pożyczki. Pożyczka była rozłożona na 7 miesięcznych rat. Termin spłaty ostatniej raty przypadał na dzień 6.11.2016 r. Pożyczka była oprocentowana w wysokości 10 % w stosunku rocznym.

/Bezsporne oraz umowa k. 17 – 23 i harmonogram k. 24/

W dniu 8.7.2016 roku powód wysłał do pozwanej zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy i wezwał ją do zapłaty kwoty 1.849,98 zł, obejmującej kapitał 1200 zł + odsetki 28,65 zł + 390 zł opłata przygotowawcza + 45 zł opłata administracyjna + 185 zł opłaty za monit i wezwania, + 1,33 zł odsetki z tytułu zadłużenia przeterminowanego.

/Dowód: pismo k. 28; dowód nadania k. 29/

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest częściowo zasadne (niezasadne w zakresie kwoty 390 zł tytułem opłaty przygotowawczej i 123 zł tytułem kosztów przygotowania i wysyłki monitu, wezwania do zapłaty oraz 49 zł tytułem kosztów skierowania sprawy do postepowania egzekucyjnego). Dokonując rozstrzygnięcia w omawianej sprawie Sąd w pełni aprobuje utrwalone orzecznictwo Sądu Okręgowego w Łodzi, zapadające na tle analogicznych spraw, dotyczących opłaty przygotowawczej w umowie pożyczki (sprawy III Ca 1495/16, III Ca 1375/16, III Ca 1374/16, III Ca 1165/16, III Ca 533/16).

Jak stanowi art. 720 i nast. k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Zawarta umowa stanowi tzw. umowę konsumencką. Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

W niniejszej sprawie strony zawarły na piśmie umowę pożyczki. Faktem jest, iż obowiązek zwrotu pożyczki zależy od wykonania przez dającego pożyczkę własnego zobowiązania. Powód wykazał (poprzez niezaprzeczone przez pozwaną twierdzenie), że dający pożyczkę wykonał swoją cześć umowy poprzez przeniesienie na własność pozwanej określonej ilości pieniędzy.

W takiej zaś sytuacji powstaje obowiązek zwrotu pożyczki przez biorącego pożyczkę. Brak jest natomiast dowodu na zwrot pożyczki przez pozwaną. Pozwana w toku rozprawy nie zakwestionowała wysokości dochodzonej należności głównej wraz z odsetkami. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dostarczył dowodów na wywiązanie się przez pożyczkobiorcę z warunków umowy, zatem w tej sytuacji nie budzi wątpliwości, że na pozwanej ciąży obowiązek zwrotu kwoty pożyczki w wysokości 1.177,85 zł obejmującej również skapitalizowane odsetki umowne od niespłaconej kwoty pożyczki od dnia 11.1.2016 r. do dnia 29.4.2016 r. Niewątpliwie strona powodowa mogła też dochodzić odsetek ustawowych od skapitalizowanych odsetek – ale dopiero od dnia wytoczenia powództwa.

Wobec powyższego uzasadnione jest roszczenie powoda o zwrot udzielonej pożyczki w części niespłaconej, odsetek skapitalizowanych umownych oraz opłaty administracyjnej. Niezasadne było jednak 390 zł tytułem opłaty przygotowawczej oraz 123 zł tytułem opłat windykacyjnych i 75 zł tytułem opłat związanych ze skierowaniem sprawy do postępowania egzekucyjnego (1.765,85 zł – 390 zł – 123 zł – 75 zł = 1.177,85 zł).

Powód wniósł jednak o zasądzenie na jego rzecz opłaty przygotowawczej w kwocie 390,00 zł oraz kosztów przygotowania i wysyłki monitu oraz wezwań w łącznej wysokości 123 zł i pozostałych kosztów 49 zł (skierowanie sprawy do postępowania windykacyjnego). W umowie wskazał (k. 17), że opłata przygotowawcza stanowi poniesione przez pożyczkodawcę koszty czynności związanych z przygotowanie pożyczki, w tym m.in. koszty obsługi, dostarczenia i podpisania pożyczki u klienta. Z kolei opłata administracyjna obejmuje czynności związane z zarządzaniem kontem umowy pożyczki, monitorowaniem terminowości obsługi pożyczki, obsługą wniosków klienta i telefoniczny z nim kontakt. Natomiast wysokość i uprawnienie do pobierania opłat windykacyjnych za prowadzone działania określił w pkt 13 umowy.

Konstrukcja wyroku zaocznego (art. 339 § 1 k.p.c. nie oznacza, że Sąd zwolniony jest z zastosowania przepisów prawa materialnego. Zgodnie z art. 339 § 1 k.p.c., jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, Sąd wyda wyrok zaoczny, zaś zgodnie z § 2 w tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Sąd stoi na stanowisku, iż zastrzeżenie wyżej wymienionej opłaty obejmującej powództwo w oddalonej części, jest w istocie próbą obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych (tak w wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie III Ca 1165/16), ewentualnie może być kwalifikowane jako niedozwolona klauzula umowna (art. 385 ¹ § 1 k.c. – tak w wyrokach Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawach III Ca 1495/16, III Ca 1375/16, III Ca 1374/16) i okoliczność tą Sąd musiał uwzględnić z urzędu (niezależnie od jej kwalifikacji prawnej prowadzącej do identycznego skutku). Na marginesie wskazać należy, że w sprawie III Ca 533/16 Sąd Okręgowy w Łodzi zaprezentował jeszcze jeden sposób kwalifikacji opłaty przygotowawczej – w analogicznych sprawach, w których w ogóle nie wykazano zasadności jej pobrania – a mianowicie jako klauzulę niedozwoloną oraz jednocześnie postanowienie umowne sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 k.c. w związku z art. 353 ¹ k.c.).

Opłata ta zastrzeżona była w wysokości odpowiadającej 32,5 % kwoty pożyczki przekazanej pozwanej do wypłaty. Dokonując analizy treści umowy, Sąd ustalił, że pożyczkodawca stosuje zabieg wprowadzenia dodatkowej opłaty, pomimo, że formalnie ogranicza wysokość odsetek kapitałowych do poziomu zgodnego z treścią art. 359 § 2 ¹ k.c. Pożyczkodawca podjął próbę obejścia ww. przepisu poprzez zastosowanie zawyżonych opłat za tzw. szeroko pojęte administrowanie pożyczką, co znajduje odzwierciedlenie w znacznie przekraczającej odsetki maksymalne rzeczywistej wysokości opłat. Mając na względzie, że w niniejszym przypadku mamy do czynienia z obrotem konsumenckim, taki zabieg prowadzi do naruszenia interesów konsumenta. Zastrzeżenie takich opłat, zmierzające do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych jest niedopuszczalne (art. 359 § 2 ¹ k.c.), a zatem jako sprzeczne z ustawą – nieważne (art. 58 § 1 k.c.). Są to normalne koszty prowadzenia przedsiębiorstwa w zakresie usług rynku finansowego i jako takie muszą być brane pod uwagę przez przedsiębiorców w ogólnym rachunku ekonomicznym. Pogląd o sposobie obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych został zresztą wyrażony w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 lutego 2015 r. w sprawie V ACa 622/14 (portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach). Sąd w niniejszej sprawie w pełni podziela pogląd wyrażony w przytoczonym orzeczeniu, iż postanowienia umowne, wprowadzające obok odsetek maksymalnych wygórowaną prowizję (opłaty), nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych.

Już tylko na marginesie wskazać należy, że wszelkie opłaty i prowizje pobierane przez pożyczkobiorcę powinny wyrównywać rzeczywiste koszty poniesione przez niego w związku z podjęciem danej czynności i nie powinny być rażąco wysoko dla konsumenta. W innym przypadku (tzn. przy uznaniu pełnej dowolności zastrzegania opłat i prowizji) przepis o odsetkach maksymalnych w ogóle nie miałby żadnego znaczenia, skoro każdy mógłby udzielić pożyczki formalnie oprocentowanej według skali 0% wraz z dowolną prowizją (np. w wysokości 100 krotnie przewyższającej wysokość pożyczki).

Rzecz zatem polega na porównaniu kwoty pożyczki, oprocentowania i wysokości dodatkowych opłat i prowizji oraz zbadania, czy są one uzasadnione.

Jak już zostało wskazane – wysokość kwoty zastrzeżonej w umowie z tego tytułu – 390 zł – nie przeszła opisanego powyżej testu, co wskazuje, że jej zastrzeżenie stanowiło niedozwoloną próbę obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych.

Podobnie należałoby ocenić niedopuszczalność zastrzeżenia w realiach tej sprawy opłaty przygotowawczej w świetle konstrukcji niedozwolonych klauzul umownych. M.in. w sprawie III Ca 1495/16 )dotyczącej tego samego typu umowy pożyczki i tego samego powoda) Sąd Okręgowy w Łodzi stwierdził, iż „oczywistym jest, że opłata przygotowawcza w wysokości 390 złotych jest rażąco wygórowana. Środki pozyskiwane przez powodową spółkę z tytułu tzw. czynności przygotowawczych uznać należy za jej nieuzasadnioną korzyść. Argumentacja powódki mająca uzasadnić wszystkie świadczenia, których spełnienia dochodzi w niniejszej sprawie sprowadzała się wyłącznie do tego, że pożyczkobiorca, zawierając umowę, wyraził na nie zgodę. Ustawodawca chroni jednak konsumentów, którzy zaakceptowali postanowienia umowne kształtujące ich pozycję w danym stosunku prawnym w sposób sprzeczny
z dobrymi obyczajami. Opisane wyżej postanowienia umowne, które zastrzegają konieczność uiszczania świadczeń ubocznych w postaci opłaty przygotowawczej oraz ponoszenia kosztów czynności windykacyjnych na poziomie określonym we wzorcu, naruszają interesy konsumenta oraz kształtują jego prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a tym samym stanowią klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i należy uznać je za godzące w równowagę kontraktową tego stosunku.”

Inaczej należało ocenić opłatę administracyjną w wysokości 15 zł miesięcznie. Jej niewielka nominalnie wysokość wskazuje, iż jej zastrzeżenie nie służyło obejściu przepisów o maksymalnych odsetkach umownych.

Jeśli chodzi o kwestię opłat za przekazanie do postępowania windykacyjnego oraz kosztów wezwań i monitów, to podkreślić należy, iż w sprawie III Ca 1714/15 Sąd Okręgowy w Łodzi wyraźnie dopuścił badanie kwestii abuzywności również w ramach konstrukcji wyroku zaocznego.

Z tych względów do zawartej przez strony umowy mają zastosowanie przepisy dotyczące „niedozwolonych postanowień umownych” (art. 385 ¹ – 385 ⁴ k.c.). Zgodnie
z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy nieuzgodnione indywidualnie
z konsumentem nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Wymienione w treści art. 385 ³ k.c. niedozwolone postanowienia umowne mają wyłącznie charakter przykładowy, stanowiąc swoistą regułę interpretacyjną ułatwiającą stosowanie art. 385 ¹ k.c.

W ocenie Sądu zastrzeżenie w pkt 13 umowy kwoty 123 zł kosztów przygotowania i wysyłki monitu oraz wezwań, a także przekazania sprawy do postępowania windykacyjnego (49 zł) jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, co pozwala na przyjęcie, iż jest to klauzula abuzywna. Opłata ta jest rażąco wygórowana i właściwie nie wiadomo za co jest zastrzeżona. Zastrzeżenie jej w takiej wysokości nie ma żadnego uzasadnienia w rzeczywistej wysokości opłat, ponoszonych zwykle za takie czynności (jeżeli już dopuścić jakieś koszty administracyjne). Zwłaszcza ostatnia opłata – pomimo swej niewielkiej wysokości – 49 zł jest ewidentnie sprzeczna z dobrym obyczajami handlowymi. Sugeruje bowiem koszty, które w istocie nie istnieją i mogłyby być rozważane jako ukryta kara umowna za niewykonanie zobowiązania pieniężnego.

Powód nie udowodnił przy tym, iż postanowienie umowne ujęte w umowie a dotyczące opłaty przygotowawczej oraz zawarte w pkt 13 umowy było z pozwanym uzgodnione indywidualnie (art. 385 ¹ § 3 i 4 k.c.). W rozważanym wypadku postanowienie to nie wiąże zatem pozwanej z uwagi na treść art. 385 ¹ § 1 k.c.

Postanowienie o treści podobnej do zakwestionowanego postanowienia zostało uznane za niedozwolone wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 9 października 2006 roku, sygn. akt XVII Amc 101/05, a do rejestru niedozwolonych postanowień wzorców umowy wpisane w dniu 3 stycznia 2007 roku pod numerem 978. W sprawie z powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeciwko (...) Sp. z o.o. z siedziba w K., Sąd uznał za niedozwolone i zakazał stosowania postanowienia
w brzmieniu: „Opłaty dodatkowe, które ponosi Zleceniodawca: - (...)

- za przyznanie okresu karencji w spłacie rat na 1 miesiąc – 50 PLN

- za przyznanie okresu karencji w spłacie rat na 2 miesiące – 100 PLN

- za wysłanie upomnienia za zwłokę w zapłacie raty – 20 PLN

- za wysłanie wezwania do zapłaty raty – 30 PLN

- za wysłanie przedsądowego wezwania do zapłaty – 50 PLN

- za wizytę indykatorów w związku z brakiem spłaty 2 rat – 100 PLN - (…)

- za telegram informujący o zadłużeniu przeterminowanym – 30 PLN

- za monit telefoniczny – 20 PLN -

(...)”.

W uzasadnieniu ww. wyroku Sąd odnosząc się do ww. postanowienia stwierdził,
co następuje: „W odniesieniu do postanowienia zakwestionowanego w punkcie g) pozwu Sąd zgodził się ze stanowiskiem powoda, według którego opłaty nałożone na konsumenta w kwestionowanym postanowieniu są rażąco wygórowane. Zgodnie z art. 735 ust. 1 k.c. za wykonanie zlecenia zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie, ponadto zleceniodawca zobowiązany jest zwrócić zleceniobiorcy wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia - art. 742 k.c. W przedmiotowej umowie wynagrodzenie pozwanego stanowi prowizja za zarządzanie długiem. Wysokość wprowadzonych do umowy dodatkowych opłat powinna zatem znajdować uzasadnienie w rzeczywistych nakładach jakie musi ponieść pozwany w związku z podjęciem przedmiotowych czynności. W ocenie Sądu wysokość ww. opłat ustalona została w oderwaniu od rzeczywistych nakładów pozwanego, znacznie je przewyższając. Takie postanowienie, jako sprzeczne z dobrymi obyczajami
i rażąco naruszające interesy konsumenta uznać należało za niedozwolone postanowienie umowne, o którym mowa w art. 385 § 1 k.c.”.

W związku z powyższym Sąd oddalił roszczenie powoda w kwocie 123 zł z tytułu kosztów przygotowania i wysyłki monitu oraz wezwań.

Jak stanowi art. 481 § 1 i § 2 jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Od dnia wytoczenia powództwa powód mógł domagać się odsetek od zaległości głównej jak i skapitalizowanych odsetek. Z uwagi na zmianę przepisu ustawy i zastąpienie odsetek ustawowych – odsetkami ustawowymi za opóźnienie – należało uwzględnić to sformułowanie w wyroku w oparciu o art. 316 k.p.c. nakazujący sądowi uwzględnienie stanu prawnego z chwili zamknięcia rozprawy. Z uwagi na brak wyraźnego żądania powoda odnośnie odsetek ustawowych za opóźnienie należało orzec o odsetkach w wysokości odsetek ustawowych.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. bowiem strona powodowa wygrała proces jedynie w części tj. w 69 %. Koszty poniesione przez powoda to kwota 30 zł z tytułu opłaty od pozwu oraz koszt działania pełnomocnika w kwocie 900 zł (wniosek k. 3). Ponieważ powodowi należał się zwrot poniesionych kosztów postępowania częściowo na jego rzecz podlegała zasądzeniu kwota 653 złotych.