Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marcin Graczyk

Protokolant: Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2019 r. w Warszawie

sprawy E. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o zwrot nienależnie pobranej renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania E. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 4 grudnia 2018 r. znak:(...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 14 stycznia 2019 r. E. B. (2) złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Odział w W. z dnia 4 grudnia 2019 r.
nr (...) w przedmiocie rozliczenia renty i zwrotu świadczenia.
W ocenie odwołującej skarżona decyzja została wydana z naruszeniem podstawowych zasad postępowania administracyjnego poprzez naruszenie zasady pełnego informowania strony
w postępowaniu oraz brak w uzasadnieniu decyzji określania podstawowych elementów będących rozstrzygania organu i wniosła o jej uchylenie. W uzasadnieniu odwołania E. B. (2) wyjaśniła, że w 2017 roku nie otrzymała kwoty dochodu, który, zdaniem ZUS, został w tym roku osiągnięty. ZUS nigdy nie informował jej o zasadach ustalenia dochodu
w przypadku osiąganiu dochodów z wielu źródeł, stosunku pracy i dorywczej działalności opodatkowanej kartą podatkową. Zaznaczyła przy tym, że przychód osiągany z dorywczej działalności nie pokrywał nawet wielkości składki ZUS z tytułu działalności. Wskazała również, że jest osobą niedowidzącą i podstawą jej wiedzy o obowiązkach i uprawnieniach są informacje przekazywane werbalnie w czasie jej kontaktów z organami, a w czasie jej wielokrotnych wizyt w Inspektoracie ZUS nie zostały jej przekazane informacje o zasadach ustalania dochodu w przypadku osiągania przychodu z wielu źródeł (odwołanie k. 3-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 12 lutego 2019 . Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy powołał się na treść art. 138
i art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazując,
że przychód odwołującej ustalono w oparciu o zaświadczenie z dnia 27 września 2018 r. wystawione przez EEG Instytut (...), zaświadczenia o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu z dnia 5 października 2018 r. wystawionemu przez (...) Publiczny Zespół Zakład (...) oraz na podstawie oświadczenia ubezpieczonej
z dnia 30 listopad 2018 r. o prowadzeniu działalności gospodarczej. Ustalony w ten sposób przychód osiągnięty przez odwołującą wyniósł 36.555,96 zł i przekroczył kwotę graniczną przychodu podaną w komunikacie Prezesa ZUS z 21 listopada 2017 r. w sprawie kwot granicznych przychodu dla 2017 roku stosowanych przy zawieszeniu albo zmniejszaniu emerytury i rent. Wobec powyższego ZUS skarżoną decyzją zobowiązał odwołującą
do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w kwocie 1.033,86 zł (odpowiedź na odwołanie k. 6-7 a.s.).

W piśmie procesowym z dnia 7 marca 2019 r. pełnomocnik odwołującej sprecyzował jej stanowisko i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości przyjmując, że odwołująca nie pobrała nienależnego świadczenia i wnosząc o zasądzenie od strony przeciwnej kosztów postępowania (pismo procesowe odwołującej z 07.03.2019 r. k. 24 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca E. B. (1) co najmniej od 2010 roku pobiera z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Świadczenie przysługuje odwołującej na stałe. Corocznie ZUS (...) Oddział w W. rozliczał rentę odwołującej za każdym razem informując ją, że jej dochód nie przekroczył niższej kwoty granicznej przychodu w wysokości 70% przeciętnego wynagrodzenia. Odwołująca była przy tym pouczana przez organ rentowy o możliwości zawieszeniu prawa do świadczenia albo zmniejszeniu świadczenia w razie osiągania przychodu z tytułu zatrudnienia oraz o konieczności informowania organu rentowego o wysokości uzyskiwanego przychodu w danym roku kalendarzowym. Jednocześnie, na przełomie lat 2012-2017 świadczenie było odwołującej wypłacane z uwzględnieniem potrąceń komorniczych (decyzje ZUS: o rozliczeniu renty: z 26.05.2011 r., z 04.10.2012 r., z 13.06.2013 r. o przeliczeniu renty z 15.05.2012 r.; o wysokości renty z 03.06.2011 r., informacje o potrąceniach komorniczych – nieoznaczone karty a.r.).

Pismem z dnia 13 września 2018 r. ZUS poinformował odwołującą, że z ostatnim dniem lutego minął określony przepisami prawa termin na dostarczenia zaświadczenia
o osiągniętym przychodzie za rok 2017 i zwrócił się do odwołującej z prośbą o dostarczenie stosownego zaświadczenia za okres od 1 stycznia 2017 r. do 31 grudnia 2017 r.
W odpowiedzi na powyższe odwołująca przesłała do ZUS zaświadczenie z EEG Instytut (...) z 27 września 2018 r., zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione przez (...) Publiczny Zespół Zakładów (...)
z 5 października 2018 r. oraz oświadczenie, że w 2017 roku prowadziła działalność gospodarczą (pismo ZUS z 13.09.2018 r., zaświadczenia, oświadczenie – nieoznaczona karta a.r.).

W 2017 roku odwołująca uzyskała przychód:

-

z tytułu zatrudnienia w EEG Instytut (...) w W. w wysokości 5.682,36 zł (po 2.841,18 zł miesięcznie w listopadzie i grudniu 2017 roku),

-

z tytułu świadczenia usług w zakresie masażu leczniczego na rzecz (...) Publicznego Zespołu Zakładów (...) w W. w wysokości 180,00 zł,

-

z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

Odwołująca prowadzi działalność gospodarczą, rozlicza się w oparciu o kartę podatkową i nie dokumentuje przychodów rachunkami i fakturami. Organ rentowy przyjął przychód odwołującej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w kwocie 2.557,80 zł miesięcznie przez cały rok 2017, łącznie 30.693,60 zł, na podstawie informacji z systemu teleinformatycznego (zaświadczenie z (...) Instytut (...) w W., zaświadczenie
z SP (...) w W., rozliczenia ZUS – nieoznaczone karty a.r.; oświadczenie odwołującej k. 36 a.s.).

W dniu 4 grudnia 2018 r. ZUS(...)Oddział w W. wydał decyzję
znak:(...)na podstawie której dokonał rozliczenia przysługującej E. B. (1) renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z osiągniętym przychodem
w 2017 roku. W decyzji tej ZUS stwierdził, że łączny przychód osiągnięty przez odwołującą w ww. roku wynosi 36.555,96 zł i przekroczył ustaloną dla tego roku kwotę graniczną,
tj. 35.522,10 zł, o kwotę 1.033,86 zł. W związku z powyższym organ rentowy uznał powyższą kwotę za nienależnie pobrane świadczenie i nakazał jego zwrot w terminie jednego miesiąca od daty doręczenia decyzji (decyzja ZUS z 04.12.2018 r. – nieoznaczona karta a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wymienionych wyżej dowodów z dokumentów oraz oświadczeń odwołującej, uznając je za wiarygodne. Autentyczność i wiarygodność dowodów nie budziła wątpliwości Sądu.

Mając na względzie okoliczności sprawy oraz istotę sporu Sąd uznał zebrany materiał dowodowy za wystarczający do wydania rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było niezasadne.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1270) osoba,
która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Zgodnie z ust. 2 tego przepisu za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

-

świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub
w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

-

świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Stosownie zaś do treści art. 104 ust. 1 ustawy, prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy.

W myśl art. 104 ust. 2 i ust. 6 ustawy, za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3.
Za przychód, o którym mowa w ust. 1, uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności
do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
W świetle art. 104 ust. 4 ustawy, przepisy 1, 1a i 2 stosuje się również do osób wyłączonych
z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty
lub wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu
z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.

Na podstawie art. 104 ust. 7 i 8 ustawy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu
w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości:

1)  24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. - dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

2)  18% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy;

3)  20,4% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.

Zaś w myśl art. 104 ust. 10 pkt 2 ustawy, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie do 14 roboczego dnia listopada - kwoty graniczne przychodu dla mijającego roku kalendarzowego. Zgodnie z Komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 listopada 2017 r. w sprawie granicznych kwot przychodu dla 2017 r. stosowanych przy zawieszaniu albo zmniejszaniu emerytur i rent (M. P. z 2017 poz. 1042) kwoty graniczne przychodu dla 2017 roku wynoszą odpowiednio:

1.  35 522,10 zł – co stanowi sumę kwot przychodu odpowiadających 70% przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w wysokości:

– 2.838,60 zł – od 1 stycznia 2017 r. do 28 lutego 2017 r.,

– 2.953,30 zł – od 1 marca 2017 r. do 31 maja 2017 r.,

– 3.047,50 zł – od 1 czerwca 2017 r. do 31 sierpnia 2017 r.,

– 2.954,50 zł – od 1 września 2017 r. do 30 listopada 2017 r.,

– 2.979,00 zł – od 1 grudnia 2017 r. do 31 grudnia 2017 r.;

2.  65 969,10 zł – co stanowi sumę kwot przychodu odpowiadających 130% przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w wysokości:

– 5.271,60 zł – od 1 stycznia 2017 r. do 28 lutego 2017 r.,

– 5.484,60 zł – od 1 marca 2017 r. do 31 maja 2017 r.,

– 5.659,70 zł – od 1 czerwca 2017 r. do 31 sierpnia 2017 r.,

– 5.486,90 zł – od 1 września 2017 r. do 30 listopada 2017 r.,

– 5.532,30 zł – od 1 grudnia 2017 r. do 31 grudnia 2017 r.

W niniejszej sprawie zastosowanie znajdują również przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. z 1992 r. Nr 58, poz. 290 z późn. zm.) wydane w myśl delegacji ustawowej art. 106 pkt 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z § 7 ust. 1
i 2 tego rozporządzenia organ rentowy ustala łączną kwotę dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego i porównuje go z sumą kwot obliczonych od kwoty bazowej dla kolejnych miesięcy tego roku kalendarzowego:

1)  wskaźnikiem 60%, zwaną dalej "niższą kwotą graniczną dochodu",

2)  wskaźnikiem 120%, zwaną dalej "wyższą kwotą graniczną dochodu".

Okres, z którego ustala się łączną kwotę dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę oraz kwoty graniczne dochodu, ulega odpowiedniemu skróceniu w roku kalendarzowym, w którym powstało lub ustało prawo do świadczeń.

Stosownie zaś do treści § 8 ust. 2 powyższego rozporządzenia jeżeli łączna kwota dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego przekroczyła niższą kwotę graniczną, organ rentowy ustala:

1)  że dochód osiągnięty przez emeryta lub rencistę uzasadniał:

a)  zmniejszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód nie przekroczył wyższej kwoty granicznej dochodu;

b)  zawieszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód przekroczył wyższą kwotę graniczną dochodu.

2)  kwotę różnicy między należną a wypłaconą kwotą świadczeń, która podlega zwrotowi.

W niniejszej sprawie bezspornym jest, że odwołująca E. B. (1) ma przyznane prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na stałe co najmniej od 2011 roku
i świadczenie to pobiera z Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W..
Organ rentowy corocznie dokonywał rozliczeń renty odwołującej biorąc pod uwagę uzyskiwany przez nią przychód za rok poprzedzający i informował odwołującą o tym,
że przychód nie przekracza kwoty granicznej przychodu dla mijającego roku kalendarzowego w wymiarze 70% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Sąd Okręgowy zważył, że organ rentowy dokonując na mocy skarżonej decyzji rozliczenia renty odwołującej za rok 2017 oparł się na informacjach wynikających
z przedłożonych przez odwołującą zaświadczeń wystawionych przez pracodawców,
a także sporządzonego przez nią oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej.
Z uwagi na brak wskazania przez odwołującą kwot przychodu z ostatniego z wymienionych wyżej tytułów organ rentowy oparł się w tym zakresie na informacjach uzyskanych
z własnego systemu teleinformatycznego i przyjął, że przychód odwołującej z tego tytułu wynosi 2.557,80 zł. Przychód ten, powiększony o uzyskany przez odwołującą przychód
z innych tytułów – zatrudnienia w EEG Instytut (...) w W. oraz
SP (...) w W. – prowadził do ustalenia łącznego przychodu odwołującej w kwocie 36.555,96 zł. Tym samym, mając na względzie treść cytowanego wyżej komunikatu
Prezesa ZUS z 21 listopada 2017 r., należało uznać, że kwota przychodu odwołującej za rok 2017 przekroczyła kwotę graniczną (35.522,10 zł) łącznie o kwotę 1.033,86 zł.

Należy podkreślić, że to na odwołującej spoczywał obowiązek wykazania, że osiągnięty przez nią przychód był niższy, niż przyjęto w skarżonej decyzji, a tym samym,
że nie przekroczyła kwoty granicznej zgodnie z komunikatem Prezesa ZUS. Dbanie o to,
aby uzyskiwane przychody nie przekraczały konkretnych granic jest bowiem obowiązkiem świadczeniobiorcy, a nie innych podmiotów (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach
z 29 maja 2008 r. III AUa 1367/07). Znajduje to potwierdzenie m. in. w konieczności przedstawiania organowi rentowemu przez świadczeniobiorców informacji o przychodzie uzyskanym w poprzednim roku kalendarzowym na potrzeby stosownych rozliczeń w zakresie pobieranych przez nich świadczeń. W przypadku niniejszej sprawy odwołująca wobec ZUS przedłożyła jedynie oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej bez wskazania jakichkolwiek kwot przychodu uzyskanego w roku 2017, zaś w toku postępowania oświadczyła, że nie dokumentuje przychodów rachunkami i fakturami nie jest w stanie wykazać jakie rzeczywiście przychody uzyskała. Na powyższe nie miały również wpływu dokumenty przedłożone przez pełnomocnika odwołującej przy piśmie procesowym
z dnia07.03.2019 r. (k. 24 i nast. a.s.), z których wynika jedynie, że odwołująca złożyła
w ZUS wniosek o rozłożenie należności na raty; dokumenty te nie zawierają jednak żadnych informacji na temat rozliczeń czy przychodów uzyskanych przez nią w 2017 roku.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy nie miał podstaw aby stwierdzić, że przychód odwołującej za rok 2017 był faktycznie niższy, niż wynika to z obliczeń przyjętych przez ZUS na potrzeby skarżonej decyzji. Jednocześnie Sąd Okręgowy zważył, że odwołująca była informowana przez organ rentowy o tym, że uzyskiwany przez nią miesięczny przychód nie uzasadniał zawieszenia renty w latach poprzednich, a tym samym należało stwierdzić,
że odwołująca miała świadomość co do tego, że winna kwestię tą brać pod uwagę
przy każdorazowym, corocznym rozliczeniu świadczenia. Nie ma przy tym również fakt,
że przychód pochodzi z wielu źródeł czy też jego dorywczy charakter, bowiem ww. przepisy nie przewidują konieczności udzielenia przez ZUS odrębnych pouczeń w takich przypadkach. W spornym okresie odwołująca dysponowała przy tym w istocie dwoma rodzajami tytułów,
z jakich przychód osiągała, w postaci umowy o pracę z dwoma podmiotami oraz prowadzenie działalności gospodarczej.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy zważył, iż skarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych była zgodna z prawem, gdyż żądanie zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia za sporny okres znajduje pełne oparcie w treści w cytowanych wyżej przepisach. Odwołująca nie przedstawiła natomiast materiału dowodowego pozwalającego na wzruszenie dokonanych przez ZUS ustaleń, przyjętych na poczet faktyczno-prawnej podstawy wydania skarżonej decyzji.

W konsekwencji Sąd oddalił odwołanie jako niezasadne, o czym orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. zgodnie z sentencją wyroku.

Zarządzenie: (...)

K.S.