Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lipca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie – Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Przemysław Jagosz

Protokolant st. sekr. sąd. Anna Szczepanek

po rozpoznaniu w dniu 29 lipca 2019 r., w Olsztynie, na rozprawie,

sprawy z powództwa D. O.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Okręgowego w S.

o zapłatę

oddala powództwo i zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej zwrot kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 270 zł.

Sygn. akt I C 197/19

UZASADNIENIE

Powódka żądała od pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w S. zapłaty 1 320 zł oraz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu podniosła, że żądana przez nią kwota stanowi odszkodowanie za szkodę wynikłą wskutek wydania przez Sąd Okręgowy w S. bezprawnego jej zdaniem postanowienia z dnia 27.02.2018 r. pod sygnaturą I Cz (...)/18. Wskazanym orzeczeniem oddalono jej zażalenie na postanowienie w przedmiocie obciążenia jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz przeciwnika i dodatkowo obciążono kosztami postępowania zażaleniowego. W ocenie powódki rozstrzygnięcia te są sprzeczne z prawem, gdyż nie było podstaw do obciążania jej tymi kosztami.

Pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu podniósł, że postanowienie kwestionowane przez powódkę jest zgodne z prawem, zatem nie ma żadnych podstaw do odpowiedzialności odszkodowawczej za jego skutki.

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka występowała przed Sądem Rejonowym w O. jako pozwana w sprawie o zobowiązanie jej do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu własności nieruchomości (sygn. I C (...)/17). W sprawie tej złożyła przeciwko swojemu przeciwnikowi pozew wzajemny o zapłatę odszkodowania z tytułu braku możliwości korzystania z tej nieruchomości oraz zmniejszenia jej wartości na skutek pożaru.

Następnie, po śmierci przeciwnika i wstąpieniu do sprawy jego następców, powódka cofnęła pozew wzajemny i wniosła o umorzenie postępowania z uwagi na śmierć przeciwnika oraz o zwrot opłaty od pozwu wzajemnego.

Pozwani wzajemni (następcy zmarłego pierwotnego przeciwnika powódki) wyrazili zgodę na cofnięcie pozwu i zażądali zwrotu związanych z tym kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Postanowieniem z dnia 14.12.2017 r. Sąd Rejonowy w O. umorzył postępowanie z powództwa wzajemnego, oddalił wniosek o zwrot opłaty od pozwu wzajemnego i zasądził od powódki na rzecz jej przeciwników zwrot kosztów procesu w zakresie pozwu wzajemnego w kwocie 1 200 zł obejmujących wynagrodzenie ich pełnomocnika.

Na postanowienie w przedmiocie umorzenia postępowania i zwrotu kosztów procesu w zakresie powództwa wzajemnego powódka wniosła zażalenie, podnosząc, że po śmierci jej pierwotnego przeciwnika policja odebrała klucze od nieruchomości i przekazała je powódce, co zakończyło spór. Sąd Rejonowy błędnie zatem uznał ją za przegrywającą sprawę, skoro cofnięcie pozwu nastąpiło z takich przyczyn.

Postanowieniem z dnia 27.02.2018 r. Sąd Okręgowy w S. oddalił zażalenie powódki i zasądził od niej na rzecz przeciwników zwrot kosztów zastępstwa prawnego przed sądem drugiej instancji w kwocie 120 zł. W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia zwrócił uwagę, że co do zasady stronę cofającą pozew uznaje się za stronę przegrywającą sprawę i obowiązaną do zwrotu na żądanie przeciwnika poniesionych przez niego kosztów. Odstępstwem od tej zasady jest sytuacja, w której cofnięcie pozwu następuje wskutek zaspokojenia roszczenia, którego ten pozew dotyczył. Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że pozew wzajemny dotyczył żądania zapłaty odszkodowania, a cofając go powódka powołała się na śmierć przeciwnika, co w zażaleniu uzupełniła o twierdzenie, że odzyskała klucze do nieruchomości. Zdaniem tego sądu odzyskanie kluczy, które powódka uzyskała od podmiotu niewystępującego w sprawie, nie jest spełnieniem roszczenia, którego dotyczył pozew wzajemny. W konsekwencji nie ma podstaw do odstąpienia od zasady z art. 203 § 3 k.p.c., zgodnie z którą zwrot kosztów w przypadku cofnięcia powództwa należy się pozwanemu, o ile zgłosi takie żądanie.

(bezsporne, kopie postanowień i pism procesowych k. 6-12, 63-89)

Sąd zważył, co następuje:

Opisany wyżej stan faktyczny nie był sporny między stronami, które na jego potwierdzenie przedstawiły szereg dokumentów.

Spór dotyczył natomiast tego, czy kwestionowane przez powódkę prawomocne postanowienie Sądu Okręgowego w S. z dnia 27.02.2018 r. jest orzeczeniem bezprawnym, a jeżeli tak, to czy w wyniku jego wydania w majątku powódki powstała szkoda wymagająca naprawienia.

Kwestionowane przez powódkę postanowienie z dnia 27.02.208 r. zapadło w postępowaniu sądowym w sprawie cywilnej i bezsprzecznie jest orzeczeniem prawomocnym. Zostało zatem wydane w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości, który jest częścią władzy publicznej (art. 173 Konstytucji RP).

Odpowiedzialność za bezprawne wykonywanie władzy publicznej, w tym za szkodę wyrządzoną przez wydanie prawomocnego orzeczenia sądowego, przewidują przepisy art. 417 i 417 ¹ Kodeksu cywilnego (k.c.), a nadto dotyczy jej art. 424 ^1b Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.).

W myśl 417 ¹ § 2 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu, że orzeczenie to jest niezgodne z prawem. W postępowaniu cywilnym może to nastąpić co do zasady na skutek skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jeżeli jednak od konkretnego orzeczenia skarga nie przysługuje, odszkodowania można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia jego niezgodności z prawem. Regulację tę uzupełnia art. 417 § 1 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem zaniechanie lub działanie przy wykonywaniu władzy publicznej przez jednostkę Skarbu Państwa odpowiedzialność ponosi ten właśnie Skarb Państwa.

W sprawie niniejszej nie ulega wątpliwości, że postanowienie Sądu Okręgowego w S. z dnia 27.02.2018 r. zapadło w drugiej instancji w postępowaniu wywołanym zażaleniem powódki na wydane w postępowaniu procesowym postanowienie w przedmiocie umorzenia postępowania i obciążenia kosztami procesu. Oznacza to, że nie służy od niego skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem, a odszkodowania można domagać się bez konieczności takiego stwierdzenia w odrębnym postępowaniu.

Warunkiem uwzględnienia żądań powódki było zatem ustalenie w ramach niniejszego postępowania, że postanowienie z dnia 27.02.2018 r.:

a)  jest bezprawne, tj. zostało wydane z naruszeniem norm prawa materialnego lub z naruszeniem norm prawa procesowego w sposób, który wpłynął na sposób rozstrzygnięcia,

a nadto

b)  wywołało szkodę w majątku powódki w wysokości objętej pozwem.

Ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywał na powódce – zgodnie z art. 6 k.c., a brak wykazania którejkolwiek z nich prowadziłby do oddalenia jej żądań.

Odnosząc się do zarzutu bezprawności postanowienia z dnia 27.02.2018 r. należy po pierwsze wskazać, że cofnięty przez powódkę pozew wzajemny dotyczył żądania zapłaty odszkodowania za brak możliwości korzystania z nieruchomości i za zmniejszenie jej wartości w wyniku pożaru. Zgodnie z art. 363 k.c. spełnieniem tak ujętego roszczenia byłaby zapłata sumy pieniężnej odpowiadającej szkodzie, chyba że strony ostatecznie umówiłyby się inaczej. Poza sporem w piśmie cofającym powództwo powódka nie wskazywała na zaspokojenie swojego roszczenia, a jedynie na śmierć przeciwnika procesowego. O odzyskaniu możliwości korzystania z nieruchomości wspomniała wprawdzie w zażaleniu na postanowienie o umorzeniu postępowania i obciążeniu kosztami procesu, nadal jednak nie wskazywała, aby jej przeciwnicy zapłacili odszkodowanie lub w innej formie naprawili szkodę objętą pozwem wzajemnym. Słusznie zatem Sąd Okręgowy w S., oddalając zażalenie powódki, w uzasadnieniu swojego postanowienia z dnia 27.02.2018 r. podniósł, że nie można uznać, aby cofnięcie powództwa nastąpiło w wyniku spełnienia świadczenia przez przeciwników powódki.

Wbrew stanowisku powódki nie można bowiem utożsamiać oddania kluczy do nieruchomości przez Policję, czyli podmiot niewystępujący w procesie, z zapłatą odszkodowania. Nie kwestionując, że po odbiorze kluczy powódka odzyskała możliwość korzystania z nieruchomości, nie sposób przyjąć, aby doszło do tego w wyniku jakiegokolwiek działania jej przeciwników procesowych, które można byłoby uznać za zapłatę odszkodowania lub inną formę naprawienia szkody, zwłaszcza polegającej na obniżeniu wartości nieruchomości – a tego przecież dotyczył pozew wzajemny.

W tym stanie rzeczy, wobec cofnięcia pozwu bez zrzeczenia się roszczenia, zgodnie z art. 203 § 1 i 3 k.p.c. skuteczność tej czynności zależała od zezwolenia przeciwników powódki, którzy mieli również prawo domagać się od powódki zwrotu kosztów postępowania związanych z cofniętym pozwem. Poza sporem taki wniosek złożyli, wobec czego sąd pierwszej instancji był zobligowany do jego uwzględnienia. Argumentacja zawarta w zażaleniu powódki na decyzję sądu pierwszej instancji niczego w tym zakresie nie zmieniała, zatem Sąd Okręgowy w S. oddalając zażalenie i obciążając powódkę kosztami postępowania za drugą instancję, prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego (art. 203 § 3 k.p.c.) i procesowego (art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. oraz art. 98 k.p.c.),

Reasumując powyższe, w ocenie Sądu analiza okoliczności faktycznych sprawy nie daje żadnych wskazywanych przez powódkę podstaw do stwierdzenia, że postanowienie z dnia 27.02.2018 r. zostało wydane z naruszeniem prawa. Oznacza to, że nie jest ono bezprawne, a tym samym nie ma jednej z koniecznych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Skarbu Państwa.

W konsekwencji powództwo podlegało oddaleniu jako pozbawione podstaw z art. 417 i 417 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 98 k.p.c. powódka jako strona przegrywająca proces jest zobowiązana do poniesienia związanych z tym kosztów na rzecz strony wygrywającej, tj. strony pozwanej.

Po stronie pozwanej koszty te obejmowały wyłącznie koszty zastępstwa procesowego pozwanej jednostki Skarbu Państwa wykonywanego przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej. Stosownie do art. 32 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 15.12.2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej i art. 99 k.p.c. koszty tego zastępstwa należało zasądzić na rzecz Prokuratorii w stawce należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata. Stawka minimalna tego wynagrodzenia w niniejszej sprawie zależy od wartości przedmiotu sporu (1 320 zł) i zgodnie z § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800) wynosi 270 zł. Nie było przy tym podstaw do jej zwiększenia, gdyż sprawa nie była skomplikowana i nie wymagała znacznego nakładu pracy, a została zakończona na pierwszym terminie rozprawy, na którą nie stawiła się żadna ze stron.