Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2019 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSR (del.) Kamil Gołaszewski

Protokolant Katarzyna Konarzewska

po rozpoznaniu 15 maja 2019 roku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w W.

przeciwko O. M. (1)

o zapłatę

oddala powództwo.

sygn. XXV C 502/19

UZASADNIENIE

Przedmiotem rozpoznania, z uwzględnieniem częściowego zwrotu pozwu dokonanego zarządzeniem z 22 marca 2018 roku, było zawarte w pozwie wniesionym 24 stycznia 2017 roku, skierowanym przeciwko O. M. (2), żądanie (...) SA w W. zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kwot 436 818,07 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 13 stycznia 2018 roku do dnia zapłaty oraz kwoty 4 338,35 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych od kwoty kapitału kredytu za okres od 20 listopada 2017 roku do 12 stycznia 2018 roku.

Wobec utraty zdolności sądowej przez dotychczasowego powoda sąd zawiesił postępowanie na podstawie art.174§1 pkt 1 kpc a następnie podjął je z udziałem jesgo ogólnego następcy prawnego, tj. (...) z siedzibą w W..

Pozwana nie zajęła stanowiska i nie stawiła się na rozprawę, co stanowiło podstawę wydania wyroku zaocznego. Zgodnie z art.339 kpc, jeżeli pozwany nie stawił się na wyznaczone posiedzenie, albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie i nie złożył w sprawie wyjaśnień, zachodzą przesłanki do wydania wyroku zaocznego. W tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

W rezultacie należało przyjąć za prawdziwe zawarte w pozwie twierdzenia powoda o:

1.  Istnieniu zawartej 16 lutego 2010 roku przez O. M. (1) i (...) SA Oddział w Polsce umowy kredytu hipotecznego nr (...).

2.  Istnieniu następstwa prawnego pomiędzy (...) SA Oddział w Polsce a (...) SA.

3.  Złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu w dniu 19 listopada 2017 roku.

Ponadto w oparciu o przedłożone przez powoda dokumenty (umowa o kredyt hipoteczny, wezwanie do zapłaty z 9.2.2016 r., wypowiedzenie - z potwierdzeniami doręczenia) należało ustalić, że:

4.  Na podstawie Umowy kredytu hipotecznego bank zobowiązał się oddać do dyspozycji pozwanej kwotę w wysokości 416 000 zł. Kredyt jest indeksowany do waluty obcej CHF (§2 ust.1 umowy).

5.  Kredyt miał być przeznaczony na zakup domu na rynku pierwotnym, budowę domu systemem gospodarczym (§2 ust.2 umowy).

6.  Spłata kredytu miała nastąpić w 360 miesięcznych ratach równych kapitałowo- odsetkowych (§6 ust. 1, 2 i 4 umowy).

7.  Rata kredytu oraz inne należności związane z kredytem pobierane są z rachunku bankowego wskazanego w treści pełnomocnictwa stanowiącego załącznik do umowy. Kredytobiorca zobowiązywał się do utrzymywania wystarczających środków na rachunku, uwzględniając możliwe wahania kursowe w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej (§6 ust.6 umowy).

8.  Kredytobiorca zobowiązał się do zapłaty prowizji od udzielenia kredytu w wysokości 6 240 zł (§2 ust.4 umowy).

9.  Oprocentowanie kredytu jest zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosiło 4,261 % w skali roku. Na oprocentowanie składa się stopa referencyjna EURIBOR 3M (EUR) i stała marża banku w wysokości 3,60 punktu procentowego (§3 ust.1 i 2 umowy).

10.  Zabezpieczeniem kredytu jest m.in. hipoteka kaucyjna do kwoty 832 000 zł (§7 ust.1 pkt 1 umowy).

11.  Zgodnie z §8 umowy od zadłużenia przeterminowanego bank pobierać miał odsetki o charakterze zmiennym, które w dniu sporządzenia umowy wynoszą 16% w stosunku rocznym. Szczegółowe zasady naliczania odsetek od zadłużenia przeterminowanego oraz zasady zmiany tego oprocentowania znajdować miały się w Regulaminie.

12.  W §16 ust.1 umowa kredytu przewiduje, że w zakresie w niej nieuregulowanym zastosowanie mają postanowienia Regulaminu stanowiącego załącznik do Umowy. Zaś zgodnie z §1 ust.2 umowy określenia użyte w umowie mają znaczenie nadane im w „Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez (...), który stanowi integralną część umowy.

13.  Wśród wymienionych załączników do umowy jest m.in. Regulamin kredytu hipotecznego udzielanego przez (...).

14.  Pismem z 9 lutego 2016 roku, doręczonym pozwanej 2 marca 2016 roku, bank wezwał ją do spłaty niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni, wymagalnego zadłużenia w wysokości 1 961,23 EUR. Pismo zawierało również informację o możliwości złożenia, w ciągu 14 dni roboczych, wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

15.  Pismem z 6 października 2017 roku bank, powołując się na naruszenie przez pozwaną umowy lub/i Regulaminu kredytu hipotecznego, polegające na nieterminowej spłacie kapitału kredytu, odsetek i innych należności wynikających z umowy, wypowiedział umowę kredytu hipotecznego nr (...) wraz ze zmianami, z zachowaniem trzydziestodniowego okresu wypowiedzenia. Zgodnie z treścią pisma bieżące zadłużenie wynosiło wówczas 3 267,25 EUR. Jego spłata w terminie do 16 listopada 2017 roku miała spowodować ustanie skuteczności wypowiedzenia. Pismo zostało awizowane pod adresem pozwanej 11 października 2017 roku i nie zostało przez nią odebrane.

Pomimo powyższych ustaleń faktycznych powództwo podlegało oddaleniu w całości. Przedstawione twierdzenia nie są bowiem wystarczające aby uwzględnić żądanie.

Rozstrzygając w ten sposób, sąd miał na uwadze że zgodnie z art.3 kodeksu postępowania cywilnego, na stronach postępowania spoczywa ciężar przytaczania okoliczności faktycznych i powoływania dowodów. Równocześnie art.6§2 kpc określa, że realizacja tego obowiązku powinna następować bez zwłoki. Powód, przedstawiając zbyt ograniczoną podstawę faktyczną, ryzykuje, że uniemożliwi to uwzględnienie żądania. Powód (wierzyciel) dochodząc od pozwanego (dłużnika) spełnienia określonego świadczenia, powinien przedstawić twierdzenia (a w razie potrzeby – również dowody) w zakresie łączącego go z pozwanym stosunku prawnego (wynikającego czy to z umowy, czy z innych źródeł), będącego źródłem zobowiązania, które miałby wykonać dłużnik. Powołując się na istnienie po stronie pozwanego obowiązku zapłaty określonej kwoty, powód winien był przedstawić twierdzenia faktyczne dotyczące treści stosunku prawnego, z którego taki obowiązek wynika (w szczególności, jeśli podstawą jego istnienia jest stosunek umowny – treści umowy) oraz zaistnienia określonych zdarzeń, które w świetle łączącego strony stosunku prawnego doprowadzą do powstania obowiązku takiego świadczenia, aktualnego w dacie zamknięcia rozprawy.

Możliwości przyjęcia, na podstawie art.339 kpc, twierdzeń faktycznych za prawdziwe nie należy w żadnym razie utożsamiać z możliwością przyjęcia, że zgłoszone żądanie jest uzasadnione. Artykuł 339 kpc nie może być rozumiany w ten sposób, że bierność pozwanego zwalnia powoda od przedstawienia takich twierdzeń faktycznych, które w pełni uzasadniają zgłoszone żądanie. Bierność pozwanego nie oznacza, że należy uwzględnić powództwo. Podkreślić należy, że czym innym jest instytucja uznania powództwa (art.213§2 kpc), a czym innym są skutki bierności pozwanego określone w art.339 kpc. Uznanie powództwa, którego skutkiem jest co do zasady wydanie wyroku uwzględniającego żądanie pozwu, stanowi oświadczenie woli pozwanego i nie może nastąpić przez jego bierne zachowanie – przeciwnie wymaga złożenia wyraźnego oświadczenia. Bierność pozwanego w żadnym razie nie oznacza, że akceptuje on zgłoszone żądanie. Nie zwalnia również sądu od weryfikacji, czy przytoczone przez powoda okoliczności faktyczne uzasadniają żądanie pozwu.

Podkreślić przy tym należy, że czym innym jest dokonanie oceny czy przedstawione fakty stanowią podstawę zgłoszonego żądania, a czym innym jest ocena, czy strona procesu (powód) wykazała, że określone fakty mają miejsce. Zarówno powołane już art.3 i art.6§2 kpc, jak i treść art.207 kpc oraz art.227 k.p.c. czyni wyraźne rozróżnienie pomiędzy twierdzeniami faktycznymi a dowodami.

Powód winien zatem przedstawić taki zespół twierdzeń faktycznych, który, po zastosowaniu do niego odpowiednich norm prawnych, doprowadzi do wniosku o istnieniu po stronie pozwanej obowiązku świadczenia odpowiadającego żądaniu pozwu. Konstrukcja pozwu i innych pism procesowych, a ostatecznie – twierdzeń zgłaszanych podczas rozprawy – powinna być taka, by przedstawiony w nich stan faktyczny uzasadniał w pełny sposób dochodzone roszczenie. Wskazanie okoliczności faktycznych w pozwie musi nastąpić w takich granicach, aby można było stwierdzić, że skierowane do sądu żądanie znajduje w nich uzasadnienie.

Podkreślić przy tym należy, że chodzi o przedstawienie faktów, a nie twierdzenia o tym, że pozwany zobowiązany jest do spełnienia określonego świadczenia (świadczenie jest wymagalne), gdyż wniosek taki stanowi rezultat zastosowania normy prawnej w określonym stanie faktycznym, nie zaś fakt (twierdzenie faktyczne). Przez podanie okoliczności faktycznych uzasadniających zgłoszone żądanie należy rozumieć sytuację, w której powód opisuje w pozwie konkretne wydarzenia historyczne, z którymi wiąże powstanie po jego stronie określonego roszczenia wobec pozwanego. Zdecydowanie odróżnić należy zaistnienie określonego wydarzenia (np. podpisanie umowy o określonej treści, doręczenie wypowiedzenia, wypłata określonej kwoty czy też dokonanie określonych transakcji) od oceny skutków jakie wiążą się z tym zdarzeniem.

Powyższe wymogi mają pełne zastosowanie również w warunkach rozprawy zaocznej. Wyrażenie w pozwie stanowiska, że pozwany zobowiązany jest do zapłaty określonej kwoty jest wyłącznie stanowiskiem procesowym strony. Nie stanowi zaś twierdzenia faktycznego, które objęte jest zakresem stosowania art.339 kpc, czy też innych przepisów pozwalających na ustalenie określonego faktu bez przeprowadzenia dowodu.

Bierność pozwanego i wydanie wyroku zaocznego nie oznacza więc, że zgłoszone żądanie jest uzasadnione. Może oznaczać jedynie, że prawdziwe są fakty wskazane przez powoda. Nadal jednak fakty te podlegają ocenie sądu, dokonywanej w szczególności w zakresie tego, czy znajduje w nich oparcie zgłoszone żądanie i odpowiadający mu obowiązek pozwanego.

Podsumowując, stwierdzić należy, że sąd nie może, nawet wydając, przy bierności strony pozwanej, wyrok zaoczny, uwzględnić powództwa jeśli powód nie przytoczył takich faktów, z których wynika zgłoszone żądanie, jak również gdy nie jest możliwe ich ustalenie. Sąd nie może zasądzić dochodzonej pozwem kwoty jeśli nie wie z czego wynika obowiązek jej zapłaty w dacie wyrokowania, tj. na podstawie jakich okoliczności faktycznych i jakich postanowień łączącego strony stosunku prawnego (w tej sprawie umowy) powstał po stronie pozwanej obowiązek zapłaty. Sytuacja taka miała miejsce w niniejszej sprawie.

Powód nie przedstawił bowiem twierdzeń dotyczących całości łączącego strony stosunku prawnego. Po pierwsze, powód nie przedłożył ani choćby nie przytoczył istotnych postanowień Regulaminu kredytu hipotecznego, uniemożliwiając w ten sposób ustalenie zakresu praw i obowiązków stron. W szczególności z treści przedłożonej umowy nie wynika na czym polega to, że kredyt jest indeksowany do waluty obcej EUR. W konsekwencji nie wiadomo w jaki sposób oddana do dyspozycji pozwanej kwota 416 000 zł stała się kwotą 109 126,08 euro salda kredytu wskazaną w Historii zmian struktury zadłużenia (k.42). Następnie nie wiadomo w jaki sposób kwoty 94 469,94 i 1 450,70 euro stały się wraz z rozwiązaniem (wypowiedzeniem) umowy kredytu kwotą 426 818,07 zł (Historia zmian struktury zadłużenia od 16.05.2014 do 27.08.2018 k.73v). Powód nie wyjaśnił również dlaczego w niniejszym postępowaniu żąda należności w złotych polskich jeśli zarówno w wezwania do zapłaty z 9 lutego 2016 roku, jak i w wypowiedzeniu umowy kredytu żądał zapłaty kwot wyrażonych w euro.

Sąd zdaje sobie sprawę, że co do zasady powyższe okoliczności mogą wynikać z istoty umowy kredytu indeksowanego. Jednak kształt umów kredytu tego rodzaju, ogólnie przewidujących wyrażenie kwoty wykorzystanego kredytu w walucie obcej, różni się w zależności od banku i okresu w jakim zawarto umowę. Również używana w umowach terminologia nie jest jednolita. Stąd też ogólna wiedza o zasadach funkcjonowania kredytu indeksowanego nie może zastąpić przytoczenia przez powoda twierdzeń dotyczących zasad rozliczeń przyjętych w konkretnym stosunku prawnym łączącym go z pozwaną.

Z treści przedłożonego przez powoda wypowiedzenia wynika kolejna informacja, która prowadzi do wniosku, że powód nie przedstawił zupełnych twierdzeń o treści łączącego strony stosunku prawnego. Otóż wypowiedzenie dotyczy umowy z 17 lutego 2010 roku wraz ze zmianami. Nie wiadomo jakie zmiany umowy następowały, kiedy były dokonywane i jaki miały wpływ na kształt obowiązków stron, w tym świadczenia powódki na rzecz banku.

Wreszcie istnieją poważne wątpliwości co do prawidłowości rozliczenia przez powoda umowy kredytu, skoro w Historii zmian oprocentowania odsetek umownych (k.75) powód odwołuje się do stawki LIBOR 3M, w sytuacji w której kredyt został udzielony w euro, a zgodnie z umową zastosowanie miała mieć stopa referencyjna EURIBOR 3M (EUR).

Nieprzedłożenie przez powoda Regulaminu powoduje też, że nie można ustalić w jakim zakresie powód uprawniony jest do naliczania odsetek od zadłużenia przeterminowanego w wysokości określanej zgodnie z §8 umowy. Nie wiadomo czy strony przewidziały pobieranie tak określonych odsetek również po rozwiązaniu umowy kredytu, a jeśli tak, to w jakiej relacji pozostaje stopa tego oprocentowania do wysokości żądanych w pozwie odsetek ustawowych za opóźnienie.

Wszystkie powyższe okoliczności powodują, że nie sposób przyjąć aby zgłoszone przez powoda żądanie znajdowało swoją podstawę w przytoczonych okolicznościach faktycznych. Nie dają one podstaw do sformułowania wniosku, że z łączącego strony stosunku prawnego wynika obowiązek pozwanej świadczenia na rzecz powoda dochodzonych pozwem kwot, nie dają podstaw do zweryfikowania prawidłowości zgłoszonego żądania. W tej sytuacji powództwo podlega oddaleniu w całości.

Powyższej oceny nie zmienia przedłożenie przez powoda dokumentu określonego jako „Wyciąg z ksiąg bankowych”. Oczywiste jest jednak, że wyciąg z ksiąg bankowych nie kreuje obowiązku zapłaty, nie jest papierem wartościowym, więc jego złożenie nie jest wystarczające do zasądzenia dochodzonej pozwem kwoty.

Ponadto złożony przez powoda dokument zatytułowany „wyciąg z ksiąg bankowych” w rzeczywistości wyciągiem z ksiąg bankowych nie jest. Zgodnie z art.95 ust. 1 i 1a ustawy Prawo bankowe, księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, jak również sporządzone w ten sposób pokwitowania odbioru należności mają moc prawną dokumentów urzędowych w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych oraz ustanowionych na rzecz banku zabezpieczeń i mogą stanowić podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych. Moc prawna dokumentów urzędowych nie obowiązuje w odniesieniu do dokumentów wymienionych w tym przepisie w postępowaniu cywilnym.

Przepisy ustawy Prawo bankowe nie regulują treści i formy dokumentu określanego jako wyciąg z ksiąg rachunkowych banku. Z kolei zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych uregulowane są w art.9-25 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, a także przepisach rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 1 października 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków. W szczególności zgodnie z art.13 ustawy o rachunkowości księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą: dziennik, księgę główną, księgi pomocnicze, zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych, wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz). Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera za równoważne z nimi uważa się odpowiednio zasoby informacyjne rachunkowości, zorganizowane w formie oddzielnych komputerowych zbiorów danych, bazy danych lub wyodrębnionych jej części, bez względu na miejsce ich powstania i przechowywania. Księgi rachunkowe, z uwzględnieniem techniki ich prowadzenia, powinny być: trwale oznaczone nazwą (pełną lub skróconą) jednostki, której dotyczą (każda księga wiązana, każda luźna karta kontowa, także jeżeli mają one postać wydruku komputerowego lub zestawienia wyświetlanego na ekranie monitora komputera), nazwą danego rodzaju księgi rachunkowej oraz nazwą programu przetwarzania; wyraźnie oznaczone co do roku obrotowego, okresu sprawozdawczego i daty sporządzenia; przechowywane starannie w ustalonej kolejności.

Odwołując się do definicji słownikowej należy przyjąć, że wyciąg to skrótowy tekst zawierający najważniejsze dane z większej całości. Jednak aby uznać określony dokument za wyciąg z ksiąg rachunkowych banku konieczna jest przynajmniej możliwość identyfikacji tej większej całości, z której wyciąg został dokonany. Treść wyciągu powinna zatem pozwolić na identyfikację odpowiedniej części księgi rachunkowej, w której znajdują się informacje odzwierciedlone w wyciągu. Wyciąg powinien odzwierciedlać strukturę dokumentu źródłowego, wiernie go odtwarzać w określonej części, a przynajmniej powinno wynikać z niego z jakiej pozycji (części) dokumentu źródłowego wyciąg został wykonany (por. Komentarz do art. 112, A. Oleszko, Prawo o notariacie. Komentarz. Część II, LexisNexis, 2012; Komentarz do art. 250, A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1-729, Warszawa 2016).

Tymczasem złożony przez powoda dokument jest jedynie oświadczeniem powoda o okolicznościach, która mają wynikać z ksiąg bankowych („Na podstawie ksiąg prowadzonych przez (...) S.A. (…) zaświadcza się że (…)”). Nie wiadomo jednak na podstawie jakich zapisów księgach banku takie oświadczenie zostało złożone. Stąd też dokument ten jest nie wyciągiem z ksiąg banku, a oświadczeniem złożonym na podstawie ksiąg banku, zgodnie z systematyką określoną w art.95 ust.1 Prawa bankowego, który przewiduje zarówno wyciągi jak i inne oświadczenia sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych banku. Stąd też, niezależnie od innych wątpliwości co do przytoczonych przez powoda okoliczności, nie mógł stanowić podstawy do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Oceniając zaś moc dowodową przedłożonego dokumentu, stwierdzić należy, że stanowi on jedynie dokument prywatny. W konsekwencji jest jedynie dowodem złożenia oświadczenia o określonej treści (art.245 kpc). Domniemanie prawdziwości takiego dokumentu ogranicza się do pochodzenia dokumentu od osoby, która go podpisała i jego autentyczności. W żadnym razie nie rozciąga się jednak na prawdziwość informacji zawartych w treści dokumentu. W przypadku sporu między stronami dotyczącego istnienia i wysokości zobowiązania moc dowodowa takiego dokumentu nie jest wiele wyższa od samych twierdzeń strony. Trudno bowiem uznać za wiarygodny dowód, który w istocie polega na tym, że strona poświadcza, iż jej własne żądania są zasadne. Trudno przy tym uznać za wiarygodny dokument, który nie zawiera jakichkolwiek odniesień do konkretnych zapisów w księgach banku (wskazanie księgi, pozycji itd.), a sprowadza się do oświadczenia o istnieniu obowiązku zapłaty określonej kwoty.

Mając powyższe na względzie, sąd orzekł jak w sentencji wyroku.