Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie IX Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Mariola Kubik-Duda

Protokolant: sekr.sądowy Kamil Cieślik

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2018 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo-akcyjnej w K.

przeciwko: (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zapłatę

I.  zasądza od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w K. na rzecz strony powodowej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo-akcyjnej w K. kwotę (...)zł ((...) złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2015 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądza od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w K. na rzecz strony powodowej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo-akcyjnej w K. kwotę (...)zł ((...) złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. IX GC 144/17

UZASADNIENIE

WYROKU Z DNIA 20 LISTOPADA 2018 R.

Pozwem z dnia 8 lutego 2017 r. strona powodowa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo – akcyjna w K. wniosła o zasądzenie od strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwoty (...)zł z odsetkami oraz kosztami procesu. Na uzasadnienie żądania pozwu powód podniósł, iż zawarł z pozwaną umowę, której przedmiotem była produkcja, sprzedaż i dostarczenie (...) w postaci (...)wchodzących w skład grupy pozwanej, w ilości określonej w umowie. Umowa została zawarta do 31 grudnia 2014 r. Od III kwartału do końca 2014 r. pozwany nie odbierał żadnych dostaw (...) od powoda, a w konsekwencji powód naliczył karę umowną na podstawie § (...) ust. 1 umowy, dochodząc części tej kary w niniejszym postępowaniu za ostatni kwartał 2014 r., w wysokości (...)% wartości nieodebranej (...).

W odpowiedzi na pozew z dnia 18 maja 2017 r. strona pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. wniosła o oddalenie powództwa w całości. Pozwana wskazała, że w 2012 r. nastąpiła istotna zmiana warunków na rynku świadectw pochodzenia (...)(tzw. „z. c.”); wartość tych świadectw zaczęła spadać z (...)w końcu czerwca 2012 r. do (...)na początku grudnia 2012 r. i (...)na początku lutego 2013 r., czego konsekwencją było generowanie strat przez pozwaną na sprzedaży (...) powstałego ze (...). Strona pozwana podniosła, że pismem z dnia 29 stycznia zawezwała dostawcę (...) do renegocjacji warunków kontraktu, spotkanie miało miejsce w dniu 18 lutego 2013 r., ale strony nie doszły do porozumienia, a w konsekwencji strona pozwana wypowiedziała umowę z zachowaniem 6 – miesięcznego okresu wypowiedzenia. Strona pozwana podniosła, że w okresie, za który powódka domaga się kary umownej, umowa już nie obowiązywała. Strona pozwana podniosła również zarzut przedawnienia roszczenia z końcem 2016 r.

W piśmie procesowym z dnia 20 czerwca 2017 r. powód wskazał, że przed upływem terminu przedawnienia strona pozwana została zawezwana do próby ugodowej. Strona powodowa przyznała, że powód przystąpił do renegocjacji warunków umowy, wskazując jednak, iż brak było podstaw do rozpoczęcia takich negocjacji, bowiem ceny na rynku (...) podlegają wahaniom i brak było jakichkolwiek nadzwyczajnych okoliczności, które przemawiałyby za istnieniem podstaw do prowadzenia negocjacji w przedmiocie zmiany warunków umowy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) sp. z o.o. w K. (powód) oraz Przedsiębiorstwo Produkcyjne (...) sp. z o.o. w J. w dniu 1 stycznia 2012 r. zawarły umowę, o treści jak na k. 25 – 43. W § (...) strony zastrzegły, że na mocy umowy sprzedający (powód) zobowiązuje się wyprodukować, sprzedać i dostarczyć, a kupujący (pozwany) kupić i odebrać (...) w postaci (...). W § (...) strony postanowiły, że umowa wchodzi w życiem z dniem 1 stycznia 2012 r., wskazując, że z zastrzeżeniem odmiennych postanowień dotyczących przedłużenia okresu obowiązywania umowy albo rozwiązania umowy przed upływem okresu, na jaki została zawarta, umowa zostaje zawarta na czas określony do dnia 31 grudnia 2014 r. W ust. 4 strony zastrzegły, że po upływie każdego okresu obowiązywania umowy czas obowiązywania umowy określony w ust. (...)będzie automatycznie przedłużany o kolejny 12 – miesięczny okres obowiązywania umowy. W § (...) kupujący zobowiązał się wobec sprzedającego, że w czasie obowiązywania umowy zakupi od niego (...) na warunkach określonych w umowie, w szczególności kupujący zobowiązał się do zamówienia i odebrania (...) o parametrach określonych w § (...) ust. 1 w ilości uzgodnionej jako gwarantowana i według harmonogramów określonych w § (...) oraz terminowej zapłaty za odebraną (...). W § (...) ust. 1 wskazano, że gwarantowana ilość (...), która ma być dostarczona przez sprzedającego została ustalona w załączniku nr 2. W § (...) ust. 1 zastrzeżono, że za niedostarczenie, z przyczyn leżących po stronie sprzedającego, lub nieodebranie, z przyczyn leżących po stronie kupującego, (...) w poszczególnych kwartałach w ilości gwarantowanej z załącznika nr (...), strony mogą naliczać kary umowne w wysokości (...)% wartości netto niedostarczonej lub nieodebranej (...). Do wyliczenia kar stosowana będzie cena (...) wyliczona jako iloczyn ceny podanej w § (...) ust. (...) umowy i zamówionej w. o., określonej w § (...) ust. (...)umowy. W ust. (...) strony postanowiły, że każda ze stron może uwolnić się od zapłacenia kary umownej jeżeli wykaże, że nienależyte wykonanie umowy nastąpiło z powodu działania siły wyższej. W § (...) ust. (...) postanowiono, że gdyby warunki (w tym warunki prawne), w szczególności odpowiednie przepisy regulujące produkcję (...), w tym z (...), zmieniły się tak zasadniczo, że realizacja umowy stałaby się dla którejkolwiek ze stron nadmiernie uciążliwa, wówczas zobowiązują się one przystąpić do renegocjacji warunków umowy mających na celu dostosowanie (w terminie 2 miesięcy od daty wezwania przez którąkolwiek ze stron) odpowiednich zapisów umowy do tak zmienionych warunków, z zastrzeżeniem, że strona wnioskująca o renegocjację warunków umowy na podstawie niniejszego zapisu, zobowiązana jest do przedstawienia na piśmie wyjaśnień dotyczących zaistniałych, nadmiernie uciążliwych jej zdaniem warunków oraz określenia ich wpływu na działalność gospodarczą wnioskującej strony, związaną z wywiązywaniem się z niniejszej umowy. W przypadku braku porozumienia każda ze stron ma prawo do rozwiązania umowy z 12 – miesięcznym okresem wypowiedzenia, liczonym od końca miesiąca, w którym upływa termin na renegocjacje opisane powyżej. W okresie wypowiedzenia obowiązują warunki kontraktowe z dnia wezwania do renegocjacji lub inne uzgodnione przez strony.

W załączniku nr(...) strony wskazały wielkość dostaw.

(okoliczność bezsporna)

Strony zawarły aneks nr (...) do umowy z dnia 17 grudnia 2012 r. jak na k. 73 – 74. W § (...) strona powodowa zobowiązała się do dostarczenia kupującemu (...)w miejsce (...). W § (...) strony skróciły termin wypowiedzenia z § (...) ust.(...) umowy do 6 miesięcy. W § (...)strony zmniejszyły wolumen dostaw.

(okoliczność niesporna)

Porozumieniem z dnia 25 stycznia 2013 r. strona pozwana weszła w miejsce (...) sp. z o.o. w zakresie wszystkich praw i obowiązków, wynikających z umowy z dnia 25 stycznia 2013 r.

(okoliczność niesporna)

W piśmie z dnia 29 stycznia 2013 r. strona pozwana wezwała stronę powodową do renegocjacji warunków umowy, wskazując na spadające ceny ś. p., co spowodowało, że wykorzystanie (...) w procesie produkcji (...)przestało być opłacalne dla odbiorców (...)pozwanej, przez co kontynuowanie kupna (...) na obecnych warunkach stało się dla pozwanej i całej (...)nadmiernie uciążliwe.

(okoliczność niesporna)

W piśmie z dnia 22 lutego 2013 r. strona powodowa wskazała, że nie akceptuje propozycji wiążącej cenę (...) z ceną certyfikatu.

(okoliczność niesporna)

W piśmie z dnia 4 marca 2013 r. strona pozwana złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy na podstawie § (...) ust. (...) umowy.

(okoliczność niesporna)

Strona pozwana nie odebrała od strony powodowej (...)w jakiejkolwiek ilości w IV kwartale 2013 r.

(okoliczność niesporna)

Strona powodowa wystawiła notę księgową, przesyłając ją stronie pozwanej wraz z wezwaniem do zapłaty. Wezwanie zostało doręczone stronie pozwanej w dniu 8 lipca 2015 r.

(okoliczność niesporna, powołana w pozwie i niezaprzeczona przez pozwanego)

Pismem z dnia 21 października 2016 r. strona powodowa zawezwała stronę pozwaną do próby ugodowej w sprawie zapłaty przedmiotowej kary umownej. Posiedzenie w tej sprawie odbyło się w dniu 4 kwietnia 2017 r.

Dowód: kopia wniosku i zawiadomienia, k. 85 – 89.

W II połowie 2012 r. cena tzw. „z. c.” ((...), wydawanych przez (...), notowanych na giełdzie towarowej) zaczęła spadać z (...)do (...)na początku lutego 2013 r. Spadki cen wynikały ze zmniejszenia popytu wobec nasycenia rynku (...), stagnacji wyznaczonego udziału (...) w produkcji (...)oraz dynamiki wzrostu produkcji (...)w obszarze (...), a także realizacji celu w zakresie udziału (...)poprzez uiszczanie opłaty zastępczej. Od 2013 r. strona pozwana zrezygnowała z produkcji (...)z uwagi na niską opłacalność. Na początku 2013 r. cena wyprodukowania energii z (...) to było ok. (...), a z (...)– (...), przy czym przy (...) produkowanej z (...) producent otrzymywał jeszcze tzw. z. c., którego cena za (...)była wyższa niż sama (...). Z (...)w cenie ok. (...) zł producenci produkowali (...) o wartości ok. (...) zł, powiększoną o wartość „z. c.”. Strona pozwana sprzedawała (...).

Dowód: zeznania świadka P. P.;

przesłuchanie członka zarządu komplementariusza strony powodowej S. S.;

przesłuchanie prezesa zarządu strony pozwanej A. B. – zeznania świadka i obu stron co do przyczyn spadku cen „z. c.” były w pełni zgodne; strona powodowa potwierdziła również zeznania świadka co do relacji cen (...), cen (...) i udziału ceny (...).

Sąd zważył, co następuje:

Powód wniósł o zasądzenie od pozwanej kwoty (...).(...) zł z ustawowymi odsetkami tytułem zapłaty kary umownej z tytułu nieodebrania (...) zgodnie z umową, mimo obowiązywania umowy do końca 2014 r.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości.

Umowę zawartą przez strony Sąd zakwalifikował jako umowę dostawy, zgodnie z art. 605 k.c. Przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczania częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny. W umowie strony zastrzegły obowiązek zapłaty kary umownej z tytułu nieodebrania rzeczy objętych umową przez kupującego; nie było sporne, że strona pozwana nie odebrała w jakiejkolwiek części (...) od powoda w IV kwartale 2013 r. Również kwota kary umownej, jako prawidłowo wyliczona w oparciu o ceny zakupu, nie była przez stronę pozwaną kwestionowana (oświadczenie na rozprawie w dniu 16 stycznia 2018 r.).

Strona pozwana podniosła zarzut rozwiązania umowy z upływem 6 miesięcy od upływu terminu na renegocjację umowy w związku z wezwaniem do tych renegocjacji przez pozwaną, na mocy § (...) ust. (...), w brzmieniu nadanym w aneksie nr (...) do umowy.

Sąd uznał, że brak było podstaw do skutecznego wezwania do renegocjacji umowy, a w konsekwencji brak było podstaw do złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu na podstawie § (...) umowy, a zatem złożone oświadczenie o wypowiedzeniu nie doprowadziło do rozwiązania umowy stron. Umowa ta obowiązywała więc zgodnie z § (...) umowy do 31 grudnia 2014 r., a zatem w IV kwartale 2014 r. strona pozwana zobowiązana była do odbioru(...)zgodnie z zasadami przewidzianymi w umowie (§ (...) umowy w zw. z zał. nr(...) do umowy, w brzmieniu ustalonym w aneksie nr (...) do umowy).

Odnośnie podstaw do renegocjacji umowy Sąd uznał, że strona pozwana nie wykazała, by w okresie, w którym wezwała stronę powodową do renegocjacji (II 2013 r.), warunki produkcji (...)zmieniły się tak zasadniczo, że realizacji umowy dla którejkolwiek ze stron stałaby się nadmiernie uciążliwa. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na stronie pozwanej, skoro ona z faktu tej zmiany wywodziła skutek w postaci uprawnienia do wypowiedzenia umowy (art. 6 k.c.).

W pierwszej kolejności Sąd uznał, że cena świadectwa pochodzenia (zwanego również „z. c.”), wydawanego na podstawie art. 8a – 8e ustawy z dnia 25 września 2012 r. Prawo energetyczne, Dz. U. 2012.1059 t.j., w brzmieniu ówcześnie obowiązującym, na poziomie 195 zł w grudniu 2012 r. nie mogła być uznana za zmianę warunków w rozumieniu § (...) umowy, skoro wówczas strony (poprzednik pozwanej) podpisały aneks do umowy z dnia 17 grudnia 2012 r. i nie zostało wskazane w tym aneksie, by aktualna sytuacja na rynku c. stanowiła problem w kontynuacji umowy.

W ocenie Sądu „nadmierna uciążliwość”, o której mowa w § (...) ust. (...) umowy, może oznaczać również uciążliwość finansową, czyli brak opłacalności umowy dla jednej ze stron w dłuższej perspektywie, jednakże tę zmianę warunków i nadmierną uciążliwość powinna wykazać strona pozwana. W piśmie, k. 75 strona pozwana wskazała, że wykorzystanie (...) przestaje być opłacalne dla odbiorców pozwanego, a nie dla niej samej, a nadmierna uciążliwość w realizacji umowy nie może odnosić się do warunków umowy, zawieranej z innym podmiotami (odbiorcami), podczas gdy w piśmie, k. 77, strona pozwana wskazała, że sprzedaje (...) za tanio. W ocenie Sądu powód nie może ponosić ryzyka zapisów umownych pozwanego z jego odbiorcami – uciążliwość wykonania kontraktu dla pozwanej nie wynika wówczas bowiem ze zmiany warunków produkcji (...), ale z tego, że z uwagi na zmianę warunków rynkowych, nieopłacalny stał się kontrakt pozwanego z jego odbiorcami. Strona pozwana w żaden sposób nie wyjaśniła też, jakie straty ponosiła na sprzedaży (...)i z czego one wynikały – nie zostały przedstawione żadne kontrakty z odbiorcami pozwanej. Na pozwanej spoczywał ciężar dowodu w zakresie zmiany warunków produkcji (...); wobec nieprzedstawienia kontraktów z odbiorcami, nie został też wykazany wpływ cen c. na działalność samej strony pozwanej. Nie miało przy tym znaczenia, jaki był wpływ spadku ceny na działalność całej grupy (...), skoro „nadmierna uciążliwość” z § (...) ust.(...) umowy miała dotyczyć samej strony, a nie spółek powiązanych, w szczególności podmiotów sprzedających (...)do odbiorców końcowych. Wskazany przez świadka ogólny model cenowy (...) nie został w żaden sposób potwierdzony rzeczywistymi kontraktami strony pozwanej z jej odbiorcami, w oparciu o które można by dokonać oceny, w jaki sposób kształtowały się ceny sprzedaży (...) do odbiorców pozwanej.

Strona pozwana nie wykazała również, dlaczego od 2013 r. nie dało się już planować produkcji (...)w oparciu o system (...)(mowa o tym w odpowiedzi na pozew), a wykazanie tej okoliczności wymagałoby wiadomości specjalnych biegłego z dziedziny ekonomiki produkcji (...).

Sąd uznał ponadto, że skoro zmiana cen tzw. z. c. ulegała zmianom z powodu wahań rynkowych, nawet znacznych, co potwierdzili świadkowie i strony, a wahania te wynikały głównie z nadpodaży c., to wahania te – z uwagi na notowanie c. na giełdzie towarowej – nie były żadną zmianą warunków prowadzenia działalności (nadal wydawane były c. w zamian za wyprodukowaną (...), c. były notowane na giełdzie towarowej, nie zmienił się cel, czyli zastrzeżony udział (...)w produkcji (...)w ogóle, strona pozwana nie podnosiła żadnych zmian o charakterze prawnym, ostatnia zmiana w ustawie Prawo energetyczne miała miejsce w lipcu 2012 r. i nie dotyczyła (...)) – warunki prowadzenia działalności były takie same, a wahania cen dóbr notowanych na giełdzie, nawet znaczne, nie stanowią zmiany warunków, czyli pewnych ram działalności, zasad, na których oparte jest ich prowadzenie. To, że spadły ceny c., wynikało ze wzrostu sprzedaży (...)i nasycenia rynku c., co jest normalnym zjawiskiem rynkowym, tak jak decyzja niektórych przedsiębiorców, by cel dot. udziału (...)realizować poprzez opłatę zastępczą. Jak stwierdził przedstawiciel strony pozwanej w swoich zeznaniach, „wiele przedsiębiorstw wówczas na własne ryzyko zainwestowało w (...)”, co daje obraz panujących wówczas warunków. Brak jednak podstaw do uznania, że konsekwencje rynkowe tych inwestycji traktować jako zmianę warunków prowadzenia działalności. Warunki, rozumiane jako zasady prowadzenia działalności, pozostały bowiem te same. Możliwe wahania na rynku, w tym zwiększone inwestycje w ten sektor, strony powinny brać pod uwagę przy zawieraniu umowy, a strona pozwana nie wykazała, by zmieniły się warunki, czyli ramy prowadzenia działalności. Ramy te to treść przepisów, cel (...), sposoby realizacji celu, funkcjonowanie c. i ich notowanie na giełdzie towarowej. Notowanie certyfikatów na giełdzie oznacza, że ceny podlegają wahaniom, więc wahania, nawet znaczne, nie oznaczają zmiany warunków prowadzenia działalności. Jest oczywiste, że spadek cen c. wymuszał zmianę cen (...) – to normalny mechanizm rynkowy i strony umożliwiły sobie w osobnym punkcie umowy negocjacje cenowe na kolejny okres (§(...) umowy). Nie można jednak mówić o tym by spadek cen certyfikatów stanowił zmianę warunków prowadzenia działalności.

Sąd miał na uwadze, że co prawda strona powodowa przystąpiła do renegocjacji warunków umowy, jednakże czynność ta nie miała charakteru oświadczenia woli i brak było podstaw do przyjęcia, że strony zgodnie ustaliły w drodze osobnego porozumienia mającego charakter ugody lub porozumienia przygotowującego negocjacje, że zaszły podstawy renegocjacji umowy z § (...) umowy. W konsekwencji przystąpienie do negocjacji przez powoda nie zamykało w ocenie Sądu drogi do późniejszego kwestionowania podstaw wypowiedzenia umowy.

Skoro nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy, Sąd zasądził na rzecz strony powodowej kwotę dochodzoną pozwem na mocy art. 483 i 484 k.c. w zw. z § (...)umowy, z odsetkami od upływu terminu niezwłocznego od daty wezwania do zapłaty, na mocy art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c.

Strona pozwana przed Sądem I instancji nie zgłaszała zarzutu miarkowania kary umownej, jednakże należy podkreślić, że kara została ustalona na poziomie (...) wartości dostaw, a prezes zarządu komplementariusza powoda wskazywał, że zyskowność kontraktu to (...), brak więc jakichkolwiek podstaw do uznania, że kara umowna przekraczała wysokość szkody powoda wywołanej niedokonaniem odbioru (...).

Niezasadny był zarzut przedawnienia, bowiem przed upływem dwuletniego terminu przedawnienia, strona powodowa zawezwała stronę pozwaną do próby ugodowej, co spowodowało przerwę biegu terminu przedawnienia, tak jak wniesienie pozwu w niniejszej sprawie (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Strona pozwana nie podnosiła, by doszło do cofnięcia wniosku, a jego złożenie wynikało z dowodu nadania wniosku, k. 88 i zarządzenia o wyznaczeniu posiedzenia. Ewentualne twierdzenia dotyczące cofnięcia tego wniosku przez powoda wykazać powinna strona pozwana, zgodnie z art. 6 k.c.

Sąd zasądził koszty procesu od strony przegrywającej w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c., a na koszty złożyły się opłata od pozwu i koszty zastępstwa procesowego, ustalone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015 r. poz. 1804).