Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Joanna Składowska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2019 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa Wyższej Szkoły Finansów i (...) z siedzibą w W.

przeciwko P. F.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 20 marca 2019 roku, sygnatura akt I C 257/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach od 1 do 3 w ten sposób, że oddala powództwo w całości;

II.  zasądza od Wyższej Szkoły Finansów i (...) z siedzibą w W. na rzecz P. F. 202,50 (dwieście dwa 50/100) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 349/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 20 marca 2019 r., wydanym w sprawie sygn. akt I C 257/18, Sąd Rejonowy w Sieradzu zasądził od pozwanej P. F. na rzecz powódki Wyższej Szkoły Finansów i (...) z siedzibą w W. kwotę 1 150 złotych oraz 77,80 złotych z tytułu zwrotu kosztów postępowania; oddalając powództwo w pozostałym zakresie i przyznając radcy prawnemu B. K. ze środków budżetowych Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Sieradzu kwotę brutto 738,00 złotych z tytułu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

W dniu 9 grudnia 2015 r. strony zawarły umowę o warunkach odpłatności za studia. Zgodnie z załącznikiem nr 1 do umowy, pozwana zobowiązana była do uiszczenia opłaty jednorazowej w wysokości 3 450 złotych. Na podstawie postanowień załącznika nr 2 pkt 1 lit a pozwana została zwolniona z opłaty administracyjnej (wpisowej) oraz otrzymała rabat w wysokości 50% w opłacie czesnego za semestr studiów, w którym rozpoczęła studia w wysokości 1 150 złotych. Zgodnie z załącznikiem nr 2 pkt 1 lit c, w przypadku wypowiedzenia umowy w dowolnym momencie studiów postanowienia zawarte w punktach 1 lit a i b załącznika traciły moc, a student zobowiązany był do uiszczenia opłaty administracyjnej (wpisowej) oraz pełnej kwoty czesnego zgodnie z postanowieniami załącznika nr 3. Pozwana została zwolniona z uiszczenia kwoty z tytułu przyznanego rabatu w wysokości 50% opłaty czesnego za rozpoczęty semestr studiów.

Pismem z 13 maja 2016 r. pozwana złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy zawartej w dniu 9 grudnia 2015 r. Przedmiotowe pismo zostało dostarczone powódce w dniu 17 maja 2016 r.

Decyzją nr (...) z dnia 29 października 2016 r. powódka skreśliła pozwaną z listy studentów z powodu nieuzyskania zaliczenia roku w określonym terminie.

Analizując zasadność powództwa, Sąd Rejonowy zauważył, że dochodzona pozwem suma 2 070,00 złotych obejmuje dwie kwoty. Pierwsza w wysokości 920 złotych stanowi czesne za drugi rok studiów - do dnia skreślenia z listy studentów, naliczone przez powódkę proporcjonalnie do okresu, w jakim pozwana nie została skreślona z listy studentów. Druga, w wysokości 1 150 złotych odpowiada rabatowi, jaki otrzymała pozwana w związku w zawartą umową.

W ocenie Sądu niezasadnym jest żądanie przez powódkę zasądzenia od pozwanej kwoty 920 złotych, bowiem pozwana skutecznie złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy w dniu 17 maja 2016 r., a tym samym brak było podstaw do naliczenia opłat czesnego za kolejny rok studiów. Zgodnie z postanowieniami łączącej strony umowy (§ 5 ust. 2 i 3), każda ze stron mogła wypowiedzieć umowę w dowolnym czasie z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, liczonego od dnia złożenia wypowiedzenia w formie pisemnej drugiej stronie.

Niewątpliwie warunki wypowiedzenia zostały przez pozwaną zachowane. Skuteczne złożenie przez pozwaną wypowiedzenia spowodować musiało rozwiązanie umowy, co czyniło z kolei bezprzedmiotowym skreślenie pozwanej z listy studentów decyzją z 29 października 2016 r.

W tym zakresie powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Odmiennie należało jednak zdaniem Sądu pierwszej instancji ocenić roszczenie powódki zasądzenia od pozwanej kwoty 1 150,00 złotych, która należała się uczelni na podstawie pkt 4 lit e załącznika nr 1 do umowy.

Marginalnie Sąd Rejonowy zauważył, iż ewentualne rozliczenie nadpłaconych przez studenta wpłat na rzecz uczelni nastąpić może w trybie § 5 pkt 7 umowy, przy spełnieniu opisanych tam warunków.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. , a o kosztach pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu na podstawie § 8 pkt 3 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

Pozwana wniosła apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając go w pkt 1 i 3 i wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancję wg norm przepisanych.

Skarżąca powołała się między innymi na zarzut potrącenia, wskazując, że przysługiwała je wobec uczelni wierzytelność na podstawie § 5 ust. 7 umowy w związku z rozwiązaniem umowy. Zarzuciła naruszenie art. 498 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji umorzenia wierzytelności strony powodowej.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Zgodnie z § 5 ust. 7 zawartej przez strony w dniu 9 grudnia 2015 r. umowy o warunkach odpłatności za studia, w przypadku rozwiązania umowy, student zobowiązany był do złożenia w dziekanacie karty obiegowej w terminie 7 dni od daty rozwiązania umowy. Złożenie karty oraz zwrot legitymacji studenckiej stanowił zaś podstawę do rozliczenia się uczelni ze studentem, w szczególności dokonania zwrotu wpłat uiszczonych przez studenta przewyższających należne uczelni opłaty na wskazane konto bankowe (umowa - k. 21).

Pozwana złożyła kartę i zwróciła legitymację studencką 18 maja 2016 r. (niesporne).

W dniu 17 maja 2019 r. pozwana nadała na adres powódki oświadczenie o potrąceniu z należności powódki w kwocie 1 150 złotych przysługującej pozwanej wobec Wyższej Szkoły Finansów i (...) z siedzibą w W. wierzytelności na podstawie § 5 ust. 7 umowy w związku z rozwiązaniem umowy za skutkiem na 15 czerwca 2016 r. W piśmie wskazano, że należność za pierwszy rok studiów wynosiła 384 złote miesięcznie. Podlegająca zwrotowi za okres od 16 czerwca 2016 r. do końca września 2016 r. opłata wynosi zatem 1 344 złote (pismo wraz dowodem doręczenia - k. 184 - 187).

W odpowiedzi strona powodowa wskazała, że wszelkie kwestie dotyczące zapłaty rozstrzygnie Sąd (pismo - k. 188).

W odpowiedzi zaś na zobowiązanie wystosowane przez Sąd w postępowaniu apelacyjnym do ustosunkowania się do zgłoszonego oświadczenia o potrąceniu, powódka wskazała, że treść zarzutu i oświadczenia jest nieczytelna i powódka nie jest w stanie się do nich obnieść (pismo procesowe - k. 192).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Potrącenie jest prawem, a skorzystanie z tego prawa przez pozwanego powoduje, że dopiero wtedy powstaje obowiązek procesowy pozwanego przedstawienia sądowi, że złożył przedmiotowe oświadczenie woli, jak i przedstawienie faktów wskazujących, iż potrącenie nastąpiło (art. 3 k.p.c.). Istotą postępowania apelacyjnego jest kontynuacja merytorycznego rozpoznania sprawy (por. np. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124). Zatem co do zasady, strona pozwana jest uprawniona do złożenia oświadczenia o potrąceniu wzajemnej należności, jak również związanego z nim zarzutu procesowego, aż do prawomocnego zakończenia postępowania. Tego rodzaju oświadczenie może więc zostać skutecznie złożone nawet po wydaniu wyroku przez sąd pierwszej instancji, a nawet w postępowaniu apelacyjnym. Jak stanowi art. 505 ⁴ § 2 k.p.c., w postępowaniu uproszczonym powództwo wzajemne oraz zarzut potrącenia są dopuszczalne, jeżeli roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.

Kiedy pozwany realizuje swe prawo podmiotowe, składając wynikające z niego oświadczenie woli już w toku postępowania apelacyjnego, to stanowi to nowy fakt, powstały po wydaniu wyroku przez sąd pierwszej instancji. W związku z tym nie mogą mieć do niego zastosowania ograniczenia przedstawiania „nowości” określone w art. 381 k.p.c. i art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. W każdym razie niewątpliwie potrzeba powołania tych okoliczności w takim wypadku powstaje dopiero po podniesieniu zarzutu potrącenia w toku postępowania apelacyjnego (por postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2016 r., II CZ 83/16, LEX nr 2095938).

Pozwana po wydaniu zaskarżonego wyroku złożyła oświadczenie o potrąceniu z zasądzonej należności przysługującej jej względem uczelni wierzytelności. Wbrew zarzutowi strony powodowej, oświadczenie pozwanej jest w tym zakresie w pełni czytelne. Powódka nie zakwestionowała istnienia wierzytelności i skuteczności potrącenia. Roszczenie o zwrot wpłat uiszczonych przez studenta, przewyższających należne uczelni opłaty znajduje podstawę w zawartej przez strony umowie.

Zgodnie z art. 498 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Jak już wskazano, Sąd drugiej instancji jest sądem meritii, a zgodnie z art. 316 § 1 w zw. z art. 391 k.p.c., wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Wobec umorzenia należności zasądzonej zaskarżonym wyrokiem, nie mógł on się zatem ostać. Zgodnie więc z art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił orzeczenie Sądu Rejonowego w pkt 1 i 3 w ten sposób, że oddalił powództwo w całości.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zasądzając od powoda na rzecz pozwanej 202,50 złotych, stanowiące wynagrodzenie reprezentującego pozwaną pełnomocnika, obliczone na podstawie § 2 pkt 2 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U.2015., poz. 1809 ze zm.).