Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 lutego 2019 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Barbara Kursa (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Anna Nowak

SO Magdalena Meroń - Pomarańska

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2019 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi M. K. (1)

przy udziale Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w Chrzanowie

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym w Chrzanowie pod sygn. akt I Ns 200/11

postanawia:

1.  stwierdzić, że w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chrzanowie pod sygn. akt I Ns 200/11 nastąpiła przewlekłość postępowania;

2.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Chrzanowie na rzecz skarżącej M. K. (1) kwotę 3500 zł (trzy tysiące pięćset złotych);

3.  oddalić skargę w pozostałej części;

4.  nakazać Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Chrzanowie zwrot na rzecz skarżącej kwoty 200 zł (dwieście złotych) uiszczonej tytułem opłaty od skargi.

SSO Anna Nowak SSO Barbara Kursa SSO Magdalena Meroń - Pomarańska

UZASADNIENIE

Skarżąca M. K. (1) domagała się stwierdzenia, że w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chrzanowie pod sygn. I Ns 200/11 nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki oraz zasądzenia na jej rzecz sumy pieniężnej w wysokości 20000 zł wraz ze zwrotem kosztów postępowania.

Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego w Chrzanowie wniósł o oddalenie skargi jako nieuzasadnionej.

Sąd Okręgowy ustalił następującą sekwencję czynności w sprawie, w zakresie istotnym dla rozpoznania skargi.

- do Sądu Rejonowego w Chrzanowie 14.02.2011r. wpłynął wniosek o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami złożony przez M. K. (1);

- Sąd Rejonowy 17.02. 2011 r. wydał zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy na dzień 25 marca 2011 r. i nakazał zawiadomić o nim wnioskodawczynię oraz wezwać uczestnika;

- w dniu 22.02.2011 r. SSR Monika Sebastyanka złożyła wniosek o wyłączenie jej od rozpoznania sprawy z uwagi na możliwe wątpliwości co do jej bezstronności;

- dnia 24.03.2011 r. Sąd wezwał wnioskodawczynię do uzupełnienia braków formalnych wniosku oraz przedłożenia dokumentów;

- w dniu 7.04.2011 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni wypełniające wezwanie Sądu;

- Sąd zarządzeniem z dnia 1.06. 2011r. wezwał na rozprawę w dniu 28.06.2011 r. uczestnika W. K. (1) oraz zawiadomił o terminie rozprawy wnioskodawczynię;

- Na wniosek pełnomocnika uczestnika Sąd na posiedzeniu w dniu 28.06.2011 r. odroczył rozprawę na dzień 6.09.2011 r. w celu zajęcia stanowiska przez strony;

- Sąd Rejonowy 16.08.2011 r. wydał zarządzenie o wezwaniu świadków K. W. i M. K. (2) na planowaną rozprawę w dn. 21.07. 2011 r.;

- 5.09. 2011 r. wpłynął wniosek M. K. (1), w którym rozszerzyła żądanie w pkt 3 wniosku o podział majątku wspólnego z dnia 14.02. 2011r. dodatkowo wnosząc o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 93.750 zł z odsetkami ustawowymi od dnia złożenia niniejszego wniosku;

- 6.09. 2011 r. Sąd Rejonowy na posiedzeniu jawnym w sprawie wniosku M. K. (1) odstąpił od przesłuchania świadków K. W. i M. K. (2) wskutek wniosku pełnomocnika uczestnika W. K. (1);

- dnia 21.09. 2011 r. zarządzeniem Sąd zobowiązał pełnomocnika uczestnika do uzupełnienia danych osobowych uczestnika celem uzyskania informacji z banków odnośnie rachunków uczestnika;

- 13.10.2011 r. wpłynęło pismo uczestnika wypełniające zarządzenie z dn. 21.09.2011r.;

- 24.10.2011 r. Sąd wydał zarządzenie o zwrócenie się do Banku (...) o udzielenie informacji dot. rachunków bankowych uczestnika;

- w dniu 3.11.2011 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni z jej stanowiskiem w sprawie;

- 8.11. 2011 r. Sąd Rejonowy na posiedzeniu przesłuchał świadków: K. W., M. K. (2), S. K.;

- w dniu 22.11.2011 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni z wnioskami dowodowymi;

- 24.11. 2011 r. wpłynęło pismo uczestnika z wnioskami dowodowymi;

- Sąd zarządzeniem w dniu 9.12.2011 roku wyznaczył termin przesłuchania świadka R. K. na 3.01. 2012 r. w miejscu zamieszkania świadka i zwrócił się do Urzędu Miejskiego w C. celem zyskania zaświadczenia z ewidencji gospodarczej dot. działalności gospodarczej uczestnika W. K. (1);

- 3.01.2012 r. na posiedzeniu Sąd przesłuchał świadka R. K.;

- 12.01.2012 r. Sąd na rozprawie przesłuchał świadka W. K. (2); pełnomocnicy stron wnieśli o odroczenie terminu rozprawy o ok. 2 miesiące celem sporządzenia przez uczestników prywatnej opinii przez rzeczoznawcę ds. wyceny nieruchomości oraz celem rozważenia ugody;

- w dniu 14.02.2012 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni, w którym rozszerza żądanie z pkt. 3 wniosku z dnia 14.02. 2011 r. i wniosła dodatkowo o zasądzenie od uczestnika na jej rzecz 58.593,75 zł z odsetkami ustawowymi od dnia złożenia niniejszego wniosku do dnia zapłaty;

- w dniu 19.03.2012 r. wpłynęło pismo pełnomocnika uczestnika, w którym wnosił o oddalenie wniosków dowodowych wnioskodawczyni oraz zajął stanowisko w sprawie;

- 22.03. 2012 r. na posiedzeniu jawnym Sąd Rejonowy przesłuchał wnioskodawczynię M. K. (1) oraz uczestnika W. K. (1);

- 2.04.2012 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni, w którym zawiera stanowisko w sprawie;

- w dniu 8.05. 2012 r. na posiedzeniu Sąd kontynuował przesłuchanie uczestnika W. K. (1); postanowieniem wstępnym oddalił wniosek uczestnika W. K. (1) o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym M. K. (1) i W. K. (1);

- 11.09.2012 r. do Sądy wpłynęło pismo procesowe uczestnika zawierające wnioski dowodowe;

- zarządzeniem w dniu 9.11.2012r. Sąd Rejonowy nakazał wezwać uczestnika i wnioskodawczynię na rozprawę mającą się odbyć dniu 27.11.2012 r. oraz zwrócił się do instytucji bankowych o informacje dot. rachunków, instrumentów finansowych i transakcji bankowych uczestnika;

- 26.11.2012 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni, w którym zgłosiła wnioski dowodowe;

- 27.11.2012 r. odbyło się posiedzenie jawne na którym streszczono wyniki dotychczasowego postępowania oraz wyniki zapytań skierowanych do instytucji bankowych; rozprawę odroczono na dzień 17.01. 2013 r.;

- 13.12.2012 r. wpłynęło pismo uczestnika, w którym przedstawia nowe wnioski dowodowe;

- dnia 14.12.2012 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni z nowymi wnioskami dowodowymi;

- 27.12.2012 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni , w którym wniosła do zobowiązania uczestnika do przedłożenia oryginałów dokumentów na które się powoływał;

- 17.01.2013 r. obyło się posiedzenie jawne w prowadzonej sprawie; Sąd postanowił dopuścić dowód z opinii biegłego księgowego oraz dowód z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości;

- 14.03. 2013 r. Sąd zarządzeniem zwrócił się do biegłej ds. księgowości, rachunkowości M. W. o sporządzenie opinii w niniejszej sprawie;

- 12.06.2013 r. biegła M. W. wniosła pismem o zwolnienie jej z obowiązku sporządzenia opinii ze względu na obowiązki służbowe i planowane dłuższe leczenie;

- Sąd 6.06.2013 r. zwrócił się do biegłej ds. księgowości, rachunkowości M. L. o sporządzenie opinii;

- 18.06.2013 r. Sąd zwrócił się do biegłego ds. księgowości, rachunkowości B. C. o sporządzenie opinii;

- 16.08.2013 r. Sąd zwrócił się do biegłej ds. księgowości, rachunkowości L. B. o wydanie opinii w niniejszej sprawie;

- 19.11. 2013 r. Sąd zwrócił się do biegłej L. B. o zwrot akt oraz nadesłanie opinii w związku z upłynięciem terminu do jej sporządzenia;

- 9.01.2014 r. Sąd zwrócił się o udzielenie informacji przez biegłą, na jakim etapie znajduje się wykonanie zleconej opinii i podanie informacji, czemu nie jest dotychczas wykonana;

- 15.01.2014 r. wpłynęło pismo biegłej informujące, że planuje wydać opinię do miesiąca czasu od przekazania jej niezbędnych dokumentów, o które wnioskowała do biegłego dokumentacji księgowej w zakresie spółki cywilnej (...)” w J.;

- 14.02.2014 r. biegła L. B. poinformowała pismem, że planowany termin wydania opinii to 31.03.2014 r.;

- 5.03.2014 r. do Sądu wpłynęła opinia sporządzona przez biegłą; akta wraz z opinią przedłożono sędziemu referentowi 4.04.2014 r.;

- 7.04.2014 r. Sąd postanowieniem przyznał wynagrodzenie w kwocie 4.690,99 zł biegłej za sporządzenie opinii;

- 22.04.2014 r. wpłynęło pismo uczestnika z zarzutami do opinii biegłej;

- 5.05.2014 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni z zarzutami do opinii biegłej;

- 5.05.2014 r. wpłynęła skarga wnioskodawczyni na orzeczenie Referendarza z dnia 7.04. 2014 r. w sprawie przyznania biegłej wynagrodzenia;

- dnia 13.05. 2014 r. na posiedzeniu jawnym Sąd postanowił wezwać biegłą celem ustosunkowania się do zarzutów uczestnika i wnioskodawczyni; odroczył rozprawę na dzień 12.06.2014 r.;

- Sąd postanowieniem dnia 26.05.2014 r. na skutek skargi na postanowienie referendarza sądowego w sprawie przyznania wynagrodzenia biegłej utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie;

- 12.06.2014 r. Sąd na posiedzeniu przesłuchał biegłą, która się ustosunkowała do zarzutów do wydanej opinii;

- wymiana pism przygotowawczych i precyzowanie żądań przez obie strony

- 26 stycznia 2015 r. dopuszczenie dowodów z opinii biegłych do spraw szacowania nieruchomości oraz do spraw szacowania ruchomości

- 15 marca 2015 r. skierowanie odezwy do biegłego sądowego W. E. ze zleceniem wyszacowania nieruchomości

- 1 lipca 2015 r. wpłynęła opinia biegłego sądowego W. E.

- 9 września 2015 r. skierowano odezwę celem wyszacowania ruchomości

- 26 listopada 2015 r. opinia szacunkowa wpłynęła do sądu

- 1 lutego n2016 r. przyznano wynagrodzenie biegłemu

- 17 maja 2016 r. wyznaczono termin rozprawy na 23 czerwca 2016 r.

- na rozprawie 23 czerwca 2016 r. dopuszczono dowodu z opinii aktualizacyjnych - celem zaktualizowania opinii do sprawa szacowania nieruchomości i celem zaktualizowania opinii bieglej z za kresu finansów i rachunkowości

- 1 lipca 2016 r. skierowano odezwę do biegłego W. E.,

- 23 listopada 2016 r. skierowano odezwę do biegłej J. J. – B.

- 24.11 2017 r. biegła sądowa L. B. sporządziła w niniejszej sprawie opinię z dnia 21.11. 2017 r., która wpłynęła do Sądu Rejonowego w Chrzanowie w dniu 24.11. 2017 r.; akta sprawy wraz z opinią przedłożono Sędziemu Referentowi w dniu 27.11.2017 r.

- zarządzeniem z dnia 18.12. 2017 r. Sąd polecił doręczenie odpisu opinii pełnomocnikom stron;

- w dniu 22.12. 2017 r. wydano postanowienie o przyznaniu biegłej sądowej wynagrodzenia;

- odpis postanowienia z dnia 22.12.2017 r. wraz z odpisami opinii ekspediowano do pełnomocników stron w dniu 4.01. 2018 r.;

- w dniu 23.01. 2018 r. wpłynęło pismo wnioskodawczyni z zarzutami do opinii biegłej;

- Sędzia Referent przebywał na urlopie w dniach od 29.01.2018 r. do 9.0.2. 2018 r.;

- postanowieniem z dnia 11.06. 2018 r. Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego, celem ustosunkowania się do zarzutów wnioskodawczyni

- 3 sierpnia 2018 r. wpłynęła opinia biegłej

- 27 09.2018 r. odbyła się rozprawa sądowa na której strony przedstawiały stanowiska, a sąd odroczył rozprawę celem uzupełniającego przesłuchania stron

- 15 listopada 2018 r. rozprawa na której przesłuchano strony postępowania

- 21 listopada 2018 r. wydano orzeczenie kończąco postepowanie w sprawie

- Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Skarga zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Zgodnie z art. 2 ust 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 roku, Nr 179, poz. 1843 ze zm.) strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Zgodnie z kolei z art. 2 ust 2 tej ustawy dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Co do samego postępowania wskazać należy, iż na jego długotrwałość niewątpliwie wpłynął fakt, iż sprawa miała skomplikowany charakter, a sąd przeprowadzał bardzo obszerne postepowanie dowodowe, w tym zasięgał opinii biegłych sądowych różnych specjalności, a także musiał zlecać ich uzupełnienie, a następnie aktualizację. Nadto same strony, w tym sama skarżąca wielokrotnie zmieniały swoje stanowiska procesowe, co było wprawdzie związane z postępowaniem dowodowym, ale nie zmienia to oceny, iż wpływało to na tok postępowania w sprawie, przedłużając je. Na długotrwałość postępowania w największym zakresie wpłynęła długotrwałość sporządzania opinii przez biegłych sądowych, w tym zwłaszcza opinie biegłej sądowej J. I. – B., z tym, że wskazać należy, że ich przedmiot był skomplikowany. Jednak nad terminowością i prawidłowością pracy biegłych sądowych czuwać winien sąd zlecający, i ewentualne opóźnienia biegłych tenże sąd obciążają. Zaznaczyć należy, iż pierwszą zaleconą opinie biegła J. I. – B. sporządzała ponad rok – od stycznia 2013 r. do marca 2014 r., zaś drugą zleconą opinie rok od listopada 2016 r. do 24 listopada 2017 r., a w międzyczasie nie były prowadzone żadne czynności w sprawie. Przede wszystkim wskazać należy, iż postepowanie o podział majątku dorobkowego stron toczy się już bardzo długo, bo od 2011 r. Analiza zestawienia podejmowanych w sprawie czynności wskazuje, iż w początkowym okresie postępowanie w sprawie prowadzone były bardzo sprawnie, a wszelkie czynności podejmowane były bez zbędnej zwłoki i zasadnie. Pierwszy okres, który doprowadził do przewlekłości związany był z opinią biegłej I. – B., która sporządzała opinię w okresie od 17 stycznia 2013 r. do 5 marca 2014 r. i nawet biorąc pod uwagę skomplikowany charakter opinii, uznać należy, iż był to okres zbyt długi, a jednocześnie biegła nie była dostatecznie dyscyplinowana. Kolejny okres zwłoki miał miejsce od czerwca 2014 r. do 26 stycznia 2015 r. W tym czasie sąd nie podejmował żadnych istotnych czynności w sprawie, z wyjątkiem czynności technicznych (jak wypłata należności biegłym itp.), które nie powinny wpływać na tok postępowania. W dniu 26 stycznia 2015 r. dopuszczono dowód z opinii uzupełniających, przy czym odezwę do biegłego do spraw szacowania nieruchomości skierowano dopiero w dniu 15 marca 2015 r., zaś opinię do biegłego do spraw szacowania ruchomości skierowano dopiero 9 września 2015 r. W ocenie Sądu Okręgowego nie było żadnych przeszkód aby te odezwy kierowane były do biegłych w jednym czasie, przy doręczeniu biegłemu do spraw szacowania ruchomości kopii z akt sprawy, w zakresie potrzebnym do sporządzenia opinii. Opinia przesłana zostało sądowi 29 listopada 2015 r., nakazano jej rozesłanie i udzielono terminu na zarzuty i 1 lutego 2016 r. przyznano wynagrodzenie, zaś od tej pory akta sprawy zalegały bez istotnych czynności do 17 maja 2016 kiedy wyznaczono termin rozprawy. Na rozprawie 23 czerwca 2016 r. zlecono dwie opinii aktualizacyjne i ponownie zamiast jednocześnie kierować odezwy do biegłych najpierw skierowano odezwę do biegłego E., a dopiero po jej sporządzeniu i przy zaleganiu akt bez żadnych istotnych czynności od daty zarzutów do opinii biegłego E. czyli od 15 stycznia 2018 r. do 11 czerwca 2018 r. skierowano odezwę do kolejnej biegłej. Co prawda Sędzia Referent przebywał w tym czasie na urlopie, jednakże był to jedynie okres pomiędzy 29 stycznia 2018 r. a 9 lutego 2018 r. W ocenie Sądu Okręgowego, nie sposób usprawiedliwić wyżej opisanej niepotrzebnej straty czasu postępowania. Dalsze czynności aż do wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie podejmowane były terminowo i prawidłowo. Sąd Okręgowy jest w pełni świadomy trudności kadrowych i organizacyjnych, z jakimi borykają się Sądy Rejonowe, ale są to okoliczności, za które strony postepowania nie mogą ponosić negatywnych skutków tych okoliczności. Te poszukują bowiem w Sądzie czy realizacji swoich praw, czy też ich ochrony i mają prawo na ich uzyskanie w satysfakcjonującym czasie, który obejmował będzie tylko czynności niezbędne i tylko wykonywane w czasie dla nich koniecznym. To państwo ponosi odpowiedzialność za prawidłowe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości tak co do obsady kadrowej jak i podziału kompetencji (wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Sztrasburgu z dnia 7 lipca 2015 roku w sprawach Rutkowski i inni przeciwko Polsce skargi nr 72287/10, 13927/11 i 46187/11). Istotą skargi o przewlekłość postępowania nie jest bowiem to, czy poszczególne osoby wykonujące kompetencje sądu lub czynności na rzecz sądu (sędzia, referendarz, pracownik sekretariatu, biegły, podmiot doręczający korespondencję) działają opieszale w sposób zawiniony. Istotą tej skargi jest, czy państwo jako zorganizowana struktura społeczna realizująca przyznane jej konstytucyjnie uprawnienia władcze potrafi w taki sposób zorganizować proces rozstrzygania sporów aby zagwarantować obywatelowi realizację prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Taki standard ochrony wyznacza Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., który to standard Sąd orzekający w sprawie skargi na przewlekłość ma obowiązek stosować o czym obecnie wprost stanowi art. 1 ust. 3 ustawy. Standard ten we wskazanym zakresie nie został w niniejszej sprawie dotrzymany i doprowadził do opieszałości w rozpoznaniu sprawy skarżącego.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji na podstawie art. 12 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania. Zgodnie z art. 12 ust. 4 ustawy w obecnym brzmieniu, uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2000 do 20000 złotych. Zgodnie z tym przepisem wysokość sumy pieniężnej, w granicach wskazanych w zdaniu pierwszym, wynosi nie mniej niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów postępowania dotyczy stwierdzona przewlekłość postępowania. Sąd może przyznać sumę pieniężną wyższą niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, jeżeli sprawa ma szczególne znaczenie dla skarżącego, który swoją postawą nie przyczynił się w sposób zawiniony do wydłużenia czasu trwania postępowania. Mając to na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że odpowiednią dla zrekompensowania skarżącej naruszenia jej praw jest kwota 3500 złotych która rekompensuje czas trwania postępowania o podział majątku wspólnego oraz uwzględnia poszczególne okres bezczynności jakie zaistniały w sprawie. Żądaną przez skarżącą kwotę 20000 zł Sąd uznał za wygórowaną. Dalej idąca skarga podlegała zatem oddaleniu.

Wobec uwzględnienia skargi zwrotowi na rzecz skarżącej, w trybie art. 17 ust. 3 ustawy, podlegała uiszczona tytułem opłaty od skargi kwota 200 zł.

SSO Anna Nowak SSO Barbara Kursa SSO Magdalena Meroń - Pomarańska