Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

SSO Joanna Składowska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2019 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa H. P.

przeciwko E. K.

o odszkodowanie

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 26 października 2018 roku, sygnatura akt I C 939/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w całości i powództwo oddala;

2.  zasądza od H. P. na rzecz E. K. 210 (dwieście dziesięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 47/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Łasku sprawy z powództwa H. P. przeciwko E. K. o odszkodowanie zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 4 200 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 647 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powyższe rozstrzygniecie zapadło po następujących ustaleniach i wnioskach, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

S. P. był bratem powoda H. P. i wujem pozwanej E. K.. Zmarł on w dniu 18 grudnia 2015 roku. Pozwana E. K. powiadomiła powoda o śmierci jego brata i zapewniła, że zajmie się jego pochówkiem.

Pozwana zdecydowała, że miejscem pochówku S. P. będzie kwatera obok grobu A. P. (matki powoda i babki pozwanej). Pozwana zleciła A. K. rozebranie nagrobka A. P..

Nagrobek został rozebrany przez A. K. przy pomocy osoby trzeciej. A. K. nie przypomina sobie, aby przy rozbieraniu pomnika pomagał mu którykolwiek z członków rodziny zmarłego. Zwyczajowo członkowie rodziny nie biorą udziału w tego rodzaju czynnościach. Wynagrodzenie za rozebranie pomnika A. P. zostało wręczone A. K. w dniu pogrzebu S. P. przez J. W. — brata pozwanej. W dniu pogrzebu S. P. powód H. P. zobaczył, że nagrobek jego matki został rozebrany. Ze „starego" nagrobka została tablica, która była postawiona przy grobie S. P.. Pozwana poinformowała powoda, że zostanie przez nią postawiony podwójny nagrobek dla A. P. i S. P..

Pismem z dnia 17 marca 2017 roku pełnomocnik powoda wezwał pozwaną do zapłaty 5 000 zł tytułem zniszczenia i usunięcia nagrobka na cmentarzu w K. po zmarłej matce H. A. P.. W piśmie uprzedzono pozwaną, że nieuregulowanie tej kwoty w terminie 3 dni spowoduje skierowanie sprawy na drogę sądową.

W maju 2017 roku powód postawił pojedynczy nagrobek na miejscu nagrobka z lastryka rozebranego przez pozwaną. Powód uiścił opłatę w wysokości 400 zł na rzecz Parafii Rzymskokatolickiej p.w. św. M. i św. D. w K.. Za nagrobek i postawienie powód zapłacił kwotę 3 800 zł na rzecz Zakładu (...) w O..

Postanowieniem z dnia 12 października 2017 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 99/16 Sąd Rejonowy w Łasku I Wydział Cywilny, stwierdził nabycie spadku po S. P. przez E. K. w całości - na podstawie testamentu notarialnego sporządzonego dniu 25 kwietnia 2015 r. przed notariuszem K. S. w Kancelarii Notarialnej w Ł.. Orzeczenie uprawomocniło się w dniu 16 maja 2018 r. Od orzeczenia wniesiono skargę kasacyjną. Pozwana do daty zamknięcia rozprawy nie postawiła nagrobka na grobie S. P..

Stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy, zeznań świadków oraz zeznań stron.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki E. K. w zakresie jej twierdzeń
o akceptacji przez H. P. rozebrania pomnika A. P. i postawienia podwójnego w bliżej nieokreślonym czasie. Zeznania te nie zostały potwierdzone pozostałym materiałem dowodowym. W szczególności A. K. nie potwierdził okoliczności, że H. P. był osobą świadcząca mu pomoc przy rozbieraniu nagrobka A. P..

Sąd Rejonowy rozstrzygając sprawę powołał się na przepis art. 415 k.c., art. 363 § 1 k.c. art. 23 k.c. oraz art. 10 ust 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

W ocenie Sądu powód wskazał, że pozwana dokonała zniszczenia nagrobka jego matki A. P., ponieważ nagrobek A. P. został rozebrany przez A. K. na zlecenie E. K..

Sąd Rejonowy wyjaśnił co należy rozumieć pod pojęciem prawa do grobu, odpowiedzialności z tytułu naruszenia dóbr osobistych lub wyrządzenia szkody majątkowej podkreślając, iż dobra osobiste człowieka pozostają pod ochrona prawa cywilnego, niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Sąd podkreślił, iż naruszenie prawa do grobu, mogą przybrać różny charakter. Polegać mogą w szczególności na pochowaniu osoby nieuprawnionej, lub odmowy dopuszczenia do pochówku osoby uprawnionej, naruszenia dóbr osobistych uprawnionego, w szczególności jego prawa do kultywowania pamięci po osobie zmarłej , wyrządzeniu szkody majątkowej poprzez uszkodzenie lub bezprawne zbycie nagrobka, znieważeniu zwłok, prochów ludzkich, miejsca spoczynku zmarłego lub ograbienie zwłok lub grobu.

Sąd Rejonowy uznał, iż z chwilą pochowania w grobowcu pierwszych zwłok, prawo do grobu przekształca się z prawa majątkowego, w prawo mieszane, przede wszystkim osobiste. Przywołał orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 22 września 2009 r. sygn. I ACa 573/2009 zgodnie z którym: „z chwilą pochowania w grobie zwłok ludzkich, pierwotnie mające majątkowy charakter uprawnienie do dysponowania grobem zmienia się i na plan pierwszy wysuwa się aspekt niemajątkowy tego prawa. Powstają samodzielne i niezależne od siebie prawa każdej osoby bliskiej zmarłego do kultywowania jego pamięci. Wyłączają one skutecznie samodzielne uprawnienie osoby pierwotnie majątkowo uprawnionej do dysponowania miejscem pochówku. Ustępuje ono prawom osobistym osób bliskich zmarłego, wykluczając możliwość zadysponowania prawem do kolejnego pochówku bez ich zgody."

W ocenie Sądu Rejonowego udowodnione zostały przez powoda przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej. Powodowi została wyrządzona szkoda z uwagi na rozebranie nagrobka jego matki A. P.. Powód jako syn zmarłej A. P. ma prawo do kultywowania jej pamięci poprzez postawienie nagrobka, przynoszenie kwiatów, zniczy i umieszczenia ich na nagrobku. Stwierdził, iż została udowodniona także wysokość szkody poprzez przedstawienie przez powoda dokumentów dotyczących kosztów postawienia nagrobka i kosztów administracyjnych na rzecz Parafii. Wykazana została, zdaniem Sądu pierwszej instancji, wina pozwanej.

W ocenie Sądu pozwana powinna przewidzieć, że rozebranie nagrobka i nie postawienie go z powrotem w tej samej postaci lub postawienie nowego nagrobka będzie wiązało się
z reakcją pozostałych członków rodziny, którym przysługuje prawo kultywowania pamięci zmarłej osoby. Nie jest w tradycji polskiej normą pozostawienie mogiły usypanej z piasku,
o czym mówiła pozwana i pozostawienie jej przez nieokreślony czas po rozebraniu istniejącego nagrobka.

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 4200 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 sierpnia 2017 r.

W pozostałej części Sąd powództwo oddalił. O kosztach orzeczono na podstawie
art. 98 k.p.c.

Z wyrokiem nie zgodziła się pozwana, wskazując, iż jest on dla niej krzywdzący
i niesprawiedliwy. Rozstrzygnięciu zarzuciła naruszenie przepisów postepowania, poprzez pominiecie przez Sąd istotnych informacji i tym samym błędne ustalenie stanu faktycznego. Wobec tego, wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz oddalenie żądania zapłaty oraz o zasądzenie kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej zasługuje na uwzględnienie, gdyż powód nie wykazał istnienia przesłanek materialnych do przyjęcia odpowiedzialności pozwanej.

Rozważania prawne Sądu Rejonowego pomijają, iż powód obowiązany był do wykazania związku przyczynowego pomiędzy działaniem pozwanej a poniesioną przez niego szkodą, która polegała na uszczerbku w jego majątku.

Odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego w znaczeniu art. 415 k.c., może bowiem mieć miejsce tylko wtedy, gdy zostanie wykazane, iż doszło do wyrządzenia, szkody, że działanie sprawcy było bezprawne i zawinione oraz że istnieje adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem odpowiedzialnego za szkodę oraz szkodą. Wszystkie te przesłanki muszą występować łącznie, a brak jednej z nich nie pozwala na przypisanie odpowiedzialności deliktowej podmiotowi, któremu zarzuca się popełnienie deliktu.

Nadto zgodnie z orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 23 czerwca 2016 r. o sygn. akt I ACa 402/14 ocenie podlega istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem czy też zaniechaniem pozwanego. Dla stwierdzenia w określonym stanie faktycznym danej sprawy jego istnienia konieczne jest nade wszystko ustalenie, czy zdarzenie wskazywane przez stronę powodową stanowi warunek konieczny wystąpienia szkody (test conditio sine qua non) i czy szkoda ta jest normalnym następstwem tego zdarzenia (Z. Banaszczyk (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2011, art. 361, nb 7-8; M. Kaliński, Szkoda na mieniu..., s. 386 i n.; A. Koch, Związek przyczynowy..., s. 68 i n.). Przyjmuje się, iż taki związek przyczynowy zachodzi wówczas, gdy w danym układzie stosunków i warunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez szczególnego zbiegu okoliczności, szkoda jest normalnym następstwem tego rodzaju zdarzeń. Przy czym ocena, czy skutek jest normalny, winna być oparta na całokształcie okoliczności sprawy oraz wynikać z zasad doświadczenia życiowego, zasad wiedzy naukowej i specjalnej.

Brak jest materiału dowodowego na to, że nie było zgody powoda na pochowanie zwłok brata w grobie matki. Przebieg pogrzebu w którym powód uczestniczył nie wskazuje by czynność ta została oprotestowana przez powoda. A zatem w sytuacji jego zgody na stworzenie grobu podwójnego działanie pozwanej nie było bezprawne, gdyż objęte było wspólnym porozumieniem, natomiast oczywistym było że pierwotny pojedynczy nagrobek nie nadawał się już do wykorzystania. Jeżeli więc pozwana zobowiązała się do wybudowania własnym kosztem grobu podwójnego to ciężarem dowodowym powoda było wykazanie, że był umówiony termin do którego to powinna zrobić i że wzywał ją do wywiązania się z tego obowiązku w zakreślonym przez niego terminie wskazując, iż jej bezczynność spowoduje wybudowanie podwójnego grobu na jej koszt. Takiego materiału powód nie zaoferował. Jeśli więc na skutek powstania późniejszego konfliktu powód podjął samodzielne czynności związane z odtworzeniem nagrobka na grób pojedynczy tylko dla matki to uczynił to tylko na swój koszt, gdyż nie wykazał istnienia porozumienia do partycypowania pozwanej w kosztach tego nowego pojedynczego nagrobka. Pozwana w tej sytuacji mogłaby zostać obciążona tylko obowiązkiem zwrotu wartości starego nagrobka, ale powód nie dochodził tak rozumianej szkody. Nie wykazał wartości starego nagrobka, ani poniesienia kosztów jego wybudowania z własnych środków w czasie gdy był on stawiany po śmierci matki. Nie doszło też do wybudowania nagrobka na grób podwójny, więc działanie powoda pozostawało poza możliwym do wykreowania w tej sytuacji zakresem odpowiedzialności pozwanej wynikającej z wcześniejszego porozumienia. Powód mógł skorzystać Z pewnością szkoda powoda nie może być utożsamiana z prostym przełożeniem jej na wartość nowego nagrobka dla matki powoda. Takie rozumowanie powoda pomija bowiem konieczność wykazania zaistnienia uszczerbku we własnym majątku na skutek bezprawnego zawinienia pozwanej oraz istnienia związku przyczynowego.

Z tych względów Sąd Okręgowy uznał, iż na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., należy dokonać zmiany zaskarżonego orzeczenia w całości i powództwo oddalić.

Sąd Okręgowy orzekł w niniejszej sprawie o kosztach w oparciu o treść art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. zasądzając od powoda na rzecz pozwanej 210 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.