Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 marca 2014r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia: SO Mieczysław H. Kamiński

Sędzia SO Ewa Adamczyk (sprawozdawca)

Sędzia SO Zofia Klisiewicz

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Burnagiel

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2014r.

na rozprawie

sprawy z wniosku Gminnego Ośrodka Pomocy (...) w L.

przy uczestnictwie M. B., P. B., W. B., Z. B., B. T.

o umieszczenie w domu pomocy społecznej bez zgody uczestniczki

na skutek apelacji uczestniczki M. B.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Limanowej

z dnia 3 października 2013 r., sygn. akt III RNs 104/13

p o s t a n a w i a :

1.  oddalić apelację;

2.  oddalić wniosek pełnomocnika uczestniczki o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III Ca 18/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 3 października 2013 r. Sąd Rejonowy w Limanowej zezwolił wnioskodawcy Gminnemu (...) w L.na umieszczenie M. B. ur. (...), c. S.i A., PESEL (...), zam. S. (...)w domu pomocy społecznej bez zgody uczestniczki (pkt I). Wypłacił ze środków Skarbu Państwa na rzecz adw. E. N.kwotę 240 zł tytułem wynagrodzenia za zastępstwo pełnione z urzędu – powiększoną o należny podatek VAT w wysokości 23 % (pkt II). Kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa (pkt III).

Sąd Rejonowy ustalił, że M. B. urodziła się (...)w S., gdzie do chwili obecnej mieszka. M. B.zajmuje jeden niewielki pokój w starym budynku mieszkalnym. W pokoju tym znajduje się łóżko, na którym śpi uczestniczka oraz drugie, na którym śpią jej synowie P. B.lat 42 i Z. B.lat 33. Obaj mają orzeczoną niepełnosprawność. P. B.i Z. B.palą papierosy oraz są uzależnieni od alkoholu. W pomieszczeniu w dniu wywiadu kuratora panował smród dymu nikotynowego, obaj synowie uczestniczki byli pod wpływem alkoholu, a jeden z nich ostentacyjnie pił piwo. W domu nie ma łazienki, ubikacji ani bieżącej wody. W sieni znajduje się klepisko z otworem na odchody wychodzącym na łąkę. Mieszkający z uczestniczką synowie nie opiekują się matką. W środowisku posiadają negatywną opinię, aktualnie toczy się przeciwko nim postępowanie o znęcanie się nad matką. Syn W. B.mieszkający w S.odwiedza matkę jak ma czas, średnio co dwa tygodnie. Twierdzi, że uczestniczka jest w stanie o siebie zadbać. W. B.uważa, że uczestniczka celowo nie kontroluje potrzeb fizjologicznych. Nie ma ochoty dokładać do matki, sam ma na utrzymaniu sześcioro dzieci. W. B.nie posiada informacji na temat stanu zdrowia M. B.. Córka M. B.– B. T.dwa lata temu była u matki, z uwagi na wezwanie sadu postanowiła po sprawie pojechać do matki.

M. B.cierpi na zespół psychoorganiczny otępienny miernego stopnia. Od dłuższego czasu przejawia pewne zaburzenia pamięci. Aktualnie prezentuje zaburzenia pamięci świeżej i dawnej, zaburzenia koncentracji uwagi, obniżony krytycyzm w ocenie swojej sytuacji i otaczającej rzeczywistości, spowolnienie psychoruchowe, apatię, wycofanie z codziennej aktywności i zaburzenia snu. Ponadto M. B. cierpi z powodu licznych dolegliwości somatycznych (bóle reumatyczne, kręgosłupa, problemy z poruszaniem, zawroty głowy, nie kontroluje czynności zwieraczy). Badana w aktualnym stanie psychicznym i somatycznym nie jest zdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych. Jej krytycyzm dotyczący możliwości funkcjonowania w kontekście otaczającej jej rzeczywistości, jest w znacznym stopniu ograniczony. Z uwagi na liczne schorzenia uczestniczka wymaga całodobowej opieki i pielęgnacji.

M. B. nie wyraża zgody na umieszczenie jej w domu pomocy społecznej.

W takim stanie faktycznym Sąd uznał, iż spełnione zostały przesłanki art. 38 i 39 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i uwzględnił wniosek o umieszczenie uczestniczki w Domu Pomocy Społecznej, mimo braku jej zgody. Uczestniczka cierpi na zespół otępienny miernego stopnia, w aktualnym stanie psychofizycznym nie jest zdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb, a nie może liczyć na pomoc rodziny.

Postanowienie to zaskarżyła w pkt I apelacją uczestniczka, reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu.

Na uzasadnienie apelacji wskazano na brak zgody uczestniczki na umieszczenie w domu pomocy społecznej. Powoływano się na to, że uczestniczka nie jest ani częściowo ani całkowicie ubezwłasnowolniona i ma prawo do samo decydowania.

Na tej podstawie wniesiono o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku oraz o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Postanowienie Sądu Rejonowego jest prawidłowe.

Nie zachodzą uchybienia, które Sąd Okręgowy bierze pod uwagę z urzędu, a których skutkiem byłaby nieważność postępowania – art. 378 § 1 kpc.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji i przyjmuje je za własne. Ustalenia te pozostają zresztą poza przedmiotem zaskarżenia. Na ich podstawie za prawidłowe należy uznać z kolei przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że zostały spełnione przesłanki art. 39 w z. z art. 38 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r., nr 231, poz. 1375 j.t. dalej: ustawa).

Zważenia wymaga, że choć zasadą jest, że umieszczenie w domu pomocy społecznej wymaga zgody osoby, której dotyczy (art. 38 ustawy), to ustawa przewiduje możliwość zastosowania tego środka także bez takiej zgody. W takiej sytuacji obok przesłanek z art. 38 ustawy (brak zdolności do zaspakajania potrzeb życiowych wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego, brak możliwości korzystania z opieki innych osób, potrzeba stałej opieki i pielęgnacji bez potrzeby leczenia szpitalnego) koniecznym jest wykazanie, że brak opieki zagrażałby życiu danej osoby.

Mając na uwadze powyższe, za bezprzedmiotowy ocenić trzeba zarzut, na jakim opiera się apelacja, że apelująca nie wyraża zgody na umieszczenie w ośrodku. Istotą bowiem zastosowanej regulacji jest właśnie brak zgody osoby, której dotyczy takie umieszczenie. Regulacja ta ma na celu zapewnienie ochrony dla życia i zdrowia osób, które tak jak apelująca, z uwagi na zaburzenia w sferze psychicznej nie są w stanie pokierować samodzielnie swoimi sprawami, zaspokoić swych podstawowych potrzeb, a jednocześnie nie mogą liczyć na pomoc osób trzecich.

Za chybioną ocenić trzeba zatem równocześnie argumentację opartą na twierdzeniu, że apelująca nie jest częściowo ani całkowicie ubezwłasnowolniona. Gdyby w stosunku do uczestniczki wydane zostało orzeczenie w tym przedmiocie brak byłoby w ogóle potrzeby rozpatrywania kwestii zgody lub jej braku po stronie apelującej.

Z punktu widzenia prawidłowości zaskarżonego postanowienia, istotnym jest natomiast, że apelująca cierpi na zaburzenia psychiczne, na skutek których ma obniżony krytycyzm w ocenie swojej sytuacji i otaczającej ją rzeczywistości, stwierdzono u niej spowolnienie psychoruchowe, apatię, wycofanie z codziennej aktywności i zaburzenia snu. Wskutek tych dolegliwości występują u niej także dolegliwości somatyczne. Przy badaniu tej okoliczności, jako wymagającej wiedzy specjalnej, Sąd Rejonowy prawidłowo odwołał się do opinii biegłego, która to nie była w sprawie kwestionowana.

Bezspornym także pozostaje ustalenie przez Sąd, że wskutek powyższych zaburzeń apelująca nie jest w stanie samodzielnie zaspakajać swych życiowych potrzeb. Wynika to zarówno z opinii biegłego, jak i z wywiadu kuratora (k. 27 i 63), w których to wskazano m.in., że ma ona trudności w poruszaniu się, nie kontroluje czynności zwieraczy, nie jest w stanie samodzielnie sporządzić posiłków gotowanych, nie wychodzi już nawet do sklepu celem zakupu podstawowych środków.

Nie kwestionowanym jest także to, że apelująca nie może liczyć na pomoc osób trzecich. Synowie, z którymi zamieszkuje, nadużywają alkoholu. Istnieje podejrzenie, że synowie znęcają się nad matką, co potwierdzają w rozmowie z Kuratorem Sądowym sąsiedzi. Jeden z synów uczestniczki zaprzeczając, by znęcał się nad matką, przyznał jednocześnie, że robi to jego brat. Córka B. T.i syn W. B.mają natomiast własne rodziny, zdają się nie zauważać wagi sytuacji i nie widzą konieczności niesienia pomocy matce.

W ustalonym stanie faktycznym brak jest wreszcie wątpliwości co do tego, że brak zapewnienia apelującej opieki i funkcjonowanie w warunkach opisanych tak w sprawozdaniach kuratora jak i lekarza biegłego oraz zachowanie synów Z. i P. wobec uczestniczki, stanowiłoby w rozumieniu art. 39 ustawy zagrożenie dla jej życia. Wskazane okoliczności w powiązaniu z występującymi u apelującej objawami somatycznymi, które to utrudniają jej wykonywanie prostych czynności życia codziennego, bez których to nie może ona prawidłowo funkcjonować, czynią z niej osobę bezbronną, której życie jest zagrożone.

Z tych wszystkich przyczyn orzeczono jak w sentencji na zasadzie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek pełnomocnika uczestniczki, ustanowionego z urzędu, o przyznanie mu od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Zważenia wymaga, że z paragrafu 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Z 2002 r., nr 163, poz. 1348) wynika, że zasądzając opłatę za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, sąd winien brać pod uwagę niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. W judykaturze podkreśla się przy tym, że pełnomocnik ustanowiony z urzędu otrzymuje wynagrodzenie jedynie za faktycznie udzieloną pomoc prawną (post. Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 kwietnia 2010 r., sygn. II OZ 321/10). Za takie udzielenie pomocy nie może być natomiast, w ocenie Sądu Okręgowego, upatrywane sporządzenie apelacji przez pełnomocnika uczestniczki w niniejszej sprawie. Stwierdzenia wymaga, że apelacja jest oczywiście bezzasadna pod względem merytorycznym, nie spełnia też podstawowych wymogów formalnych. Brak jest w niej wskazania naruszenia konkretnych przepisów z odwołaniem się do materiału dowodowego zebranego w sprawie. Jedyny argument apelacji, że skoro uczestniczka nie wyraża zgody na umieszczenie w DPS – to zaskarżone postanowienie winno być zmienione i wniosek oddalony – oznacza, że pomoc prawna udzielona została w sposób nieprofesjonalny, co nie uzasadnia przyznania pełnomocnikowi uczestniczki wynagrodzenia (por. orzeczenie S.N. z dnia 12.02.1999 r., II CKN 341/98, z dnia 20.09.2007 r., II CZ 69/07, z dnia 11.05.2011 r., II CSK 699/10, z dnia 22.09.2011 r., V CZ 66/11).

(...)

(...)