Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Powód, Syndyk masy upadłości (...) w upadłości likwidacyjnej wniósł o zasądzenie od pozwanego Ł. T. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) Ł. T. kwoty 15.980,00 złotych z odsetkami liczonymi:

a) od kwoty 875,00 złotych ustawowymi od dnia 22 grudnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

b) od kwoty 3.075,00 złotych ustawowymi od dnia 21 stycznia 2016 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

c) od kwoty 3.075,00 złotych ustawowymi od dnia 21 lutego 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

d) od kwoty 3.075,00 złotych ustawowymi od dnia 21 marca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

e) od kwoty 3.075,00 złotych ustawowymi od dnia 21 kwietnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

f) od kwoty 2.805,00 złotych ustawowymi od dnia 21 maja 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że mocą postanowienia z dnia 24 lutego 2014 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XV Wydział Gospodarczy ogłosił upadłość (...), obejmującą likwidację majątku upadłego, w związku z czym sprawa została wszczęta i będzie prowadzona przez syndyka masy upadłości w osobie J. C.. Powód dochodził od pozwanego zapłaty za sprzedane i wydane mu ruchomości. Zgodnie z umową cena miała być zapłacona w comiesięcznych ratach płatnych w kwocie po 3.750,00 złotych. Pozwany zapłacił jedynie kwotę 14.500,00 złotych, tj. cztery pierwsze raty i częściowo piątą.

Pozwany w sprzeciwie wniósł o oddalenie powództwa w całości. Potwierdził on, że zawarł z powodem w dniu 25 lipca 2014 r. umowę sprzedaży ruchomości, z tytułu której zapłacił powodowi łącznie kwotę w wysokości 14.500,00 złotych i pozostało do zapłaty 10.280,50 zł. Pozwany stwierdził, że strony prowadziły ciągłe negocjacje dotyczące wzajemnych zobowiązań.

Sąd Rejonowy ustalił, że postanowieniem z dnia 24 lutego 2014 r., sygn. akt XV GU 80/13, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ogłosił upadłość (...), obejmującą likwidację majątku upadłego. Sąd wyznaczył syndyka masy upadłości w osobie J. C..

Strony w dniu 25 lipca 2014 r. zawarły umowę sprzedaży ruchomości, na podstawie której pozwany kupił od powoda środki trwałe wyszczególnione w załączniku nr 1 i wyposażenie wyspecyfikowane w załączniku nr 2 do umowy. Łączną cenę sprzedaży ustalono na kwotę 24.780,50 złotych netto. Nadto kupujący zobowiązał się uiścić podatek VAT według obowiązującej stawki. Cena miała być zapłacona w comiesięcznych ratach płatnych w kwocie po 2.500,00 złotych netto do 20 dnia każdego miesiąca, przy czym termin zapłaty pierwszej rata ustalono na
dzień 20 sierpnia 2014 r. Zgodnie z § 1 ust. 2 umowy faktury częściowe za sprzedane ruchomości miały być wystawiana przed sprzedawcę każdorazowo po wpływie na rachunek masy upadłości kolejnej raty zapłaty.

Pozwany zapłacił powodowi tytułem powyższej umowy łącznie kwotę 14.500,00 złotych, w tym w dniu 12 sierpnia 2014 r. kwotę 2.500 złotych, w dniu 2 grudnia 2014 r. kwotę 2.000,00 złotych, w dniu 13 lipca 2015 r. kwotę 5.00,00 złotych i w dniu
16 października 2015 r. kwotę 5.000,00 złotych. Kwotę. Powód po wpłatach pozwanego każdorazowo wystawiał fakturę.

W dniu 5 lipca 2016 r. powód sporządził skierowane do pozwanego wezwanie do zapłaty zaległego zobowiązania ze sprzedaży nieruchomości w kwocie 15.980,00 złotych w ciągu trzech dni od daty odbioru.

Sąd I instancji zważył, że stosownie do treści art. 535 k.c. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić cenę.

Bezspornym był jednocześnie fakt związania stron stosunkiem umowy sprzedaży ruchomości z dnia 25 lipca 2014 r., na podstawie której pozwany kupił od powoda środki trwałe wyszczególnione w załączniku nr 1 i wyposażenie wyspecyfikowane w załączniku nr 2 do umowy. W świetle postanowień § 1 ust. 3 umowy wątpliwości Sądu I instancji nie budziło, że pozwany zobowiązany był do zapłaty powodowi kwoty 24.780,50 złotych netto powiększonej o stosowny podatek VAT, co przy należnej w tym wypadku stawce tego podatku 23%, daje kwotę 30.480,00 złotych. Cena miała być zapłacona w comiesięcznych ratach płatnych w kwocie po 2.500,00 złotych netto (czyli 3.075 złotych brutto) do 20 dnia każdego miesiąca, przy czym termin zapłaty pierwszej rata ustalono na 20 sierpnia 2014 r. Nadto zgodnie z § 1 ust. 2 umowy faktury częściowe za sprzedane ruchomości miały być wystawiane przed sprzedawcę każdorazowo po wpływie na rachunek masy upadłości kolejnej raty zapłaty.

Sąd Rejonowy ustalił przy tym, że pozwany zapłacił powodowi łącznie kwotę 14.500,00 złotych.

Jednocześnie, w oparciu o normę art. 481 § 1 k.c., Sąd Rejonowy uznał
za zasadne roszczenia odsetkowe powoda z uwzględnieniem okoliczności,
że pełnomocnik pozwanego na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2017 r. wskazał, że uznaje roszczenie powoda co do należności głównej i odsetek, wnosząc jednocześnie
o rozłożenie należności na raty i przesłuchanie stron z ograniczeniem do osoby pozwanego.

W odniesieniu do zgłoszonego dowodu, Sąd ocenił go jako spóźniony,
co uzasadniono nieobecnością pozwanego na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2017 r., w konsekwencji czego przeprowadzenie tego dowodu wymagałoby odroczenia rozprawy. Sąd ocenił jako słuszne stanowisko pełnomocnika powoda, że nie wskazano nawet wysokości potencjalnej raty. W ocenie Sądu Rejonowego twierdzenia wynikające z przesłuchania pozwanego, wobec braku dokumentacji finansowej, mogłyby być niewystarczające do kompleksowego ustalenia możliwości finansowych pozwanego.

Sąd Rejonowy zważył, że przepis art. 320 k.p.c. i sposób ustalenia spłaty w ratach stanowi odstępstwo od ogólnych reguł wymagalności roszczenia, stąd jego zastosowanie wymaga uwzględnienia interesu wierzyciela, który częściowo zostaje pozbawiony należności z tytułu odsetek. W ocenie Sądu I instancji, gdyby pozwany faktycznie miał zamiar spłacać powodowi dług, to mając na uwadze terminy jego wymagalności w toku postępowania spłaciłaby przynajmniej jego część. Ponadto pozwany nie wskazał nawet, na ile rat chciałby rozłożyć zadłużenie oraz z jaką częstotliwością i w jakich sumach mógłby spłacać zadłużenie względem powoda.

W świetle powyższego, Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 15.980,00 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
w transakcjach handlowych z ograniczeniem ich wysokości do stopy odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 875,00 złotych od dnia 22 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, od kwoty 3.075,00 złotych od dnia 21 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 3.075,00 złotych od dnia 21 lutego 2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 3.075,00 złotych od dnia 21 marca 2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 3.075,00 złotych od dnia 21 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty, od kwoty 2.805,00 złotych od dnia 21 maja 2015 r. do dnia zapłaty.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd oparł o art. 98 i 99 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany.

Skarżący zarzucił wyrokowi, iż w sposób nieprawidłowy dokonano oceny materiału dowodowego, w konsekwencji czego nie rozłożono zasądzonego roszczenia na raty. Nadto pozwany zarzucił nieuwzględnienie zasad słuszności, które w jego ocenie uzasadniają nieobciążanie go kosztami procesu wobec uwzględnienia żądania pozwu.

W oparciu o wskazane zarzuty pozwany domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez:

- rozłożenie zasądzonego roszczenia na miesięczne raty po 1.000,00 złotych każda z rat, płatnych „z góry” do 15-go dnia każdego miesiąca aż do zaspokojenia w pełni roszczenia powoda, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym prawomocnie zakończy się sprawa,

- zastosowanie w sprawie art. 102 k.p.c. i odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu za postępowanie przed Sądem I instancji.

Jednocześnie, pozwany wniósł o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania pozwanego na okoliczność sytuacji życiowej, rodzinnej i majątkowej uzasadniającej rozłożenie zasądzonego roszczenia na raty, ergo istnienia w stanie faktycznym sprawy szczególnie uzasadnionego wypadku implikującego możliwość zarówno zastosowania wobec pozwanego instytucji rozłożenia roszczenia na raty, jak i instytucji odstąpienia od obciążenia pozwanego kosztami procesu.

Pozwany zażądał zasądzenia kosztów postępowania apelacyjnego, według norm przepisanych.

W przypadku nieuwzględnienia powyższego wniosku, pozwany wniósł
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu
w Bydgoszczy do ponownego jej rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania odwoławczego.

W razie oddalenia apelacji, pozwany wniósł o nieobciążanie go kosztami postępowania apelacyjnego, w tym kosztami zastępstwa procesowego powoda
na zasadzie art. 102 k.p.c.

Uzasadniając apelację pozwany stwierdził, że nie kwestionuje trafności rozstrzygnięcia Sądu I instancji w zakresie, a jakim zasądzono od pozwanego na rzecz powoda dochodzone w sprawie roszczenie. Pozwany podniósł, że jego sytuacja życiowa, a w szczególności finansowa implikują twierdzenie o istnieniu w stanie faktycznym sprawy szczególnie uzasadnionego wypadku przewidzianego treścią art. 320 k.p.c. i 102 k.p.c. Pozwany bowiem – z przyczyn od siebie niezależnych – utracił częściowo płynność finansową, przy czym stara się on regulować wszystkie swoje zobowiązania, choć zmuszony jest to robić dopiero w chwili wpływu środków od swoich kontrahentów, co niejednokrotnie odbywa się z uchybieniem terminom płatności. Natomiast rozstrzygnięcie o kosztach procesu jest nieprawidłowe, bowiem pozwany nie dał powodu do wytoczenia powództwa, zaś powód całkowicie zaniechał przeprowadzenia postępowania przedsądowego, nadto na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2017 r. pozwany uznał w całości roszczenie dochodzone pozwem.

Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2017 r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy oddalił wniosek pozwanego o zwolnienie od kosztów sądowych w zakresie opłaty sądowej od apelacji.

W związku z wniesieniem przez pozwanego skargi na postanowienie Referendarza Sądowego, postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2018 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, w realiach niniejszej sprawy nie było żadnych racji, które przemawiałyby za koniecznością zmiany zaskarżonego orzeczenia lub jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Na wstępie przypomnieć należy ugruntowaną w judykaturze regułę, że w wypadku wyroku oddalającego apelację, wydanego na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych prawidłowo ustaleń; wystarczy stwierdzenie, że ustalenie Sądu I instancji podziela i przyjmuje za własne, co niniejszym Sad Okręgowy czyni.

Sąd Okręgowy podziela rozważania w zakresie, w jakim Sąd Rejonowy uznał, że w niniejszej sprawie brak jest podstaw do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty. Tej bowiem kwestii dotyczył pierwszy z zarzutów apelacyjnych podniesionych przez pozwanego wobec wyroku Sądu I instancji.

Wskazać należy, iż art. 320 k.p.c. wprowadza szczególną zasadę wyrokowania dotyczącą przedmiotu orzekania, dając sądowi możliwość wydania orzeczenia zasądzającego roszczenie powoda z uwzględnieniem interesów pozwanego w zakresie czasu wykonania swego zobowiązania. Jest to tzw. moratorium sędziowskie, obejmujące całkowicie suwerenną decyzję sądu.

Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty albo wyznaczenie odpowiedniego terminu do spełnienia zasądzonego świadczenia jest jednocześnie możliwe tylko „w szczególnie uzasadnionych wypadkach”. Takie wypadki zachodzą, przede wszystkim, jeżeli ze względu na stan majątkowy, spełnienie świadczenia przez pozwanego niezwłoczne lub jednorazowe, byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby go na niepowetowane szkody. W piśmiennictwie przyjmuje się, że szczególnie uzasadniony wypadek może w niektórych przypadkach wynikać także z potrzeby usprawnienia i urealnienia wykonalności orzeczenia oraz uniknięcia egzekucji oraz jej dolegliwości i kosztów, a przez to zwiększenia szansy wierzyciela na uzyskanie zaspokojenia ( J. Gudowski [w:] T. Ereciński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, WK 2016 oraz cytowana tam literatura).

Nadto okoliczności wskazane powyżej winny być wynikiem zdarzeń nietypowych, nieprzewidywalnych i takich, których przy logicznej ocenie stanu faktycznego strona nie mogła w pełni przewidzieć i zapobiec negatywnym konsekwencjom.

Istotnym bowiem w niniejszej sprawie jest fakt, iż pozwany jako przedsiębiorca winien liczyć się z ryzykiem utraty płynności finansowej, co powoduje brak podstaw do postawienia pozwanego na gruncie stosunków zobowiązaniowych w uprzywilejowanej pozycji. Uczestnicząc w obrocie w sposób świadomy i dobrowolny i mając wiedzę na temat wysokości środków finansowych, jakie posiada winien on bowiem dostosować do swej sytuacji wydatki i zaciągać zobowiązania w taki sposób, by móc się z nich wywiązać, a w szczególności by uniknąć dalszego zadłużania się.

Sąd Okręgowy jednocześnie podziela stanowisko Sądu I instancji, zgodnie
z którym pozwany nie dał rękojmi spełnienia zobowiązania nawet w częściach,
a w przypadku rozłożenia należności na raty to regulowałby je na bieżąco.

Podkreślić należy dodatkowo, że od momentu wniesienia apelacji od wyroku
I instancji upłynął okres około 20 miesięcy, podczas gdy pozwany w tym czasie nie dokonał jakiejkolwiek wpłaty na rzecz strony powodowej. Mimo, iż jak wskazuje, pozwany, nie kwestionuje on swego zobowiązania.

W ocenie Sądu Okręgowego czyni to niewiarygodnym twierdzenie pozwanego o gotowości do spełnienia świadczenia w częściach.

Zwłaszcza, że zasadnie podniósł Sąd Rejonowy, iż zmiana terminu spełnienia zasądzonego świadczenia następuje z pokrzywdzeniem wierzyciela.

W omawianym przypadku nie bez znaczenia pozostaje też okoliczność, że po stronie powodowej występuje syndyk masy upadłości, którego obowiązkiem jest dążenie do przeprowadzenia postępowania upadłościowego w sposób satysfakcjonujący dla wierzycieli upadłego.

Pozwany nie wykazał też należycie uzasadnienia dla zastosowania instytucji wskazanej w przepisie art. 320 k.p.c.

Nie przedstawił on w tym zakresie żadnych dokumentów potwierdzających jego twierdzenia i pozwalających ustalić jego stan majątkowy i zarobkowy. Słusznie wskazał Sąd I instancji, iż sam dowód z przesłuchania strony nie pozwalałby na dokonanie stosownych ustaleń w przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Natomiast dokumenty przedłożone wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych nie pozwalają przyjąć, że sytuacja finansowa pozwanego uzasadnia do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty.

Wymieniona okoliczność powodował, iż Sąd Okręgowy pominął dowód z przesłuchania powoda, uznając proponowany dowód jako nieprzydatny do wykazania okoliczności wskazanych w tezie dowodowej.

W ocenie Sądu Okręgowego, w rozpoznawanej sprawie brak jest okoliczności, które dałyby podstawy do przyjęcia, iż obciążenie pozwanego, jako strony przegrywającej sprawę byłoby niesłuszne, czy też niesprawiedliwe.

Należy za judykaturą uznać za sprzeczne z zasadą słuszności wyrażoną
w art. 102 k.p.c. żądanie zapłaty kosztów procesu zgłoszone przez stronę wygrywającą, która swoim niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem doprowadziła do zainicjowania procesu i powstania kosztów związanych z jego prowadzeniem (zob. postanowienie SN z dnia 5 sierpnia 1981 r., II CZ 98/81, OSNC 1982, nr 2–3, poz. 36). Wcześniej wskazano, iż pozwany od 2015 roku nie dokonał żadnych płatności, które mogłyby zaspokoić roszczenie powoda
i zasilić masę upadłego.

Mając zatem na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego (punkt 1 wyroku).

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w oparciu o art. 98 k.p.c.
i 99 k.p.c. Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest bowiem zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, a także koszty zastępstwa procesowego.

W niniejszej sprawie koszty postępowania odwoławczego poniesione przez powoda wyniosły łącznie 1.800,00 złotych wynagrodzenia pełnomocnika, ustalonego na podstawie § 2 pkt 5 w związku z § 15 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Artur Fornal SSO Tomasz Mrugowski SSR del. Beata Sadowska