Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Joanna Korzeń,

Protokolant: stażysta Mateusz Rutkowski

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2018 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa

K. K.

przeciwko

Skarbowi Państwie - Centralnemu Zarządowi Służby Więziennej

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

1)  zasądza od SP – Centralnego Zarządu Służby Więziennej na rzecz K. K. kwotę 2000 zł (dwa tysiące złotych) tytułem zadośćuczynienia.,

2)  w pozostałej części powództwo oddala,

3)  odstępuje od obciążania powoda kosztami postępowania.

Sygn. akt III C 1585/16

UZASADNIENIE

K. K., pozwem z dnia 9 grudnia 2016 r. /data prezentaty/ wniósł o zasądzenia od Skarbu Państwa – Centralnego Zarządu Służby Więziennej na jego rzecz kwoty 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwoty 70.000 zł tytułem odszkodowania za szkody psychiczno - fizyczne, których doznał w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności w jednostkach penitencjarnych – AŚ W. - M., AŚ W. - B., ZK w K.. Uzasadniając pozew wskazał na nieprzestrzeganie norm powierzchniowych dla cel mieszkalnych oraz złe warunki bytowe panujące we wskazanych powyżej jednostkach, tj. niedogrzane cele zimą, grzyb na ścianach i sufitach, niesprawna wentylacja, zły stan materacy, brak dostępu do ciepłej wody, łaźnia raz w tygodniu, brak prywatności w kąciku sanitarnym, brak uchwytów dla inwalidów w toaletach, trudności przy odbieraniu posiłków, zakwaterowanie w celach na piętrze oraz zakwaterowanie ze skazanymi należącymi do subkultury więziennej /pozew – k. 2, pismo procesowe powoda – k. 8, protokół z dnia 25 lipca 2018 r./.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając odpowiedź na pozew wskazał, iż działania jednostek penitencjarnych powołanych w pozwie nie były bezprawne, dodatkowo zaprzeczył jakoby panowały w nich warunki wskazane przez powoda, a powód doznał szkody, czy też krzywdy w czasie odbywania w nich kary pozbawienia wolności. Pozwany podniósł także zarzut przedawnienia roszczeń powoda za okres przed datą 9 grudnia 2013 r. /odpowiedź na pozew – k. 35/.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód posiada grupę inwalidzką o umiarkowanym stopniu, ma rozpoznaną epilepsję, jest po amputacji prawego uda z wyłuszczeniem stawu biodrowego (na skutek zatoru żylnego w 2007 r.), porusza się przy pomocy kul łokciowych /oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania – k. 10, książka zdrowia osadzonego – k. 104/.

K. K. w Areszcie Śledczym W. – M. przebywał od 26 marca 2013 r. do 26 kwietnia 2013 r., zakwaterowany został w Oddziale Psychiatrii Sądowej z całodobową opieką lekarską. W ww. jednostce miał zapewnione warunki powierzchniowe zgodne z obowiązującymi przepisami - powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosiła nie mniej niż 3 m ². Cele wyposażone były w źródło sztucznego oświetlenia oraz światło dzienne, panująca w nich temperatura utrzymywana była zgodnie z wytycznymi rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki techniczne i ich usytuowanie. Stan cel mieszkalnych, w tym kącików sanitarnych był poddawany bieżącej konserwacji, kontrola instalacji wentylacyjnej odbywała się corocznie. We wskazanej jednostce powód został zakwaterowany w celi na drugim piętrze - poruszając się o kulach miał trudności z wchodzeniem i schodzeniem ze schodów. Kąciki sanitarne były oddzielone od reszty celi zabudową murowaną do wysokości 1,5 m oraz parawanem z kotarą – aby dojść do kącika sanitarnego powód korzystał z pomocy innych osadzanych, powierzchnia celi utrudniała poruszanie się o kulach. W celi zimna woda dostępna była całodobowo, ciepła ograniczana, powód miał możliwość korzystania z łaźni (nieprzystosowanej dla osób niepełnosprawnych) /pismo Dyrektora AŚ W. – M. – k. 42, notatka służbowa z dnia 22 lutego 2017 r. – k. 54, notatka służbowa z dnia 21 lutego 2017 r. – k. 55, 57, zeznania powoda – k. 254/.

W Areszcie Śledczym W. – B. powód przebywał od 7 listopada 2013 r. do 29 czerwca 2015 r., zakwaterowywany był na pierwszych piętrach pawilonów A, C i D, w celach mieszkalnych niewynoszących mniej niż 3 m ², do dyspozycji posiadał dolne łóżko. Cele wyposażone zostały w kąciki sanitarne – nieprzystosowane dla osób niepełnosprawnych, oddzielone od reszty celi zabudową murowaną, dodatkowo wyposażone w nieprzezroczystą zasłonę z tworzywa sztucznego. K. K. miał zapewniony dostęp do wody bieżącej (zimnej) bez ograniczeń, ciepła woda odkręcana była trzy razy dziennie po każdym posiłku, kąpiel odbywała się raz w tygodniu w łaźni ogólnej wyposażonej w stanowisko dla osób niepełnosprawnych – remont łaźni w pawilonach C, D i E z jednoczesnym przystosowaniem stanowiska dla osób niepełnosprawnych miał miejsce w latach 2011-2013. Posiłki wydawano bezpośrednio do cel mieszkalnych. Cele oświetlone były dziennym oraz sztucznym światłem, okna przeszklone i uszczelnione - poddawane naprawom i konserwacjom (remont elewacji i wymiana okien w latach 2014-2015), podłogi z parkietu drewnianego w stanie dobrym. Temperatura w celach mieszkalnych utrzymywana była na poziomie wymagań dla pomieszczeń przeznaczonych na pobyt stały ludzi bez okryć zewnętrznych nie wykonujących w sposób ciągły prac fizycznych, miejscowe zawilgocenia ścian oraz sufitów usuwano według kolejności zgłoszeń, kontrola instalacji wentylacyjnej odbywała się corocznie /pismo Dyrektora AŚ W. – B. – k. 58, notatka służbowa z dnia 22 lutego 2017 r. – k. 60, pismo Ref. Dz. Ew. AŚ W. – B. – k. 61, notatka służbowa z dnia 22 lutego 2017 r. – k. 62, protokół z wizytacji Aresztu Śledczego w W. B. przeprowadzonej w dniu 17 lipca 2014 r.- k. 64, zeznania świadka G. T. – k. 177, zeznania powoda – k. 254/.

W Zakładzie Karnym w K. K. K. przebywał od 29 czerwca 2015 r. do 20 października 2015 r. oraz od 30 listopada 2015 r. – do chwili obecnej. Powód zakwaterowywany był w pawilonach jednopiętrowych, najczęściej na parterze, w celach mieszkalnych, w których powierzchnia na osadzonego nie wynosiła mniej niż 3m2. Objęty był opieką medyczną – korzystał wizyt u lekarzy specjalistów, badań, rehabilitacji. Zgodnie z zaleceniami lekarskimi otrzymał do dyspozycji dolne łóżko, z uwagi na stan zdrowia zalecono także dietę lekkostrawną (na stałe). Posiłki początkowo wydawano na korytarzu oddziału mieszkalnego, obecnie odbierane są przez osadzonych bezpośrednio przy celi. Powód miał trudności z odbieraniem posiłków wydawanych na korytarzu, poruszając się za pomocą dwóch kul nie był w stanie donieść posiłku do celi, zwłaszcza zupy. Cele wyposażone były w kąciki sanitarne oddzielone od reszty pomieszczenia – bez udogodnień dla osób niepełnosprawnych. Dostęp do wody bieżącej (zimnej) odbywał się bez ograniczeń z możliwością jej podgrzania, kąpiel w łaźni ogólnej raz w tygodniu - od czerwca 2014 r. z możliwością dodatkowej kąpieli. Powód nie zgłaszał skarg związanych z odbiorem posiłków, korzystaniem z kącika sanitarnego czy też łaźni. Materace wydawane osadzonym znajdowały się w stanie technicznie sprawnym, wymieniano je w przypadku zabrudzenia lub uszkodzenia. Cele oświetlone były dziennym oraz sztucznym światłem, okna drewniane dodatkowo uszczelniano ścinkami koców, występujące wykwity wilgoci na ścianach, sufitach usuwane na bieżąco, temperatura pomieszczeń pod stałą kontrolą, a usterki występujące w tym zakresie usuwane /pismo Dyrektora ZK w K. – k. 89, wyjaśnienia – k. 92 – 103, protokoły z kontroli przewodów kominowo – wentylacyjnych – k. 131-136, zeznania świadka K. Z. – k. 222, zeznania świadka M. P. – k. 225, zeznania powoda – k. 254verte/.

Powyższe ustalenia Sąd dokonał w oparciu o materiał dowodowy przytoczony przy poszczególnych fragmentach stanu faktycznego, w tym dowodów z dokumentów, których w toku postępowania strony nie kwestionowały.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków: G. T., K. Z., M. P.. Sąd biorąc pod uwagę jasność i spójność oraz sam sposób składania zeznań ww. świadków uznał te zeznania, w oparciu o zasady logicznego rozumowania i zasady doświadczenia życiowego, za wiarygodne i oparł o nie poczynione ustalenia faktyczne.

Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom powoda w zakresie, w jakim wskazał, że funkcjonariusze służby więziennej naruszali jego godność, poprzez niewłaściwe traktowanie, tj. pośpieszanie idącego o kulach powoda – powód nie wykazał powyższego, w zebranym w sprawie materiale dowodowym brak potwierdzenia niewłaściwego zachowania funkcjonariuszy względem powoda.

Sąd pominął zeznania świadka R. S., nie wniosły bowiem niczego nowego do sprawy, a wiedza świadka w zakresie przedmiotowej sprawy była znikoma.

Sąd zważył, co następuje:

Pozwany, w odniesieniu do roszczeń powoda o odszkodowanie i zadośćuczynienie w związku z warunkami osadzenia panującymi w jednostkach penitencjarnych, tj. w Areszcie Śledczym W. – M., Areszcie Śledczym W. – B. oraz Zakładzie Karnym w K., podniósł zarzut przedawnienia za okres przed datą 9 grudnia 2013 r. – który w ocenie Sądu Okręgowego zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 442 ¹ § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, zaś zgodnie z treścią art. 120 § 1 zd. pierwsze k.c. bieg przedawnienie rozpoczyna się od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne. W myśl § 2 cytowanego przepisu bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia. Termin przedawnienia roszczenia nierozerwalnie związany jest z ustaleniem daty wymagalności tego roszczenia, natomiast zadośćuczynienie należne jest za wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne, których doznał powód – te, które doznał w przeszłości, aktualne i te, które będzie odczuwał do końca życia.

W przedmiotowej sprawie powód powołał się na krzywdę, jakiej doznał w trakcie pobytu w wymienionych powyżej jednostkach penitencjarnych, tak więc wymagalność roszczenia formułowała się w kolejnych dniach pobytu we wskazanych jednostkach. Mając na uwadze okoliczność, że przedmiotowy pozew został złożony w dniu 9 grudnia 2016 r. roszczenia powoda uległy przedawnieniu za okres do dnia 9 grudnia 2013 r.

Dodatkowo wskazać należy, że sąd nie dopatrzył się sprzeczności podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia z zasadami współżycia społecznego, nic bowiem nie stało na przeszkodzie aby powód zgłosił roszczenie związane z warunkami osadzenia oraz wynikającym z nich – w jego ocenie – odczuwalnym dyskomfortem w przewidzianym do tego terminie, nadto należy mieć na uwadze, iż w warunkach osadzenia powód musiał mieć świadomość pokrzywdzenia, zdając sobie na bieżąco sprawę z tego jakie niedogodności odczuwał i kto je powodował. Nie bez znaczenie jest także fakt, że powód w toku niniejszego postępowania nawet nie próbował wykazać przyczyn dla których z żądaniem zadośćuczynienia i odszkodowania z tytułu warunków osadzenia w okresie od 26 marca 2013 r. do dnia 26 kwietnia 2013 r. w AŚ W. M. wystąpił w grudniu 2016 r.

Wobec uwzględnienia zarzutu przedawnienia rozważania sądu należało ograniczyć do warunków odbywania kary pozbawienia wolności przez powoda w okresie trzech lat przed dniem wniesienia pozwu, tj. w czasie odbywania kary w Areszcie Śledczym W. – B. oraz w Zakładzie Karnym w K..

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż zapewnienie przez państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych wymagań demokratycznego państwa prawa, znajdujących wyraz w normach prawa międzynarodowego. Wynika to wprost z art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Publicznych z dnia 19 grudnia 1996 r. oraz z art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 grudnia 1950 r. stanowiących, że każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny, z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 lutego 2007 r. wyraził pogląd, że odbywanie kary pozbawienia wolności w przeludnionych celach, z nieoddzieloną toaletą i węzłem sanitarnym, przy braku zapewnienia wszystkim osadzonym osobnego miejsca do spania może stanowić przejaw poniżającego traktowania, prowadzącego do naruszenia godności osób pozbawionych wolności (V CSK431/06). Sąd Najwyższy w przywołanym orzeczeniu wskazał, że takich warunków nie można uznać za uzasadniony i normalny element kary pozbawienia wolności, co wynika także z art. 110 kkw w którym ustawodawca zawarł wymogi dotyczące warunków bytowych w celach mieszkalnych i wskazał, że powierzchnia przypadająca na skazanego nie może być mniejsza niż 3m ², a cele muszą być wyposażone w odpowiedni sprzęt zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania i odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza oraz odpowiednią temperaturę i oświetlenia.

W ocenie sądu warunki panujące w celach mieszkalnych Aresztu Śledczego W. – B., jak również Zakładu Karnego w K. nie były takie aby naruszały prawo powoda do intymności, które – jak zeznał – zostało naruszone poprzez nieodpowiednie wydzielenie kącików sanitarnych od pozostałej części celi. Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego kąciki sanitarne usytuowane w celach wydzielone były trwałymi ścianami, ponadto dodatkowo wyposażono je w nieprzezroczystą zasłonę z tworzywa sztucznego – co zdaniem sądu jest wystarczające dla zapewnienia osadzonym odpowiedniej intymności. Przyjętej formę oddzielenia toalety od reszty celi mieszkalnej nie należy przyjmować jako przejaw poniżającego traktowania, prowadzącego do naruszenia godności osób pozbawionych wolności, jest ona raczej wynikiem zderzenia zapisów prawa z realiami panującymi w jednostkach penitencjarnych. Także brak dostępu do ciepłej bieżącej wody, czy też możliwość kąpieli jedynie raz w tygodniu w łaźni ogólnej nie może być rozpatrywane w aspekcie niegodziwości czy niehumanitarności, skoro powód w celi miał zapewniony nieograniczony dostęp do wody zimnej z możliwością jej podgrzania. Dodatkowo w Zakładzie Karnym w K. od czerwca 2014 r. wprowadzono możliwość dodatkowej kąpieli, a w dyżurce oddziałowego do użytku osadzonych była grzałka służąca do podgrzania wody. W tym miejscu podkreślić należy, iż odbywanie kary pozbawienia wolności już z samej istoty wiąże się z pewnymi dolegliwościami, jak choćby ograniczenie ilości kąpieli. Odnosząc się natomiast do zarzutu powoda dotyczącego złego – w jego ocenie – stanu ścian cel, związanego z panującą w nich wilgocią, wskazać należy, że jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego temperatura w celach mieszkalnych Aresztu Śledczego W. – B. utrzymywana była na poziomie wymagań dla pomieszczeń przeznaczonych na pobyt stały ludzi bez okryć zewnętrznych nie wykonujących w sposób ciągły prac fizycznych, a miejscowe zawilgocenia ścian oraz sufitów usuwane były według kolejności zgłoszeń, corocznej kontroli poddawana była także instalacja wentylacyjna. W Zakładzie Karnym w K. występujące wykwity wilgoci na ścianach, sufitach także usuwane były na bieżąco, a temperatura pomieszczeń była pod stałą kontrolą - usterki występujące w tym zakresie usuwane. W ocenie sądu powód nie wykazał, aby po stronie pozwanego brak było działań zmierzających do poprawy warunków panujących w celach mieszkalnych, w których odbywał karę pozbawienia wolności, a w których miejscowo pojawiały się wykwity wilgoci, jak również, iż temperatura panująca w celach była nieodpowiednia. Odnosząc się do zarzutu powoda dotyczącego złego stanu materaca z którego korzystał w trakcie pobytu w AŚ W. B., wskazać należy, iż K. K. nie udowodnił aby materac który miał do dyspozycji był stary, brudny i śmierdzący, czy miał 15 lat – z dołączonego do akt protokołu z wizytacji Aresztu Śledczego w W. – B. w dniu 17 lipca 2014 r. nie wynika aby zgłaszane skargi i wnioski dotyczyły ww. problemu. Dodatkowo nadmienić należy, iż w Zakładzie Karnym w K. materace wymieniane są w przypadku uszkodzenia lub zabrudzenia, w zależności od potrzeby są także naprawiane i czyszczone.

Sąd w swoich rozważaniach pominął kwestie, początkowo wskazane w pozwie, tj. przeludnienia oraz niewłaściwego oświetlenia cel mieszkalnych w których przebywał powód, albowiem w trakcie składania zeznań K. K. wskazał, że zarówno w AŚ W. B., jak również w ZK w K. nie było przeludnienia, a co do oświetlenia cel nie miał uwag.

Mimo powyższego Sąd Okręgowy zasądził od SP – Centralnego Zarządu Służby Więziennej na rzecz K. K. kwotę 2.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Jak wynika z materiału zgromadzonego w sprawie zarówno w Areszcie Śledczym w W. – B., jak i w Zakładzie Karnym w K. kąciki sanitarne nie były dostosowane dla osób niepełnosprawnych. Mając na uwadze, iż powód porusza się o kulach, w związku z amputacją prawego uda należało uznać, że brak uchwytów w kąciku sanitarnym utrudniał powodowi swobodny do niego dostęp. Sąd uznał także, iż zakwaterowywanie powoda na piętrach pawilonów – co zdarzało się w początkowych okresach osadzenia w poszczególnych jednostkach penitencjarnych utrudniało mu w poruszanie się po obiekcie. Szczególną uwagę sąd zwrócił na miejsce wydawania osadzonym posiłków, tj. w Zakładzie Karnym w K. posiłki wydawane były na korytarzu, a każdy z osadzonych wychodził z celu po ich odbiór. Jak wynika z zeznań powoda, poruszając się przy pomocy dwóch kul miał trudności w doniesieniu posiłku, a zwłaszcza zupy, do celi, do tego stopnia, że czasami musiał prosić o pomoc współosadzonych. Powyższe – zdaniem sądu – mogło wzbudzić w powodzie uzasadnione poczucie krzywdy, nie należy jednak poczucia tego łączyć z doznaniem ciężkiego cierpienia fizycznego i psychicznego przez powoda w związku z wystąpieniem ww. utrudnień. Na marginesie należy zauważyć, że zmiana zasad dostarczania osadzonym, a szczególnie niepełnosprawnym fizycznie, posiłków do celi nie wymagała w zasadzie żadnych nakładów finansowych, a jedynie trochę dobrej woli. Sk

Określając kwotę zadośćuczynienia sąd wziął także pod uwagę, iż powód nie zgłaszał problemów związanych z odczuwanym przez niego dyskomfortem w codziennym funkcjonowaniu w jednostkach penitencjarnych, mimo posiadania świadomości istniejących utrudnień. Wręcz przeciwnie jak wynika z zeznań świadka M. P. w zakresie odbierania posiłków powód nie tylko nie zgłaszał problemów, ale także odmówił przyjęcia pomocy ze strony funkcjonariusza wskazując, iż da sobie radę.

Dodatkowo należy mieć na względzie, że służby więzienne wypełniały zalecenia lekarskie względem powoda, tj. dolne łóżko do dyspozycji, wprowadzenie na stałe lekkostrawnej diety, ponadto powód był pod stałą opieką medyczną, korzystał z lekarzy specjalistów, badań, rehabilitacji.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt 1 i 2 wyroku, odstępując od obciążania powoda kosztami postępowania zgodnie z art. 102 kpc.