Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Robert Obrębski (spr.)

Sędziowie: SA Ewa Kaniok

SO (del.) Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska

Protokolant: sek. sąd. Aneta Walkowska

po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa G. S.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą

w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 15 marca 2018 r., sygn. akt II C 50/16

oddala apelację.

Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska Robert Obrębski Ewa Kaniok

Sygn. akt VA Ca 404/18

UZASADNIENIE

Pozwem z 15 stycznia 2016 r. G. S. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 300000 zł tytułem odszkodowania z powodu śmierci męża ubezpieczonego od nieszczęśliwych wypadków w związku z odbywaniem przez zmarłego szkolenia zawodowego na morzu, w czasie którego mąż powódki zmarł, zgodnie z umową ubezpieczenia zawartą ze stroną pozwaną, w której tego rodzaju zdarzenie zostało określone jako podstawa wypłacenia najbliższej osobie sumy ubezpieczeniowej w podanej wysokości. Powódka domagała się ponadto odsetek o podanej kwoty od 24 lipca 2015 r. do dnia zapłaty.

Strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa. Nie zaprzeczając, że mąż powódki został objęty wskazanym w pozwie ubezpieczeniem, podnosiła, iż przyczyną jego zgonu podczas szkolenia były ujawnione po śmierci schorzenia serca i zaawansowana miażdżyca, nie zaś udział w akcji ratowniczej. Zachodziła więc podstawa wyłączająca odpowiedzialność strony pozwanej wobec powódki.

Wyrokiem z15 marca 2018 r. Sąd Okręgowy zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 300000 zł z odsetkami ustawowymi od 14 sierpnia 2015 r. do dnia zapłat oraz kwotę 16900 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. W pozostałym zakresie, obejmującym tylko odsetki za kilkanaście dni, powództwo zostało oddalone. Sąd Okręgowy nakazał ponadto stronie pozwanej uiszczenie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 13000 zł z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych.

Na podstawie zebranych dowodów, w tym opinii biegłego lekarza, Sąd Okręgowy ustalił, że mąż powódki Z. S., który pracował jako marynarz mechanik na statkach kontenerowych, na początku lipca 2015 r. przechodził obligatoryjne, krótkie szkolenie z zakresu indywidualnych technik ratowniczych, które było prowadzone przez (...) spółkę z o.o., wymagane do utrzymania kwalifikacji do dalszej pracy na statku. W trakcie jego części praktycznej, 3 lipca 2015 r., przechodził trening w zakresie wejścia w wodę jak lider skaczący do wody jako pierwszy w celu zarządzenia ewakuacji pozostałych uczestników szkolenia, wobec których wydawał właściwe komendy ewakuacyjne. Po wykonaniu skoku dawał sygnały gotowości do wykonania tego zadania, po czym stracił przytomność, której już nie odzyskał. Przez instruktora została wyciągnięty z wody i był bezskutecznie reanimowany. Doszło do zgonu. Przeprowadzona sekcja zwłok wykazała, że mąż powódki nie znajdował się pod wpływem żadnych środków, w tym alkoholu. Stwierdzono natomiast znaczące zaawansowanie objawów miażdżycowych, zwłaszcza tętnic wieńcowych serca, tętniak aorty brzusznej, przerosty i zmiany miażdżycowe serca w postaci blizn, w tym pod wsierdziem lewej komory serca oraz urazy wywołane działaniami o charakterze reanimacyjnym. Opierając się na opinii biegłego, Sąd Okręgowy też ustalił, że zgon został wywołany nagłą śmiercią, sercopochodną niewydolnością krążenia w następstwie zaburzeń czynności elektrycznej serca, do których się także przyczyniły zmiany chorobowe w układzie krążenia 54 – letniego męża powódki, w tym zaawansowana miażdżyca tętnic, przerosty i blizny w sercu, za życia zmarłego w ogóle nierozpoznane, jak również stres wywołany udziałem w szkoleniu i powierzone zmarłemu zadanie podczas ćwiczeń praktycznych.

Sąd Okręgowy ustalił także, że śledztwo w sprawie nieumyślnej śmierci męża powódki zostało umorzone oraz że zmarły był objęty zbiorową umową ubezpieczenia od następstwa nieszczęśliwych wypadków, w tym od śmierci, z tytułu której strona pozwana zobowiązana była do wypłacenia na rzecz powódki sumy ubezpieczeniowej w kwocie 300000 zł, wywołanej przyczyną zewnętrzną stanowiącą określony w umowie wypadek ubezpieczeniowy, chyba że skutek tego rodzaju zostałby wywołany stanem chorobowym, w tym ujawnionym po wystąpieniu takich zdarzeń, w wyjątkiem chorób tropikalnych, sepsy i zakażeń wirusowych po ekspozycji zawodowej na materiał zakaźny lub też wystąpienia poważnego zachorowania. Sąd Okręgowy ustalił, że wystąpienie przyczyny o charakterze zewnętrznym, za skutki której pozwany ubezpieczyciel ponosić miał odpowiedzialność wobec powódki, zostało również w umowie przewidziane na wypadek jej wystąpienia równocześnie z nierozpoznaną wcześniej chorobą.

Według ustaleń Sądu Okręgowego, pismem z 10 lipca 2015 r. powódka wezwała stronę pozwaną do wypłacenia sumy ubezpieczeniowej. Przy piśmie z 11 sierpnia 2015 r. przedstawiła wymaganą dokumentację. Pismem z 3 grudnia 2015 r. strona pozwana poinformowała powódkę o braku podstaw do wypłaty na rzecz powódki tej kwoty z tego powodu, że przyczyną śmierci męża powódki były nierozpoznane wcześniej schorzenia układu krążenia, w tym miażdżyca i zmiany chorobowe serca.

Oceniając znaczenie prawne dokonanych ustaleń i opierając się na opinii biegłego, Sąd Okręgowy doszukał się podstaw do uwzględnienia powództwa w zasadzie w całości, z wyjątkiem odsetek za okres od 24 lipca do 14 sierpnia 2015 r. Uznał bowiem, że śmierć Z. S. została wywołana nie tylko schorzeniami układu krążenia, lecz również przyczyną zewnętrzną, za którą, zgodnie z opinią biegłego, Sąd Okręgowy uznał również stres wywołany przez udział męża powódki w praktycznych zajęciach podczas szkolenia, które polegały na wykonywaniu skoku do wody w celu przeprowadzenia ewakuacji innych jego uczestników, w charakterze litera, czyli przy wykonywaniu działań wykraczających poza standardowe obowiązku zawodowe zmarłego marynarza, który nie zajmował się zawodowo ratownictwem morskim ani prowadzeniem tej kategorii działań. Posiłkując się orzecznictwem dotyczącym wypadków przy pracy, Sąd Okręgowy podzielił tezę biegłego, że wywołany takimi działaniami stres mógł zostać uznany za przyczynę zewnętrzną, która wraz ze schorzeniami, które za życia zmarłego nie zostały rozpoznane i nie były leczone, doprowadziła do śmierci męża powódki w warunkach uzasadniających przypisanie stronie pozwanej odpowiedzialności ubezpieczeniowej wobec powódki, której żądania z podanych powodów zostały uwzględnione prawie w całości. Jako podstawę prawną uwzględnienia powództwa Sąd Okręgowy podał art. 805 k.c. w zw. z postanowieniami umowy grupowego ubezpieczenia, w tym §§ 4, 7i 39 ust. 2 ogólnych warunków tego ubezpieczenia. O kosztach zaś procesu Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy i art. 100 k.p.c. oraz stosownie do art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła strona pozwana, która ten wyrok zaskarżył w zakresie uwzględniającym powództwo oraz orzekającym o kosztach procesu, i zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie §§ 4 pkt 22, 7 i 39 ust. 2 ogólnych warunków ubezpieczenia, któremu podlegał mąż powódki, w zw. z art. 65 § 2 k.c. poprzez niewłaściwe przyjęcie, że jego zgon objęty został ubezpieczeniową odpowiedzialnością strony pozwanej, wskutek przeoczenia, że przyczyną śmierci Z. S. nie był nieszczęśliwy wypadek, a tym samym art. 805 k.c. poprzez uwzględnienie powództwa na podstawie tego przepisu, wynikające z wadliwego uznania, sprzecznego z art. 233 § 1 k.p.c., że stres, jakiego doznał zmarły, był przyczyną zewnętrzną w rozumieniu przyjętym w umowie łączącej męża powódki ze stroną pozwaną, jak też wadliwego oparcia się w tym zakresie na opinii biegłego sądowego. Na podstawie tych zarzutów strona pozwana wnosiła o zmianę zaskarżonej części wyroku Sądu Okręgowego poprzez oddalenie powództwa w całości i obciążenie powódki poniesionymi w tej sprawie kosztami postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Ustalenia Sądu Okręgowego były w pełni prawidłowe. Zostały oparte na poprawniej ocenie dowodów, w tym ogólnych warunków ubezpieczenia, któremu podlegał mąż powódki w związku z udziałem w obligatoryjnym szkoleniu zawodowym, dotyczącym ratownictwa morskiego, którym na co dzień się nie zajmował, jak też opinii biegłego, której walory dowodowe nie zostały podważone przez stronę pozwaną. Na podstawie dokumentów i wskazanej opinii zostało przez Sąd Okręgowy ustalone, że po śmierci męża powódki wykryte zostały schorzenia układu krążenie, który nie był uprzednio diagnozowany, w tym miażdżyca tętnic i zmiany chorobowe w sercu, na które Z. S. nie leczył się za życia. Poza sporem więc pozostawało, że ujawniony po śmierci męża powódki stan jego zdrowia istotnie przyczynił się do jego śmierci w dniu 3 lipca 2015 r.

Z drugiej jednak stron, zebrany w tej sprawie materiał dowodowy dawał pełne podstawy do przyjęcia, że śmierć męża powódki została wywołana także przez przyczynę zewnętrzną przewidzianą ogólnymi warunkami umowy, która łączyła zmarłego z pozwanym ubezpieczycielem. Doszło bowiem do wypadku nieszczęśliwego podczas praktycznego treningu objętego programem szkolenia, w związku z którym mąż powódki został ubezpieczony od takich zdarzeń, w tym od własnej śmierci, na korzyść powódki jako osoby uprawnionej do sumy ubezpieczeniowej określonej na 300000 zł. Opierając się na opinii biegłego, jak też wspierając się orzecznictwem Izby Pracy Sądu Najwyższego, dotyczącym wypadków przy pracy, Sąd Okręgowy trafnie uznał, że przyczyną zewnętrzną w rozumieniu powołanych w apelacji postanowień ogólnych warunków takiego ubezpieczenia był niestandardowy, nasilony stres, którego mąż powódki doznał podczas zajęć praktycznych jako lider wykonujący czynność skoku do wody w celu zarządzenia i przeprowadzenia ewakuacji innych uczestników szkolenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego, strona pozwana bezzasadnie zaprezentowała w swej apelacji odmienne stanowisko, które nie było uzasadnione ani w świetle opinii biegłego sądowego, ani też na gruncie orzecznictwa trafnie powołanego przez Sąd Okręgowy, który nawet niepotrzebnie ograniczył zakres wskazanej trafnie przyczyny zewnętrznej do stresu. Umniejszony tym samym została kontekst sytuacyjny, który miał wpływ na zgon męża powódki oraz na ocenę zasadności powództwa opartego na art. 805 k.c. w zw. z powołanymi przez Sąd Okręgowy postanowieniami ogólnych warunków ubezpieczenia, któremu podlegał mąż powódki. Na drugi plan zeszła tym samym przyczyna stresu, który towarzyszył Z. S. podczas wykonywania opisanego zadania. Mąż powódki nie zmarł podczas wykonywania czynności życia codziennego, ani też w tracie realizacji standardowych obowiązków zawodowych jako pracownik techniczny kontenerowców morskich. Do zgonu męża powódki doszło podczas wykonywania wyjątkowych dla zmarłego, silnie stresujących ćwiczeń podczas odbywania szkolenia z zakresie ratownictwa morskiego, a mianowicie podczas skoku do wody na morzu w celu przeprowadzenia akcji ewakuacji innych osób uczestniczących w tym szkoleniu. Przyczyną śmierci Z. S. nie był więc wyłącznie jego nierozpoznany wcześniej stan zdrowia, lecz także wykonywanie skazanego zadania podczas szkolenia i doświadczenie wyjątkowo silnej reakcji stresującej, bez zajścia którego do śmierci zmarłego mogłoby nie dojść, mimo jego stanu zdrowia. Wystąpiła więc jedna z sytuacji opisanych w ogólnych warunkach ubezpieczenia, którym zmarły został objęty w związku z udziałem w tym szkoleniu, czyli jednocześnie choroba zmarłego oraz wskazana przyczyna zewnętrzna. W ust. 2 § 39 ogólnych warunków ubezpieczenia zostało wprost zapisane, że jeżeli choroba zmarłego miała wpływ na jego zgon, obok przyczyny zewnętrznej, odpowiedzialność ubezpieczyciela obejmuje uszczerbek na zdrowiu lub śmierć, która jest następstwem przyczyny zewnętrznej, chyba że nie można ustalić, jakie uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia są wyłącznie następstwem działania przyczyny zewnętrznej. W takim wypadku, jak wynika z powołanego postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia, przyjmuje się na potrzeby określenia odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela, że rozstrój zdrowia albo uszkodzenie ciała, a tym bardziej śmierć, jest jednak następstwem działania przyczyny zewnętrznej, czyli że ubezpieczyciel ponosi z tego tytułu odpowiedzialność wobec osób uprawnionych, w tym w stosunku do powódki legitymowanej do uzyskania pełnej sumy ubezpieczeniowej. Nie sposób było więc uznać, że powołane w apelacji postanowienia ogólnych warunków umowy, na którą powoływała się powódka, zostały wadliwie odczytane i zastosowane ze strony Sądu Okręgowego na potrzeby rozstrzygnięcia o zasadności powództwa, które niemal w całości zasługiwało na uwzględnienie. Nie sposób tym samym było uznać zasadność zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 805 k.c. przy ocenie o zasadzie odpowiedzialności, do której pozwany ubezpieczyciel trafnie został pociągnięty na korzyść powódki. Apelacja nie zasługiwała więc z tych powodów na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów i art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Elżbieta Wiatrzyk- Wojciechowska Robert Obrębski Ewa Kaniok