Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 lipca 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

na posiedzeniu niejawnym w składzie:

po rozpoznaniu sprawy z powództwa
J. S. (S.)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w Z.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

w związku z zażaleniem powoda J. S.

na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Częstochowie z dnia 20 stycznia 2012 r. sygn. akt IV.1. P 24/10

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do

rozpoznania Sądowi Okręgowemu celem nadania

prawidłowego biegu apelacji.

/-/ SSA I. Goik /-/ SSA Z. Gwizdak /-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III APz 12/12

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 20 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie odrzucił apelację powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie z dnia 21 października 2011 r. o sygn. akt IV P 24/10.

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd I instancji wskazał, że postanowieniem z dnia 15 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie zwolnił powoda od opłaty stosunkowej od apelacji
w kwocie przekraczającej 1.500,00 zł, oddalając wniosek o zwolnienie od tej opłaty
w pozostałym zakresie. Następnie odpis powyższego postanowienia pełnomocnik powoda otrzymał w dniu 30 grudnia 2011 r. Dalej Sąd Okręgowy podniósł, że powód do dnia 17 stycznia 2012 r. nie uiścił opłaty od apelacji.

Mając na względzie powyższe Sąd I instancji powołując się na treść art. 370 k.p.c. i art. 112 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. nr 90, poz. 594 ze zm.) uznał, że tygodniowy termin do uiszczenia opłaty od apelacji w kwocie 1.500,00 zł upłynął
z dniem 7 stycznia 2012 r. , a opłata od owej apelacji nie została uiszczona do tego dnia.

Zatem na mocy powołanych przepisów Sąd Okręgowy odrzucił apelację powoda. Zażalenie na powyższe postanowienie złożył pełnomocnik powoda.

Zaskarżając przedmiotowe postanowienie w całości pełnomocnik powoda wniósł o uchylenie powyższego orzeczenia oraz uznanie, że nie uchybił terminowi do opłaty stosunkowej od apelacji w kwocie 1.500 zł gdyż postanowieniem z dnia 15 grudnia 2011 r. o sygn. akt IV.l.P 24/10 Sąd Okręgowy w Częstochowie zwolnił

powoda od opłaty przekraczającej kwotę 1.500 zł. Ewentualnie skarżący wniósł
o przywrócenie terminu do opłaty od apelacji.

W uzasadnieniu wniesionego środka zaskarżenia pełnomocnik powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2006 r. o sygn. akt V CSK 158/2006 wskazał, że Sąd Okręgowy po uprawomocnieniu się postanowienia z dnia 15 grudnia 2011 r. powinien wezwać powoda do opłaty od apelacji. Swoje stanowisko umotywował tym, że Sąd I instancji nie podał faktycznej kwoty jaką powód powinien opłacić oraz konta na które przedmiotowa kwota miałaby być przekazana. Powód natomiast nie zaskarżając postanowienia o częściowym zwolnieniu od opłaty od apelacji oczekiwał na wezwanie Sądu Okręgowego określającego wysokość opłaty oraz podania konta na które wyszczególniona kwota winna być przez powoda uiszczona.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 112 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r., nr 90, poz. 594 t.j., dalej jako ustawa o kosztach) jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zgłoszony przed upływem terminu do opłacenia pisma został prawomocnie oddalony, przewodniczący wzywa stronę do opłacenia złożonego pisma, na podstawie art. 130 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Na podstawie art. 112 ust. 3 wskazanej ustawy przepisu ust. 2 nie stosuje się, jeżeli pismo podlegające opłacie
w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia, zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. W takim przypadku, jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma został oddalony, tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia. Jeżeli jednak o zwolnieniu od kosztów sądowych orzekał sąd pierwszej instancji, a strona wniosła zażalenie w przepisanym

terminie, termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego zażalenie, a jeżeli postanowienie sądu drugiej instancji zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia.

Powyższe unormowanie reguluje skutki oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, gdy wniosek został złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma podlegającego opłacie stałej lub stosunkowej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia i pismo to zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. Zawarte
w tym przepisie wyłączenie stosowania odnosi się do cytowanego art. 112 ust. 2 ustawy o kosztach.

Według utrwalonych w orzecznictwie zasad interpretacji przepisów prawa, podstawowe znaczenie ma wykładnia językowa. Normie należy przypisywać takie znaczenie, jakie ma ona w języku potocznym, a dopiero wtedy, gdy wykładnia ta zawodzi, prowadząc do wyników niedających się pogodzić z racjonalnym działaniem ustawodawcy i celem, jaki ma realizować dana norma, należy sięgać do dyrektyw wykładni systemowej i funkcjonalnej.

Przepis art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach stanowi w sposób jednoznaczny, iż nie stosuje się ust. 2 tegoż przepisu gdy wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych został oddalony. Na gruncie niniejszej sprawy mamy natomiast do czynienia jedynie
z częściowym oddaleniem wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. W doktrynie wyraźnie rozróżnia się od siebie takie sformułowania jak „całkowite lub częściowe zwolnienie od kosztów sądowych” i „oddalenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych”. Zdaniem A. Górskiego i L. Walentynowicza rozstrzygając wniosek
o całkowite zwolnienie od kosztów sądowych, sąd decyduje o całkowitym lub częściowym zwolnieniu albo oddaleniu wniosku (Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Ustawa i orzekanie. Komentarz praktyczny, Warszawa 2008 r., s.127).

Ponadto ustawodawca w art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach wprowadził definicję legalną pojęcia opłaty stosunkowej, zgodnie z którą wynosi ona 5 % wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100.000 złotych. Zgodnie z jedną z dyrektyw wykładni językowej istnieje obowiązek stosowania definicji legalnych według, którego jeżeli w systemie prawnym

wiążąco ustalono znaczenie określonych zwrotów prawnych, to należy używać ich
w tym właśnie znaczeniu (Wprowadzenie do nauk prawnych. Leksykon tematyczny, pod red. A Batora, Warszawa 2006, s. 241, s. 242-243).

Słusznie zatem podnosi się w literaturze przedmiotu, że dyspozycja art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach obejmuje wyłącznie sytuacje, w których doszło do prawomocnego oddalenia wniosku strony o zwolnienie od kosztów sądowych
w całości. Wniesienie przez profesjonalnego pełnomocnika opłaty stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia jest bowiem możliwe tylko w sytuacji oddalenia w całości wniosku o zwolnienie od kosztów. Zastosowanie się profesjonalnego pełnomocnika do dyspozycji art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych nie będzie zatem możliwe w razie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych z uwagi na fakt, że wysokość opłaty będzie wynikać z orzeczenia sądu, a nie z ustawy o kosztach. Tak określonej przez sąd opłaty nie można bowiem uznać za opłatę stosunkową w rozumieniu przytoczonej wyżej definicji legalnej (zob. Radosław Flejszar, Małgorzata Malczyk-Herdżina, Radca Prawny z 2010 roku, nr 6, str. 21-30).

Podkreślenia wymaga to, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia ze szczególnego rodzaju pismem procesowym w postaci apelacji, a art. 112 ust. 2 ustawy o kosztach wskazuje jako podstawę wezwania do opłacenia pisma art. 130 k.p.c,
a przepis ten zawiera nieadekwatną dla środków zaskarżenia sankcję zwrotu pisma procesowego. Nie budzi przy tym wątpliwości, że rygor zwrotu pisma może być zastosowany jedynie przed sądem pierwszej instancji, w stosunku zaś do środków zaskarżenia skutki nieuiszczenia opłaty regulowane są innymi przepisami, przewidującymi sankcję odrzucenia środka w razie nieuzupełnienia braku przez opłacenie środka zaskarżenia w wyznaczonym terminie (w przypadku apelacji jest to art. 370 i 373 k.p.c).

Przy wykładni powyższej regulacji należy mieć cały czas na uwadze, że przepis ten stanowi wyjątek od zasady wzywania do uiszczenia brakujących opłat sądowych, obowiązującej po uchyleniu art. 130 ² § 3 k.p.c. i jako taki podlega ścisłej interpretacji. Wprowadza bowiem restrykcyjny mechanizm odrzucania nieopłaconych środków

zaskarżenia wniesionych przez profesjonalnych pełnomocników, które nie zostały opłacone w terminach liczonych od dnia wydania lub doręczenia postanowienia
o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych.

Sąd Apelacyjny miał również na uwadze to, że przedstawione zagadnienie ma doniosłe znaczenie dla realizacji uprawnień procesowych stron, gdyż dotyczy wymagania, którego niespełnienie zagrożone jest surową sankcją w postaci odrzucenia środka odwoławczego lub innego środka zaskarżenia. Dlatego przesłanki zastosowania tej sankcji muszą znajdować wyraźną podstawę ustawową. Nie można ich domniemywać ani też "wyprowadzać" w wyniku zabiegów interpretacyjnych.

Nie negując zarówno zasadności założeń i celów omawianej zmiany art. 112 ustawy o kosztach w przedmiocie użyteczności wprowadzania regulacji pozwalających przyspieszyć postępowanie sądowe, w ocenie tutejszego Sądu Apelacyjnego nie są one wystarczającym uzasadnieniem dla rozszerzania zastosowania tak drastycznych sankcji, jak odrzucenie środka odwoławczego
i zamknięcie stronie drogi do rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji na nie nieunormowaną przez ustawodawcę w tym przepisie sytuację częściowego oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów.

Trybunał Konstytucyjny już kilkakrotnie miał okazję wyrazić pogląd, że w imię szybkości rozpoznania sprawy nie można poświęcić ochrony praw podmiotowych. Zdaniem Trybunału: "Uproszczenie i przyspieszenie może niewątpliwie dotyczyć kwestii formalnych (np. wprowadzenie formularzy czy skrócenie terminów składania odwołań), natomiast w żadnym wypadku nie może odnosić się do uprawnień stron wiążących się z obroną ich praw i interesów" (wyrok z 12 marca 2002 r., sygn. P 9/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 14 oraz wyrok z 13 stycznia 2004 r., sygn. SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2 ). Trybunał wyjaśniał, że "Sprawność rozpoznania przez sąd można osiągnąć za pomocą innych mechanizmów bez wyłączania stronom drogi odwoławczej w postępowaniu sądowym" (wyrok z 12 czerwca 2002 r., sygn. akt P 13/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 42).

Odnosząc się do woli projektodawcy wyrażonej w uzasadnieniu do projektu ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 45) i obowiązującej od dnia

19 kwietnia 2010 r., trzeba wskazać, że cel przyspieszenia postępowania w wypadku, kiedy czynności za stronę wykonuje fachowy pełnomocnik poprzez rezygnację
z dotychczasowego wymogu wzywania do uiszczenia opłaty w razie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów został przez ustawodawcę osiągnięty po nowelizacji art. 112 ustawy o kosztach. Skoro w oparciu o stan prawny obowiązujący przed nowelizacją art. 112 ustawy o kosztach przyjmowano, że także strony reprezentowane przez profesjonalistów, które nie uzyskały wnioskowanego zwolnienia od opłat sądowych czy to w części czy to w całości, mają obowiązek wniesienia wymaganej opłaty dopiero na wezwanie przewodniczącego (por. uchwałę Sądu Najwyższego
z dnia 28 listopada 2006 r., III CZP 98/06, OSNC 2007/9/131 czy postanowienie tego Sądu z dnia 23 stycznia 2008 r., II UZ 47/07, OSNP 2009/9-10/129), to użyte przez ustawodawcę sformułowanie w art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych „jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma został oddalony" pozwala stwierdzić, że celem ustawodawcy było przyspieszenie postępowania tylko w przypadkach całkowitego oddalenia wniosku profesjonalnego pełnomocnika o zwolnienie od kosztów sądowych. Tylko takie rozwiązanie - jak już zostało powyżej powiedziane - pozwala racjonalnemu ustawodawcy pozostać w zgodzie z definicją legalną opłaty stosunkowej. Oddalenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych stanowi bowiem swoiste odesłanie przez Sąd do opłaty stosunkowej określonej przez ustawę o kosztach sądowych, natomiast jedynie częściowe uwzględnienie wniosku powoduje określenie przez Sąd
w konkretnej sprawie opłaty w wysokości ustalonej mocą orzeczenia Sądu, a nie ustawy.Dlatego argumentowanie stanowiska przemawiającego za obowiązywaniem art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach także w przypadku częściowego oddalenia wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych tym, że profesjonalny pełnomocnik powinien potrafić samodzielnie wyliczyć i wnieść bez dodatkowego wzywania różnicę pomiędzy wysokością opłaty stosunkowej określonej ustawą a wysokością opłaty określonej przez Sąd w postanowieniu o częściowym zwolnieniu od kosztów jest pozbawione umocowania prawnego. Nie jest bowiem prawnie relewantne to czy profesjonalny pełnomocnik posiada stosowną wiedzę i doświadczenie zawodowe do

wyliczenia należnej opłaty w wyniku częściowego zwolnienia od kosztów sądowych lecz to czy ustawodawca nałożył na niego prawny obowiązek aby bez dodatkowego wezwania Sądu wyliczał i wnosił należną opłatę po częściowym oddaleniu wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych.

Ponadto trzeba mieć na względzie szczególny charakter postępowania
w sprawach z zakresu prawa pracy, które w swoim założeniu ma ułatwiać pracownikowi dochodzenie swoich roszczeń w odformalizowanym postępowaniu sądowym przy jednoczesnym zapewnieniu zwiększonej ochrony uzasadnionym interesom pracowniczym.

Mając na względzie powyższe argumenty tutejszy Sąd Apelacyjny uznał, że art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach w aktualnym ujęciu nie daje podstaw do przyjęcia, iż znajduje zastosowanie również w przypadku częściowego oddalenia wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych. Dlatego też Sąd I instancji mimo wniesienia apelacji przez profesjonalnego pełnomocnika powinien po uprawomocnieniu się postanowienia o częściowym oddaleniu wniosku w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych wezwać pełnomocnika powoda na podstawie art. 130 k.p.c. do uiszczenia opłaty w pozostałej części.

Wobec powyższego, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w części dyspozytywnej.

/-/ SSA I. Goik /-/ SSA Z. Gwizdak /-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR

Sygn. akt III APz 12/12

ZARZĄDZENIE

Odpis postanowienia z dnia 9 lipca 2012r. z uzasadnieniem doręczyć stronom, wraz z pouczeniem dla ubezpieczonego/organu rentowego, powoda/pozwanego, że postanowienie jest prawomocne.

Katowice dnia 9 lipca 2012r.

/-/ SSA Z. Gwizdak