Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2014 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z wniosku K. F. (1) i K. F. (2)

przy uczestnictwie D. B. i (...)

o rozstrzygnięcie w przedmiocie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Olkuszu

z dnia 25 marca 2013 r., sygnatura akt I Ns 555/12

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu

w Olkuszu do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 25 marca 2013 roku Sąd Rejonowy w Olkuszu oddalił wniosek K. F. (2) i K. F. (1) o zobowiązanie uczestnika (...)reprezentowanego przez (...) do wystąpienia z wnioskiem o zwrot nieruchomości położonej w O. stanowiącej część działki nr (...) będącej aktualnie własnością (...)

Sąd rejonowy opierając się w głównej mierze na aktach postępowania administracyjnego (...) nadesłanych przez (...)ustalił , że aktualnym właścicielem nieruchomości położonej w O. stanowiącej działkę nr (...) o pow. 1493 m ^{( 2)} , objętej księgą wieczystą nr (...) jest (...), a postępowanie dotyczy między innymi zwrotu działki nr (...) położonej w O. oznaczonej jako część działki nr (...)( stanowiącej część dawnej działki nr (...) położonej w W., która to działka nr (...) uległa podziałowi na działki o numerach : (...), (...) i (...) ).

Jak wynika z w/w akt przedmiotowa nieruchomość została przejęta od B. M. , M. M. (1), W. G. (1) i M. F. na rzecz (...)z dnia 29 września 1964 r o wywłaszczeniu. Sprawa ta toczy się od roku 2005 r i zapadło w niej już kilka decyzji, które na skutek odwołań zostały uchylone.

Decyzją z dnia 9 maja 2011 r (...)odmówił zwrotu K. F. (2), K. F. (1) i D. B. przedmiotowej nieruchomości z uwagi na to, iż osoby te nie wykazały ażeby w chwili wywłaszczenia ich poprzednicy prawni posiadali tytuł własności do wywłaszczonej działki.

Na skutek odwołania decyzją nr (...) z dnia 15 grudnia 2011 r (...)uchylił powyższą zaskarżoną decyzję podkreślając, iż dla organu rozstrzygającego niniejszą sprawę wiążący jest zapadły już w niniejszej sprawie prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 11 stycznia 2010 r w sprawie II SA / Kr 389/09 w którym ustalono, iż skoro w dacie wywłaszczenia nieruchomości organ administracji państwowej nie miał wątpliwości co do ustalenia osób, których pozbawia własności to niezrozumiałym jest kwestionowanie tego ustalenia w postępowaniu mającym na celu zwrot takiej nieruchomości.

W związku z powyższym orzeczeniem, postępowanie o zwrot przedmiotowej działki w dalszym ciągu toczy się zaś organ prowadzący wezwał K. F. (2) , K. F. (1) i D. B. do podania czy osoby te złożyły w sądzie wniosek o wydanie orzeczenia zastępującego oświadczenie woli współwłaścicieli niewyrażających zgody na żądanie zwrotu nieruchomości.

(...), który stał się jednym ze współwłaścicieli nieruchomości objętej wnioskiem na skutek spadkobrania po S. J. sprzeciwia się wnioskowi. S. J. wraz z A. F. jest spadkobiercą M. J. (1). Spadkobiercami A. F. jest z kolei żona K. F. (2) oraz syn K. F. (1)

Uczestniczka D. B. jest spadkobierczynią M. G.

W rozważaniach sąd rejonowy wskazał , że w sprawie ma zastosowanie art. 199 k.c., bowiem domaganie się zwrotu wywłaszczonej nieruchomości jest czynnością, która przekracza zakres zwykłego zarządu, a zatem do złożenia takiego wniosku wymagana jest zgoda wszystkich współwłaścicieli . Wobec braku takiej zgody współwłaściciele , których udziały wynoszą co najmniej połowę mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd. Tymczasem wnioskodawcy wraz z uczestniczką D. B., która poparła wniosek nie wykazali, że ich udziały w nieruchomości będącej przedmiotem zwrotu wynoszą co najmniej połowę i dlatego ich wniosek podlegał oddaleniu.

Zdaniem sądu, przyznana przez uczestnika (...)i wynikająca z akt sprawy (...) a w tym z cytowanego powyżej wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie okoliczność, iż wszystkie strony postępowania w niniejszej sprawie były współwłaścicielami nieruchomości objętej wnioskiem przed jej nabyciem przez (...) jako spadkobiercy poprzednich właścicieli nie jest okolicznością wystarczającą do tego aby uznać, iż wnioskodawcy mogą domagać się przez sąd rozstrzygnięcia w przedmiocie zasadności ich żądania o zobowiązanie (...)do złożenia wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości.

Nie zostało bowiem w żaden sposób wykazane, iż udziały wnioskodawców i D. B. w tej nieruchomości wynoszą co najmniej połowę.

Aby to wykazać wnioskodawcy powinni przedłożyć tytuł własności dotyczący tej nieruchomości przed wywłaszczeniem z którego wynikałoby jakie były udziały w tej nieruchomości jej współwłaścicieli tj. B. M., M. M. (1) , W. G. (2) i M. F., co pozwoliłoby na ustalenie wysokości udziałów stron w przedmiotowej nieruchomości i ocenę czy zgodnie z art. 199 kc wnioskodawcy wykazali , iż razem z D. B. są uprawnieni do złożenia niniejszego wniosku.

O kosztach sąd rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wnieśli wnioskodawcy , którzy domagali się zmiany zaskarżonego postanowienia i uwzględnienia wniosku podnosząc , że w aktach postępowania administracyjnego, które sąd dopuścił znajdują się postanowienia spadkowe określające krąg spadkobierców R. M. (1) , wobec których nastapiło przedmiotowej nieruchomości, zaś udział wnioskodawców i D. B., która wniosek popiera przewyższa połowę bowiem (...)jest właścicielem jedynie udziału S. J..

Uczestnik (...) reprezentowany przez (...) wnosił o oddalenie wniosku o podnosząc , że zadaniem wnioskodawców zgodnie z art. 6 k.c. było wykazanie , że ich udziały przekraczają połowę , a nie zaistniały powody dla których sąd winien ustalać samodzielnie wielkość udziałów stron.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jako zasadna wymagała w pierwszej kolejności poczynienia uzupełniających ustaleń w oparciu o zalegające w aktach postępowania administracyjnego dokumenty potwierdzające zarówno uprawnienie wnioskodawców do występowania o zwrot wywłaszczonej nieruchomości , jak i ich następstwo prawne po spadkobiercach właściciela nieruchomości oraz potencjalne udziały w wywłaszczonej nieruchomości. Wbrew wnioskom sądu rejonowego i argumentom odpowiedzi na apelacje sąd rejonowy winien był przeanalizować dokumenty zawarte w aktach administracyjnych , jeśli powziął wątpliwość co wielkości udziałów wnioskodawców i popierającej ich wniosek uczestniczki D. B. , tym bardziej że pełnomocnik (...)na rozprawie w dniu 16.01.2013 r. sam wskazywał , że udział (...) wynosi ¼ cześć , a udziały wnioskodawców 1/2 , zaś z przebiegu postępowania administracyjnego wynikało, że jedynym spadkobiercą współwłaścicieli od którego brakowało wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości był właśnie (...).

Działanie sądu cechowała też pewna niekonsekwencja , bowiem przed rozprawą w dn. 16.01.2013 r. skierował do wnioskodawców wezwanie o przedłożenie tytułu własności dotyczącego działki będącej przedmiotem wywłaszczenia , nie precyzując że ma na myśli również dokumenty potwierdzające wielkość udziałów w wywłaszczonej nieruchomości, choć dokumentami potwierdzającymi następstwo prawne dysponował po uzyskaniu akt sprawy administracyjnej, po czym zakwestionował wielkość udziałów wnioskodawców i D. B. uprawniających do złożenia wniosku w trybie art. 199 k.c. dopiero w uzasadnieniu wydanego postanowienia.

Wskazać też należy, że nawet jeśli sąd rejonowy dopuściłby z urzędu dowody z postanowień spadkowych, to tylko i wyłącznie w zakresie potwierdzenia i zweryfikowania nie kwestionowanej legitymacji wnioskodawców i popierającej ich uczestniczki do złożenia niniejszego wniosku, a działanie sądu nie stanowiłoby o naruszeniu zasady kontradyktoryjności i art. 232 k.p.c. , która w postępowaniu nieprocesowym ulega złagodzeniu.

Z tych tez względów Sąd Okręgowy w oparciu o zgromadzone w aktach (...) dokumenty ustalił , że orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 29 września 1964 roku (...)wywłaszczono na rzecz (...) parcelę oznaczoną jako (...) o powierzchni 14320 m ^{( 2 )}od spadkobierców właściciela hipotecznego R. M. (1) tj. B. M. , M. M. (1), K. M., W. G. (2) i M. F. (k. 1 ).

Sąd Powiatowy w Olkuszu postanowieniem z dnia 13 stycznia 1964 roku I NS 590/63 (k. 19-20) stwierdził, że:

- prawo do spadku po R. M. (1) zmarłym w dniu 28 stycznia 1913 roku przypada po 1/7 części, w tym również w zakresie gospodarstwa rolnego , B. M., K. M., M. M. (1), A. G., R. M. (2), P. M. oraz J. J. (1);

- prawo do spadku po M. M. (3) zmarłej w dniu 6 lipca 1920 roku przypada po 1/7 części, w tym również w zakresie gospodarstwa rolnego , B. M., K. M., M. M. (1), A. G., R. M. (2), P. M., J. J. (1) oraz M. M. (3);

- prawo do spadku po A. G. zmarłej w dniu 31.12.1921 r. przypadają M. G. wraz z gospodarstwem rolnym;

- prawa do spadku w tym gospodarstwa rolnego po R. M. (2) , która zmarła w dn. 19.01.1929 r. przypada po 1/6 części B. M., M. M. (1), K. M., P. M., J. J. (1) oraz W. G. (2);

- prawo do spadku po P. M. zmarłym w dniu 15 kwietnia 1953 roku przypada po 1/5 części, B. M., K. M., M. M. (1), J. J. (1) oraz M. G., z tym że w zakresie gospodarstwa rolnego (...), K. M., M. M. (1) po 1/3 części;

- prawo do spadku po M. M. (1) zmarłym w dniu 7 października 1963 roku przypada po 1/4 części B. M., K. M., M. G. oraz M. J. (2) , z tym że w zakresie gospodarstwa rolnego (...) po ½ części;

Postanowieniem z dnia 28 września 1973 r. Sąd Rejonowy w Olkuszu stwierdził, że spadek po K. M. zmarłym w dniu 20 października 1969 roku nabyli po 1/3 części B. M. , M. F. i W. G. (2), z tym że gospodarstwo rolne nabyły B. M. i M. F. po ½ części (k.22).

Postanowieniem z dnia 20 listopada 2005 r. I Ns 600/04 Sąd Rejonowy w Olkuszu zmienił stwierdzenie praw do spadku po B. M. i orzekł , że spadek po B. M. zmarłej 16 maja 1978 roku nabyli po ½ części siostrzenica M. G. i syn siostrzenicy M. A. F. (k.21).

Postanowieniem z dnia 22 grudnia 2003 r. sygn. akt II Ns 1622/03 Sąd Rejonowy w Sosnowcu stwierdził, ze spadek po A. F. zmarłym 16 października 2003 roku nabyli żona K. F. (2) i syn K. F. (1) po ½ części (k.27) .

Postanowieniem z dnia 17 grudnia 2003 r. sygn. akt II Ns 1251/02 Sąd Rejonowy w Sosnowcu stwierdził, ze spadek po M. J. (1) zd. J. zmarłej 2 marca 1973 r. nabyli mąż S. J. oraz syn A. F. po ½ części (k.28) .

Postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2007 r. sygn. akt II Ns 1425/06 Sąd Rejonowy w Sosnowcu stwierdził, ze spadek po S. J. zmarłym 15 lutego 1984 roku nabył w całości Skarb Państwa. (k.40) .

Postanowieniem z dnia 16 czerwca 2004 r. sygn. akt I Ns 493/04 Sąd Rejonowy w Wałbrzychu stwierdził, że spadek po M. G. zmarłej 15 kwietnia 2004 roku na podstawie testamentu nabyła w całości D. B.. (k.29).

Ostatecznie potencjalne udziały uczestników niniejszego postępowania w wywłaszczonej nieruchomości wynosiłyby D. B.: ½ część, natomiast pozostali po 1/6 części, zatem biorąc pod uwagę , że wnioskodawcy i D. B. łącznie dysponują udziałami 5/6 części mogli ubiegać się o wydanie postanowienia rozstrzygającego w kwestii zarządu rzeczą wspólną.

Wskazać jednak należy , że rozpoznając wniosek o rozstrzygnięcie w przedmiocie czynności przekraczającej zwykły zarząd , przepisy o współwłasności w okolicznościach niniejszej sprawy będą stosowane odpowiednio, albowiem uczestnicy tego postępowania nie są współwłaścicielami rzeczy, a jedynie przysługuje im wspólne prawo domagania się zwrotu wywłaszczonej od ich poprzedników prawnych nieruchomości. Nie wyklucza to jednak złożenia wniosku w trybie art. 199 k.c. (por. E. G. , Komentarz do art. 195 kodeksu cywilnego SIP Lex Omega)

Nie stoi na przeszkodzie rozpoznania tego wniosku fakt , iż wnioskodawcy nie przedłożyli dokumentu potwierdzającego tytuł prawny ich poprzednika prawnego do nieruchomości objętej wywłaszczeniem, albowiem w tym zakresie uprawnienie wnioskodawców i uczestników o zwrot części wywłaszczonej nieruchomości zostało przesądzone wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 11 stycznia 2011 r. sygn. akt II SA Kr 389/09, zatem istnieje „wspólne prawo” , które jednak mogą realizować wspólnie.

W tym stanie rzeczy stwierdzić należy , że sąd rejonowy oddalając wniosek li tylko z powodu braku legitymacji do złożenia wniosku o rozstrzygnięcie , nie rozpoznał istoty sprawy , nie rozważając przesłanek udzielenia zgody na dokonanie czynności zwykłego zarządu , o których mowa w art. 199 k.c. tj. celu zamierzonej czynności oraz interesów wszystkich współwłaścicieli, co winien uczynić przeprowadzając stosowne postępowanie dowodowe i rozważając jego wyniki.

Wskazać też należy, że zarówno K. F. (2) i K. F. (1) oraz D. B. w składanym do sądu pozwie domagali się „wydania orzeczenia zastępującego oświadczenie woli (...)” , zatem przed przystąpieniem do rozpoznania sprawy sąd rejonowy winien wyjaśnić , czy żądanie swoje wnioskodawcy opierają na art. 64 k.c. czy też ich żądanie zmierza do uzyskania rozstrzygnięcia w trybie art. 199 k.c. , bowiem właściwe określenie podstawy prawnej żądania , przy tak lakonicznym uzasadnieniu pozwu, zakwalifikowanego przez sąd jako wniosek, jest niezbędne z uwagi na odmienne przesłanki merytoryczne i podstawy prawne zgłaszanych żądań, które winien badać sąd, mimo wspólności celu jaki wnioskodawcy i uczestniczka chcą osiągnąć.

Z tych też względów zaskarżone orzeczenie podlegało uchyleniu, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania na podstawie art. 385 § 4 k.p.c.

Ref. SSR Barbara Borecka