Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. B., D. M.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 25 stycznia 2018 r., sygn. akt II C 4514/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od J. B. i D. M. na rzecz (...) S.A. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt XXVII Ca 1245/18

UZASADNIENIE

Pozwami z dnia 25 lipca 2016 r. powodowie J. B. i D. M. wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Spółka Akcyjna po 400 euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 sierpnia 2014 r. do dnia zapłaty.

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa. Podnosił zarzut przedawnienia oraz fakt toczącego się postępowania przed (...) urzędem nadzoru lotnictwa cywilnego.

W dniu 6 listopada 2017 r. powodowie wnieśli o zasądzenie 71,90 euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, cofając pozew w pozostałym zakresie oraz o zasadzenie kosztów.

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2018 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie umorzył postępowanie co do kwoty 800 euro, oddalił powództwo w pozostałej części oraz zasadził od każdego z powodów na rzecz pozwanego po 1247 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wyrok w zakresie pkt 2 i 3 zaskarżyli powodowie zarzucając naruszenie:

1.  art. 117 par. 2 kc poprzez jego niezastosowanie i nie uwzględnienie faktu, iż oświadczeniem z dnia 16 sierpnia 2016 r. pozwany zrzekł się zarzutu przedawnienia;

2.  art. 778 kc poprzez błędne zastosowanie rocznego terminu przedawnienia

3.  art. 118 k.c. poprzez uwzględnienie zarzutu przedawnienia;

4.  art. 125 par. 1 kc poprzez jego niezastosowanie;

5.  art. 233 kpc poprzez wadliwą ocenę materiału dowodowego,

6.  art. 328 par. 2 kpc

7.  art. 98 kpc poprzez nieprawidłowe obciążenie stron kosztami procesu,

8.  art. 316 kpc poprzez nieuwzględnienie faktu, iż na datę zamknięcia rozprawy roszczenie przedawnione znów stało się roszczeniem zupełnym

Wskazując na powyższe zarzuty powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie kwoty żądanej pozwem oraz kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wobec tego, że Sąd II instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku zawiera jedynie wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 505 ¹³ § 2 k.pc. )

Apelacja powodów nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy i ocenę prawną żądania pozwu.

Powodowie powołując się na Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 roku ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, dochodzili odszkodowania za spóźniony lot z dnia 3 sierpnia 2014 roku z lotniska w C. do K.. Pozew o odszkodowanie został złożony w dniu 25 lipca 2016 r.

W dniu 17 marca 2017 r. Sąd Najwyższy rozstrzygając pytanie prawne zadane przez tutejszy Sąd podjął uchwałę, stwierdzając, że roszczenie o odszkodowanie przewidziane w art. 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91, przedawnia się w terminie rocznym na podstawie art. 778 KC” (vide: uchwała SN z dn. 17 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 111/16).

Zaznaczyć przy tym należy, że powołane przepisy mają zastosowanie również gdy podróżny wykonuje lot na podstawie umowy, która nie jest zawarta bezpośrednio z przewoźnikiem (w przedmiotowej sprawie przelot był częścią usługi wykupionej przez powodów w biurze podróży) .

Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 11 maja 2017 roku C- 302/16 Rozporządzenie nr 261/2004 obejmuje zarówno przewoźników lotniczych wykonujących lub zamierzających wykonać lot zgodnie z umową zawartą z pasażerem lub działającej w jego imieniu innej osoby prawnej lub fizycznej, mającej umowę z tym pasażerem. Celem rozporządzenia jest bowiem zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów poprzez ustanawianie wspólnych zasad systemu należnych im odszkodowań w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lotu lub jego dużego opóźnienia dla pasażerów lotów regularnych, ale również pasażerów lotów nieregularnych, w tym także stanowiących część zorganizowanych wycieczek (motyw 1,4,5 Rozporządzenia). Przepisy te ustanawiają jednakowe dla wszystkich pasażerów zryczałtowane odszkodowanie za lot opóźniony, różnicowane wyłączenie długością lotu, bez względu na to czy pasażer miał umowę zwartą bezpośrednio z przewoźnikiem, czy za pośrednictwem osób trzecich, czy była ona częścią imprezy turystycznej, w której pasażer brał udział.

Jak podkreślał Trybunał Sprawiedliwości w swoich orzeczeniach (m.in. w sprawie C-344/04 ) szkody powstałe na skutek odwołania, czy opóźnienia lotu lub nie przyjęcia pasażera na pokład są niemal identyczne dla wszystkich tych podróżnych i przez to mogą być naprawione poprzez ujednolicone i zryczałtowane odszkodowanie, które ma zadośćuczynić starcie czasu. Zgodnie z powołanym rozporządzeniem uprawnienia pasażerów, bez względu na sposób zawarcia umowy z przewoźnikiem, są równe i jednakowe, podobnie jak obowiązki wykonującego lot przewoźnika wobec tych osób. Zasady te nakazują również zapewnić pasażerom opóźnionego lotu jednakowy sposób dochodzenia do wypłaty odszkodowania. Jeśli tak, to powinni być oni również zrównani w niekorzystnych skutkach prawnych spowodowanych z jednej strony upływem czasu, z drugiej niewykonywaniem przez uprawnionego przysługujących mu uprawnień.

Tak więc wychodząc od celu przepisów rozporządzenia i zasad stanowiących jego podstawę przyjąć należy, że pozostawiając każdemu z państw członkowskich ustalenie przepisów regulujących przedawnienie roszczeń (wyrok TSUE z dnia 22 listopada 2012 roku w sprawie C-139/11) przy ich stosowaniu uwzględniać należy nie tylko zasady równoważności i skuteczności ale także jednolitości i równości w dochodzeniu odszkodowania bez względu na sposób zawarcia umowy z przewoźnikiem.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że termin przedawnienia roszczeń o odszkodowanie przewidziany w art. 7 powołanego rozporządzenia winien być stosowny jednakowo w stosunku do wszystkich pasażerów spełniających przesłanki wskazane w rozporządzaniu, bez względu na rodzaj stosunku umownego łączącego strony tj. czy przewóz odbywał się na podstawie samodzielnej umowy przewozu zawartej pomiędzy pasażerem i przewoźnikiem, czy na podstawie umowy mieszanej o usługę turystyczną w ramach lotu czarterowego.

Niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 117 par. 2 kc poprzez brak przyjęcia, iż pozwany spełniając częściowo świadczenie zrzekł się przedawnienia.

Podkreślić trzeba, że przy ocenie powództwa w niniejszej sprawie istotne były dwie kwestie, przedawnienie roszczenia, jak też zaspokojenie żądania powoda. Skoro spóźniony lot wykonywany był 3 sierpnia 2014 roku, a powództwo wniesiono 25 lipca 2016 roku, zasadnie strona pozwana powoływała się na przedawnienie roszczenia, w tym także roszczenia ubocznego odsetkowego. Ustawowym skutkiem przedawnienia jest powstanie po stronie tego, przeciwko komu przysługuje roszczenie, uprawnienia do uchylenia się od jego zaspokojenia, czyli tak zwany zarzut peremptoryjny. Wykonanie tego uprawnienia powoduje, że roszczenie nie może być skutecznie dochodzone. Dotyczy to nie tylko roszczenia głównego, ale także odsetek za opóźnienie (tak stanowi uchwała Sądu Najwyższego z 10 listopada 1995 roku III CZP 156/95 opublikowana w OSNC z 1996 numer 3 pozycja 31). Wbrew twierdzeniom apelacji strona pozwana nie zrzekła się zarzutu przedawnienia. Takiego skutku nie można wywieść z okoliczności sprawy. Przeczy temu także konsekwentne stanowisko strony pozwanej. Wprawdzie zrzeczenie się przedawnienia nie wymaga żadnej formy, może nastąpić także per facta concludentia, jednakże musi być w pełni świadome skutków. Dorozumiane oświadczenie woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia jest uzasadnione tylko wówczas, gdy zamiar dłużnika zrzeczenia się tego zarzutu wynika w sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu okoliczności (tak w wyroku Sądu Najwyższego z 21 lipca 2004 roku sygnatura V CK 620/2003 opublikowanego w LexisNexis numer 367927). W niniejszej sprawie za takie nie mogło być uznane spełnienie świadczenia przez pozwaną spółkę. Jak bowiem wynika z twierdzeń pozwanego, zapłata 800 euro, na rzecz powodów nastąpiła na skutek korzystnego dla podróżujących rozstrzygnięcia (...) odpowiednika Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Pozwany zobowiązany decyzją organu wykonał nałożony na niego obowiązek. Jego działanie wynikało z przymusu i nie mogło być kwalifikowane, jako oświadczenie woli skutkujące rezygnacją z prawa do powoływania się w postępowaniu cywilnym na zarzut tamujący żądanie pozwu. Pamiętać należy, że w sprawie o odszkodowanie dochodzone na podstawie artykułu 7 rozporządzenia numer 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 roku ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotu, zachodzi przemienność drogi postępowania przed sądami powszechnymi lub przed Prezesem Urzędu Lotnictwa Cywilnego, czy też zagranicznym jego odpowiednikiem. Powód swojego roszczenia dochodził zarówno przed Sądem, jak i urzędem (...). To na skutek decyzji drugiego z organów pozwany spełnił świadczenie. W tych okolicznościach zapłata kwoty zryczałtowanego odszkodowania nie mogła być uznana za zrzeczenie się zarzutu przedawnienia. W niniejszej sprawie sam fakt zapłaty kwot po 400 euro, nie może być więc poczytywany, jako wyraźna rezygnacja dłużnika z możliwości podniesienia zarzutu przedawnienia, co do pozostałych należności. Za powyższym zresztą nie przemawiają żadne inne okoliczności. Na podstawie treści złożonych dokumentów nie sposób jest wyinterpretować woli pozwanego zrzeczenia się zarzutu przedawnienia, również, co do należności odsetkowych. Jeszcze raz podkreślić należy, że zrzeczenie się zarzutu przedawnienia wymaga celowego działania strony, a w sprawie niniejszej brak jest podstawy do stwierdzenia powyższego. Przeciwnie, pozwany konsekwentnie podkreślał, że nigdy nie miał i nie przejawiał zamiaru wypłacenia powodowi jakichkolwiek kwot przewyższających wartość po 400 euro. Roszczenia w zakresie kwot 400 euro wygasły na skutek spełnienia, a w pozostałym zakresie pozostały przedawnione. Roszczenia przedawnione nie zostały stwierdzone żadnym orzeczeniem. W każdym razie powód nie zgłosił dowodu na tę okoliczność. Wobec tego za niezasadne Sąd Okręgowy uznał podnoszone w apelacji zarzuty naruszenia artykułu 117, 118 Kodeksu cywilnego, artykułu 125 paragraf 1 Kodeksu cywilnego, a także artykułu 778 Kodeksu cywilnego. Niezasadny był również zarzut naruszenia artykułu 233 paragraf 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia postępowania były między stronami bezsporne. Spór stron dotyczył wyłącznie prawnej oceny żądania pozwu.

W myśl artykułu 778 Kodeksu cywilnego, w dacie złożenia pozwu roszczenie główne było przedawnione, a wraz z nim należności uboczne, to jest odsetki. Z dniem 3 sierpnia 2015 roku zobowiązanie pozwanego stało się zobowiązaniem naturalnym. Jeżeli wierzyciel nie przerwał biegu przedawnienia należności głównej, to nie może bez ryzyka podniesienia zarzutu przedawnienia dochodzić samych odsetek od tej należności, która jest przedawniona powołując się na 3-letni termin przedawnienia z artykułu 118 kc, gdyż roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się z chwilą przedawnienia należności głównej, a więc przy odszkodowaniu za opóźniony lot w terminie rocznym. Tylko wówczas, gdy dłużnik dokona zapłaty odszkodowania z opóźnieniem, ale przed terminem przedawnienia, co w niniejszej sprawie nie miało jednak miejsca, wówczas odsetki nie przedawniają się w terminie rocznym dla roszczenia głównego, a uzyskują byt niezależny od należności głównej. Powyższe pozostaje w zgodności ze stanowiskiem wyrażonym prze Sąd Najwyższy w uchwale powoływanej w apelacji III CZP 42/04. Zgodnie z tym stanowiskiem roszczenie odsetkowe przedawnia się na zasadach określonych w art. 118 kc, najpóźniej z chwilą przedawnienia roszczenia głównego. Wykonanie zobowiązania nieprzedawnionego powoduje, iż roszczenie odsetkowe uzyskuje byt samodzielny i przedawnia się w terminie właściwym dla przedawnienia roszczeń okresowych – 3 lat. Z taką sytuacją Sąd nie miał do czynienia w niniejszej sprawie.

Z tych wszystkich względów za niezasadny należało uznać zarzut naruszenia art. 316 par. 1 kpc bowiem brak było podstaw do przyjęcia, iż na datę zamknięcia rozprawy zobowiązanie naturalne stało się roszczeniem zupełnym.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 KPC należy podkreślić, że według utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, powołanie tego przepisu jako podstawy apelacji może być usprawiedliwione wtedy, gdy wskutek uchybienia wymaganiom określającym zasady motywowania orzeczeń nie poddaje się ono kontroli instancyjnej, w szczególności gdy uzasadnienie nie ma wszystkich koniecznych elementów, bądź zawiera takie braki, które ją uniemożliwiają (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999 r. Nr 4, poz. 83; z dnia 26 listopada 1999 r., III CKN 460/98, OSNC 2000 r. Nr 5, poz. 100; z dnia 16 stycznia 2006 r., V CK 405/04, z dnia 21 marca 2007 r., I CSK 458/06). Powyższe wiąże się z reguły ze zgłoszoną podstawą naruszenia prawa materialnego, gdy ocena jego zastosowania przy poczynionych ustaleniach faktycznych okaże się niemożliwa. Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zachodzi.

Nie doszło również do naruszenia art. 98 kpc. Prawidłowo Sąd Rejonowy przyjął, iż co do zasady pozwany wygrał sprawę w całości. Co do zasady, w przypadku cofnięcia powództwa, koszty należą się stronie pozwanej, chyba że wytoczenie powództwa było niezbędne w celu uzyskania roszczenia. Słusznie Sąd Rejonowy wskazuje, iż wytoczenie powództwa nie było niezbędne bowiem wypłata odszkodowania nastąpiła na podstawie postępowania toczącego się przed (...) organem administracyjnym. Natomiast powodowie przegrali sprawę w zakresie roszczenia odsetkowego z uwagi na skutecznie podniesiony zarzut przedawnienia.

W konsekwencji powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 kpc. Na rzecz strony pozwanej Sąd zasądził wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika. Wysokość wynagrodzenia została ustalona zgodnie z par. 2 pkt 1 w zw. z par. 10 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, właściwego na datę wniesienia apelacji.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji.