Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 grudnia 2018 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II C 788/16, z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. w G. przeciwko C. L. i M. J., o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi II Wydział Cywilny:

1.  zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 25.361,55 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy procentowej kredytu lombardowego (...) w stosunku rocznym nie większej niż odsetki maksymalne za opóźnienie od dnia 13 maja 2016 roku do dnia 4 grudnia 2018 roku;

2.  zasądzoną w punkcie 1. wyroku kwotę oraz kwotę odsetek w wysokości 5.301,61 zł obliczonych za okres od dnia 13 maja 2016 roku do dnia 15 czerwca 2018 roku rozłożył na 40 miesięcznych rat płatnych w następujący sposób:

- 39 rat po 766 zł ;

- ostatnia 40 -ta rata w kwocie 789,16 zł

płatne z góry do 20 – go dnia każdego miesiąca z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym nie większej niż odsetki maksymalne za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, ustalając termin płatności pierwszej raty na dzień 20 grudnia 2018 roku;

3.  zastrzegł pozwanemu M. J. prawo do powoływania się w toku egzekucji zasądzonego od niego w punkcie 1. wyroku świadczenia pieniężnego na ograniczenie odpowiedzialności do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku nabytego po W. L., synu W. i J., zmarłym w dniu 23 marca 2015 roku w Ł., ostatnio stale zamieszkałym w Ł.;

4.  oddalił powództwo w pozostałej części;

5.  przyznał adwokatowi R. P. tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej C. L. kwotę 5.904 zł, którą nakazał wypłacić ze środków Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi;

6.  przyznał adwokatowi E. K. tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanemu M. J. kwotę 5.904 zł, którą nakazał wypłacić ze środków Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi;

7.  nie obciążył pozwanych obowiązkiem uiszczenia tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa wydatków;

8.  nie obciążył pozwanych obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda.

Od powyższego wyroku powód wniósł apelację, zaskarżając orzeczenie w części, tj. w punkcie 4.

Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego, mające wpływ na wynik sprawy tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i błędne przyjęcie, że wpłata z dnia 15 kwietnia 2015 roku w kwocie 847,96 zł zmniejszyła zadłużenie z tytułu umowy pożyczki nr (...), pomimo, że bezspornym w sprawie było rozliczenie tej wpłaty na pożyczkę nr (...).

W konsekwencji zgłoszonych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 4. i zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 847,96 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym nie większej niż odsetki maksymalne za opóźnienie od dnia 13 maja 2016 roku do dnia zapłaty, zastrzegając pozwanemu M. J. prawo powoływania się na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości stanu czynnego spadku nabytego po W. L. oraz o zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji strona powodowa wskazała, że dokonana przez pozwaną wpłata w dniu 15 kwietnia 2015 roku w wysokości 847,96 zł na konto osobiste została zaliczona na zadłużenie z datą rzeczywistego przeksięgowania na pożyczkę o numerze (...), co zostało przedstawione i wyjaśnione w pismach z dnia 10 sierpnia 2018 roku i z dnia 29 listopada 2018 roku. Ponadto w opinii biegłego sądowego z dnia 15 czerwca 2018 roku na stronie 26 w tabeli pod poz. 62 kwota 847,96 zł została opisana jako „zaksięgowania na spłatę pożyczki nr 9 – biegła stwierdziła, że jest to inna pożyczka”. Na stronie 28 w/w opinii biegła uznała, że wpłata ta została zaksięgowana na spłatę pożyczki nr 9 – „innej niż ta obecnie rozliczana pożyczka nr 8”. Wobec tego, zdaniem apelującego, brak było podstaw do pomniejszenia dochodzonego przez powoda roszczenia o kwotę 847,96 zł skoro wpłata ta została rozliczona na inne zadłużenie. Apelujący wskazał, że nie zgłaszał zastrzeżeń do opinii biegłego, albowiem zgadza się z wyliczeniami w niej zawartymi oraz zaliczeniu kwestionowanej wpłaty na poczet innej pożyczki niż dochodzonej pozwem. Konsekwencją takiego rozliczenia - zdaniem skarżącego - winno być ustalenie wysokości zadłużenia pozwanych na dzień 13 maja 2016 roku w kwocie 26.209,51 złotych (25.361,55 zł + 847,96 zł). Sąd Rejonowy natomiast z zebranego w sprawie materiału dowodowego wyprowadził niepoprawne wnioski skutkujące oddaleniem powództwa co do kwoty 847,96 zł. W ocenie apelującego wnikliwa ocena przeprowadzonych dowodów prowadzić winna do całkowicie odmiennych ustaleń w tym zakresie.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 19 lipca 2019 roku pełnomocnik pozwanych wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu, oświadczając, że koszty te nie zostały zapłacone ani w całości ani też w części.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna i jako taka podlegała oddaleniu w całości.

Podniesione przez stronę powodową zarzuty nie zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego, znajdujących pełne oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, a korespondujące z nimi rozważania prawne w całości przemawiają za słusznością zapadłego rozstrzygnięcia. Z tych względów Sąd Okręgowy przyjmuje za własne poczynione przez Sąd meriti ustalenia faktyczne, jak i ocenę prawną, nie dostrzegając potrzeby ich powtarzania.

Trudno uznać za zasadny zarzut skarżącej, jakoby Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy przepisów prawa procesowego, mającej wpływ na treść wydanego w sprawie orzeczenia, a to art. 233 § 1 k.p.c. We współczesnych procedurach sądowych obowiązuje bowiem zasada swobodnej oceny dowodów zakładająca, że wewnętrzne przekonanie sędziego jest najlepszym kryterium tej oceny. Stosownie do treści art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Powód, kwestionując dokonaną przez Sąd ocenę dowodów zaprezentował jedynie własne, korzystne dla siebie ustalenie stanu faktycznego, dokonane na podstawie wewnętrznej i tendencyjnej oceny materiału dowodowego, którego zresztą sam dostarczył.

Wbrew temu, co twierdzi strona powodowa, okoliczności dokonanej przez pozwaną C. L. wpłaty kwoty 847,96 zł nie były bezsporne. O ile sam fakt uiszczenia podanej kwoty z całą pewnością nastąpił, o tyle każda ze stron inaczej interpretowała przeznaczenie owej wpłaty. Na początku przypomnieć jednak należy, że skierowane powództwa, zarówno przeciwko C. L., jak i przeciwko M. J. dotyczyły wyłącznie umowy pożyczki o numerze (...), zawartej w dniu 23 kwietnia 2012 roku przez zmarłego W. L. ze stroną powodową. Zmarły dłużnik dokonał do marca 2015 roku 61 wpłat na poczet zaciągniętego zobowiązania, zaś po jego śmierci obowiązek regulowania kolejnych rat przejęła żona C. L.. Po zakwestionowaniu przez pozwaną sposobu wyliczenia uiszczonych spłat, strona powodowa w piśmie z dnia 16 marca 2017 roku przedstawiła swoje szczegółowe rozliczenia. Każda z wpłat została dokładnie rozpisana, ze wskazaniem jaka część wpłaconej sumy została przeznaczona na poczet m.in. odsetek, spłaty karty, składki ubezpieczeniowej, opłaty za prowadzenie rachunku, opłaty za zabezpieczenie transakcji, spłaty kapitału pożyczki, odsetek umownych i odsetek karnych. Wyłącznie wpłaty z dnia 15 kwietnia 2015 roku w wysokości 847,96 zł i z dnia 15 maja 2015 roku w wysokości 739,70 zł, dokonane po zgonie dłużnika głównego zostały opisane w sposób dość enigmatyczny – z jedynym wskazaniem, iż zostały zaksięgowane na poczet zaległych opłat i debetu na rachunku (k. 79-84). Na powyższą okoliczność zwróciła również uwagę C. L., która w piśmie z dnia 27 kwietnia 2017 roku wskazała, iż dokonała powyższych wpłat już po śmierci męża, a które to zostały rozliczone w niewiadomy sposób (k. 96). Z przedsądowej korespondencji, którą prowadziła pozwana ze stroną powodową wynika, że skarżąca przedstawiła pozwanej zestawienie wpłat zaliczonych na poczet spłaty zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...), w którym pojawiają się m.in. dwie kwoty: jedna (sporna) wpłacona w dniu 16 kwietnia 2015 roku na kwotę 625,96 zł, zaś druga wpłacona w dniu 15 maja 2015 roku na kwotę 194,51 zł. Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić trzeba, iż kwestia zaksięgowania wpłaconej przez pozwaną kwoty 847,96 zł już w początkowym stadium procesu stała się dyskusyjna, zaś sama strona powodowa nie wykazywała w zakresie rachunkowego wyjaśnienia oczekiwanej aktywności procesowej.

Skarżąca poszukuje uzasadnienia na twierdzenia apelacji w treści opinii biegłego, powołanego w toku procesu, co jednak nie mogło okazać się efektywne. W oparciu o powyżej zaprezentowany materiał dowodowy biegła wydała w dniu 15 marca 2018 roku stosowną opinię. Wprawdzie po analizie treści pism stron biegła umieściła sporną wpłatę w tabeli numer 6, pod pozycją 62. z adnotacją, iż wpłata w wysokości 847,96 zł została zaksięgowana na poczet zaległych opłat, jednakże uczyniła do na podstawie twierdzenia powoda. W kolejnej opinii biegłej sądowej do spraw z zakresu rachunkowości i księgowości, sporządzonej na dzień 15 czerwca 2018 roku, sporna wpłata kwoty 847,96 zł została przez biegłą opisana jako zaksięgowana na spłatę pożyczki numer 9.

Co jednak nie mogło umknąć uwadze Sądu Rejonowego – biegła przyjęła nadmieniony sposób rozliczenia według treści maila strony powodowej, otrzymanego w dniu 8 czerwca 2018 roku. Uwypuklić w tym miejscu należy, że powyższe zakwalifikowanie wpłaty dokonanej przez pozwaną w kwietniu 2015 roku, nastąpiło wyłącznie na podstawie gołosłownych twierdzeń strony powodowej, których ocena wiarygodności nie należała do obowiązków ani kompetencji biegłej sądowej. Bezpodstawne pozostaje więc powoływanie się przez skarżącą na treść niekwestionowanej opinii biegłej, skoro jej treść została zdeterminowana wyłącznie nadesłaną korespondencją i to bezpośrednio na adres mailowy biegłej, poza wiedzą strony pozwanej i organu procesowego. Nie jest bowiem tak, że twierdzenia strony, które zostają zawarte w opinii biegłego automatycznie uzyskują walor pełnej wiarygodności. Nie sposób przyjąć takiego toku rozumowania, bowiem doprowadziłoby to do całkowitego przesunięcia ciężaru rozstrzygnięcia zawisłej sprawy na biegłego sądowego, co zdaje się być sprzeczne z fundamentalnymi zasadami demokratycznego państwa prawnego. Dowód z opinii biegłego jest dowodem o tyle specyficznym, że jego zasadniczym celem jest dostarczenie sądowi tzw. wiadomości specjalnych (art. 278 k.p.c.) a więc wyłącznie informacji naukowych lub dotyczących wiedzy technicznej (branżowej), przekraczających swym zakresem zasób wiedzy powszechnej. Dowód z opinii biegłego ma więc dostarczyć sądowi wiedzy niezbędnej dla właściwej oceny materiału procesowego przedstawionego przez strony (w tym zwłaszcza innych dowodów) z perspektywy odpowiedniej dziedziny nauki lub techniki. Nie jest jednak zadaniem biegłego dokonywanie samodzielnej oceny materiału dowodowego czy też jego wartościowania. Dopiero przedstawienie sądowi pożądanych wniosków, czasami w formie wariantowej, umożliwia poczynienie właściwych ustaleń faktycznych i prawidłowej oceny prawnej znaczenia zdarzeń, z których strony wywodzą swoje racje.

Biegła ostrożnie zresztą odniosła się do tej spornej kwestii, zaznaczając wyraźnie w przedłożonej opinii, że rozbieżności dotyczące sposobu rozliczenia pierwszej wpłaty po śmierci dłużnika głównego rozliczyła na podstawie korespondencji mailowej, w której strona powodowa wskazała na zaliczenie wpłaty w kwocie 847,96 zł na poczet pożyczki numer 9, która została już spłacona i kredyt został zamknięty. Niemniej jednak przedmiotowe twierdzenie pojawiające się w treści opinii jeszcze nie przesądza o zasadności tejże okoliczności dla zapadłego rozstrzygnięcia i to na korzyść skarżącej. Odnotować w tym miejscu wymaga, że strona powodowa również w kolejnych pismach, w tym z dnia 13 czerwca 2018 roku, przywoływała powyższą okoliczność, jakoby wpłata z dnia 15 kwietnia 2015 roku w wysokości 847,96 zł została zaksięgowana na spłatę pożyczki numer 9 (k. 260).

Co jednak warto podkreślić, pożyczka oznaczana przez stronę powodową numerem 9 nie była przedmiotem toczącego się postępowania. Również pozwana C. L. wskazała w dalszym toku postępowania, iż nie posiada wiedzy na temat pożyczki numer 9, zaciągniętej przez męża, a w szczególności nie jest jej poręczycielem. Dostarczona przez skarżącą kserokopia umowy pożyczki odnawialnej o numerze (...) wskazuje, iż została ona zawarta w dniu 2 października 2013 roku wyłącznie pomiędzy W. L. a Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową (...) im. (...) (k. 496-499). Pozwana C. L. nie była stroną przedmiotowej umowy, ani również jej poręczycielem, podobnie jak pozwany M. J..

W świetle tak poczynionych ustaleń wskazać należy, że uiszczona przez pozwaną, po śmierci męża, kwota 847,96 zł winna być zaliczona na poczet pożyczki stanowiącej przedmiot niniejszego postępowania, nie zaś na poczet innej pożyczki, udzielonej zmarłemu dłużnikowi głównemu przez stronę powodową. Pozwana poczuwała się do spłaty zadłużenia wynikającego z umowy nr (...) (k. 17-19 odwrót) z uwagi na fakt, iż była jej poręczycielem, w szczególności, że z chwilą śmierci męża całość zadłużenia przekształciła się w stan wymagalności. Takie ustalenie faktyczne zostało również w sposób uzasadniony poczynione przez Sąd Rejonowy. Podważanie w tym zakresie oceny dowodów, która w sposób logiczny odzwierciedliła prawdziwy przebieg spornych zdarzeń musiało okazać się nieskuteczne. Tym bardziej zaprezentowane wnioski jawią się jako słuszne, gdy zważy się, że strona powodowa nie przedstawia jakichkolwiek dowodów na poparcie swoich twierdzeń, które miałby zostać uznane jako prawdziwe. Wywodzone przez skarżącą racje, oparte wyłącznie na treści opinii biegłej, które z zaprezentowanych wcześniej względów nie mogły okazać się przesądzające, nie mogły również zaważyć na treści zapadłego rozstrzygnięcia. Sąd I instancji słusznie bowiem wskazał, że strona powodowa nie wykazała, aby pozwani byli zobowiązani do regulowania innych należności. Tym samym nie wykazała swojego uprawnienia do zaliczania dokonywanych przez nich wpłat na poczet innych zobowiązań. Trafnie rozstrzygnięto, że obowiązek wykazania tychże okoliczności spoczywał na powodzie, gdyż w pozwie jako podstawę dochodzonego roszczenia wskazano wyłącznie umowę pożyczki numer (...).

Zauważyć przy tym należy, że skuteczność zarzutu skonstruowanego na kanwie naruszenia dyspozycji art. 233 k.p.c. uzależniona jest nie tylko od przedstawienia przez skarżącego własnej, alternatywnej wersji zdarzeń, która jest równie prawdopodobna co ta przyjęta przez Sąd I Instancji. Konieczne jest bowiem wykazanie, że oceniając materiał dowodowy, Sąd popełnił uchybienie polegające na braku logiki w wiązaniu faktów z materiałem dowodowym albo też, że wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej lub wreszcie, że sąd wbrew zasadom doświadczenia życiowego nie uwzględnił jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych. Tymczasem rozumowanie Sądu Rejonowego, zmaterializowane w sporządzonym uzasadnieniu nie przejawia jakiejkolwiek wadliwości w tym zakresie.

Reasumując powyższą argumentację faktyczną i jurydyczną Sąd Okręgowy uznał zarzut wysunięty przez stronę powodową w stosunku do zaskarżonego orzeczenia za niezasadny i oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło w oparciu o zasadę skodyfikowaną w art. 98 k.p.c., a więc zobowiązaną do ich poniesienia pozostała strona powodowa. Na koszty te złożyły się:

-

kwota 110,70 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej C. L. w postępowaniu apelacyjnym przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu, ustalona w oparciu o § 8 pkt 2 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2019, poz. 18), podwyższona o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki 23% - zgodnie z § 4 ust. 3 powołanego rozporządzenia;

-

kwota 110,70 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu M. J. w postępowaniu apelacyjnym przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu, ustalona w oparciu o § 8 pkt 2 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2019, poz. 18), podwyższona o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki 23% - zgodnie z § 4 ust. 3 powołanego rozporządzenia.