Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 maja 2016 r. (data prezentaty) powód M. W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej S. Ż. U. Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. (obecnie: V. U. N. Ż. Spółka Akcyjna V. (...) z siedzibą w W.) kwoty 3.218,14 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 08 listopada 2012 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powód wskazał, że zawarł z pozwaną Umowę (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną na rzecz swego syna P. W., potwierdzoną polisą nr (...). Powód na skutek rozwiązania umowy poniósłby stratę finansową w kwocie 3.218,14 zł jako różnicę między wartością polisy – 6.519,22 zł a kwotą wypłaconą z tytułu wykupu – 3.301,08 zł. Dodatkowo umowa generuje straty finansowe w wysokości 2.413,71 zł, ponieważ wartość polisy jest niższa od wpłaconych składek na dzień 31 grudnia 2015 r., a wartość wykupu szacowana jest w sposób przypadkowy.

(pozew – k. 3-5)

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa oraz o zwrot kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W pierwszej kolejności pozwana wskazała, że powództwo jest nieudowodnione oraz przedwczesne, bowiem zawarta przez strony umowa ubezpieczenia na życie potwierdzona polisą nr (...) nie została rozwiązana przez powoda. Pozwana podniosła, że w związku z tym, iż umowa w dalszym ciągu trwa, powodowi nie zostało wypłacone żadne świadczenie oraz nie została pobrana żadna opłata likwidacyjna. Pozwana wskazała, iż w przypadku wypowiedzenia umowy, wypłaci powodowi świadczenie wykupu w kwocie wynikającej z OWU.

Strona pozwana w dalszej kolejności oświadczyła, iż Świadczenie Wartości Wykupu stanowi świadczenie główne stron, które zostało określone w sposób jednoznaczny, zatem nie podlega kontroli pod kątem abuzywności. Na okoliczność tego ubezpieczyciel przytoczył szeroką argumentację. Jednocześnie pozwana wskazała, że powód zawierając przedmiotową umowę miał wiedzę na temat warunków ubezpieczenia, w tym w szczególności na temat opłat pobieranych przez pozwanego oraz sposobu obliczania wartości Świadczenia Wartości Wykupu. Pozwane towarzystwo ubezpieczeń podniosło, iż nawet jeśli uznać, iż Świadczenie Wartości Wykupu nie jest świadczeniem głównym stron umowy, zostało ono sformułowane w sposób jednoznaczny – określono go bowiem przy pomocy czytelnej tabeli. W ocenie pozwanej, postanowienia OWU dotyczące Świadczenia Wykupu nie stanowią niedozwolonych postanowień umownych, bowiem nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz nie naruszają interesów konsumenta w sposób rażący – mechanizm obliczania świadczenia głównego ma swoje uzasadnienie w strukturze kosztów ponoszonych przez pozwaną w związku z zawartą umową ubezpieczenia.

(odpowiedź na pozew – k. 31-41)

Pismem z dnia 12 grudnia 2016 r. (data nadania) powód wniósł o stwierdzenie przez Sąd nieważności przedmiotowej umowy wskazując, że zawiera klauzule niedozwolone. Jednocześnie powód rozszerzył powództwo z żądanej kwoty 3.218,14 zł do kwoty 6.519,22 zł plus odsetki według stanu na dzień 31 grudnia 2015 r. stanowiącej wartość polisy z dnia 20 lutego 2003 r. W przypadku uznania przez Sąd nieważności umowy powód wniósł o zwrot sumy wpłaconych składek 8.932,93 zł.

(pismo powoda – k. 62-66)

Na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2017 r. powód ostatecznie sprecyzował żądanie pozwu i wniósł o stwierdzenie nieważności umowy nr (...) oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 8.932,93 zł.

(protokół z rozprawy z dnia 28 kwietnia 2017 r. – k. 130)

W toku procesu strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny:

Powód M. W. złożył pozwanemu wniosek o zawarcie Umowy (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym. Zawarta umowa została potwierdzona polisą o nr (...), zaś integralną część umowy stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...). Ubezpieczającym został M. W., a ubezpieczonym został P. W.. Powód zobowiązał się do uiszczania składki regularnej w wysokości 180 zł miesięcznie. Umowa została zawarta na okres 30 lat.

(wniosek o zawarcie umowy – k. 50; polisa – k. 6; OWU – k. 135-145; okoliczności bezsporne)

Powód zawarł powyższą umowę ubezpieczenia na rzecz syna, myśląc, że to jest dobre połączenie formy oszczędzania z ubezpieczeniem. Powód nie został poinformowany o ryzyku związanym z przedmiotową umową. Po zawarciu umowy nie był zadowolony z osiągniętego wyniku finansowego, zatem odbył rozmowę z pozwanym, celem zasięgnięcia informacji na temat możliwości rozwiązania umowy. Ostatecznie powód nie rozwiązał umowy, decydując się na przejście na okres bezskładkowy. Obecnie powód pozostaje w okresie bezskładkowym umowy.

(zeznania powoda – k. 131-132)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w szczególności na podstawie wskazanych powyżej dokumentów, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Sąd dał także wiarę zeznaniom powoda w zakresie, w jakim korespondowały z pozostałym materiałem zgromadzonym w aktach sprawy.

Sąd oddalił wniosek o przesłuchanie świadka J. G., bowiem świadek wezwana na termin rozprawy nie stawiła się, wezwanie wróciło awizowane, a Sąd uznał, że zeznania świadka nie wniosą nic istotnego do sprawy.

W ocenie Sądu pogląd Rzecznika Finansowego i dowód z opinii biegłego aktuariusza nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, stąd Sąd oddalił wniosek powoda o zwrócenie się do Rzecznika Finansowego o wydanie istotnego poglądu w sprawie i wniosek pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego aktuariusza.

Sąd potraktował załączone przez powoda kopie artykułów i wyroków jedynie jako wyraz poglądów wzmacniających argumentację strony postępowania.

Sąd pominął złożone przez pozwanego zestawienie prowizyjne oraz złożone przez powoda wykaz transakcji do polisy jako nieprzydatne dla rozpoznania sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną między stronami był fakt zawarcia i dalszego obowiązywania umowy ubezpieczenia na życie wobec jej nie wypowiedzenia. Powód zaś wnosił o zwrot wszystkich wpłaconych przez niego składek ubezpieczeniowych w łącznej kwocie 8.932,93 zł, bowiem w jego ocenie postanowienia OWU przewidujące pobranie tzw. opłaty likwidacyjnej stanowią klauzule abuzywne. Wskazać przy tym należy, iż powód nie wskazał konkretnych zapisów OWU, które w jego ocenie stanowią klauzule abuzywne.

Na wstępnie należy wskazać, że analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną, z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Nie ulega wątpliwości, że dominuje w niej aspekt kapitałowy polegający na alokowaniu składek wpłacanych przez ubezpieczonego na ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe. Integralną część wskazanej umowy stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...) - wzorzec umowny ustalony przez ubezpieczyciela, który w świetle brzmienia art. 384 § 1 k.c. winien być doręczony powodowi przed zawarciem umowy, by go wiązał. Doręczenie powodowi przedmiotowego wzorca umownego nie było kwestionowane przez strony, ponadto powód potwierdził otrzymanie OWU w treści wniosku o zawarcie umowy.

Stosownie do treści 385 ¹ k.c. stanowiącego, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Ustalenie bowiem, że poszczególne postanowienia OWU są postanowieniami niedozwolonymi, ma znaczenie ze względu na skutki prawne, jakie rodzi uznanie postanowienia umowy za abuzywne. Wówczas, zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c., zamieszczona w umowie klauzula abuzywna, nie wiąże konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Z przytoczonego przepisu 385 ¹ k.c. wynika zatem, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z umowy zależy od spełnienia następujących przesłanek: postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając interesy konsumenta, nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia. Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie.

Sąd doszedł do przekonania, iż powód nie wykazał spełnienia powyższych przesłanek. Nie wskazał on konkretnie, które zapisy OWU miałyby stanowić klauzule abuzywne. Powód powołał się jedynie na bliżej nieokreślone zapisy o opłacie likwidacyjnej.

Podkreślić należy, iż rozkład ciężaru dowodu kształtuje się według ogólnych reguł dowodzenia wynikających z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten formułuje podstawową regułę rozkładu ciężaru dowodu w sporze cywilnoprawnym, wskazując przede wszystkim, kogo obciążają skutki niepowodzenia procesu dowodzenia (tak zwany ciężar dowodu w znaczeniu materialnoprawnym). W świetle wynikającej z tego przepisu reguły za prawdziwe mogą być w procesie cywilnym przyjęte jedynie te fakty, które zostały udowodnione przez stronę obciążoną ciężarem ich dowodzenia, zaś pominięte powinny zostać te fakty, które przez stronę obciążoną obowiązkiem dowodzenia nie zostały w sposób należyty wykazane. Materialnoprawną zasadę rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) uzupełniają reguły procesowe (w szczególności art. 3 § 1 k.p.c. oraz art. 232 k.p.c.) nakazujące stronom przejawiać aktywność w celu wykazania wszystkich istotnych okoliczności i faktów, z których wywodzą skutki prawne, w szczególności wskazywać dowody. Obowiązek przedstawiania dowodów odnosi się zarówno do przesłanek dotyczących samej zasadności dochodzonego roszczenia, jak i jego wysokości. Niedochowanie powyższych obowiązków skutkuje ryzykiem przegrania procesu przez stronę, którą obciążał ciężar wykazania okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Poza okolicznościami, iż powód nie wskazał konkretnych zapisów wzorca umownego, nie jest także możliwe ustalenie, czy zapisy umowne dotyczące opłaty likwidacyjnej kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy jako konsumenta. Podkreślenia bowiem wymaga, iż umowa ubezpieczenia na życie, wiążąca strony, nie została przez powoda rozwiązana, oraz nie doszło do pobrania opłaty likwidacyjnej w jakiejkolwiek wysokości. Na obecnym etapie trudno jest przewidzieć, jaki byłby wynik finansowy osiągnięty przez powoda w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie, jaka byłaby wysokość opłaty likwidacyjnej, a także czy zostałaby ona w ogóle pobrana przez pozwanego oraz czy w związku z tym doszłoby do naruszenia interesów powoda jako konsumenta.

Wobec niemożności ustalenia okoliczności oraz stopnia naruszenia interesów konsumenta na podstawie zapisów OWU na obecnym etapie, stwierdzić należy, iż niniejsze powództwo jest przedwczesne. Wskazać także należy, iż nawet w przypadku gdyby uznać zapisy OWU o opłacie likwidacyjnej za abuzywne, nie oznacza to automatycznego zwrotu na rzecz powoda całej kwoty wpłaconej przez niego tytułem składek. Umowa bowiem nie została rozwiązana – zatem trwałaby nadal i obowiązywała w pozostałym zakresie, poza kwestionowanymi zapisami OWU. Brak byłoby zatem podstaw do zwrotu kwoty 8.932,93 zł na rzecz powoda, która dalej znajdowałyby się na jego rachunku polisowym.

Powód co więcej wniósł o stwierdzenie nieważności całej umowy zawartej z pozwanym. Należy jednak wskazać, że – jak już wyżej podniesiono – brak jest przesłanek do tego. Wskazać należy, że nieważność, o której mowa w art. 58 § 1 k.c., jest nieważnością bezwzględną, co oznacza, że czynność prawna nie wywołuje żadnych skutków w sferze cywilnoprawnej. Stan nieważności z przyczyn wskazanych w komentowanym przepisie powstaje z mocy samego prawa (ipso iure) i datuje się od początku (ab initio, ex tunc), tzn. od chwili dokonania czynności (A. Kidyba, Kodeks cywilny, Komentarz. Tom I, Część ogólna, WKP 2012). Jak wskazuje Sąd Najwyższy (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2011 r., I CSK 261/1), przyczyną nieważności czynności prawnej, wskazaną w art. 58 § 1 k.c., jest sprzeczność z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, zarówno kodeksu cywilnego, jak i ustaw szczególnych. Polega to na tym, że indywidualne i konkretne postępowanie, wynikające z czynności prawnej, koliduje z generalną i abstrakcyjną normą, wynikającą z ustawy, przez to że nie respektuje zakazu ustawowego, nie zawiera treści lub innych warunków objętych nakazem normy prawnej, jego cel jest sprzeczny z tą normą, treść czynności sprzeciwia się naturze stosunku prawnego lub ma na celu obejście nakazu lub zakazu przewidzianego normą. Nadto, § 2 powołanego przepisu obejmuje nieważnością czynności prawne sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Zdaniem sądu nie można uznać przedmiotowej umowy za sprzeczną z obowiązującymi przepisami prawa, możliwość zawierania tego rodzaju umów została bowiem wprost dopuszczona w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (art. 13 ust 4), jak również w obowiązującej obecnie ustawie z dnia 11 września 2015 r. o działalności

Odnosząc się natomiast do naruszenia zasad współżycia społecznego, podkreślenia wymaga, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego akceptowany jest powszechnie przyjęty pogląd, że dla ustalenia, iż dana czynność prawna jest nieważna, konieczne jest stwierdzenie jej sprzeczności z konkretnymi zasadami współżycia społecznego (Wyrok Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 13 września 2001 r., sygn. akt IV CKN 475/2000 - LexPolonica Maxima nr (...); wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 r., sygn. akt IV CKN 120/01 - LexOmega nr (...)). Przepis art. 58 § 2 k.c. powinien być stosowany powściągliwie, ocena sądu nie może być dowolna, lecz wymaga uzasadnienia dlaczego określona czynność prawna jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego ( tak wyrok SN z dnia 26 listopada 1999 r., III CKN 460/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 100). Należy też wskazać, że w zakresie prawa konsumenckiego o nieważności rażąco krzywdzących klauzul wyraźnie przesądza art. 385 ¹ k.c. Jeśli klauzula umowy ma charakter niedozwolony w rozumieniu tego przepisu, nie znajduje już zastosowania art. 58 § 2 k.c..

Przekładając powyższe na okoliczności niniejszej sprawy wskazać należy, że powód nie odwołuje się w nim ani do treści zasad, konkretnych przepisów prawa, które zostały naruszone zawarciem przez strony umowy, nie precyzuje także, jakie zasady współżycia społecznego naruszył rzekomo pozwany. Powód w żadnym stopniu nie wskazał okoliczności, z których wynikałoby, że zawarta z pozwanym umowa i jej postanowienia jest sprzeczna z ustawą, ma na celu obejście ustawy czy też jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Także i z tej przyczyny zarzut powoda dotyczący nieważności postanowień spornej umowy nie zasługuje na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego całość kosztów postępowania. Na koszty postępowania poniesione przez pozwanego w tej sprawie składały się: wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym, w kwocie 1.200 zł, którego stawkę ustalić należało na podstawie § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

SSR Agnieszka Kamińska-Urbańska

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego.

SSR Agnieszka Kamińska-Urbańska