Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Piątkowska-Bidas

Sędziowie: SSO Magdalena Bajor-Nadolska,

SSO Teresa Strojnowska

Protokolant: sekr. sądowy Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2014 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa H. S. , W. S.

przeciwko A. J. , G. J.

o wydanie nieruchomości

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 25 lipca 2013 r. sygn. VIII C 1394/12

I zmienia zaskarżony wyrok w części dotyczącej działki (...)i nakazuje pozwanym G. J.i A. J.wydanie powodom H. S.i W. S.pasa gruntu o powierzchni 0,0030 ha, oznaczonego punktami (...)na szkicu granicznym sporządzonym w dniu 25.05.2013 roku przez geodetę J. K.(k.144 akt sprawy), stanowiącego część działki o numerze (...), położonej
w B., gmina G., dla której prowadzona jest księga wieczysta(...) zasądza od A. J.i G. J.solidarnie na rzecz H. S.i W. S.219,70 (dwieście dziewiętnaście 70/100) złotych tytułem kosztów procesu oraz nakazuje pobrać od A. J.i G. J.solidarnie na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Kielcach 262,05 (dwieście sześćdziesiąt dwa,05/100) złotych tytułem poniesionych wydatków;

II uchyla zaskarżony wyrok w pozostałej części i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Kielcach, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego;

III zasądza od A. J. i G. J. solidarnie na rzecz H. S. i W. S. 14 (czternaście) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1447/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Kielcach oddalił powództwo H.
S.i W. S.o zobowiązanie A.i G.małżonków
J.do wydania im pasów gruntu należących do działki nr(...)o szerokości 130 cm oraz
100 cm oraz pasa gruntu należącego do działki nr (...) o szerokości 50 cm.

Sąd Rejonowy ustalił, że współwłaścicielami nieruchomości rolnej położnej w
B.gm. G.składającej się między innymi z działek oznaczonych numerami(...)i
(...)jest H.i W.małżonkowie S.na zasadach wspólności majątkowej
małżeńskiej. Z działkami powodów oznaczonych numerem (...)sąsiadują działki nr
(...)będące współwłasnością na zasadach majątkowej wspólności małżeńskiej A.i
G.małżonków J.. Specyfiką wsi B.w tej części jest to, iż co do zasady nie
ma wspólnych dróg na pola, lecz każdy z rolników po prawej stronie swojego pola ma drogę
polną, którą dojeżdża na pole. Także małżonkowie S.i J.na pole dojeżdżają
polną drogą położoną po prawej stronie swoich działek. Pomiędzy działkami (...)nie
ma urządzonej na gruncie widocznej miedzy. Faktyczną granicę między działkami(...)
wyznacza południowa strona drogi gruntowej pozwanych. Na znacznej części długości drogi
widoczna jest różnica poziomów pomiędzy drogą i polem pozwanych a polem powodów.
Działki(...)oddzielone są miedzą o szerokości około 40 cm, która położona jest mniej
więcej w linii południowej strony drogi polnej pozwanych. Miedza pomiędzy tymi działkami
zawsze była w tym samym miejscu. Rodzina J.uważała tę drogę za część swojej
nieruchomości. Akty własności ziemi dla poprzedników prawnych stron wydane zostały w
oparciu o dane geodezyjne ewidencji gruntów z lat 1967 - 1968, przy czym przed wydaniem
aktów własności ziemi nie dokonano pomiarów istniejącego stanu posiadania, lecz przyjęto
dane ewidencyjne uproszczonych pomiarów dla celów fiskalnych. Tak ustalona granica
ewidencyjna dla działek(...)jest wyznaczana przez punkty (...)oraz
(...). Południowa strona drogi gruntowej użytkowana przez pozwanych na działce nr
(...)nie pokrywa się z granicą ewidencyjną na długości (...), tworząc powierzchnię sporną
wynoszącą 270 m-. Również stan użytkowania w części wschodniej działek nr (...)
nie pokrywa się z linią ewidencyjną na długości 84,54 m, tworząc powierzchnię sporną
wynoszącą 30 m".

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za niezasadne w
świetle art.222 k.c. Sąd wskazał na konieczność zbadania przebiegu granicy między
nieruchomością H.i W. S., a nieruchomością pozwanych A.i
G. J.wskazując, że ich ustalenie jest możliwe według pierwszego z kryteriów
przewidzianych wart. 153 k.c.- stanu prawnego. Zdaniem Sądu Rejonowego zgromadzony w
sprawie materiał dowodowy dał podstawy do przyjęcia, iż w dniu 4 listopada 1971 r. granice
przedmiotowych nieruchomości były inne, niż te wynikające z ewidencji gruntów. Sąd
wskazał, że miedza pomiędzy działkami li(...)zawsze była w tym samym miejscu,
a pozwani małżonkowie J.korzystają z drogi polnej po prawej stronie ich działki nr(...)
od czasu przejęcia gospodarstwa rolnego w 1999 r., przy czym tą samą drogą na pole jeździli
rodzice pozwanego. Sąd uznał, że granica pomiędzy działkami nr(...)faktycznie
przebiega po południowej stronie drogi gruntowej użytkowanej przez pozwanych, zaś granica
pomiędzy działkami nr (...)po istniejącej między nimi miedzy, co sprawia, że
pozwani małżonkowie J.nie naruszają własności powodów w żadnej części.

Apelację od tego wnieśli powodowie zaskarżając go w całości. Zarzucili:

-obrazę prawa materialnego a mianowicie art. 222 k.c. polegającą na jego nie zastosowaniu
pomimo, iż własność powodów została wykazana stosownymi zapisami w księgach
wieczystych prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w Kielcach: nr (...)oraz nr
(...)z danymi w ewidencji gruntów oraz protokołem wyznaczenia punktów
granicznych dla działek nr(...)a naruszenie własności zostało potwierdzone opinią
biegłego geodety, zeznaniami powodów, samych pozwanych i świadków,

-obrazę prawa procesowego, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art.
321 k.p.c., polegającą na dokonaniu przez Sąd rozgraniczenia nieruchomości stron pomimo,
iż żadna ze stron tego nie żądała oraz na faktycznym uzgodnieniu treści księgi wieczystej
powodów, o którym mowa wart. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i
hipotece pomimo, iż treść powództwa dotyczyła wydania pasa gruntu,

-sprzeczność istotnych ustaleń Sądu Rejonowego z treścią zebranego w sprawie materiału
dowodowego, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia polegającą na pominięciu przez
Sąd I instancji dowodów świadczących o naruszeniu przez pozwanych własności powodów
(opinia biegłego), przyjęciu nieuprawnionego twierdzenia, że spór dotyczy granic, choć
pozwani nie twierdzili, że granice są sporne a jedynie, że drogą położoną na działce powodów jeżdżą w pole od lat, a nadto zgłosili zarzut zasiedzenia pasa gruntu położonego na
działce powodów;

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego,
która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia polegającą na przyjęciu, że pozwani czuli się
właścicielami spornego pasa gruntu, choć zgłoszony przez nich zarzut zasiedzenia oraz
zeznania samych pozwanych i zgłoszonych przez nich świadków świadczą o tym, że
właścicielami się nigdy nie czuli, tylko tą drogą jeździli w pole i uważali się za jej
użytkowników - posiadaczy.

W oparciu o powyższe zarzuty wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie powództwa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powodów zasługuje na uwzględnienie.

Powodowie, domagając się wydania przygranicznych pasów gruntu, wywodzą swoje
roszczenie z prawa własności i znajduje ono uzasadnienie w treści art. 222 § l k.c. Zgodnie z
nim, w sytuacji udowodnienia tytułu własności wskazanych w pozwie pasów gruntu mogą
domagać się od pozwanych ich wydania, natomiast pozwani mogą odmówić wydania o ile
wykażą przysługujące im, skuteczne wobec właściciela prawo do władania nimi.

Powodowie udowodnili, że ich prawo własności działek(...)obejmuje także
sporne pasy gruntu. Fakt ten wynika z opinii biegłego J. K., który wskazał
jak przebiega granica ewidencyjna. Opinia nie byłą kwestionowana przez strony. Zgodnie z
opinią biegłego zaznaczone na szkicu granicznym pasy gruntu winny zostać wydane
powodom jako ich właścicielom.

Realizując swoje uprawnienie, pozwani podnieśli zarzut zasiedzenia przygranicznego
pasa gruntu wzdłuż granicy między działkami (...). Od ustalenia czy nastąpiło
zasiedzenie tego pasa gruntu przez pozwanych, zależało rozstrzygnięcie sporu w odniesieniu
do żądania wydania pasa gruntu przebiegającego wzdłuż działek (...). Sąd Rejonowy
jednak tego zarzutu nie rozpoznał. Błędnie natomiast uznał, że zachodzi konieczność
dokonania rozgraniczenia także w odniesieniu do działek(...)

Sąd przed którym toczy się sprawa o własność jest właściwy również do
przeprowadzenia rozgraniczenia ale wtedy gdy ustalenie przebiegu granicy jest potrzebne do
rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy (art.36 ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne).
Taka sytuacja w przedmiotowej sprawie nie zaistniała. Powodowie powołali się na granicę
geodezyjną, która została odzwierciedlona na gruncie przez geodetę A. M.,
który dokonał wyznaczenia punktów granicznych w lutym 2012 roku. Pozwani w odpowiedzi
na pozew oświadczyli, że nie mają zastrzeżeń do wyznaczonych punktów granicznych, byli
gotowi zwrócić powodom ich własność, którzy jednak o to się do nich nie zwrócili (k27 i
k28). Następnie pozwani podnieśli zarzut zasiedzenia przygranicznego pasa gruntu między
działkami(...)(k88), a zatem również nie zakwestionowali przebiegu granicy, a jedynie
prawo własności powodów do wskazanego pasa gruntu, co do którego wywodzili skuteczne
względem powodów prawo do władania nim z uwagi na nabycie własności w drodze
zasiedzenia. Ustalenie przebiegu granicy nie było więc potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy.
Przedmiotem postępowania dowodowego winny natomiast być przesłanki z art. 172 kc.

Ustalając granicę istniejącą w dniu 4 listopada 1971 roku, a nie rozważając
zgłoszonego zarzutu zasiedzenia, Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy w odniesieniu do
żądania dotyczącego działek (...) Stosownie do treści art. 386§4 k.p.c. sąd II instancji
może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w razie
nierozpoznania przez sąd I instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Pojęcie "istoty sprawy" łączy się z
merytoryczną sferą załatwiania sprawy. Przez zawarte wart. 386 § 4 k.p.c. sformułowanie
"nierozpoznanie istoty sprawy" należy przede wszystkim rozumieć niezbadanie podstawy
merytorycznej dochodzonego roszczenia lub zarzutu materialnoprawnego. Sąd Rejonowy nie
ustalił i nie rozważył czy nastąpiło zasiedzenie przygranicznego pasa gruntu przez
pozwanych, a tym samym czy powodom przysługuje w tym zakresie roszczenie
windykacyjne. Nierozpoznanie zarzutu zasiedzenia uniemożliwiło Sądowi Okręgowemu
wydanie orzeczenia reformatoryjnego.

Wobec przytoczonych okoliczności zasadne okazały się zarzuty apelacji dotyczące
naruszenia prawa materialnego - art. 222§ l kc. oraz prawa procesowego - art.321 k.p.c,

Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej żądania wydania pasa
gruntu między działkami(...), na podstawie art. 386§4 k.p.c.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy dokona oceny wszystkich dowodów, a
w tym dowodów zgłoszonych przez pozwanych, w szczególności czy wykazali nimi
przesłanki art. 172 k.c. w odniesieniu do pasa gruntu między działkami(...)i w
konsekwencji oceni zasadność powództwa. Ponadto będzie zachodziła konieczność
rozliczenia kosztów związanych z tą częścią sporu.

Apelacja okazała się także zasadna w odniesieniu do żądania powodów dotyczącego
pasa gruntu między działkami (...). W stosunku do tego pasa gruntu pozwani nie
podnosili zarzutu zasiedzenia. Powołali się tylko na okoliczność, iż ten pas gruntu stanowi
granicę między działkami dwóch właścicieli, którzy w równym stopniu są obowiązani do

1 utrzymania go, jako granicy. Z tej okoliczności pozwani wywodzili brak podstaw do wydania
pasa gruntu między działkami (...)(k.88).

Jak już wyżej wspomniano, przebieg granicy prawnej między nieruchomościami stron
obrazuje opinia biegłego geodety J. K.. Granica ewidencyjna między
działkami(...)została przedstawiona na szkicu linią ciągłą, przebiegającą przez punkty
(...), a faktyczny stan władania na gruncie linią przerywaną przebiegającą przez punkty
(...)Obszar sporny znajduje się w granicach linii ciągłej i przerywanej, przebiegających
przez punkty (...)i wynosi 0,0030 ha. Z niekwestionowanych ustaleń Sądu
Rejonowego wynika, że w tej części wsi B.nie ma wspólnych dróg, rolnicy dojeżdżają
na swoje pola drogami biegnącymi po prawej stronie swoich nieruchomości (k.161). Wobec
tego ustalenia, nie można przyjąć, że wskazany pas gruntu stanowi wspólną granice (miedzę).
Skoro każdy z rolników przejeżdża po swojej działce, to nie ma potrzeby tworzenia
wspólnych miedz, czy dróg. Pozwani nie wykazali więc aby przysługiwało im skuteczne
względem powodów prawo do władania pasem gruntu między działkami (...), a zatem w
tym zakresie powództwo było zasadne i należało je uwzględnić.

Uznając za zasadny zarzut apelacyjny, dotyczący naruszenia prawa materialnego -
art.222§ 1 k.c. oraz zarzut procesowy dokonania sprzecznych z materiałem dowodowym
ustaleń faktycznych, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i nakazał pozwanym wydanie
pasa gruntu między działkami (...)o powierzchni 0,0030 ha. Sąd Okręgowy orzekł w
tym zakresie na podstawie art. 386§ 1 k.p.c.

Z uwagi na zakończenie tej części sporu, Sąd Okręgowy orzekł także o kosztach
procesu, w związku z koniecznością orzeczenia o kosztach procesu stosownie do treści art.
108§1 k.p.c. Ponieważ rozstrzygnięte żądanie stanowiło 1/10 część całego żądania, zasądzone

zastały kwoty odpowiadające tej proporcji. Pozwani jako przegrywający spór w tej części
winni zwrócić powodom koszty na podstawie art.98§ 1 k.p.c. Koszty procesu poniesione przez
powodów przez Sądem Rejonowym wyniosły: 50 złotych opłata od pozwu, 180 złotych
wynagrodzenie pełnomocnika, 17 złotych opłata od pełnomocnictwa, 1500 złotych zaliczka
na wynagrodzenie biegłego, łącznie 1747 złotych. Na rzecz powodów winny być zatem
zasądzone kosztu procesu w kwocie 174,70 złotych, omyłkowo zasądzono 219,70 złotych, a
zatem o 45 złotych ponad należne koszty. Sąd Okręgowy sprostował tę oczywistą pomyłkę
rachunkową odrębnym postanowieniem.

Podobnie rozliczono koszty sądowe, nakazując pobrać od pozwanych 1/10 część
kosztów wyłożonych z sum Skarbu Państwa czyli z kwoty 2620,52 złote. Pozostałą część
kosztów Sąd Rejonowy rozliczy po ponownym rozpoznaniu sprawy.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z
art. 391 § 1 k. p.c. koszty poniesione przez powodów w związku z uwzględnionym żądaniem,
wyniosły 140 złotych (50 zł opłata i 90zł wynagrodzenie pełnomocnika) czyli 1/10
odpowiada kwocie 14 złotych.

SSO M. Bajor - Nadolska SSO E.Piątkowska-Bidas SSO T. Strojnowska