Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2018 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

po rozpoznaniu posiedzeniu niejawnym w dniu 9 października 2018 r. w Warszawie

sprawy A. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia (renty rodzinnej)

na skutek odwołania A. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 12 stycznia 2018 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

SSO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

A. A. w dniu 26 lutego 2018 roku złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 12 stycznia 2018 roku, znak: (...) zobowiązującej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z tytułu renty rodzinnej za okres od 1 kwietnia 2017 roku do 30 września 2017 roku w kwocie 3.000,00 zł.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że zaskarżona decyzja została wydana na podstawie decyzji (...) Kardynała S. W. w W. z dnia 15 marca 2017 roku, na podstawie której skreślono A. A. z listy studentów, a od której złożyła odwołanie, które do dnia 5 czerwca 2017 roku nie zostało rozpatrzone. W ocenie odwołującej wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji zgodnie z art. 130 § 2 k.p.a. Oznacza to, że w okresie od 15 marca 2017 roku do 5 czerwca 2017 roku była nadal studentką (...) w W. i aż do czerwca 2017 roku uczęszczała na zajęcia na uczelni. Natomiast od 14 września 2017 roku posiadała status studentki na Uniwersytecie (...), dlatego renta za miesiąc wrzesień 2017 roku nie powinna podlegać zwrotowi (odwołanie, k. 4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. wniósł o oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że z akt rentowych wynika, że A. A. od dnia 11 marca 2006 roku tj. od dnia śmierci ojca H. A., uprawniona była do renty rodzinnej. W dniu 8 grudnia 2017 roku ubezpieczona poinformowała organ rentowy o fakcie skreślenia jej w dniu 15 marca 2017 roku z listy studentów (...) Kardynała S. W. w W. i kontynuacji studiów na Uniwersytecie (...). Z zaświadczenia z dnia 3 stycznia 2018 roku Nr (...). (...)425-II.1.2018 wynika, że skarżąca została skreślona z listy studentów (...) Kardynała S. W. w W. w dniu 15 marca 2017 roku. Na podstawie tego zaświadczenia organ rentowy wydał przedmiotową decyzję z dnia 12 stycznia 2018 roku, znak: (...) zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z FUS, tj. renty rodzinnej od dnia 1 kwietnia 2017 roku do 30 września 2017 roku. W ocenie organu rentowego treść zaświadczenia z dnia 23 lutego 2018 roku, które zostało dołączone do odwołania jest sprzeczna z decyzjami organów uczelni w części dotyczącej okresu, w którym posiadała status studenta, bowiem w tym okresie zdaniem ZUS nie posiadała statusu studenta, nie przystąpiła do egzaminów w sesji zimowej 2016/2017, nie uzyskiwała zaliczeń i przystępowała do egzaminów sesji letniej, a zatem nie czyniła postępów w nauce i nie kontynuowała studiów. Natomiast fakt przyjęcia ubezpieczonej w ramach rekrutacji lipcowej na studia wyższe w Uniwersyteckim Kolegium (...) Języka Angielskiego w roku akademickim 2017/2018 na Uniwersytecie (...) zdaniem organu rentowego nie świadczy o tym, że ubezpieczona posiadała status studenta już od miesiąca września 2017 roku, gdyż rok akademicki rozpoczął się dopiero w październiku 2017 roku. (odpowiedź na odwołanie, k. 16-17 a.s.)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. A. urodzona w dniu (...), od dnia 11 marca 2006 roku była uprawniona do renty rodzinnej po ojcu.

W okresie od dnia 1 października 2016 roku do dnia 15 marca 2017 roku była studentką na Wydziale Prawa i Administracji (...) Kardynała S. W. w W., na kierunku Człowiek w C. w trybie stacjonarnym studiów pierwszego stopnia (zaświadczenie z dnia 3 stycznia 2018 roku, k. 46 a.s., decyzja o przyznaniu renty z dnia 26 czerwca 2006 roku – akta organu rentowego).

W dniu 15 marca 2017 roku A. A. została skreślona z listy studentów. (decyzja z dnia 15 marca 2017 roku, k. 7 a.s.)

Decyzją z dnia 5 czerwca 2017 roku Prorektor ds. Studenckich i (...) w W. utrzymał w mocy decyzję Dziekana Wydziału Prawa i Administracji z dnia 15 marca 2017 roku w sprawie skreślenia A. A. z listy studentów pierwszego roku studiów stacjonarnych, pierwszego stopnia na kierunku Człowiek w cyberprzestrzeni. Zgodnie z § 35 ust. 2 pkt 3 Regulaminu Studiów w (...) z powodu braku postępów w nauce. Ubezpieczona pismem z dnia 11 kwietnia 2017 roku odwołała się od decyzji Dziekana z prośbą o uchylenie decyzji oraz przywrócenie I terminu zaległych egzaminów do których nie podeszła z powodu choroby.

W uzasadnieniu decyzji Prorektor zważył, że zgodnie z § 35 ust. 2 pkt 3 Regulaminu Studiów w (...) brak postępów w nauce stwierdza się wówczas, gdy student więcej niż raz nie zaliczył danego przedmiotu lub roku studiów, albo z nieusprawiedliwionych powodów nie przystąpił do żadnego egzaminu w sesji egzaminacyjnej w oby terminach. Z informacji uzyskanych z Dziekanatu (...) wynika, że skarżąca nie podeszła do żadnego egzaminu w zimowej sesji egzaminacyjnej w roku akademickim 2016/2017 w obu terminach. Do odwołania od decyzji z dnia 15 marca 2017 roku ubezpieczona załączyła zaświadczenie lekarskie, które jest natury ogólnej i nie określa w sposób szczegółowy czasu trwania choroby oraz faktu niezdolności do pracy, nie określa również terminu na jaki zostało wydane, przez co nie było możliwe zweryfikowanie, czy dotyczyło czasu w którym odbywała się zimowa sesja egzaminacyjna w roku akademickim 2016/2017 (decyzja nr (...) z dnia 5 czerwca 2017 roku, k. 8-9 a.s.).

W okresie od dnia 1 października 2016 roku do dnia 15 marca 2017 roku ubezpieczona nie zaliczyła żadnego z przedmiotów na które była zapisana, nie podchodziła do egzaminów w sesji zimowej (...) oraz letniej. Obecność na zajęciach nie była sprawdzana ponieważ na (...) nie ma takiej praktyki (pismo (...) z dnia 28 września 2018 roku, k. 44 a.s., lista niezaliczonych przedmiotów, k. 47 a.s.).

Formalnie ubezpieczona posiadała status studenta na Wydziale Prawa i Administracji (...) Kardynała S. W. w W., na kierunku Człowiek w C. w trybie stacjonarnym studiów pierwszego stopnia do dnia 5 czerwca 2017 roku, z uwagi na wniesienie odwołania od decyzji z dnia 15 marca 2017 roku w przedmiocie skreślenia jej z listy studentów (...) (zaświadczenie z dnia 15 czerwca 2018 roku, k. 34 a.s.).

Decyzją z dnia 14 września 2017 roku A. A. została przyjęta na I rok studiów stacjonarnych pierwszego stopnia w Uniwersyteckim Kolegium (...) Języka Angielskiego w roku akademickim 2017/2018 na Uniwersytecie (...) na kierunku: nauczanie języków obcych, specjalność główna: nauczanie języka angielskiego, specjalność dodatkowa: nauczanie przedmiotu „Historia i społeczeństwo”, profil kształcenia: praktyczny (decyzja z dnia 14 września 2017 roku, k. 11 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. decyzją z dnia 12 stycznia 2018 roku, znak: (...) zobowiązał A. A. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 kwietnia 2017 roku do 30 września 2017 roku w kwocie 3.000,00 zł z tytułu renty rodzinnej (decyzja ZUS z dnia 12 stycznia 2018 roku, k. 5 a.s. oraz akta organu. rentowego)

Od wskazanej decyzji A. A. w dniu 26 lutego 2018 roku złożyła odwołanie. (odwołanie, k. 4 a.s.)

Wskazany stan faktyczny, który nie był sporny, Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych. Ich autentyczność, jak również zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy, nie była kwestionowana przez żadną ze stron procesu, dlatego Sąd dał wiarę dokumentom.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. A. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 12 stycznia 2018 roku, znak: (...) jako niezasadne nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 148 ¹ § 1 k.p.c. sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Zdaniem Sądu w przedmiotowej sprawie wystąpiły przesłanki określone w art. 148 ¹ § 1 k.p.c., uzasadniające wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym, ponieważ po złożeniu przez strony pism procesowych, przeprowadzenie rozprawy nie było konieczne. W szczególności, żadna ze stron w pierwszym piśmie procesowym nie wniosła o przeprowadzenie rozprawy.

W pierwszej kolejności Sąd zważył, że zgodnie z dyspozycją art. 65 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r., poz. 887 – dalej jako: ustawa emerytalna) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń (ust. 1). Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy (ust. 2).

Do renty rodzinnej uprawnieni są na podstawie art. 67 ust. 1 ustawy emerytalnej, następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68 – 71:

1. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

2. przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie

i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,

3. małżonek (wdowa i wdowiec),

4. rodzice.

Jednocześnie zgodnie z art. 68 ust. 1 ustawy emerytalnej, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów (art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej).

W rozpoznawanej sprawie szczególne znaczenie ma wykładnia przedstawiona w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2004 r., I UK 3/04 (OSNP 2005 Nr 8, poz. 116), w którym wyraźnie podkreślono, że renta rodzinna przysługuje dziecku uczącemu się w szkole, także w okresach przerw w nauce, niezależnie od tego, czy formalnie zachowało ono status ucznia. Podejmując wykładnię użytego w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy z o emeryturach i rentach z FUS zwrotu "do ukończenia nauki w szkole" Sąd Najwyższy podniósł w uzasadnieniu tego wyroku, że ukończenie nauki w szkole jest - co do zasady - efektem pobierania nauki, co wiąże się na ogół z uczęszczaniem do szkoły, a zatem z faktem bycia uczniem. W rozumieniu tego przepisu "ukończeniem nauki w szkole" jest uczęszczanie do szkoły, faktyczne realizowanie jej programu (choćby z negatywnymi rezultatami), a więc kształcenie się (słownikowo nauka w szkole to uczenie się, kształcenie się lub uczenie, kształcenie kogoś, lekcje, studia, edukacja; stąd ktoś jest chętny i przykłada się do nauki lub nie; tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r., I UK 65/12, niepublikowany). Możliwe są określone przerwy w nauce (rozszerzająca wykładnia funkcjonalna przepisu), nawet powodujące czasową utratę statusu ucznia w danej szkole, ale o charakterze przejściowym, wywołane jednak nadzwyczajnymi i obiektywnymi przyczynami. Nie można natomiast mówić o pobieraniu nauki ("kończeniu nauki w szkole"), gdy uczeń nie wykonuje żadnych czynności polegających na kształceniu się, a zapisanie się do szkoły (uzyskanie statusu ucznia) ma wyłącznie charakter formalny, zwłaszcza gdy ma celu tylko zachowanie prawa do renty rodzinnej.

Sąd miał na uwadze, że treść art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie prowadzi do wniosku, że wystarczającą przesłanką prawa do renty rodzinnej dziecka w wieku powyżej 16 lat jest formalne posiadanie statusu ucznia. Wręcz odwrotnie "ukończeniem nauki w szkole" w rozumieniu tego przepisu jest uczęszczanie do szkoły, faktyczne realizowanie jej programu, a więc kształcenie się. Możliwe są określone przerwy w nauce (rozszerzająca wykładnia funkcjonalna przepisu), nawet powodujące czasową utratę statusu ucznia w danej szkole, ale o charakterze przejściowym, wywołane jednak nadzwyczajnymi i obiektywnymi przyczynami. Nie można natomiast mówić o pobieraniu nauki ("kończeniu nauki w szkole"), gdy uczeń nie wykonuje żadnych czynności polegających na kształceniu się, a zapisanie się do szkoły (uzyskanie statusu ucznia) ma wyłącznie charakter formalny, zwłaszcza gdy ma celu tylko zachowanie prawa do renty rodzinnej.

Sąd zważył, że z ustalonego stanu faktycznego bezsprzecznie wynika, że A. A. nie podeszła do żadnego egzaminu w zimowej sesji egzaminacyjnej w roku akademickim 2016/2017 w obu terminach, a zatem nie wykonywała żadnych czynności polegających na kształceniu się. Do odwołania od decyzji z dnia 15 marca 2017 roku ubezpieczona załączyła zaświadczenie lekarskie, które jest natury ogólnej i nie określa w sposób szczegółowy czasu trwania choroby oraz faktu niezdolności do odbywania kształcenia, nie określa również terminu na jaki zostało wydane, przez co nie było możliwe zweryfikowanie, czy dotyczyło czasu w którym odbywała się zimowa sesja egzaminacyjna w roku akademickim 2016/2017. Ponadto skarżąca nie udowodniła w żaden sposób, aby w roku akademickim 2016/2017 uczęszczała na zajęcia i podchodziła do egzaminów.

Natomiast fakt, że od dnia 14 września 2017 roku A. A. została przyjęta na I rok studiów stacjonarnych pierwszego stopnia w Uniwersyteckim Kolegium (...) Języka Angielskiego w roku akademickim 2017/2018 na Uniwersytecie (...) na kierunku: nauczanie języków obcych, świadczy o tym, że od dnia 14 września 2017 roku uzyskała status studentki wyłącznie formalnie, ponieważ zajęcia rozpoczynały się dopiero od 1 października 2017 roku, a więc dopiero od października 2017 roku pobierała naukę.

Z ustaleń faktycznych poczynionych w rozpoznawanej sprawy wynika, że w okresach wskazanych w kwestionowanej przez odwołującą decyzji organu rentowego, ubezpieczona nie wykonywała żadnych czynności polegających na kształceniu się, a posiadany przez nią status studenta w okresie do dnia 5 czerwca 2017 roku miał wyłącznie charakter formalny z uwagi na wniesienie przez A. A. odwołania od decyzji z dnia 15 marca 2017 roku w przedmiocie skreślenia je z listy studentów i miał na celu tylko zachowanie prawa do renty rodzinnej.

Wykładnię art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej dokonaną przez ubezpieczoną, zgodnie z którą przepis ten stanowi samodzielną podstawę prawną do przyznania prawa do pobierania renty rodzinnej Sąd uznał za nieuprawnioną i całkowicie chybioną.

Z art. 68 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynika, że prawo do renty rodzinnej dla dzieci, które ukończyły 16 lat życia, z zastrzeżeniem "do ukończenia nauki w szkole" (pkt 2), jest wyjątkiem od zasady przysługiwania tego prawa wszystkim dzieciom, które nie skończyły jeszcze 16 roku życia (pkt 1). To zaś oznacza konieczność dokonania wykładni użytego w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy zwrotu "do ukończenia nauki w szkole" w ten sposób, że przepisem tym nie jest objęty przypadek "nauki w szkole", sprowadzający się wyłącznie do formalnego legitymowania się statusem ucznia, jeżeli ubezpieczony nie wykonuje faktycznie obowiązków objętych programem nauczania.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.

SSO Renata Gąsior

ZARZĄDZENIE

(...)