Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 sierpnia 2016r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR(del) Andrzej Lipiński

Protokolant: stażysta Katarzyna Romanowska

po rozpoznaniu w dniu 02 sierpnia 2016r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. D.

przeciwko Skarbowi Państwa—Dyrektorowi Aresztu Śledczego W. (...)

o zapłatę

1.oddala powództwo;

2.odstępuje od obciążenia powoda obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa;

3.nie obciąża powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi, przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt IIIC 523/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 5 maja 2015 r. (data stempla pocztowego) skierowanym do Sądu Okręgowego w Warszawie R. D. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od Skarbu Państwa – Dyrektora Aresztu Śledczego W. (...) kwoty 200.000 złotych wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem odszkodowania. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że wskutek zaniedbań pozwanej jednostki penitencjarnej, w postaci udostępnienia osadzonym nieprzystosowanego do użytkowania wyposażenia celi, tj. łóżek piętrowych bez zabezpieczenia przed upadkiem, w dniu 7 marca 2014 r. powód spadł z piętrowego łóżka więziennego, w wyniku czego doznał złamania rzepki kolanowej lewej / pozew k.4-5/.

Pozwany Skarb Państwa – Dyrektor Aresztu Śledczego W. (...) wnosił o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, według norm przepisanych. W uzasadnieniu stanowiska wskazano, że powód
w żaden sposób nie tylko nie wykazał przesłanki bezprawności działania czy zaniechania po stronie pozwanego, ani tym bardziej nie wskazał normalnego związku przyczynowego. Wedle pozwanego, w czasie incydentu, na którym swoje roszczenie opiera powód obowiązywały przepisy szczególne, na mocy których administracja jednostek penitencjarnych zobowiązana była do zapewnienia osadzonym jednego łóżka koszarowego na jedną osobę, jednakże przepisy te nie stanowiły i nadal nie stanowią, aby łóżka te miały mieć dodatkowe zabezpieczenia. Dodatkowo podniesiono, że po przyjęciu powoda do pozwanej jednostki nie stwierdzono przeciwskazań natury medycznej do tego, aby powodowi przyznane zostało łóżko górne, zaś sam powód nie zgłaszał wówczas odnośnie powyższego zastrzeżeń. Zdaniem pozwanego, poza brakiem wykazania przesłanek przemawiających za uwzględnieniem roszczenia o zadośćuczynienie, kwota dochodzonego żądania została określona dobrowolnie
i w żaden sposób niewyjaśniona. W kwestii żądanych odsetek strona pozwana wskazała, iż odsetki winny być zasądzone od daty wymagalności roszczenia, a datą wymagalności roszczenia o zadośćuczynienie jest data wydania wyroku zasądzającego zadośćuczynienie / odpowiedź na pozew k.60-62/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. D. w dniu 10 października 2013 r. został przyjęty do Aresztu Śledczego W. (...). Następnie w dniu 11 października 2013 r. powód został poddany wstępnemu badaniu lekarskiego, które nie wykazało, aby wymagał dolnego łóżka. W związku z brakiem wskazań medycznych do spania na dolnym łóżku powodowi przydzielono koszarowe łóżko górne
w celi siedmioosobowej. Łóżko przydzielone powodowi nie posiadało dodatkowych zabezpieczeń w postaci barierek. W dniu 7 marca 2014 r. w godzinach popołudniowych, podczas snu, powód spadł ze swojego łóżka. Bezpośrednio po zdarzeniu, powód został zbadany przez lekarza Oddziału Chorób Wewnętrznych (...) pozwanej jednostki, który po stwierdzeniu urazu stawu kolanowego skierował powoda do dyżurnego wówczas lekarza chirurga. Lekarz dyżurny skierował wówczas osadzonego do Szpitala (...) celem pilnej konsultacji ortopedycznej. W dniu 8 marca 2014 r. powód został przyjęty w trybie ostrego dyżuru do Kliniki (...) (...) w W. z rozpoznaniem złamania rzepki stawu kolanowego lewego S82.0. Tego samego dnia wykonano powodowi zabieg zespolenia złamania rzepki stawu kolanowego lewego. Przebieg okołooperacyjny uznano jako niepowikłany i w stanie ogólnym dobrym, w tym samym dniu z założoną longetą gipsową oraz z zaleceniem dalszej kontroli i zażywania leków przeciwbólowych powód został wypisany ze szpitala. Po powrocie ze szpitala powód nie wyraził zgody na pozostanie w istniejącym wówczas w Areszcie szpitalu, wobec czego do dnia 10 marca 2014 r. przebywał w pawilonie ogólnym. W dniu 10 marca 2014 r. powód został poddany konsultacji przez ortopedę pozwanej jednostki, który skierował powoda na hospitalizację w istniejącym wówczas w pozwanej jednostce Oddziale Ortopedii, gdzie hospitalizowany i leczony zachowawczo do 6 czerwca 2014 r. Z Oddziału Ortopedii powód został wypisany z zaleceniem rehabilitacji kończyny dolnej lewej we własnym zakresie. Po powrocie do pozwanej jednostki powód zajmuje dolne łóżko. Osadzony nie jest obecnie zatrudniony, pobiera naukę w jednostce penitencjarnej, w której przebywa, nadal zażywa leki przeciwbólowe / zeznania powoda k.176-177, zeznania świadka D. K. k.158-159; informacja Dyrektora (...) Aresztu Śledczego W. (...) z dnia 28.10.2015 r. k.65-66, dokumentacja medyczna powoda k.67-111/.

Na mocy orzeczenia Miejskiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w W. z dnia 12 lutego 2016 r., zapadłego po rozpatrzeniu wniosku powoda z dnia 14 grudnia 2015 r. zakwalifikowano powoda do lekkiego stopnia niepełnosprawności. Wyżej wymienione orzeczenie zostało wydane na okres do dnia 31 grudnia 2017 r. / orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k.175 /.

Powyższych ustaleń faktycznych Sąd dokonał w oparciu o powołane wyżej dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, które Sąd uznał za wiarygodne w całości, albowiem nie budziły one wątpliwości co do swojej autentyczności i wiarygodności, a ponadto nie były one kwestionowane przez strony.

Dokonując oceny osobowych źródeł dowodowych Sąd uznał za wiarygodne co do zasady zeznania świadka D. K. / k.158-159/ w całości. Świadek potwierdził okoliczności zdarzenia oraz zeznał, że poza upadkiem powoda nic więcej nie widział. Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka odnośnie zgłoszenia pracownikom pozwanej jednostki przez powoda zagrożenia wynikającego z użytkowania łóżka, gdyż zeznania te nie znalazły potwierdzenia w zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Wskazać również trzeba na subiektywność zeznań świadka, który przebywał z powodem w jednej celi przez okres około 4 miesięcy. Sąd odmówił wiary zeznaniom powoda w zakresie twierdzeń dotyczących zgłoszenia administracji jednostki zastrzeżeń odnośnie wyposażenia celi. Powyższe okoliczności nie znalazły bowiem potwierdzenia w jakichkolwiek dowodach zgromadzonych w niniejszej sprawie, a nawet zostały zaprzeczone zarówno przez władze i pracowników jednostki penitencjarnej. Powód wskazując, iż brak zabezpieczeń (barierek) przy łóżkach w celach powoduje poważne zagrożenie dla osadzonych, a także spowodowało u niego uszczerbek na zdrowiu nie wykazał żadnym dowodem, aby tak w rzeczywistości było i aby odpowiedzialność za aktualny stan zdrowia ponosił pozwany. Sąd oddalił wnioski powoda o powołanie dodatkowych świadków na okoliczności dotyczące zdarzenia, gdyż jego przebieg nie budził wątpliwości Sądu i został ustalony zeznaniami świadka i powoda. Również za niezasadny należało ocenić wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii lekarza sądowego celem określenia uszczerbku na zdrowiu powoda, gdyż była to okoliczność nieistotna dla wyniku rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu w całości jako nieudowodnione.

Przepis art. 77 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, że każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

Rozważania w przedmiocie oceny ustalonego stanu faktycznego rozpocząć należy od powołania art.417 k.c. jako podstawy ewentualnej odpowiedzialności pozwanego w związku z zasadą odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Roszczenia powoda oparte zostały na treści przepisów art.445 § 1 k.c. i art. 448 k.c. w zakresie zadośćuczynienia.

Przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie art.417 k.c. jest szkoda w rozumieniu art.361 §2 k.c., ale może być też zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę w przypadkach wskazanych w art.445 i 448 k.c. (por. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 7 kwietnia 2010 r., w sprawie o sygn. akt I ACa 222/10).

Zgodnie z treścią art.417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, a więc szkody i związku przyczynowego. W razie istnienia przesłanek odpowiedzialności z art.417 zasądzenie zadośćuczynienia na podstawie art.448 k.c. następuje wyjątkowo zgodnie z przesłanką bezprawności, bez wymagania ustalenia winy.

Zgodnie z treścią art.6 k.c. oraz art.232 k.p.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Należy przy tym pamiętać, że twierdzenie istotnej dla sprawy okoliczności powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą (tak: wyrok SN z dnia 22 listopada 2001r., I PKN 660/00). Zatem to na powodzie spoczywał ciężar wykazania faktów, których wystąpienie spowodowało u powoda szkodę
a także krzywdę, jakiej w swojej ocenie doznał wskutek pobytu w Areszcie Śledczym W. (...), przy czym podkreślić należy, iż takowym dowodem nie mogą być jedynie twierdzenia samej strony, nie poparte żadnymi absolutnie dowodami.

Rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art.232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art.3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art.227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art.6 k.c.) (tak: wyrok SN z dnia 17.12.1997 r., I CKU 45/96, OSNC 1997/6-7/76). A więc ewentualne ujemne skutki nieprzedstawienia dowodu obciążają stronę, która nie dopełniła ciążącego na niej obowiązku.

W przedmiotowej sprawie powód nie sprostał temu obowiązkowi. W ocenie Sądu, powód nie udowodnił tych okoliczności, jakie podnosił w pozwie i w kolejnych pismach procesowych - nie wykazał bowiem, że z powodu bezprawnego działania bądź zaniechania pozwanego Aresztu Śledczego W. (...) poniósł szkodę. W konsekwencji tego, niewykazana pozostała przesłanka związku przyczynowego między owym bezprawnym działaniem / zaniechaniem, a uszkodzeniem nogi.

Wskazać należy, że zgodnie z przepisem art.417 §1 k.c. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej.

Przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa na gruncie tego przepisu są zatem: szkoda wyrządzona przy niezgodnym z prawem wykonywaniu czynności z zakresu władzy publicznej przez Służbę Więzienną oraz normalny związek przyczynowy pomiędzy niezgodnym z prawem wykonywaniem takich czynności a powstaniem szkody (tak: T. Przesławski, Podstawy i zakres żądań odszkodowawczych związanych z pobytem w zakładzie karnym /areszcie śledczym/, Pal. 7-8/2013, s. 32). Odpowiedzialność Skarbu Państwa jest natomiast niezależna od winy.

Należy podkreślić, że wynikająca z art.417 k.c. odpowiedzialność Skarbu Państwa oderwana jest od winy, zaś pojęcie „działania organu władzy publicznej” należy rozumieć szeroko, obejmując nim także przypadki zaniechania ze strony organu państwowego lub samorządowego, jeżeli ciążył na nim obowiązek działania wyznaczony przez obowiązujące przepisy prawa. Nadto przepis art.24 k.c., stanowiący podstawę roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych, nie wymaga dla odpowiedzialności winy sprawcy oraz przewiduje domniemanie bezprawności jego działania, naruszającego dobra osobiste, co powoduje, że dochodzący ochrony nie musi tej przesłanki udowadniać (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2007r, V CSK 431/06, LEX nr 255593).

Powód w niniejszym procesie dochodził zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę, jakiej doznał w związku z nieprawidłowościami, zdaniem powoda, do jakich dochodziło w placówce penitencjarnej w której przebywał. Zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego ma charakter fakultatywny i jest uzależnione od oceny Sądu, opartej na analizie konkretnej sprawy. Rozważyć zatem należy, czy w istocie naruszono w sposób bezprawny dobra osobiste powoda i z jakim skutkiem.

Przepis art.24 § 1 k.c. przerzuca ciężar dowodu na pozwanego, który musi wykazać, że jego działania godzące w dobra osobiste innej osoby, nie były bezprawne. Zatem ciężar dowodu, że osadzony odbywa karę pozbawienia wolności zgodnie z obowiązującymi normami i że nie doszło do naruszenia dóbr osobistych, spoczywa zatem na pozwanym. Podkreślił to również Europejski Trybunał Praw Człowieka w orzeczeniach wydanych na gruncie art. 3 EKPCz wskazując, że to na państwie spoczywa ciężar wykazania, iż doznane przez osadzonego w zakładzie karnym cierpienia i urazy nie zostały spowodowane postępowaniem władz (wyrok z dnia 4 grudnia 1995 r. w sprawie nr 42/1994/289/591 oraz wyrok z dnia 13 listopada 2003 r. w sprawie Olszewski przeciwko Polsce).

Pozwany wskazywał, że w dniu wypadku powoda obowiązywały przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U. z 2003 r. Nr 186, poz. 1820). Z załącznika nr 3 do powołanego rozporządzenia wynika, iż administracja jednostek penitencjarnych zobowiązana wówczas była do zapewnienia osadzonym jednego łóżka koszarowego na jedną osobę, jednakże nie było (i w obecnym brzmieniu przepisu nadal nie ma) w nim mowy, aby łóżka te miały posiadać dodatkowe zabezpieczenia. Okres używalności takiego łóżka została oznaczony w akcie normatywnym na 20 lat. Powód nie wnioskował o zmianę łóżka na dolne czy zamontowanie barierek na łóżku. Wobec tego nie można mówić o bezprawności działania / zaniechania pozwanej jednostki penitencjarnej. Stwierdzić należy, że po wypadku powód otrzymał fachową i natychmiastową pomoc medyczną w placówce, w której przebywał oraz został przetransportowany do szpitala celem dokonania zabiegu zespolenia złamanej rzepki. Po zakończeniu hospitalizacji powodowi przydzielone zostało dolne łóżko. W związku z powyższym wskazać trzeba, że pozwany zapewnił osadzonemu właściwe leczenie i stosowną pomoc lekarską. Stopień ewentualnego uszczerbku na zdrowiu powoda jest niewielki, czego wyrazem zakwalifikowanie powoda do czasowego, lekkiego stopnia niepełnosprawności. Już na marginesie należy wskazać, że działanie jednostki penitencjarnej w reakcji na upadek powoda było natychmiastowe, pomoc lekarska natychmiastowa i profesjonalna, a leczenie zakończone sukcesem. Ustalony stan faktyczny wskazuje, że osoby nie popełniające przestępstw częstokroć nie mogą liczyć na pomoc medyczną tak szybką, profesjonalną i w takim zakresie w jakim uzyskał ją powód - przebywający z własnej winy w jednostce penitencjarnej.

W świetle powyższych okoliczności brak było podstaw do zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz powoda w oparciu o treść przepisu art.448 k.c. i art. 445 §1 k.c. w zw. z art.444 k.c. i art.417 k.c. Mając na względzie fakt, że powód nie udowodnił istnienia okoliczności, które uzasadniałyby powództwo, podlegało ono oddaleniu, o czym Sąd orzekł w punkcie 1-szym wyroku.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu uzasadniała treść przepisu art.102 k.p.c. w zw. z art.108 §1 zd. 1 k.p.c. Zgodnie z ostatnim z powołanych przepisów, Sąd obowiązany jest w orzeczeniu kończącym postępowanie orzec o jego kosztach.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art.102 k.p.c., który przewiduje, iż w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Powód był zwolniony od kosztów sądowych częściowo na mocy postanowienia z dnia 10 sierpnia 2015 roku (k.36). Powód został zwolniony od kosztów sądowych w części, tj. od opłaty od pozwu ponad kwotę 500 złotych. Biorąc pod uwagę jego sytuację rodzinną, osobistą, majątkową i dochody powoda, które to okoliczności legły u podstaw częściowego zwolnienia (vide oświadczenie powoda – k.21-22), Sąd nie obciążył powoda kosztami procesu oraz kosztami zastępstwa prawnego pozwanego, o czym orzeczono w punkcie 2-gim i 3-cim wyroku. Należało zauważyć, iż powód jako osoba pozbawiona wolności, nie osiąga dochodów, ani też nie posiada majątku z którego pozwany mógłby się zaspokoić w przypadku zasądzenia na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego.