Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa P. P.

przeciwko E. W. i D. T.

o ochronę własności i zapłatę

na skutek apelacji powoda i pozwanej E. W.

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim

z dnia 8 maja 2017 roku, sygn. akt I C 1655/14

1. z apelacji powoda zmienia zaskarżony wyrok w punkcie czwartym sentencji w ten sposób, że znosi wzajemnie koszty procesu;

2. oddala apelację powoda w pozostałej części oraz apelację pozwanego;

3. znosi wzajemnie między stronami koszty procesu za instancję odwoławczą.

SSO Jarosław Gołębiowski (spr.)

SSO Paweł Hochman SSA w SO Stanisław Łęgosz

Sygn. akt II Ca 505/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 24 listopada 2014 roku pełnomocnik powoda P. P. wniósł o nakazanie pozwanej E. W. oraz D. T., by zaniechały naruszeń własności nieruchomości powoda oznaczonej nr (...) położonej w T. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) poprzez zakazanie pozwanym przejazdu oraz przychodu przez w/w działkę oraz zasądzenie od pozwanych in solidum na rzecz powoda odszkodowania w wysokości 500 zł. za każdy miesiąc bezumownego korzystania w w/w działki, począwszy od dnia 10 listopada 2014 roku do dnia wyrokowania wraz z ustawowymi odsetkami za każdy dzień opóźnienia, począwszy od wytoczenia powództwa do dnia zapłaty.

Ponadto wniósł o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że jest właścicielem działki nr (...) położonej w T. przy ul. (...). Pozwana E. W. jest właścicielem działki nr (...), zaś D. T. ( matka E. ) działki nr (...). Pozwane naruszają prawo własności powoda poprzez korzystanie z przejazdu oraz przechodu przez jego działkę nr (...) na działki (...) ( mając dostęp do nich od strony ul. (...) ).

W odpowiedzi na pozew z dnia 22 czerwca 2015 roku, pełnomocnik pozwanych wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów od powoda na rzecz pozwanych koszów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Postanowieniem z dnia 2 lutego 2016 roku, Sąd Rejonowy zawiesił postępowanie do czasu rozstrzygnięcia sprawy sygn. akt I Ns 989/15 toczącej się przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim z wniosku D. T. z udziałem P. P. o zasiedzenie lub ustanowienie służebności drogi koniecznej, które zostało uchylone postanowieniem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 30 czerwca 2016 roku, w sprawie sygn. akt II Cz 335/16.

Na rozprawie z dnia 20 grudnia 2016 roku, pełnomocnik powoda popierał powództwo podnosząc, że domaga się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z przedmiotowej nieruchomości za okres od 10 listopada 2014 r. do dnia 23 stycznia 2015 r.

Pismem procesowym z dnia 21 grudnia 2016 roku, pełnomocnik powoda sprecyzował żądanie pozwu, w ten sposób, iż w pkt 2 pozwu żądał zasądzenia in solidum od pozwanych 1 000 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwane z działki nr (...), za okres od dn. 10. listopada 2014 r. do 23 stycznia 2015 r.

Kolejnym pismem procesowym z dnia 20 lutego 2017 roku, pełnomocnik powoda sprecyzował powództwo, w ten sposób, iż cofnął powództwo w zakresie pkt 1 pozwu ( żądanie zaniechania naruszeń ) i wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, w zakresie pkt 2 pozwu wniósł o zasądzenie od pozwanych in solidum na rzecz powoda P. P. odszkodowania w wysokości 500 zł za każdy miesiąc bezumownego korzystania z nieruchomości oznaczonej jako działki nr (...), począwszy od dnia wniesienia pozwu do dnia 30.06.2015 r., w łącznej kwocie 3500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lipca 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.

Pismem procesowym z dn. 22 marca 2017 roku pełnomocnik pozwanych wniósł o oddalenie powództwa, z uwagi na brak legitymacji czynnej po stronie powoda. Nadto wskazał, iż pozwane w czasookresie objętym pozwem tj. od 10 listopada 2014 r. legitymowały się postanowieniem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 11 sierpnia 2014 r. wydanym w sprawie sygn. akt I C 1086/14, zgodnie z którym zostało udzielone zabezpieczenie pozwanym w zakresie przechodu i przejazdu przez przedmiotową nieruchomość. Następnie postanowieniem tegoż Sądu z dn. 26 czerwca 2015 r. w innej sprawie sygn. akt I C 343/15 również zabezpieczono pozwanym prawo przechodu i przejazdu przez nieruchomość powoda.

Na rozprawie z dnia 25 kwietnia 2017 roku, pełnomocnik pozwanego wyraził zgodę na cofnięcie pozwu w zakresie, w jakim został on wycofany, jednakże wniósł o zasądzenie kosztów. Pełnomocnik pozwanego nie zakwestionował wysokość wynagrodzenia miesięcznego za bezumowne korzystanie z przedmiotowej nieruchomości, jedynie podnosząc , iż nie istnieją podstawy do jego zasądzenia.

Wyrokiem z dnia 8 maja 2017 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim:

1. zasądził od pozwanej E. W. na rzecz powoda P. P. kwotę 1000 zł. tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 10listopada 2014 r. do 23 stycznia 2015 r.;

2. oddalił powództwo o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 10 listopada 2014 r. do 23 stycznia 2015 r. w stosunku do pozwanej D. T.;

3. umorzył postępowanie w sprawie w pozostałej części;

4. zasądził od powoda P. P. na rzecz pozwanych D. T. i E. W. kwotę 1217 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:

W dniu 30 października 2014 roku powód P. P. nabył na podstawie umowy sprzedaży od Z. G., udział wynoszący 1/3 w części nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim, położonej w miejscowości T., składającej się jedynie z dz. (...) o pow. 0,0264 ha. W dniu 10 listopada 2014 roku P. P. nabył na podstawie umowy sprzedaży, od E. B. udział 3/6 części i od M. K. udział 1/6 części działki gruntu o nr (...) o powierzchni 0,0273 ha, położonej w T. , obrębie (...), jednostce ewidencyjnej (...) T., gminie T., powiecie (...), województwie (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą (...).

D. T. jest właścicielem działki nr (...), położonej w T., dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą (...), natomiast E. W. jest współwłaścicielem działek nr (...) położonych w T. przy ul. (...).

Postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2014 roku w sprawie sygn. akt I C 1086/14, tut. Sąd udzielił zabezpieczenia roszczenia powódki D. T. poprzez nakazanie pozwanym: M. K., E. B. i Z. G. usunięcia kłódki z łańcuchem z bramy wjazdowej usytuowanej przy ul. (...) w T. i umożliwienia D. T. przechodu i przejazdu przez nieruchomość oznaczonej numerem działki (...), tamże położoną, do nieruchomości oznaczonej numerem działki (...), położoną przy ul. (...) w T., do czasu prawomocnego zakończenia procesu.

Postanowieniem z dnia 26 czerwca 2015 roku w sprawie sygn. akt I C 343/15, tut. Sąd udzielił zabezpieczenia roszczenia powodów D. T., L. W., E. W., J. W. i I. B. o ochronę naruszonego posiadania i upoważnić powodów do dostępu wraz z niezbędnym osprzętem do urządzeń przesyłowych, sieci kanalizacyjnych i wodociągowych usytuowanych na działce położonej w T., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...), w celu korzystania z przesyłu wody oraz kanalizacji, w tym również dokonywania niezbędnych prac naprawczych, konserwacyjnych i eksploatacyjnych oraz zakazał pozwanemu P. P. czynienia powodom jakichkolwiek przeszkód w korzystaniu z urządzeń przesyłowych, sieci wodociągowych oraz kanalizacji w sposób określony w punkcie 1 postanowienia.

Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2015 roku, w sprawie sygn. akt I C 1086/14 oddalił powództwo.

Pozwana E. W. mieszka na działce (...), do której zawsze wszyscy dochodzili przez działkę (...). Na działce (...) jest studzienka z wodą, z której pozwana korzystała, również przez tą działkę przechodzi wodociąg do działki (...). S. wjeżdżała do opróżnienia pojemników przez działkę (...), obecnie podjeżdża od ul. (...). E. W. wraz z matką D. T. przechodziły, przejeżdżały przez działkę nr (...) od zawsze. Kłopoty zaczęły się od 2014 roku, kiedy to nowi właściciele zaczęli domagać się wykupienia udziałów w działce nr (...). Pozwane jednakże korzystały z działki nr (...) do czerwca 2015 roku, kiedy to P. P. założył kłódkę i nie było możliwości przejścia czy przejazdu.

Wskazując na podstawę powyższych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy wyjaśnił, że dokonał ich na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony postępowania: dokumenty szkody oraz akta szkody stanowiące załącznik do akt sprawy oraz na zeznaniach powoda i pozwanych. Pozwana E. W. potwierdziła, iż korzystała z matką D. T. z działki nr (...) do czerwca 2015 roku.

Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., samoistny posiadacz w złej wierze jest zobowiązany do wynagrodzenia właścicielowi za korzystanie z rzeczy. Zobowiązany jest on nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy chyba, że rzecz uległaby pogorszeniu i utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego. Prawo właściciela do uzyskania wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wynika z treści prawa własności uregulowanego w art. 140 k.c. W konsekwencji w stosunku do osoby posiadającej rzecz bez tytułu prawnego skutecznego względem właściciela, może on realizować przysługujące mu roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy.

W ocenie Sądu Rejonowego, w niniejszej sprawie bezsporne było, iż pozwana E. W. i D. T. korzystały z działki nr (...), dojeżdżając czy przechodząc do swojej działki nr (...), na której mieszkają. Dopiero w 2014 roku zaczęły się kłopoty z korzystaniem z działki (...), kiedy to poprzedni właściciele zaczęli żądać wykupienia udziałów w działce nr (...), montować bramy, później ówczesny właściciel powód P. P. założył kłódkę, uniemożliwiając pozwanym korzystanie z przedmiotowej nieruchomości. Pozwana D. T. próbowała uregulować sytuacje prawną i w dniu 11 sierpnia 2014 roku, tut. Sąd udzielił jej zabezpieczenia poprzez nakazanie pozwanym: M. K., E. B. i Z. G. usunięcia kłódki z łańcuchem z bramy wjazdowej usytuowanej przy ul. (...) w T. i umożliwienia D. T. przechodu i przejazdu przez nieruchomość oznaczonej numerem działki (...), tamże położoną, do nieruchomości oznaczonej numerem działki (...), położoną przy ul. (...) w T., do czasu prawomocnego zakończenia procesu, które zostało ukończone w 7 grudnia 2015 roku. W ocenie Sądu dysponując powyższym orzeczeniem o zabezpieczeniu z którego wynika, iż nakazuje się właścicielom działki (...) umożliwienie jej korzystania z przedmiotowej działki była w dobrej wierze, czyli posiadała usprawiedliwione okolicznościami przekonanie, iż służy jej prawo do korzystania z działki, w zakresie przejazdu i przechodu. Wprawdzie w toku postępowania, w którym zapadło postanowienie o zabezpieczeniu doszło do przeniesienia własności działki na powoda, jednak po myśli art. 192 pkt 3 k.p.c skutki orzeczenia winny być respektowane także przez powoda jako nabywcę.

W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał, że posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do płacenia wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości. Podkreślił, iż treść pozwu wyraźnie wskazuje na to, że powód domaga się zasądzenia wynagrodzenia z tytułu korzystania z działki (...) w zakresie samego tylko przejazdu i przechodu. E. W. nie dysponowała żadnym tytułem prawnym do nieruchomości, to tym samym należy uznać, że z postanowienie a zabezpieczeniu nie wynikało dla niej żadne uprawnienie. Była ona zatem posiadaczem w złej wierze, gdyż miała pełną świadomość tego, że nie dysponuje żadnym tytułem pozwalającym na trwałe korzystanie z nieruchomości właściciela. Wiedziała już wówczas, że działka (...) nie stanowi własności Skarbu Państwa, lecz prywatnych osób. W takiej sytuacji powód jako właściciel nieruchomości był uprawniony skorzystać z roszczeń jakie kodeks cywilny przyznaje właścicielowi przeciwko posiadaczowi w złej wierze.

Zgodnie z art. 224 § 2 i art. 225 k.c.. w związku z art. 230 k.c. posiadacz nieruchomości w złej wierze zobowiązany był do wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości oraz odpowiada za szkody spowodowane pogorszeniem rzeczy. ( por. wyrok SN z 2006-12-08 V CSK 296/06).

W ocenie Sądu za korzystanie z rzeczy należy się właścicielowi wynagrodzenie w takiej wysokości w jakiej - w danych okolicznościach - mógłby je uzyskać gdyby rzecz wynajął lub wydzierżawił czy oddał w odpłatne używanie na podstawie innego stosunku prawnego .

W przedmiotowej sprawie pełnomocnik pozwanych nie kwestionował wysokości wynagrodzenia w wysokości 500 zł za miesiąc. Wobec tego, Sąd zasądził od pozwanej E. W. na rzecz powoda P. P. kwotę 1000 złotych tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 10 listopada 2014 r. do 23 stycznia 2015 r. Sąd zasądził od pozwanej E. W. wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z działki (...) za ten okres, za który powództwo nie zostało cofnięte.

Odnosząc się do zagadnienia cofnięcia pozwu, Sąd Rejonowy przypomniał, że pismem z dnia 21 grudnia 2016 r. pełnomocnik powoda sprecyzował powództwo w ten sposób, iż domagał się zasadzenia tytułem wynagrodzenia kwoty 1000 zł. za okres od dnia 10 listopada 2014 r. do dnia 23 stycznia 2015 r. Sąd przyjął, że pismem pełnomocnika powoda z dnia 21 grudnia 2016 roku powództwo zostało w istocie częściowo cofnięte. Cofnięcie pozwu może być dokonane w sposób dorozumiany. Powołanym wyżej pismem powód domagał się zasadzenia wynagrodzenia już nie za okres do dnia wyrokowania, ale za znacznie krótszy okres - do dnia 23 stycznia 2015 r. Tym samym pismo to stanowiło cofnięcie pierwotnego powództwa w tym zakresie od dnia 24 stycznia 2015 r. do dnia wyrokowania. Cofnięcie powództwa jest czynnością procesową, w której powód rezygnuje z wniosku o wszczęcie i przeprowadzenie procesu w wytoczonej przez siebie sprawie. Należy zatem zakwalifikować, tę instytucję do zakresu uprawnień dyspozytywnych powoda, która wiąże się z odwołalnością czynności procesowej. Generalnie rzecz biorąc jest ono oświadczeniem (oświadczeniem woli) powoda o odwołaniu żądania ochrony prawnej w ramach tego postępowania. Cofając pozew, powód cofa tym samym swoje żądanie udzielenia mu ochrony prawnej na podstawie określonych w tym pozwie okoliczności faktycznych. Kolejnym pismem z dnia 20 lutego 2017 r. powód cofnął pozew w zakresie jego punktu 1 oraz zażądał kwot 3 500 zł wynagrodzenia (nazwanego omyłkowo odszkodowaniem) za okres od dnia wytoczenia powództwa do dnia 30 czerwca 2015 r. Doszło zatem do kolejnej próby modyfikacji żądania wynagrodzenia. Skoro poprzednio chciał wynagrodzenia za okres do 30 stycznia 2015 r. w kwocie 1000 zł, a obecnie za dalszy okres do 30 czerwca 2015 r. w kwocie 3 500 zł. , to oznacza, iż w pewnym zakresie odwołał swoje wcześniejsze oświadczenie o cofnięciu odnośnie żądania wynagrodzenia za okres od 24 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r. Pozew za okres od dnia 24 stycznia 2015 r. do dnia wyrokowania został już uprzednio cofnięty.

Kwestia możliwości i skuteczności odwołania dyspozycyjnej czynności procesowej, jaką jest cofnięcie pozwu, była przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego, z których wynika, że z uzasadnionych przyczyn strona może odwołać swoje oświadczenie o cofnięciu pozwu (całkowitym bądź częściowym), jednak może tego dokonać jedynie dopóty, dopóki jej oświadczenie procesowe nie wywoła skutku w postaci orzeczenia kończącego postępowanie. Jako uzasadnione przyczyny odwołania oświadczenia o cofnięciu pozwu wskazuje się wady oświadczenia woli, a także inne okoliczności powstałe następczo (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 1985 r., II CZ 11/85, nie publ.). Oznacza to, że przyczyną odwołania oświadczenia o cofnięciu pozwu może, lecz nie musi, być jedna z wad oświadczeń woli wymienionych w kodeksie cywilnym (art. 82 i nast.). Przyczynę taką mogą stanowić także inne okoliczności, które w danej sprawie zostaną przez sąd ocenione jako uzasadnione. Nie ma przeszkód, aby uznać za prawnie relewantne również błędne motywy, jakimi kierowała się strona dokonując czynności procesowej, także gdy nie wypełniają dyspozycji przepisów kodeksu cywilnego normujących wadę oświadczenia woli w postaci błędu. Pełnomocnik powoda nie wskazał, iż istniały powołane w zacytowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyczyny odwołania pierwotnego oświadczenie o cofnięciu pozwu Sąd uznał, że powództwo o wynagrodzenie w stosunku do obydwu pozwanych zostało ograniczone do okresu od wniesienia pozwu do dnia 23 stycznia 2015 r. i ograniczone do kwoty 1000 zł. W pozostałym zaś zakresie cofnięte, na co pełnomocnik pozwanych wyraził zgodę.

Sąd wyjaśnił dalej, że oddalił powództwo o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 10 listopada 2014 r. do 23 stycznia 2015 r. w stosunku do pozwanej D. T., gdyż w tymże to okresie zostało udzielone jej zabezpieczenie, które umożliwiało jej przechodzenie i przejazd przez nieruchomość oznaczonej numerem działki (...), tamże położoną, do nieruchomości oznaczonej numerem działki (...), położoną przy ul. (...) w T., do czasu prawomocnego zakończenia procesu, które zostało ukończone dopiero w dniu 7 grudnia 2015 roku. Wobec tego, pozwana nie była posiadaczem w złej wierze, gdyż miała pełną świadomość, że nie posiada tytułu uprawniający ją do korzystanie z nieruchomości właściciela. W związku z pismem pełnomocnika powoda z dnia 20 lutego 2017 roku cofnął powództwo w zakresie pkt 1 i pismem z dnia 21 grudnia 2016 roku ograniczył roszczenie zawarte w pkt 2 pierwotnego powództwa, a na rozprawie z dnia 25 kwietnia 2017 roku pełnomocnik pozwanych wyraził zgodę na cofnięcie.

Powyższe rozstrzygnięcie uzasadniały przepisy art. 203 § 1 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku. Z kolei, jak stanowi przepis art. 203 § 4 k.p.c. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują że czynność ta jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. W myśl postanowień przepisu art. 355 § 1 k.p.c., Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 zw. 5 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, w brzmieniu obowiązującym w dacie wytoczenia powództwa, t.j.:( Dz.U. 2013, poz. 490) i zasądził od powoda P. P. na rzecz pozwanych D. T. i E. W. kwotę 1217 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego wyroku wniosły obie strony.

Pełnomocnik powoda zaskarżył wyrok w części co do punktu drugiego obejmującego oddalenie powództwa w stosunku do D. T. oraz co do punktu trzeciego w zakresie umorzenia postępowania w stosunku do E. W. i D. T. za okres od 24 stycznia 2015 do 30 czerwca 2016 r. oraz w zakresie punktu czwartego ( zasadzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu ).

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

1. przepisów prawa materialnego: art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c. i art. 230 k.c. poprzez ich niezastosowanie czego skutkiem było oddalenie powództwa wobec D. T. o roszczenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 10 listopada 2014 roku do 23 stycznia 2015 roku;

2. przepisów postępowania cywilnego, tj.:

a. art. 203 § 1 k.p.c. w zw. z art. 355 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w konsekwencji czego sąd pierwszej instancji umorzył postępowanie w zakresie roszczenia o wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości powoda za okres od 24 stycznia 2015 roku do 30 czerwca 2015 roku, mimo iż odwołanie dorozumianego oświadczenia o cofnięciu pozwu nastąpiło przed zamknięciem rozprawy i uprawomocnieniem się wyroku, powód wskazał na przyczynę odwołania cofnięcia w tym zakresie jaką była zmiana właściciela działki nr (...) w dniu 2 lipca 2015 roku a pełnomocnik pozwanych na takie cofnięcie i jego odwołanie na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2017 roku wyraził zgodę;

b. art. 192 pkt 3 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i tym samym błędne przyjęcie, iż pozwana D. T. dysponowała tytułem prawnym do nieruchomości powoda oznaczonej jako działka nr (...), wynikającym z postanowienia o zabezpieczeniu w dn. 11 sierpnia 2014 roku nakazującego poprzednikom prawnym powoda usunięcia kłódki z łańcuchem z bramy wjazdowej usytuowanej przy ul. (...) w T. i umożliwienia D. T. przechodu i przejazdu przez działkę (...) do działki (...), które to postanowienie zostało wydane w wobec poprzedników prawnych powoda;

c/. art. 98 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. Z 2013 roku. poz. 490) poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i obciążenie powoda kosztami postępowania w sytuacji, gdy powód wygrał częściowo sprawę, zachodziły podstawy do zasądzenia na rzecz powoda kosztów postępowania w związku z cofnięciem powództwa w zakresie punktu 1 pozwu, tj. roszczenia o zakazanie pozwanym przejazdu i przechodu przez działkę powoda z uwagi na utratę interesu prawnego powoda w popieraniu zasadnego w chwili złożenia pozwu roszczenia z powodu zmiany właściciela dz. nr (...);

d. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w konsekwencji czego sąd pierwszej instancji nie wyjaśnił podstawy prawnej wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach sądowych i obciążył nimi powoda mimo, iż ten przynajmniej częściowo wygrał sprawę.

Mając na uwadze powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku:

a. w zakresie punktu 1 poprzez zasądzenie od pozwanej E. W. na rzecz powoda P. P. wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za dalszy okres , tj. od 24 stycznia 2015 roku do 30 czerwca 2015 roku w kwocie 2500 zł.;

b. w zakresie punktu 2 poprzez zasądzenie od pozwanej D. T. na rzecz powoda P. P. wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości za okres od 10 listopada 2014 roku do 30 czerwca 2015 roku w kwocie 3.500 zł przy czym jej odpowiedzialność jest in solidum z pozwaną E. W.;

c. w zakresie punktu 4 poprzez zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania za pierwszą instancję wraz z kosztami zastępstwa radcowskiego według norm przepisanych.

Nadto pełnomocnik powoda wniósł o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I i II instancję.

Na podstawie art. 381 k.p.c. skarżący wniósł również o przeprowadzenie dowodu z dokumentów załączonych do akt sprawy I C 343/15 Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim - na okoliczność braku tytułu prawnego pozwanej D. T. do działki nr (...).

Pełnomocnik pozwanej E. W. zaskarżył wyrok w części uwzględniającej powództwo i zasądzającej od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1000,- zł.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przypisanie pozwanej braku podstawy prawnej do korzystania ze spornej nieruchomości podczas gdy w obrocie funkcjonowały postanowienia Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 11 sierpnia 2014 r. wydane w sprawie sygn. akt I C 1086/14 oraz z dnia 26 czerwca 2015 r. wydane w sprawie sygn.. akt I C 343/15, zgodnie z którymi udzielono zabezpieczenia pozwanym prawa przechodu przez sporną nieruchomość.

Skarżący wskazał również na naruszenie art. 177 § 1 k.p.c. przesz nie zawieszenie postępowania do czasu zakończenia sprawy o zasiedzenie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim pod sygn. akt I Ns 989/15.

Wskazał na naruszenie art. 5 k.c. poprzez nieuwzględnienie faktu długotrwałego korzystania przez pozwaną z działki nr (...).

Wniósł o zawieszenie postępowania na wskazanej powyżej podstawie faktycznej i prawnej ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja powoda jest co do zasady nieuzasadniona. Częściowemu uwzględnieniu podlega zawarte w wywiedzionej apelacji zażalenie na koszty postępowania.

Apelacja pozwanej jest nieuzasadniona.

Odnosząc się do apelacji strony powodowej, w pierwszej kolejności wskazać należy, wydając zaskarżony wyrok Sąd pierwszej instancji nie naruszył przepisów prawa procesowego art. 203 § 1 k.p.c. w zw. z art. 355 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie. W konsekwencji Sąd pierwszej instancji prawidłowo umorzył postępowanie w zakresie roszczenia o wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości powoda za okres od 24 stycznia 2015 roku do 30 czerwca 2015 roku. Również w ocenie Sądu Okręgowego z treści pisma procesowego pełnomocnika powoda z dnia 21 grudnia 2016 r. w sposób jasny i nie budzący wątpliwości wynikał zamiar ograniczenia rozpoznania sprawy do roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od dnia 10 listopada 2014 r. do dnia 23 stycznia 2015 r. Jedyną prawnie dopuszczalna formą tego ograniczenia jest cofnięcie pozwu w pozostałym zakresie. Cofnięcie pozwu może być całkowite lub częściowe – stanowiące w istocie zmianę powództwa (art. 193 k.p.c.), np. oświadczenie powoda, że ogranicza żądanie do oznaczonej kwoty jest równoznaczne z cofnięciem pozwu w pozostałej części. Sąd pierwszej instancji dokonał więc prawidłowej wykładni powołanego pisma. Wskazać również należy, że z protokołu rozprawy z dnia 25 kwietnia 2017 r. nie wynika, iż pełnomocnik pozwanych wyraził zgodę na odwołanie cofnięcia pozwu. Zawarty tam zapis „wyraża zgodę na cofniecie w zakresie w jakim została ona wycofana” z pewnością nie upoważnia do powyższego stwierdzenia.

Znajdujące się w aktach sprawy pismo pełnomocnika pozwanego z dnia 20 lutego 2017 r., nie zawiera argumentów pozwalających na uznanie za usprawiedliwione odwołanie oświadczenia o cofnięciu pozwu. Wskazane tam przyczyny odwołania czynności dyspozytywnej powoda „zmiana właściciela działki nr (...) w dniu 2 lipca 2015 roku” nie dają podstaw do przyjęcia, że wcześniejsze oświadczenie złożone zostało na skutek którejś z wad oświadczenia woli, lub że zaistniała inna uzasadniona przyczyna jego odwołania. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszym składzie, odwołanie cofnięcia pozwu bez i za zrzeczeniem się roszczenia jest dopuszczalne tylko w wypadku zajścia uzasadnionych wad oświadczenia powoda.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie naruszył również przepisu art. 192 pkt 3 k.p.c. Powołany przepis traktuje o skutkach wniesienia pozwu i wskazanie na jego naruszenie w okolicznościach przedmiotowej sprawy z jednoczesnym odwołaniem się do faktu uzyskania przez pozwaną zabezpieczenia nie dostarcza argumentów pozwalających na zmianę zaskarżonego orzeczenia. Podzielić należy tym samym wyrażony przez Sąd pierwszej instancji pogląd, że ewentualne skutki postanowienia o zabezpieczeniu powództwa dotyczącego rzeczy obejmują również osób, które nabyły tą rzecz w toku procesu.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się naruszenia przepisów art. art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c. i art. 230 k.c. poprzez ich niezastosowanie.

Wskazane stanowisko poprzedzić należy zastrzeżeniem, że Sąd Okręgowy nie podziela zaprezentowanego przez Sąd pierwszej instancji poglądu, iż uzyskana przez pozwaną w sprawie sygn. akt I C 1086/14 tymczasowa ochrona prawna pozwala na uznanie jej za posiadacza samoistnego w dobrej wierze. Wprawdzie postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2014 roku Sąd Rejonowy na wniosek D. T. ( powódki w sprawie ) nakazał pozwanym: M. K., E. B. i Z. G. usunięcie kłódki z łańcuchem z bramy wjazdowej usytuowanej przy ul. (...) w T. i umożliwienie D. T. przechodu i przejazdu przez nieruchomość oznaczonej numerem działki (...), niemniej jednak wskazana ochrona dotyczyła posiadania prawa odpowiadającego służebności i nie przesądzała o dobrej lub złej wierze uprawnionej. Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 344 § 1 k.c., roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń przysługuje posiadaczowi zarówno przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło. Nie jest ono zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym.

Wyjaśnienie przyczyn, dla których Sąd Okręgowy zaakceptował stanowisko Sądu pierwszej instancji o oddaleniu powództwa wobec D. T. należy poprzedzić przypomnieniem, że powód domagał się zasądzenia od w/w i jej córki E. W. kwoty 1000 zł. wskazując, że ich odpowiedzialność opiera się na zasadzie in solidum.

Z odpowiedzialnością in solidum, określaną też jako solidarność nieprawidłowa, niewłaściwa, pozorna albo przypadkowa, mamy do czynienia wówczas, gdy istnieje kilka zobowiązań odrębnych, w których dłużnicy mają spełnić na rzecz tej samej osoby, będącej ich wierzycielem, identyczne świadczenie, a jego spełnienie powoduje wygaśnięcie roszczenia wierzyciela w stosunku do innych dłużników. Ten rodzaj zobowiązania zbliżony jest do solidarności biernej, ponieważ po stronie zobowiązanej występuje kilku dłużników. Cechą odróżniającą jest brak wspólnego przepisu ustawy lub jednej czynności prawnej kreujących taką formę odpowiedzialności. Każdy z dłużników odpowiada na innej podstawie prawnej, natomiast za tym, by wierzyciel otrzymał tylko jedno świadczenie przemawiają względy słuszności.

Sąd Najwyższy w uchwale z 13 marca 2008 r. ( sygn. akt III CZP 3/08, OSNC 2009, Nr 4, poz. 53) uznał, że "roszczenie o wynagrodzenie przewidziane w 224 § 2 i art. 225 k.c. łączy w sobie pierwiastki roszczenia odszkodowawczego (może zmierzać do zwrócenia kosztów, jakie właściciel poniósł w związku z tym, że był zmuszony do korzystania z cudzej rzeczy lub do kompensaty utraconych korzyści, jakie by uzyskał, gdyby rzecz wynajął) oraz roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (może zmierzać do wydania korzyści uzyskanych przez posiadacza w wyniku bezprawnego korzystania)". Regulacja roszczeń uzupełniających, łącząc pierwiastki wymienionych roszczeń, stanowi w istocie lex specialis i jako taka wyłącza stosowanie przepisów dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia oraz zasad odpowiedzialności odszkodowawczej. Nie ulega jednocześnie żadnej wątpliwości, że jeśli prawa właściciela narusza kilka osób, które nie łączy żaden węzeł prawny uzasadniający ich solidarną odpowiedzialność zakres ich odpowiedzialności zależy od stopnia naruszenia prawa. Wzajemne relacje pomiędzy podmiotami odpowiedzialnymi z pewnością nie opierają się na zasadzie odpowiedzialności in solidum.

W przedmiotowej sprawie powód nie wskazał w jakiej części kwota dochodzona pozwem obciąża poszczególne pozwane, nie przywołał również żadnych okoliczności, które mogłyby pozwolić określić zakres korzystania przez pozwane z nieruchomości. Skoro cała ostatecznie dochodzona pozwem kwota została zasądzona od pozwanej E. W. brak jest podstaw do jej zasądzenia również od D. T..

Wskazane zagadnienie jako, sytuujące się w sferze prawa materialnego mającego zastosowanie w przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy bierze pod uwagę z urzędu.

W przedmiotowej sprawie brak było podstaw do przeprowadzenie w postępowaniu apelacyjnym dowodu z dokumentów załączonych do akt sprawy I C 343/15 Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim - na okoliczność braku tytułu prawnego pozwanej D. T. do działki nr (...).

Wskazać należy, że w toku procesu żadna z pozwanych nie powoływała się na posiadanie tytułu prawnego do korzystania z spornej nieruchomości ( nie przedstawiły w tym zakresie żadnego dowodu ) co oznacza, że przeprowadzenie wskazanego wyżej dowodu jawi się jako zbędne w rozumieniu przepisu art. 227 k.p.c. Nawet jednak gdyby uznać, że udowodnienie powyższej negatywnej okoliczności było w sprawie potrzebne, złożony wniosek uznać należało za spóźniony w rozumieniu przepisu art. 381 k.p.c. Na koniec już tylko w uzupełnieniu powyższych argumentów wskazać należy, że żądanie przeprowadzenia dowodu z „dokumentów załączonych do akt” wobec faktu, że pochodziło od profesjonalnego pełnomocnika uznać należało za nieprecyzyjne. Niewątpliwym obowiązkiem strony było bowiem ścisłe określenie które dokumenty spośród zawartych w aktach sygn. I C 343/15 zgłasza jako dowód w sprawie.

Jak wskazano powyżej , apelacja pozwanej jest nieuzasadniona.

Odwołując się do przywołanych już argumentów wskazujących na brak po stronie pozwanej tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości powoda wskazać należy, że przywołane zagadnienie nie mieści się z pewnością w zakresie ustaleń faktycznych. Stanowisko Sądu Okręgowego ( zaprezentowane powyżej ) wynika z odmiennej niż tego oczekuje pozwany mocy prawnej postanowienia Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 11 sierpnia 2014 r. wydane w sprawie sygn. akt I C 1086/14.

W omawianej sprawie nie było również podstaw do uznania, że Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenie art. 177 § 1 k.p.c. przez nie zawieszenie postępowania do czasu zakończenia sprawy o zasiedzenie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim pod sygn. akt I Ns 989/15. Brak tym samym podstaw aby postępowanie na tej podstawie zawiesić na etapie postępowania apelacyjnego.

Problem wpływu powyższej sprawy na przedmiotowe postępowania był już przedmiotem oceny Sądu Okręgowego, który postanowieniem z dnia 30 czerwca 2016 r. uchylił postanowienie o zawieszeniu. Sąd Okręgowy w niniejszym składzie jest związany powyższym rozstrzygnięciem.

Ponownego zawieszenia postępowania nie uzasadniało również cofnięcie wskazanego w pozwie roszczenia o zaniechanie naruszeń. Sąd Okręgowy w tym składzie dostrzega, że ewentualne zasiedzenie prawa służebności drogi koniecznej ( lub innego prawa pozwanych do korzystania z działki nr (...) ) na nieruchomości powoda mogłoby wpłynąć na zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Podkreślić jednak należy, że pełnomocnik pozwanych nie sformułował w tym postępowaniu zarzutu zasiedzenia, nie określił jego zakresu, nie przedstawił wreszcie żadnych dowodów na potwierdzenie ewentualnych przesłanek uzasadniających zasiedzenie. Wynikająca z ustaleń faktycznych okoliczność, że pozwane przechodziły przez wskazaną działkę „od zawsze”, nie jest z pewnością wystarczająca dla oddalenia powództwa.

Wnosząc apelację pełnomocnik pozwanej wskazał na naruszenie art. 5 k.c. poprzez nieuwzględnienie faktu długotrwałego korzystania przez pozwaną z działki nr (...).

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji zasadzając od pozwanej E. W. na rzecz powoda kwotę 1000,- zł. nie uchybił treści powyższego przepisu.

Wskazać należy, że wysokość żądanego wynagrodzenia nie była w sprawie kwestionowana, czemu pełnomocnik pozwanych dał kilkakrotnie wyraz składając stosowne oświadczenie.

Długotrwałe korzystanie przez pozwaną z działki, która w okresie objętym pozwem należała do powoda również nie uzasadnia zastosowania powołanego przepisu. Podkreślić należy, że powołując się na wskazaną klauzule generalną pełnomocnik pozwanych nie określił jakie zasady współżycia społecznego narusza zgłoszone przez powoda roszczenie. Przypomnieć należy, że zachowanie pozwanej E. W. polegające na przechodzenie przez działkę nr (...) nie było usprawiedliwione okolicznościami. Pozwana dysponuje bowiem dostępem do drogi publicznej.

Zawarte w skardze apelacyjnej powoda zażalenie na rozstrzygniecie o kosztach postępowania jest częściowo uzasadnione. Wydając to rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia przepisu art. 98 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie.

Sąd Okręgowy uwzględnia tym samym zaprezentowany w uzasadnieniu apelacji pogląd, że w zakresie w jakim powód cofnął pozew o zaniechanie naruszeń winien być uznany za wygrywającego sprawę, uznając tym samym, iż w chwili wytaczania powództwa istniał po jego stronie interes prawny w poszukiwaniu ochrony prawnej.

W ocenie Sądu Okręgowego stosunek w jaki strony przegrały sprawę, uzasadnia zastosowanie przepisu art. 100 k.p.c. i wzajemne zniesienie kosztów procesu między stronami.

Uznając, że obie strony przegrały wniesione apelacje ( pozwana w całości a powód w przeważającej części ) Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 100 k.p.c. zniósł miedzy stronami koszty procesu za instancję odwoławczą.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 386 § 1 k.p.c. oraz art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji orzeczenia.

SSO P. Hochman SSO J. Gołębiowski SA w SO St. Łęgosz