Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2011 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy

w składzie następującym :

Przewodniczący SSO Beata Piwowarska

Protokolant : starszy sekretarz sądowy Dorota Zagórska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 czerwca 2011 r. w Warszawie

z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko B. N.

- o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego B. N. na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 117.469,18 (sto siedemnaście tysięcy czterysta sześćdziesiąt dziewięć 18/100) złotych z ustawowymi odsetkami za czas od dnia 3 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty ;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.491 (dziewięć tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt jeden) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt XX GC 3/11

UZASADNIENIE

3 stycznia 2011 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od B. N. kwoty 117.469,18 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu.

W motywach wyjaśniła, że 17 kwietnia 2007 r. strony zawarły umowę o świadczenie usług agencyjnych, zgodnie z którą pozwany, w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, podejmował działania zmierzające do zawarcia umów ubezpieczenia, otrzymując z góry zaliczkowe wynagrodzenie prowizyjne, zgodnie z obowiązującymi w spółce zasadami. Agent nabywał prawo do wynagrodzenia pod warunkiem opłacania składek przez ubezpieczonego przez kolejnych 12 miesięcy. W przypadku uchybienia tego obowiązku, agent – po wyczerpaniu rezerwy storno - był obowiązany zwrócić wynagrodzenie w części, w jakiej odpowiadało ono prowizji za umowy ubezpieczenia, które nie zostały wykonane.

Umowę agencyjną rozwiązano z dniem 10 lutego 2010 r., po czym – zgodnie z ust. 7 – powódka dokonała rozliczenia zawartych z udziałem agenta umów i wypłaconych prowizji. B. N. został zobowiązany do zwrotu kwoty 125.789,82 zł nienależnie pobranego wynagrodzenia, z którego odliczono 8.320,64 zł uwolnionych należnych mu prowizji. Żądanie pozwu odpowiada różnicy tych kwot. Pozwany nie ustosunkował się do wezwania przesądowego ani nie zapłacił należności.

Na poparcie swych żądań (...) Spółka (...) wniosła o dopuszczenie dowodów z dokumentów, zeznań świadków i opinii biegłego z zakresu rachunkowości. (k.3-128)

B. N. zażądał oddalenia powództwa i zasądzenia kosztów procesu.

Przyznał fakt zawarcia przez strony umowy w dwóch kolejnych latach. Zaprzeczył jednak, że zawierały one jakieś załączniki, w szczególności Plan kariery. W jego przekonaniu wypłata prowizji nie miała charakteru warunkowego, a wynagrodzenie nie podlegało zwrotowi w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia zawieranej z jego udziałem. Nie stanowią o tym żadne przepisy. Pozwany otrzymał wynagrodzenie na podstawie sprawdzonych i zaakceptowanych przez zleceniodawcę faktur i rachunków, na których nie ma informacji o warunkowym charakterze wypłacanej prowizji. Dokumenty te zaoferował jako dowody w sprawie. Powódce nie służy więc prawo do żądania zwrotu prowizji. Zgodnie z ust. 6.7 umowy byłoby to uzasadnione jedynie w przypadku za-niedbania nałożonych na agenta zadań, co w tym przypadku nie miało miejsca. (k.132-136)

Sąd ustalił, że :

17 kwietnia 2007 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zawarła ze studentem B. N. – na czas nieokreślony - umowę o świadczenie usług agencyjnych, w której pozwany zobowiązał się wykonywania czynności agencyjnych, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym , obejmujących pozyskiwanie klientów, wykonywanie czynności przygotowawczych zmierzających do zawierania umów ubezpieczenia, zawieranie w imieniu i na rzecz powodowej spółki umów ubezpieczenia w zakresie wskazanym w tabeli prowizji, a także inne czynności związane z zawieraniem tego rodzaju umów. (ust.2)

Zgodnie z postanowieniem ust. 3.1, integralną część umowy stanowiły załączniki, m.in. Plan kariery, Plan produktów i Tabela prowizji, które zostały doręczone agentowi. Zasady wypłacania wynagrodzenia prowizyjnego określał ust.4. Roszczenie o prowizję powstawało o tyle i tylko w zakresie w jakim ubezpieczony w sposób ciągły opłacał składki ubezpieczeniowe. Sytuacja, gdy klient zalegał z płatnością należnej składki ubezpieczeniowej stanowiła przypadek nienależytego wykonania umowy - storna. W razie przekroczenia limitu dopuszczalnego storna, wypłata prowizji była wstrzymywana, a agent był zobowiązany do podjęcia starań o usunięcie przyczyn storna. Spółka była uprawniona do zatrzymywania co najmniej 15% prowizji, jako rezerwy na wypadek wystąpienia storna lub bezskuteczności zawartej przez agenta umowy. Agentowi służyło prawo żądania od zleceniodawcy informacji o zidentyfikowanych przypadkach storna w jego nocie prowizyjnej.

Po rozwiązaniu umowy konto prowizyjne agenta było prowadzone do momentu naliczenia przysługujących mu należności, nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy. (ust. 7.6) W przypadku założenia rezerwy prowizji przy wypłatach prowizji za rok z góry, wypłata po rozwiązaniu umowy miała być dokonana po uwolnieniu rezerwy, z upływem roku od dnia jej założenia. (ust.7.7.) (dowód : umowa z 17.04.2007 r. z załącznikami k.17-20, Lista prowizji k.93-128)

W dniu 4 września 2008 r. strony zawarły ponownie tej samej treści umowę, przy czym jej wykonywanie przez pozwanego odbywało się w ramach prowadzonej przez B. N. działalności gospodarczej. (dowód : umowa z 4.09.2008 r. k.15-16, zaświadczenia k.21, 22)

W związku z wykonywaniem czynności agencyjnych B. N. wystawiał rachunki i faktury, które były akceptowane przez (...) i otrzymywał należne mu wynagrodzenie prowizyjne. W każdym przypadku jego naliczenia spółka obniżała je o 25% tytułem storno rezerwy. (dowód : faktura i rachunek k.134, 135, naliczenie prowizji i noty prowizyjne k.28-85, polecenia przelewu k.23-27)

Zasady obliczania i wypłacania prowizji ustalone były w Liście prowizji, doręczonej pozwanemu przy zawarciu umowy. W przypadku składek płatnych w ratach, prowizja wypłacana była agentowi z góry, po zainkasowaniu przez towarzystwo ubezpieczeniowe pierwszej składki ubezpieczeniowej. W przypadku nieuregulowania przez ubezpieczającego dalszych składek, prowizja podlegała zwrotowi w odpowiedniej części. W pierwszej kolejności była rozliczana z rezerwy storno, a w jej braku z należnego agentowi wynagrodzenia za dalszy okres świadczenia usług. Taka sytuacja była określana jako storno. Okres odpowiedzialności za storno zależał od rodzaju ubezpieczenia i towarzystwa ubezpieczeniowego, z którym umowa była zawierana. (dowód : zeznania świadków A. K. k.152-154, J. S. k.154-155, Lista prowizji k.93-128)

Umowa agencyjna została rozwiązana z dniem 10 lutego 2010 r. (dowód : wypowiedzenie k.86) Rozliczenia były dokonywane na koncie prowizyjnym B. N. aż do dnia 31 maja 2010 r., kiedy to konto zostało zablokowane przy stanie -125.789,82 zł, storno rezerwa 8.320,64 zł. (dowód : rozliczenie k.84) Wezwany do zwrotu nienależnie otrzymanej prowizji w wysokości 117.469,18 zł, pozwany nie zapłacił tej kwoty ani nie ustosunkował się do żądań (...) w postępowaniu przed-sądowym. (dowód : korespondencja k.87-92)

Powyższe ustalenia poczynione zostały w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy. Złożyły się nań dowody z dokumentów i zeznań świadków, pozwalające w sposób niewątpliwy na ustalenie treści łączącego strony stosunku prawnego oraz obowiązku pozwanego zapłacenia powódce dochodzonej kwoty.

B. N. zakwestionował żądanie, a także wszystkie fakty i dowody oferowane przez powodową spółkę, co – w ocenie Sądu – nie może skutecznie podważyć wartości dowodowej dokumentów i zeznań świadków, a w konsekwencji prowadzić do uznania, że (...) nie sprostała obowiązkowi wynikającemu z zasady rozkładu ciężaru dowodu określonej w art. 6 k.c. Przeciwnie, stanowisko pozwanego nie zawiera żadnych konkretnych zarzutów ani twierdzeń mogących podważyć tezy powódki. Pozwany przyznał fakt zawarcia przez strony umowy, zaprzeczając otrzymanie załączników, choć wynika to w sposób niewątpliwy z treści ust.3.1 umowy. Zaprzecza warunkowej wypłacie wynagrodzenia prowizyjnego, choć wskazuje na to jednoznacznie ust.4.3.2 ( roszczenie o prowizję powstaje o tyle i tylko w zakresie, w jakim ubezpieczony w sposób ciągły opłaca składki ubezpieczeniowe) i ust.6.9 umowy, a także Lista prowizji. W taki też sposób umowa była przez strony wykonywana. Przez przeszło dwa lata jej obowiązywania pozwany otrzymywał noty prowizyjne, w których stornowane było wynagrodzenie uznane za nienależne wobec zaprzestania płacenia składek ubezpieczeniowych, dotyczy to w szczególności ostatniego okresu , w którym wystąpiły liczne przypadki stornowania prowizji wypłaconej w stosunkowo wysokich kwotach. Nie można uznać za wiarygodne, że pozwany nie mógł zweryfikować prawidłowości rozliczenia, skoro w okresie trwania umowy nie skorzystał ani raz z uprawnienia do żądania stosownego wyjaśnienia na podstawie ust.4.3.5 umowy, a po jej rozwiązaniu nie zażądał zobowiązania powódki przez Sąd do złożenia stosownych dokumentów w trybie art. 248 § 1 k.p.c. B. N. nie odniósł się merytorycznie nawet do zasadności wystornowania prowizji wypłaconej w związku z zawarciem umów ubezpieczenia przez niego samego, choć z pewnością w tym zakresie łatwo mógł zweryfikować słuszność żądania. W tym zakresie pozwany nie wniósł choćby o dopuszczenie dowodu z jego przesłuchania w charakterze strony.

W przekonaniu Sądu, dokumenty księgowe (...) , które były na bieżąco doręczane agentowi wiarygodnie dokumentują wysokość prowizji, którą B. N. zobowiązany jest zwrócić zleceniodawcy. Także zeznania świadków A. K. i J. S., zgodne z treścią złożonych do akt dokumentów, wiarygodnie potwierdzają warunkowy charakter wypłacanej agentowi prowizji oraz zasady jej rozliczenia, a w szczególności stornowania należności, które podlegały zwrotowi wobec zaprzestania płacenia składek ubezpieczeniowych.

W ocenie Sądu, zaoferowany mu materiał dowodowy potwierdza słuszność żądania zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. W tej ostatniej kwestii godzi się tylko zauważyć, że pozwany nie wskazał żadnego błędu w wyliczeniach ani niezgodności ostatecznego rozliczenia z notami prowizyjnymi, nie było zatem potrzeby weryfikowania prawidłowości wyliczenia przez biegłego sądowego.

Sąd zważył co następuje:

Przepis art. 405 k.c. stanowi, że ten kto kosztem innej osoby bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, obowiązany jest do wydania jej w naturze, a gdyby to nie było możliwe, zwrotu jej wartości. Obowiązek wydania obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian niej albo jako naprawienie szkody. (art. 406 k.c.) Przepisy regulujące kwestie bezpodstawnego wzbogacenia mają zastosowanie wyłącznie wówczas gdy brak jest uregulowań przewidujących inne możliwości przywrócenia równowagi majątkowej naruszonej bez uzasadnienia prawnego. Źródłem bezpodstawnie uzyskanej korzyści mogą być zdarzenia różnego rodzaju, działania wzbogaconego, czynności zubożonego, osób trzecich, sił przyrody. Do przyjęcia bezpodstawnego wzbogacenia konieczne jest łączne zaistnienie następujących przesłanek:

-

korzyść uzyskana zostaje bez podstawy prawnej jakiegokolwiek rodzaju,

-

musi mieć wartość majątkową możliwą do określenia w pieniądzu,

-

musi być uzyskana kosztem innej osoby – zubożonego.

Przepisy art. 405-409 k.c. stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego :

-

gdy ten kto je spełnił, nie był zobowiązany w ogóle lub względem osoby, której świadczył,

-

jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty,

-

jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. (art. 410 k.c.)

Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. (art. 409 k.c.) Obowiązek zwrotu istnieje także wówczas, gdy doszło do zużycia konsumpcyjnego korzyści przez wzbogaconego, który przy zachowaniu należytej staranności powinien był liczyć się w danych okolicznościach z obowiązkiem jej zwrotu.

Według art. 411 k.c. nie można żądać zwrotu świadczenia:

1.  jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do tego zobowiązany (condictio indebiti), chyba że nastąpiło to z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;

2.  jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;

3.  jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;

4.  jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.

Nie może zatem żądać zwrotu nienależnego świadczenia ten, kto miał pełną świadomość (solvensa) braku takiego obowiązku tak ze względu na znany mu stan faktyczny, jak i obowiązujące przepisy prawa.

Roszczenie (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. znajduje uzasadnienie w przepisie art. 405 w zw. z art. 410 k.c. Wypłacona bowiem B. N. prowizja stała się świadczeniem nienależnym w chwili zaniechania opłacania składek przez ubezpieczonych, a przez to zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty. Pozwany nie wykazał zaś istnienia okoliczności, które stanowiłyby podstawę zwolnienia go z obowiązku zwrotu prowizji w kwocie 117.469,18 zł.

Odsetki od tej kwoty należą się powódce za opóźnienie pozwanego w wykonaniu świadczenia pieniężnego. Dłużnik popada w opóźnienie, jeśli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym stało się ono wymagalne, także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia. (tak Sąd Najwyższy w wyrokach z 17 V 2000 r. I CKN 302/00, z 13 X 1994 r. I CRN 121/91, OSNC 1995/1/21). Termin ten określa się według zasad ujętych w art. 455 k.c. Gdy nie jest on oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Stawia ono świadczenie w stan wymagalności. Opóźnienie dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego uzasadnia żądanie odsetek przez wierzyciela, chociażby nie poniósł on żadnej szkody a opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Strony mogą umownie określić stopę odsetek, w braku uzgodnień należeć będą się odsetki ustawowe. (art. 481 §§ 1, 2 k.c.)

W piśmie z 22 grudnia 2010 r. (k.87-92) powódka wezwała pozwanego do zapłaty dochodzonej pozwem kwoty w terminie 7 dni, może zatem skutecznie żądać odsetek za opóźnienie za czas od dnia wniesienia pozwu, tj. 3 stycznia 2011 r.

O kosztach sąd orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c. – odpowiedzialności za wynik sprawy. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. (§ 3.) Stronom reprezentowanym przez radcę prawnego zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata. (art. 99 k.p.c.)

Opłaty za czynności adwokackie przed organami wymiaru sprawiedliwości określa rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 IX 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu . Zasądzając opłatę za czynności adwokata sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. (§ 2 ust.1.) Podstawę zasądzenia opłaty stanowią określone w rozdziałach 3-5 stawki minimalne. Opłata nie może być wyższa od sześciokrotnej stawki minimalnej, ani wartości przedmiotu sporu. (§ 2 ust.2.) Wysokość stawki minimalnej zależy od wartości przedmiotu sprawy lub jej rodzaju. (§ 4 ust.1.) Przy wartości powyżej 50.000 zł do 200.000 zł stawki minimalne wynoszą 3.600 zł. (§ 6. pkt 6)

Zważywszy charakter sprawy, jej wagę i stopień skomplikowania, a w szczególności trafność argumentów, które uzasadniały uwzględnienie powództwa w znacznej mierze oraz długotrwałość procesu Sąd uznał, że adekwatne do nakładu pracy pełnomocnika powódki będzie wynagrodzenie w minimalnej wysokości.

SSO Beata Piwowarska