Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa M. W.

przeciwko A. M. (1), A. M. (2) i P. W.

przy udziale Prokuratora Rejonowego w T.

o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego

na skutek apelacji powódki i Prokuratora Rejonowego w T. oraz zażalenia pozwanych A. M. (1) i A. M. (2)

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim

z dnia 11 maja 2017 roku, sygn. akt I C 1375/16

1. oddala obie apelacje;

2. oddala zażalenie;

3. nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą na rzecz pozwanych A. M. (1) i A. M. (2).

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSO Dariusz Mizera SSO Ewa Tomczyk

Sygn. akt II Ca 730/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 5 sierpnia 2016r. powódka M. W. domagała się uznania za bezskuteczną, zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 12 maja 2014 roku przed notariuszem J. G. w T., umowy sprzedaży siedmiu działek gruntu, położonych w miejscowości W., gmina T.dokonanej przez pozwanego P. W. na rzecz pozwanych A. M. (2) i A. M. (1) do ich majątku objętego wspólnością ustawową.

Pozwany P. W. nie uznał powództwa i wniósł o jego oddalenie .

Pozwani A. M. (2) i A. M. (1) wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu sprawy przy udziale Prokuratora Rejonowego w T.oddalił powództwo oraz odstąpił od obciążenia powódki zwrotem kosztów postępowania na rzecz pozwanych A. M. (1) i A. M. (2).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny: Przed Sądem Rejonowym w T. toczyło się w sprawie sygn. akt I Ns 395/12 postępowanie z wniosku M. W. z udziałem P. W. o podział majątku wspólnego. W toku postępowania sąd udzielił zabezpieczenia wnioskodawczyni M. W. postanowieniem z dnia 1 lipca 2013 roku /zmienionym postanowieniem sądu II instancji z dnia 15 października 2013 roku/ poprzez zakazanie uczestnikowi P. W. zbywania i obciążania nieruchomości położonej w miejscowości W., oznaczonej numerami działek (...), posiadających założoną księgę wieczysta (...), w tym obciążenia tej nieruchomości hipoteką powyżej kwoty 100.000,00 złotych - do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

W dniu 11 sierpnia 2014 roku wydane zostało postanowienie w sprawie I Ns 395/12 dokonujące podziału majątku wspólnego byłych małżonków W..

Na mocy tegoż orzeczenia od P. W. zasądzona została na rzecz M. W. spłata w wysokości 113.510,00 złotych, płatna w dwóch ratach.

W dniu 12 maja 2014 roku pozwany P. W. sprzedał A. i A. małżonkom M. między innymi działki powstałe z podziału działek nr (...). Nabywcy wnieśli o odłączenie nabytych działek nr (...) z księgi wieczystej nr (...) i przyłączenie ich do innej księgi wieczystej z jednoczesnym wpisem prawa własności na rzecz nabywców- pozwanych M..

Postanowieniem z dnia 28 sierpnia 2014 roku sąd wieczysto-księgowy powyższy wniosek A. i A. małżonków M. oddalił, uzasadniając że w dacie dokonywania czynności prawnej (umowy sprzedaży) do księgi wieczystej (...) wpłynął w dniu 6 maja 2014 roku wniosek o ograniczeniu w rozporządzaniu nieruchomością w postaci zakazu zbywania i obciążania działek nr (...) (postanowienie w sprawie I Ns 395/12 w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia).

Wpisu w dziale III powołanej księgi wieczystej dokonano w dniu 3 lipca 2014 roku. Ponadto w 2015 roku w dziale IV księgi wieczystej (...) wpisano hipotekę przymusową na rzecz powódki, zabezpieczającą wierzytelność wynikającą z postanowienia w sprawie INs 395/12 o podział majątku wspólnego.

Mając tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Pozwany P. W., pomimo orzeczonego zakazu sądowego zbywania i obciążania nieruchomości do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o podział majątku wspólnego /zakończyło się dnia 12 marca 2015 roku/, w dniu 12 maja 2014 roku dokonał rozporządzenia nieruchomością. Sąd wieczysto-księgowy kierując się tezą wynikającą z wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 października 2007 roku w sprawie IACa 614/07, a mianowicie że sądownie orzeczony zakaz zbywania nieruchomości przez czas trwania procesu wywołuje skutek prawny, że czasowo wyłączony został jeden z aspektów prawa własności w postaci możliwości rozporządzania nim, nie dokonał zmian w księdze wieczystej (...) i oddalając wniosek pozwanych małżonków M. podniósł, że umowa zawarta między stronami nie doprowadziła do przeniesienia prawa własności na rzecz małżonków M..

Z kolei w postanowieniu z dnia 29 stycznia 2004 roku, w sprawie IV CK 347/02 Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd wieczysto księgowy nie jest związany treścią wpisu dokonanego w dziale III księgi wieczystej o zakazie zbywania nieruchomości lub prawa wieczystego na podstawie orzeczenia o zabezpieczeniu roszczenia niepieniężnego w trybie art. 747 k.p.c. i to bez względu na to czy wpis prawa nabytego przez osobę trzecią mimo tego zakazu ma charakter konstytutywny, czy deklaratoryjny. Zakaz ten jest bowiem skierowany do nabywcy nieruchomości i sprawia, że ten kto nabywa jej własność lub użytkowanie wieczyste, czyni to z ograniczeniem wynikającym z treści wpisanego roszczenia, skutkującego względem niego i oznaczającego, że osoba uprawniona z roszczenia zabezpieczonego wpisem w księdze wieczystej może je realizować w stosunku do każdego właściciela nieruchomości na podstawie art. 17 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, bez potrzeby sięgania do art. 59 k.c.

W ocenie Sądu Rejonowego właśnie z taką sytuacją do czynienia mamy w sprawie niniejszej. Powódka może swoje roszczenia realizować w odniesieniu do nieruchomości ujawnionej w księdze wieczystej (...) bez potrzeby sięgania do procesu opartego o art. 59 k.c., a to z uwagi na to, że w powołanej księdze wieczystej nadal jako jej właściciel ujawniony jest pozwany P. 

W., nieruchomość obciążona jest hipoteką przymusową wpisaną na rzecz powódki. A zatem konkludując prawa i roszczenia powódki w żaden sposób nie są zagrożone.

Dodatkowym argumentem przemawiającym za oddaleniem powództwa jest dyspozycja przepisu art. 59 k.c. - In fine - uznania umowy za bezskuteczna nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia. Jest to termin zawity, który przez powódkę został przekroczony.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie przepisu art. 102 k.p.c.

Powódka M. W. wniosła apelację, w której zarzuciła naruszenie przepisów postępowania ponieważ zaniechano przesłuchania stron, świadków i nie rozpoznano zgłoszonych wniosków dowodowych .

W związku z powyższym wnosiła o: uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Także apelację na korzyść powódki wniósł Prokurator Rejonowy w T.

W apelacji zarzucił naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 58 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, gdyż czynność pozwanych należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, skoro w toku o podział majątku wspólnego pozwany P. W. wyzbył się z majątku i uczynił to niewątpliwie celem uniemożliwienia wyegzekwowania ewentualnej spłaty powódki w niniejszej sprawie, a wnioskodawczyni w sprawie o podział majątku wspólnego.

W konkluzji apelacji wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa.

Pozwany P. W. wnosił o oddalenie apelacji.

Pozwani A. i A. małżonkowie M. wnosili o oddalenie apelacji i zasądzenie od powódki na ich rzecz kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje: obie apelacje nie zasługują na uwzględnienie.

Na wstępie zauważyć należy, że zakaz zbywania spornych przedmiotowych działek (...) objętych księgą wieczystą (...) został wydany na podstawie orzeczenia o zabezpieczeniu roszczenia w sprawie Ns 395/12 Sądu Rejonowego w T. Zakaz ten obowiązywał zatem do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w w/w sprawie o podział majątku wspólnego. Postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego zakończyło się prawomocnie w dniu 15 marca 2015 r. Oznacza powyższe z datą uprawomocnienia się orzeczenia o podział majątku wspólnego w/w zabezpieczenie wygasło. Po drugie zakaz zbywania w/w działek został ustanowiony na nieruchomościach stanowiących majątek osobisty pozwanego P. W..

Po trzecie niespornym jest, że w w/w księdze wieczystej prowadzonej dla działek (...) w dziale IV wpisano w roku 2015 także hipotekę przymusową na rzecz M. W. zabezpieczającą jej wierzytelność w kwocie 113500,00zł.

Z powyższego wynika, że powódka może swoje roszczenie zabezpieczone wpisem hipoteki przymusowej realizować do każdego właściciela w/w nieruchomości na podstawie art. 17 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, bez potrzeby sięgania do art. 59 k.c., na co słusznie zwrócił w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji.

W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie zostało wykazane, że roszczenie powódki nie jest zagrożone oraz, że zostało wniesione po upływie terminu rocznego.

Nie ma racji powódka kiedy zarzuca Sądowi I instancji naruszenie przepisów postępowania tj. nie przeprowadzenia dowodów z zeznań świadków oraz przesłuchania stron. Jak wynika z lektury akt sprawy to żadna ze stron nie wnosiła o przesłuchanie świadków. Wnioski dowodowe ograniczały się do dowodów z dokumentów, które załączono do składanych pism procesowych. Dowody te zaś zostały przez Sąd I instancji przeprowadzone.

Odnośnie dowodu z przesłuchania stron to w/w dowód sąd może przeprowadzić, jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych nie zostały wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Istotne zaś fakty dla rozstrzygnięcia tej sprawy zostały wyjaśnione w świetle przeprowadzonych dowodów. Z tego względu zarzut apelacji powódki nie może odnieść zmierzonego skutku.

Natomiast co do apelacji Prokuratora, to zauważyć należy, że w apelacji podniesiono ogólnie zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 58 §2 k.c. W toku postępowania przed sądem meriti strona powodowa, jak i Prokurator nie domagali się stwierdzenia nieważności spornej czynności cywilnoprawnej z uwagi na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Zarzut ten został podniesiony dopiero na etapie postępowania odwoławczego.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy stwierdza, że nie jest możliwe powoływanie się ogólnie na zasady współżycia społecznego. Obowiązkiem strony jest wskazanie jaka konkretnie przyjęta w społeczeństwie zasada współżycia społecznego została naruszona ( por. wyrok SN z dnia 14.06.2005 r., w sprawie II CK 692/04, Leglis ). Tego obowiązku w toku postępowania nie wykazano w ogóle.

W sprawie niniejszej nie zachodzi przypadek nieważności bezwzględnej, o której podnosi w uzasadnieniu apelacji Prokurator.

Pozwany P. W. nie wyzbył się majątku, a jedynie zbył pozwanym małżonkom M. dwie działki, które powstały z podziału działek (...). Wreszcie co podniósł zasadnie Sąd I instancji wierzytelność powódki w stosunku do pozwanego W. jest zabezpieczona na działkach (...) poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej.

W świetle powyższego nie można twierdzić, że powódka została pozbawiona możliwości wyegzekwowania swej należności z tytułu spłaty zasądzonej w sprawie o podział majątku wspólnego od pozwanego W.

Z uwagi na powyższe obie apelacje jako niezasadne należało na podstawie art. 385 k.p.c. oddalić.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. w sprawie niniejszej zachodzi szczególny przypadek, który nie daje podstaw do obciążania powoda kosztami procesu, których żądają pozwani małżonkowie M..

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSO Dariusz Mizera SSO Ewa Tomczyk